Caùi oâm hoân lòch söû

giöõa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI

vaø Thöôïng Phuï Athenagoras

Caùi oâm hoân lòch söû giöõa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI vaø Thöôïng Phuï Athenagoras.

Roma (VietCatholic News 21-05-2014) - Ngaøy giôø cuoäc vieáng thaêm Ñaát Thaùnh saép tôùi cuûa Ñöùc Phanxicoâ khoâng phaûi laø vieäc tình côø. Chuû ñích chính cuûa chuyeán vieáng thaêm trong caùc ngaøy 24 ñeán 26 thaùng 5 naêm 2014 laø ñeå cuøng Thöôïng Phuï Barthoâloâmeâoâ I cuûa Constantinople kyû nieäm 50 naêm cuoäc gaëp gôõ lòch söû giöõa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI vaø Thöôïng Phuï Athenagoras taïi Gieârusdalem vaøo thaùng Gieâng naêm 1964.

Caùc töôøng thuaät veà cuoäc gaëp gôõ ñaàu tieân naøy thöôøng giaû ñònh raèng muïc tieâu haøng ñaàu chuyeán haønh höông cuûa Ñöùc Phaoloâ VI laø taïo dòp ñeå gaëp thöôïng phuï ñaïi keát. Caùc bieân taäp vieân cuûa tôø America, chaúng haïn, ngaøy 18 thaùng Gieâng naêm ñoù, ñaõ vieát nhö sau: "muïc tieâu toái haäu cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ khi tôùi Ñaát Thaùnh chính laø cô may do vieäc naøy mang tôùi cho cuoäc gaëp gôõ ñaày caûm kích".

Nhöng thöïc ra, theo linh muïc Thomas Stransky, voán laø nhaân vieân luùc ñaàu cuûa Vaên Phoøng Coå Vuõ Hôïp Nhaát Kitoâ Giaùo vaø hieän laø vieän tröôûng veà höu cuûa Vieän Ñaïi Keát Tantur Nghieân Cöùu Thaàn Hoïc taïi Gieârusalem, vaán ñeà khoâng haún nhö theá.

Hai tuaàn tröôùc khi Ñöùc Taân Giaùo Hoaøng khai maïc khoùa hai cuûa Coâng Ñoàng Vatican II vaøo ngaøy 29 thaùng 9 naêm 1963, ngaøi vieát moät appunto, töùc baûn ghi nhôù rieâng cho chính ngaøi, trong ñoù, ngaøi toû moái hy voïng ñaây laø "cuoäc haønh höông cuûa giaùo hoaøng taïi Ñaát Thaùnh". Muïc ñích phuï môùi laø coù ñöôïc "moät cuoäc gaëp gôõ huynh ñeä vôùi nhieàu heä phaùi Kitoâ Giaùo khaùc nhau taïi ñoù". Tuy nhieân, trong dieãn vaên tröôùc Coâng Ñoàng vaøo ngaøy 4 thaùng 12 naêm 1963, lyù do naøy ñaõ khoâng coøn khi ngaøi chia seû quyeát ñònh cuûa ngaøi laø thöïc hieän moät "cuoäc haønh höông ñaïo ñöùc tôùi queâ höông cuûa Chuùa Gieâsu Cöùu Theá" vaøo thaùng Gieâng. Vì moät lyù do naøo ñoù, ngaøi vaø uûy ban keá hoaïch goàm 5 ngöôøi kín tieáng ñaõ khoâng döï truø seõ coù nhöõng cuoäc gaëp gôõ ñaïi keát. Döôøng nhö quan taâm duy nhaát cuûa caùc ngaøi laø thaêm vieáng caùc coäng ñoaøn Coâng Giaùo taïi caùc thaùnh ñieåm ôû Do Thaùi vaø ôû Ñoâng Gieârusalem thuoäc Gioùcñaêng vaø Bôø Taây (West Bank), vaø thöông thaûo vôùi caùc nöôùc ñang coù chieán tranh vôùi nhau, ñang saùt haïi laãn nhau.

Cuoäc haønh höông treân ñöôïc giöõ heát söùc bí maät vôùi Giaùo Trieàu laø cô quan noåi tieáng veà vieäc rì roû tin töùc. Noù hoaøn toaøn laø moät ngaïc nhieân ñoái vôùi Ñöùc HY Augustin Bea, Ñöùc Cha Johannes Willebrands vaø caùc nhaân vieân cuûa Vaên Phoøng Coå Vuõ Hôïp Nhaát Kitoâ Giaùo, nhö Cha Pierre Duprey thuoäc Hoäi Truyeàn Giaùo Phi Chaâu, laø ngöôøi cho tôùi thaùng 4 naêm 1963 voán laø giaùm ñoác Chuûng Vieän Thaùnh Anna thuoäc nghi leã Melkite taïi Gieârusalem, nôi ngaøi raát quen thuoäc vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo Kitoâ Giaùo vaø caùc qui thöùc lieân Giaùo Hoäi khaù nhaäy caûm trong vieäc vieáng thaêm caùc vò ñöùng ñaàu caùc Giaùo Hoäi. Cha Duprey tieân ñoaùn ngay laäp töùc khaû theå seõ coù caùc cuoäc gaëp gôõ cuûa Ñöùc Phaoloâ VI vôùi caùc thöôïng phuï Hylaïp vaø AÙcmeâni taïi Gieârusalem, töùc Ñöùc Benediktos I vaø Ñöùc Yeghishe Derderian. Neáu Toøa Thaùnh khoâng ñöa ra khaû theå aáy vôùi caùc vò, chaéc chaén seõ coù haäu quaû khoâng hay, chöùng toû moät söï thieáu lòch thieäp, baát keå laø coá yù hay khoâng.

Laøm cho vieäc aáy xaåy ra

Ñöùc Hoàng Y Bea, Ñöùc Cha Willebrands vaø Cha Duprey ñöa ra saùng kieán. Ngay chieàu hoâm ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ nhaän ñöôïc tôø trình cuûa caùc ngaøi. Tröôùc khi Ñöùc Giaùo Hoaøng ñuû thì giôø suy nghó vaø phuùc ñaùp, thì moät thoâng caùo baùo chí chung ñeà ngaøy 6 thaùng 12 cuûa toøa thöôïng phuï ôû Istanbul, Thoå Nhó Kyø, thoâng baùo khoâng nhöõng nieàm phaán khích cuûa Ñöùc Athenagoras tröôùc "quyeát ñònh lòch söû" maø coøn nhaän ñònh raèng "seõ laø coâng trình cuûa Chuùa quan phoøng neáu, nhaân dòp cuoäc haønh höông thaùnh thieän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, moïi vò ñöùng ñaàu caùc Giaùo Hoäi Thaùnh Thieän cuûa Chuùa Kitoâ, caû Ñoâng laãn Taây Phöông, cuûa ba nhoùm tuyeân tín, ñeàu gaëp nhau taïi thaønh thaùnh Xion". Thoâng caùo chung ñöa ra lôøi keâu goïi hôi haáp taáp cho moät cuoäc gaëp gôõ theá giôùi, chæ trong voøng moät thaùng, qui tuï caùc nhaø laõnh ñaïo Kitoâ Giaùo döôùi chaân Goângoâtha, caïnh ngoâi moä troáng vaø gaàn Thöôïng Laàu Hieän Xuoáng.

Ngay naêm 1954, trong moät nhöõng cuoäc ñaøm ñaïo ñaàu tieân vôùi Thöôïng Phuï, Cha Duprey ñaõ ñöôïc yeâu caàu trình cho Ñöùc Pioâ XII hay: "Toâi muoán ñöôïc gaëp ngaøi vaø toâi saün saøng ñi nöûa ñöôøng, nhöng khoâng theå ñi theâm". Vaø trong muøa xuaân tröôùc ngaøy khai maïc Vatican II, Ñöùc Athenagoras coâng khai tuyeân boá raèng ngaøi saün saøng vieáng Ñöùc Gioan XXIII taïi Roâma neáu Ñöùc GH chòu ñaùp leã taïi Constantinople. Thöôïng Phuï thöôøng möôïn lôøi Tin Möøng Gioan ñeå noùi veà Ñöùc Giaùo Hoaøng Toát Laønh: "Coù ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa phaùi tôùi, teân ngaøi laø Gioan".

Ñöùc Phaoloâ VI vì theá mau maén haønh ñoäng. Ngaøi chaáp thuaän ñeå Cha Duprey, trong tö caùch phaùi vieân cuûa Ñöùc Hoàng Y Bea, qua Istanbul vaø Gieârusalem ngay ngaøy 9-12 thaùng 12 naêm 1963. Cha Duprey minh xaùc vôùi Ñöùc Athenagoras raèng cuoäc gaëp gôõ ñaïi theå caùc vò ñöùng ñaàu caùc Giaùo Hoäi laø vieäc baát khaû, nhöng Cha khoân kheùo cho ngaøi hay: "Ñöùc Giaùo Hoaøng seõ ñi haønh höông Gieârusalem. Neáu Ñöùc Thöôïng Phuï cuõng coù theå ñi haønh höông Gieârusalem vaøo nhöõng ngaøy naøy, ngaøi seõ sung söôùng ñöôïc gaëp Ñöùc Thöôïng Phuï taïi ñoù". Thöôïng Phuï Athenagoras haân hoan traû lôøi vaø hy voïng raèng caùc vò ñöùng ñaàu caùc Giaùo Hoäi Töï Trò Chính Thoáng Hy Laïp khaùc seõ chaáp thuaän hay ít nhaát khoâng phaûn ñoái. Vieäc naøy, ngaøi seõ tham khaûo hoï.

Daáu hoûi lôùn nhaát laø Thöôïng Phuï Benediktos cuûa Gieârusalem. Theo moät nghi thöùc coù töø xöa cuûa Coâng Ñoàng Canxeâñoan naêm 451, thöôïng phuï naøy seõ laø ngöôøi ñaàu tieân cho môøi thöôïng phuï Constantinople; ngaøi seõ laø ngöôøi ñaàu tieân chaøo möøng giaùm muïc Roâma vaø laø thöôïng phuï Phöông Taây; vaø ngaøi seõ ñoùn tieáp cuoäc vieáng thaêm ñaùp leã cuûa Ñöùc Phaoloâ VI. Thöôïng Phuï Benediktos voán laø ngöôøi maïnh meõ choáng laïi vieäc göûi quan saùt vieân Chính Thoáng Hy Laïp tôùi Vatican II. Ngaøi cho raèng "Hoï seõ tröïc tieáp vaø thuï ñoäng chöùng kieán caùc baøi dieãn vaên vaø caùc quyeát ñònh baøi Chính Thoáng". Ngaøi tin raèng Coâng Ñoàng coù muïc tieâu caûi ñaïo nhaèm quyeán ruõ nhöõng ngöôøi Chính Thoáng yeáu ñuoái vaøo ñaïo Coâng Giaùo. Tuy nhieân, taïi Gieârusalem, Thöôïng Phuï Benediktos mieãn cöôõng baûo ñaûm vôùi Cha Duprey raèng neáu Roâma toân troïng caùc nghi thöùc, thì ngaøi seõ hôïp taùc. Coøn Thöôïng Phuï AÙcmeâni thì raát thuaän haûo ñoái vôùi vieäc gaëp Ñöùc Giaùo Hoaøng, vaø caû caùc vò ñöùng ñaàu caùc Giaùo Hoäi taïi Gieârusalem cuõng theá: Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông Coptic, caùc Giaùo Hoäi EÂtioâpia vaø Syria cuõng nhö Giaùo Hoäi Anh Giaùo. Ñieàu giuùp laøm deã baàu khí tích cöïc trong caùc cuoäc thaêm vieáng ngaén nguûi cuûa Cha Duprey laø moïi Giaùo Hoäi, chæ tröø Giaùo Hoäi Chính Toáng Hy laïp, ñeàu coù göûi quan saùt vieân tôùi hai khoùa ñaàu tieân cuûa Coâng Ñoàng Vatican II.

Trong voøng hai tuaàn keá tieáp, Thöôïng Phuï Athenagoras nhaän ñöôïc nhieàu phuùc ñaùp tích cöïc töø caùc toøa thöôïng phuï Alexandria, Antioch, Mascow, Serbia, Romania vaø Bulgaria. Antioch ñöa ra lôøi caûnh caùo naøy: ñöøng ñaët duø chæ moät baøn chaân leân ñaát Do Thaùi! Vì theá, theo ñeà nghò cuûa Thöôïng Phuï Alexis I cuûa Moscow, moïi ngöôøi nhaát trí raèng Thöôïng Phuï Athenagoras seõ chæ ñaïi dieän cho Giaùo Hoäi Constantinople, chöù khoâng ñaïi dieän cho toaøn boä Chính Thoáng Giaùo.

Choáng ñoái coâng khai duy nhaát dieãn ra trong Giaùo Hoäi Hy Laïp. Toång Giaùm Muïc Chrysostomos II cuûa Athens goïi chuû tröông cuûa Thöôïng Phuï Athenagors laø "cheát ngöôøi" ñoái vôùi quyeàn lôïi Chính Thoáng. Ngaøi cho toå chöùc moät ñeâm canh thöùc caàu nguyeän treân Nuùi Athos "ñeå duy trì Chính Thoáng Giaùo khoûi caùc haäu quaû cuûa cuoäc gaëp gôõ ñaày thaûm hoïa taïi Gieârusalem". Chính Phuû Hy Laïp vaø haàu heát haøng giaùo só vaø giaùo daân thì tích cöïc hôn. Caùc phaân khoa thaàn hoïc danh tieáng nhaát taïi Athens vaø Salonica ñeàu haân hoan uûng hoä.

Moät soá giaùo phaåm cao caáp trong Giaùo Trieàu choáng ñoái yù nieäm vieáng thaêm ñaùp leã. Trong nhieàu theá kyû, nghi thöùc ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh choáng laïi vieäc Ñöùc Giaùo Hoaøng ñi vieáng thaêm nhö theá. Sau khi Ñöùc Giaùo Hoaøng tôùi thaêm vò quoác tröôûng naøo, thì moät vieân chöùc cuûa Phuû Quoác Vuï Khanh seõ vieáng thaêm toøa ñaïi söù cuûa nöôùc ñoù taïi Roâma. Ñöùc Hoàng Y Bea ghi laïi raèng Ñöùc Phaoloâ VI khoâng thaáy coù vaán ñeà naøo khi phaûi ñích thaân vieáng thaêm ñaùp leã Thöôïng Phuï Athenagoras vaø hai thöôïng phuï Gieârusalem. Ngaøi töøng noùi: "Ñeán Chuùa Gieâsu cuõng töøng ñi vieáng baïn höõu cuûa Ngöôøi, thì coù chi choáng laïi vieäc vò ñaïi dieän cuûa Ngöôøi treân theá gian cuõng laøm nhö Ngöôøi?"

Thôøi gian thaät khaån caáp. Sau Leã Giaùng Sinh, moät phaùi vieân cuûa Thaùnh Coâng Ñoàng Constantinople, laø Toång Giaùm Muïc Athenagoras cuûa Anh, tôùi Roâma ñeå trình baøy "nghi thöùc tieáp ñoùn". Vò naøy töøng phuïc vuï trong tö caùch giaùm muïc taïi Myõ vaø Canada vaø laø khoa tröôûng Tröôøng Thaàn Hoïc Thaùnh Giaù cuûa Giaùo Hoäi Chính Thoáng Hy Laïp taïi Brookline, Mass. Toøa thöôïng phuï coâng boá lôøi chaáp thuaän cuûa hoï vaøo ngaøy 31 thaùng 12 naêm 1963.

Cuoäc gaëp gôõ taïi Ñaát Thaùnh

Boán ngaøy sau, vaøo chaïng vaïng toái, Ñöùc Phaoloâ VI töø Gioùcñaêng tôùi Gieârusalem. Toái hoâm ñoù, Thöôïng Phuï Benediktos chaøo möøng ngaøi taïi truï sôû cuûa phaùi boä Toøa Thaùnh. Sau ñoù, Ñöùc Phaoloâ VI tôùi thaêm Thöôïng Phuï Benediktos taïi cö sôû cuûa toøa thöôïng phuï treân ñænh Nuùi Caây Daàu. Ngaøy hoâm sau, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI tieáp Thöôïng Phuï Athenagoras taïi truï sôû phaùi boä, baèng caùi oâm hoân ñaàu tieân cuûa caùc toøa toâng truyeàn Roâma vaø Constantinople, do hai anh em ruoät laø Thaùnh Pheâroâ vaø Thaùnh Andreâ thieát laäp, keå töø khi Ñöùc Eugieânioâ IV vaø Thöôïng Phuï Giuse II gaëp nhau taïi cuoäc hoäi ngoä cuûa Coâng Ñoàng Florence thaùng Ba naêm 1438. Thöôïng Phuï Athenagors goïi cuoäc gaëp gôõ naøy "laø tia saùng ñaàu tieân cuûa moät ngaøy haïnh phuùc khi caùc theá heä töông lai seõ tieáp nhaän söï hieäp thoâng vôùi Mình vaø Maùu Thaùnh Chuùa chuùng ta töø cuøng moät cheùn thaùnh". Ñeå laøm quaø, Ñöùc Giaùo Hoaøng taëng Thöôïng Phuï moät cheùn thaùnh baèng vaøng.

Ngaøy hoâm sau, ngaøy leã Hieån Linh, Thöôïng Phuï Benediktos chaøo möøng Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi cöûa vaøo nôi Thöôïng Phuï cö nguï treân Nuùi Caây Daàu. Beân trong coù söï hieän dieän cuûa Thöôïng Phuï Athenagoras. Caùc vò cuøng tieán qua nhaø thôø chính toøa caïnh beân vaø cuøng chuû toïa buoåi caàu nguyeän chung, baét ñaàu baèng caùi oâm bình an ñaày tình huynh ñeä.

Taïp chí Look ñaêng hình maàu cuoäc gaëp gôõ ôû ngoaøi bìa. Thöôïng Phuï Athenagoras ngöôøi khaù cao vaø vaïm vôõ, vôùi boä raâu raäm daøi vaø khoâng caét tæa. Xem ra ngaøi muoán truøm phuû caû vò giaùo hoaøng thaáp hôn, gaày hôn trong voøng tay cuûa mình. Caû hai ñeàu laëng leõ mæm cöôøi, ñoâi maét long lanh. Trong thoâng caùo chung sau ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø Thöôïng Phuï töï goïi nhau laø "hai ngöôøi haønh höông, maét ñaém nhìn Chuùa Kitoâ". Caùc ngaøi caàu xin ñeå cöû chæ huynh ñeä cuûa caùc ngaøi, sau "quaù nhieàu theá kyû thaàm laëng coù theå trôû thaønh daáu chæ vaø môû ñaàu cho caùc ñieàu saép tôùi nhaèm vinh quang Thieân Chuùa vaø soi saùng cho daân tín trung cuûa Ngöôøi". Tôø America hoài ñoù nhaän ñònh raèng caùi oâm hoân naøy "coù khaû naêng noùi nhieàu thaàn hoïc hôn moät sô ñoà cuûa Coâng Ñoàng Vatican".

Bieán coá Gieârusalem cuõng thay ñoåi baàu khoâng khí cuûa Chính Thoáng Hy Laïp ñuû ñeå cho pheùp toøa thöôïng phuï ñaïi keát naøy göûi caùc ñaïi dieän laøm quan saùt vieân taïi khoùa ba cuûa Vatican II. Caùc nghò phuï coâng ñoàng thaûo luaän vaø sau ñoù cuøng Ñöùc Phaoloâ VI chaáp thuaän vaø coâng boá "Saéc Leänh veà Ñaïi Keát" vaøo ngaøy 21 thaùng Möôøi Moät naêm 1964. Noù hoaøn taát caùi oâm hoân taïi Gieârusalem; noù quaû laø neàn "thaàn hoïc cuûa cöû chæ".

Vaøo ngaøy gaàn keát thuùc Coâng Ñoàng, töùc ngaøy 7 thaùng Möôøi Hai naêm 1965, moät phaùi vieân cuûa Thaùnh Coâng Ñoàng Constantinople vieáng Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Thaùnh Pheâroâ, vaø moät phaùi vieân cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, laø Ñöùc Hoàng Y Lawrence Shehan cuûa Baltimore, ñaõ vieáng Nhaø Thôø Chính Toøa Chính Thoáng Giaùo St George taïi Istanbul. Caùc vò ñem theo mình moät tuyeân boá chung cuûa Ñöùc Phaoloâ VI vaø cuûa Ñöùc Athenagoras, noùi raèng "chuùng toâi muoán huûy boû khoûi kyù öùc Giaùo Hoäi vaø khoûi taâm trí Giaùo Hoäi aùn tuyeät thoâng [laãn nhau] ñöôïc coâng boá hoài aáy [naêm 1054], vaø muoán choân noù trong queân laõng".

Nhö theá, TP Athenagoras quaû ñaõ khôûi dieãn böôùc ñaàu tieân daãn tôùi vieäc haøn gaén cuoäc ly giaùo ñaõ 1,000 naêm nay, coøn Ñöùc Phaoloâ VI thì ñaõ naém laáy cô hoäi naøy ñeå cuøng nhau khôûi ñaàu moät khôûi ñaàu môùi.

Vuõ Vaên An

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page