Caàn toân troïng töï do toân giaùo
Caàn toân troïng töï do toân giaùo.
Phoûng vaán Ñöùc Toång Giaùm Muïc Silvano Maria Tomasi, Quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toøa Thaùnh caïnh caùc toå chöùc Lieân Hieäp Quoác ôû Geneøve.
Geneøve (RG 28-05-2014; Vatican insider 16-05-2014; Vat. 24-06-2014) - Hoài trung tuaàn thaùng 5 naêm 2014, baø Meriam Yahya Ibrabim Ishaq, nöõ baùc só 27 tuoåi ngöôøi Sudan coù thai 8 thaùng, ñaõ bò toøa aùn Hoài giaùo keát aùn töû hình treo coå vì ñaõ boû Hoài giaùo ñeå theo Kitoâ giaùo. Baùc só Meriam ñaõ bò baét ngaøy 17 thaùng 2 naêm 2014 vaø bò boû tuø, sau khi bò moät ngöôøi baø con toá caùo laø boû Hoài giaùo theo Kitoâ giaùo. Trong tuø baø bò xích vaø cuøng ñöùa con trai 20 thaùng ñôïi moät ñöùa con khaùc chaøo ñôøi. Ngaøy 27 thaùng 5 naêm 2014 baø Meriam ñaõ sinh con gaùi trong phoøng phaùt thuoác cuûa nhaø tuø vaø ñaët teân con laø Maya.
Tin baùc só Meriam bò keát aùn töû hình treo coå ñaõ khieán cho dö luaän theá giôùi phaãn noä. Quan toøa Abbas Mohammed Al-Khalifa ôû thuû ñoâ Khartum phaùn quyeát raèng baø Ibrahim ñaõ boû Hoài giaùo vì thaân phuï cuûa baø laø moät tín höõu Hoài. Baø bò phaït ñaùnh ñoøn 100 roi veà toäi goïi laø ngoaïi tình, vì ñaõ thaønh hoân vôùi moät tín höõu Kitoâ trong moät hoân phoái khoâng ñöôïc luaät Sharia cuûa Hoài giaùo coi laø höõu hieäu.
Tröôùc ñoù quan toaø ñaõ yeâu caàu baø Ibrahim boû Kitoâ giaùo ñeå trôû veà vôùi Hoài giaùo. OÂng noùi: "Toâi ñaõ cho baø thôøi haïn ba ngaøy ñeå boû ñaïo Kitoâ, nhöng baø vaãn coá tình khoâng muoán trôû veà vôùi Hoài giaùo. Vì theá toâi ñaõ keát aùn treo coå baø". Baø Meriam Ibrahim noùi vôùi quan toøa: "Toâi laø tín höõu Kitoâ vaø toâi ñaõ khoâng heà phaïm toäi boû ñaïo Hoài".
Toå chöùc Quoác Teá Töông Trôï Kitoâ cho bieát thaân phuï baø Ibrahim laø moät ngöôøi hoài giaùo, nhöng meï baø laø moät tín höõu chính thoáng Etiopi. Meï baø bò choàng boû rôi khi Ibrahim ñöôïc 6 tuoåi, vaø coâ beù lôùn leân trong Kitoâ giaùo. Nhöng vì thaân phuï laø tín höõu hoài neân luaät Sudan töï ñoäng coi baø laø tín höõu hoài, khieán cho hoân phoái cuûa baø vôùi moät kitoâ höõu trôû neân voâ hieäu.
Hieän nay Giaùo Hoäi ñia phöông, caùc toå chöùc phi chính quyeàn vaø caùc giôùi chöùc ngoaïi giao ñang tranh ñaáu cho baø Meriam ñöôïc töï do. Toå chöùc AÂn Xaù Quoác Teá tuyeân boá raèng: "Thaät laø moät ñieàu kinh tôûm, khi leân aùn töû hình moät ngöôøi vì tín ngöôøng hoaëc ñaùnh ñoøn hoï vì hoï keát hoân vôùi moät ngöôøi khaùc ñaïo... Chuùng ta ñang ñöùng tröôùc caùc vuï vi phaïm traéng trôïn Coâng Phaùp Quoác Teá veà caùc quyeàn con ngöôøi." Coù leõ nhôø caùc tranh ñaáu maïnh meõ treân ñaây tin giôø choùt cho bieát ngaøy 24 thaùng 6 naêm 2014 Toaø Thöôïng Thaåm Khartum ñaõ quyeát ñònh huûy boû aùn töû hình cuûa baø Meriam vaø traû töï do cho baø.
Caùc ñaïi söù quaùn Hoa Kyø, Anh, Canada, Hoøa Lan ôû thuû ñoâ Khartum ñaõ yeâu caàu chính phuû Sudan toân troïng quyeàn töï do toân giaùo, keå caû quyeàn cuûa moãi ngöôøi ñöôïc töï do thay ñoåi tín ngöôõng, laø moät quyeàn ñöôïc Coâng phaùp quoác teá vaø caû Hieán phaùp Sudan naêm 2005 coâng nhaän.
Vieäc thi haønh aùn töû ñöôïc hoaõn laïi trong voøng hai naêm vì baø coù con gaùi môùi sinh. Ngoaøi ra, cuõng coøn coù theå coù caùc vuï xöû khaùc coù theå loaïi tröø aùn töû. Nhöng trong caùc ngaøy qua baø Meriam cuõng ñaõ bò caùc aùp löïc baét phaûi boû Kitoâ giaùo ñeà theo Hoài giaùo.
Ñaây khoâng phaûi laø tröôøng hôïp baát coâng duy nhaát xaûy ra trong caùc nöôùc hoài giaùo. Vì treân theá giôùi, ñaëc bieät laø taïi Pakistan, ñaõ xaûy ra nhieàu tröôøng hôïp caùc kitoâ höõu bò vu khoáng laø noùi phaïm thöôïng choáng ngoân söù Mohammed vaø xuùc phaïm tôùi Kinh Coran cuûa Hoài giaùo, bò boû tuø vaø bò keát aùn töû hình. Thí duï nhö tröôøng hôïp cuûa baø Asia Bibi bò toøa aùn quaän Nankana trong tænh PunJab beân Pakistan, keát aùn töû hình vì toäi goïi laø ñaõ xuùc phaïm tôùi ngoân söù Mohammed. Caâu chuyeän baét ñaàu hoài naêm 2009 khi baø Asia Bibi, moät noâng daân kitoâ, ñöôïc yeâu caàu ñi kín nöôùc. Khi ñoù moät mhoùm phuï nöõ Hoài töø choái khoâng cho baø ñuïng vaøo bình laáy nöôùc, vì baø laø tín höõu kitoâ vaø hoï toá caùo vôùi chính quyeàn vaø vu khoáng baø toäi noùi phaïm thöông choáng laïi ngoân söù Mahomed. Baø bò nhoát trong moät phoøng heïp, bò ñaùnh ñaäp vaø haõm hieáp. Vaøi ngaøy sau ñoù baø bò baét taïi laøng Ittawalai. Baø ñaõ phaûn baùc caùc lôøi caùo buoäc xuùc phaïm tôùi Hoài giaùo, vaø traû lôøi laø baø bò baùch haïi vaø kyø thò chæ vì laø tín höõu kitoâ. Ngaøy 18 thaùng 11 naêm 2010 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ yeâu caàu chính quyeàn Pakisatan traû töï do cho baø Asia Bibi.
Naêm 2011 moät ñoaøn ñaïi bieåu cuûa toå chöùc Masihi phi chính quyeàn chuyeân trôï giuùp veà phaùp luaät vaø vaät chaát ñaõ thaêm baø Asia Bibi trong tuø. Baø cho bieát baø ñaõ tha thöù cho keû vu khoáng baø laø oâng Qari Salam. OÂng naøy sau ñoù ñaõ toû ra hoái haän vì ñaõ vu khoáng baø ñöïa treân caùc thaønh kieán caù nhaân vaø caùc caûm xuùc toân giaùo quùa khích cuûa nhoùm phuï nöõ hoài quùa khích.
Tröôøng hôïp cuûa baø Asia Bibi ñaõ khieán cho nhieàu toå chöùc Kitoâ vaø caùc nhoùm baûo veä nhaân quyeàn treân theá giôùi phaûn ñoái vaø yeâu caàu chính quyeàn Pakistan duyeät xeùt laïi luaät choáng phaïm thöôïng. Lyù do vì noù thöôøng bò caùc caù nhaân laïm duïng ñeå thanh toaùn caùc moái tö thuø hay giaûi quyeát caùc vaán ñeà ghen töông caù nhaân, khieán cho haøng traêm kitoâ höõu bò boû tuø vaø keát aùn töû hình oan. Trong soá nhöõng ngöôøi uûng hoä laäp tröôøng huûy boû luaät choáng phaïm thöôïng naøy coù oâng Salmann Tasseer, thoáng ñoác bang Punjab. OÂng ñaõ ñeán thaêm baø Asia Bibi trong tuø. Cuõng vì theá ngaøy muøng 4 thaùng Gieâng naêm 2011 oâng ñaõ bò moät caän veä cuûa mình aùm saùt taïi Islamabad. Tieáp ñeán con trai oâng bò caùc nhoùm hoài cuoàng tín baét coùc, trong aâm möu ñaùnh ñoåi töï do cho ngöôøi ñaõ gieát oâng. Hai thaùng sau ñoù ngaøy oâng Shahbaz Bhatti, ngöôøi coâng giaùo, Boä tröôûng caùc nhoùm thieåu soá, cuõng ñaõ bò caùc nhoùm hoài cuoàng tín saùt haïi, vì ñaõ tranh ñaáu traû töï do cho baø Asia Bibi vaø maïnh meõ baûo veä caùc quyeàn töï do cuûa caùc nhoùm thieåu soá. Caû hai ngöôøi ñeàu bieát caùc nguy hieåm rình raäp hoï, vì ñaõ bò ñe doïa gieát nhieàu laàn, nhöng hoï vaãn can ñaûm tranh ñaáu cho coâng baèng vaø söï thaät.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi ñeán quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Ñöùc Toång Giaùm Muïc Silvano Maria Tomasi, Quan saùt vieân thöôøng tröïc cuûa Toøa Thaùnh caïnh caùc toå chöùc quoác teá ôû Geneøve beân Thuïy Só, veà vaán ñeà naøy.
Hoûi: Thöa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Tomasi, Ñöùc Toång nghó gì veà vuï baùc só Meriam Ibrahim bò keát aùn töû treo coå taïi Sudan?
Ñaùp: Ñaây laø moät tröôøng hôïp coù yù nghóa vaø chuùng ta phaûi ñaët ñeå noù vaøo trong boái caûnh roäng raõi hôn cuûa caùc tröôøng hôïp khaùc, nhö tröôøng hôïp baø Asia Bibi beân Pakistan hay tröôøng hôïp cuûa caùc ngöôøi khaùc bò toá caùo vaø bò nhoát tuø vì toäi goïi laø phaïm thöôïng hay caùc loaïi vi phaïm hoaëc cho laø vi phaïm luaät hoài giaùo Sharia khaùc. Vaán ñeà neàn taûng ñoù laø laøm sao toân troïng caùc nhaân quyeàn neàn taûng cuûa nhöõng ngöôøi naøy tröôùc vaøi truyeàn thoáng hay tình hình chính trò, nôi vì caùc lyù do lòch söû vaø neàn vaên hoùa coâng coäng, khoù coù söï toân troïng caùc quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, trong tröôøng hôïp cuï theå cuûa nöõ baùc só Meriam Ibrahim bò keát aùn töû treo coå beân Sudan, thì phaûi coù caâu traû lôøi nhö theá naøo?
Ñaùp: Tröôùc heát, xem ra caàn phaûi toân troïng nguyeân taéc töï do toân giaùo, laø moät quyeàn neàn taûng cuûa con ngöôøi: laø quyeàn cho pheùp khoâng phaûi chæ thöïc haønh moät toân giaùo, maø cuõng coøn cho pheùp thay ñoåi toân giaùo nöõa. Ñaây laø ñieàu cuõng ñöôïc Hieán phaùp Sudan naêm 2005 thöøa nhaän. Tuy noù laø Hieán Phaùp taïm thôøi, nhöng noù laø Hieán phaùp coù hieäu löïc. Ñieàu naøy noùi vôùi chuùng ta raèng, trong tröôøng hôïp cuûa baø Meriam Ibrahim, heä thoáng tö phaùp hoaït ñoäng döôùi aùp löïc cuûa caùc tình huoáng ñòa phöông, hôn laø theo ñöôøng loái cuûa moät neàn tö phaùp phaûi toân troïng Coâng phaùp quoác teá, cuõng ñaõ ñöôïc nöôùc Sudan thöøa nhaän, lieân quan tôùi quyeàn töï do phuïng töï, töï do löông taâm vaø töï do toân giaùo. Theá roài caàn phaûi coi xem phuï nöõ ñöôïc ñoái xöû nhö theá naøo trong xaõ hoäi nöõa.
Hoûi: Ñöùc Cha noùi leân dieàu naøy trong nghóa naøo?
Ñaùp: Thí duï, moät phuï nöõ, neáu laø tín höõu hoài, coù quyeàn töï do laáy moät ngöôøi hoài khaùc, nhöng laïi khoâng ñöôïc laáy moät ngöôøi khaùc ñaïo, trong khi moät ngöôøi ñaøn oâng hoài laïi coù quyeàn laáy moät phuï nöõ theo ñaïo khaùc vôùi ñaïo Hoài maø khoâng bò phaït theo luaät Sharia hay caùc duïng cuï tö phaùp khaùc. Vì theá chuùng ta phaûi suy nghó veà tình traïng naøy moät caùch toång quaùt hôn, xem laøm sao coù theå trôï giuùp vaø thaêng tieán caùc quyeàn töï do caên baûn naøy cuûa con ngöôøi: töï do toân giaùo, töï do löông taâm vaø quyeàn töï do thay ñoåi toân giaùo, moät söï khaùch quan trong heä thoáng tö phaùp xeùt xöû, vieäc toân troïng nöõ giôùi y nhö nam giôùi trong caùc quyeàn hoân nhaân, quyeàn höôûng gia taøi hay tham döï vaøo cuoäc soáng coâng coäng. Khôûi haønh töø caùc döõ kieän naøy ñeå tìm taïo ra moät baàu khí ñoái thoaïi, caûm thoâng, giaùo duïc ñaøo taïo, vaø nhaát laø giuùp moïi ngöôøi hieåu raèng con ñöôøng tieán veà töông lai laø con ñöôøng cuûa vieäc toân troïng phaåm giaù cuûa moãi moät ngöôøi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha Tomasi, Giaùo Hoäi ñòa phöông cuõng nhö caùc toå chöùc phi chính quyeàn vaø giôùi chöùc ngoai giao treân theá giôùi ñaõ maïnh meõ keâu goïi chính quyeàn Sudan traû töï do cho baø Meriam Ibrahim. Söï huy ñoäng quoác teá naøy coù söùc naëng naøo khoâng?
Ñaùp: Taïo ra moät dö luaän quoác teá trình baøy vôùi chính quyeàn Sudam vaø heä thoáng tö phaùp nöôùc naøy caùc quyeàn con ngöôøi chaéc chaén laø coù ích lôïi nhieàu chöù, bôûi vì söï chuù yù tôùi caùc tình traïng naøy coù theå daãn ñöa tôùi choã ñoái thoaïi vaø suy tö veà söï thaéng theá cuûa coâng phaùp quoác teá treân quyeàn ñòa phöông, vaø nhaát laø lieân quan tôùi caùc quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi caàn phaûi ñöôïc taát caû moïi ngöôøi treân toaøn theá giôùi toân troïng. Ñoù laø con ñöôøng cho töông lai soáng chung cuûa con ngöôøi. Chuùng ta taát caû phaûi cuøng nhau laøm vieäc trong theá giôùi toaøn caàu hoùa hieän nay, nôi caùc khaùc bieät gia taêng, nôi chuùng ta soáng söï ña nguyeân toân giaùo, ña nguyeân vaên hoùa vaø ña nguyeân kieåu soáng ôû khaép moïi nôi. Thöïc taïi naøy phaûi daãn ñöa chuùng ta tôùi choã tìm ra moät kieåu chung soáng hoøa bình khôûi söï töø vieäc toân troïng caùc quyeàn neàn taûng cuûa con ngöôøi vaø phaåm giaù cuûa noù.
(RG 28-5-2014; Vatican insider 16-5-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)