Noã löïc taùi taïo hoøa bình
cho ngöôøi daân Trung Phi
Noã löïc taùi taïo hoøa bình cho ngöôøi daân Trung Phi.
Phoûng vaán ba vò laõnh ñaïo toân giaùo Trung Phi.
Roma (RG 26-03-2014; Vat. 7-04-2014) - Saùng thöù tö 26 thaùng 3 naêm 2014 vaøo cuoái buoåi tieáp kieán chung Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ gaëp caùc vò ñaïi dieän cuûa toå chöùc "Choã ñöùng cuûa caùc toân giaùo cho hoøa bình", goàm Ñöùc Cha Dieudonneù Nzapalainga, Toång Giaùm Muïc Bangui, Muïc sö Nicolas Greùkoyameù-Gbangou, Chuû tòch caùc Giaùo Hoäi Tin Laønh vaø Imam Oumar Kobine Layama, laõnh ñaïo Hoài giaùo Bangui. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ khích leä caùc vò hieäp nhaát vôùi nhau, gaàn guõi daân chuùng vaø tieáp tuïc hoaït ñoäng choáng laïi moïi chia reõ. Ngaøi cuõng baûo ñaûm vôùi caùc vò laø seõ noùi chuyeän vôùi toång thoáng Barack Obama veà vaán ñeà hoøa bình Trung Phi. Tröôùc khi tham döï buoåi tieáp kieán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha caû ba vò cuõng ñaõ gaëp Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin, Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh. Töø laâu nay caû ba vò laõnh ñaïo toân giaùo ñaõ daán thaân cho vieäc bình ñònh Trung Phi, baèng caùch tieáp xuùc vaø gaëp gôõ nhieàu vò laõnh ñaïo cuûa coäng ñoàng quoác teá.
Coäng hoøa Trung Phi roäng gaàn 623 ngaøn caây soá vuoâng, coù khoaûng 4.5 trieäu daân goàm nhieàu chuûng toäc khaùc nhau trong ñoù coù caùc nhoùm quan troïng nhaát nhö: Baya, Banda, Mandjia, Sara, Fulani, Mboum, M'Baka, Yakoma vv... Theo thoáng keâ naêm 2003 Trung Phi coù 80.3% toång soá daân theo Kitoâ giaùo goàm 51.4% Tin Laønh vaø 28.9% Coâng Giaùo. Hoài giaùo chieám 15% vaø ñaïo thôø vaät linh chieám 9.6%.
Trong khoaûng thôøi gian töø naêm 1,000 tröôùc coâng nguyeân tôùi naêm 1,000 sau coâng nguyeân coù caùc nhoùm ngöôøi Ubangi töø phía ñoâng Camerun cho tôùi Sudan ñeán ñònh cö doïc soâng Oubangi töùc Trung Phi ngaøy nay. Cuoái theá kyû XIX Trung Phi trôû thaønh thuoäc ñòa cuûa Phaùp cho tôùi naêm 1960 môùi ñöôïc ñoäc laäp. Nhöng töø ñoù trôû ñi Trung Phi baát oån vôùi caùc vuï tranh giaønh quyeàn bính noäi boä vaø ñaûo chaùnh lieân tuïc. Naêm 1962 oâng David Dacko trôû thaønh toång thoáng vaø thaønh laäp cheá ñoä ñoäc ñaûng. Naêm 1965 ñaïi taù Jean Bedel Bokassa ñaûo chaùnh leân naém quyeàn. Naêm 1972 oâng Bokassa quyeát ñònh laøm toång thoáng maõn ñôøi vaø töï phong mình laø hoaøng ñeá. Naêm 1979 Phaùp toå chöùc ñaûo chaùnh laät ñoå hoaøng ñeá Bokassa vaø ñöa oâng Dacko trôû laïi naém quyeàn. Nhöng naêm 1981 oâng Andreù Kolinba ñaûo chaùnh laät ñoå toång thoáng Dacko, vaø leân cai trò cuøng vôùi hoäi ñoàng quaân nhaân.
Trong caùc cuoäc baàu cöû daân chuû naêm 1993, oâng Ange Feùlix Patasseù ñaéc cöû toång thoáng. Tuy nhieân, naêm 2003 oâng bò töôùng Francois Bozizeù ñaûo chaùnh laät ñoå ñang khi coâng du nöôùc ngoaøi. Toång thoáng Bozizeù ñaéc cöû nhieäm kyø hai naêm 2011.
Nhöng thaùng 11 naêm 2012 moät lieân minh caùc nhoùm noåi loaïn ñaùnh chieám caùc thaønh phoá mieàn baéc vaø mieàn trung Trung Phi. Ñaàu naêm 2013 hai beân kyù thoûa hieäp chia quyeàn. Nhöng caùc nhoùm noåi loaïn tieán chieám thuû ñoâ Bangui khieán toång thoáng Bozizeù phaûi chaïy troán. OÂng Michel Djotosia laõnh tuï löïc löôïng phieán quaân Seleka leân laøm toång thoáng vaø giaûi taùn löïc löôïng Seleka, nhöng caùc phieán quaân töø choái giao noäp vuõ khí vaø tieáp tuïc caùc vuï cöôùp boùc vaø taøn saùt thöôøng daân. Caùc nhoùm daân quaân ñöôïc thaønh laäp trong caùc laøng goïi laø löïc löôïng choáng Balaka ñaùnh nhau vôùi löïc löôïng Seleka. Ngaøy 18 thaùng 2 naêm 2014 Lieân Hieäp Quoác quyeát ñònh göûi 3,000 quaân baûo hoøa tôùi Trung Phi ñeå saùt caùnh vôùi 6,000 quaân baûo hoøa cuûa Lieân Hieäp Phi chaâu vaø 2,000 quaân cuûa Phaùp, nhaèm taùi laäp hoøa bình cho Trung Phi vaø ngaên chaën caùc vuï taøn saùt thöôøng daân voâ toäi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán ba vò laõnh ñao toân giaùo ñaõ daønh cho nöõ phoùng vieân Marie Duhamel cuûa chöông trình tieáng Phaùp ñaøi Vaticaêng ngaøy 26 thaùng 3 naêm 2014. Tröôùc heát laø Ñöùc Cha Dieudonneù Nzapalainga, Toång Giaùm Muïc Bangui.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, tình hìmh taïi Trung Phi hieän nay ra sao?
Ñaùp: Daân chuùng sôï haõi troán chaïy vaøo soáng trong röøng, laïc loõng bô vô vaø kinh hoaøng, ñeán ñoä hoï khoâng coøn coù khaû naêng dieãn taû caùc caûm giaùc cuûa hoï nöõa, hay hoï böôùc ñi ngoaøi ñöôøng vaø coù noùi ñaáy, nhöng xaùc tín raèng chaúng coù ai laéng nghe hoï caû. Nhaân danh nhöõng ngöôøi daân khoán khoå naøy toâi ñaõ cuøng vôùi caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo khaùc löïa choïn ñi gaëp gôõ caùc chính quyeàn, nhöõng ngöôøi quyeát ñònh, ñeå hoï laéng nghe töø tieáng noùi cuûa chuùng toâi noãi aâu lo, söï khoå ñau, vaát vaû vaø baàn cuøng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñoâng ñang khoùc than vì tình hình toài teä cuûa ñaát nöôùc Trung Phi. Ñoù laø yù nghóa söù meänh cuûa chuùng toâi tröôùc haøng laõnh ñaïo cuûa theá giôùi naøy.
Hoûi: Tieáng than khoùc naøy cuûa daân chuùng xin ñieàu gì thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Tieáng khoùc than naøy hieän nay xin coù an ninh, vì neáu khoâng coù an ninh thì khoâng theå trôû laïi tröôøng hoïc ñöôïc, caùc nhaø thöông khoâng theå taùi sinh hoaït, khoâng theå taùi hoaït ñoäng trong laõnh vöïc noâng nghieäp vaø cuõng khoâng theå taùi sinh hoaït trong laõnh vöïc haønh chaùnh: moïi söï ñeàu teâ lieät hoaøn toaøn nhö hieän nay. Khoâng coù an ninh: chuùng toâi ñaõ troâng thaáy caùc haäu quûa cuûa noù! Moïi söï ñeàu ôû soá khoâng. Vì caùc löïc löôïng ñoái nghònh nhau Seleka vaø Choáng Balaka khoâng thaønh coâng trong vieäc baûo veä ngöôøi daân Trung Phi. Chuùng toâi ñaõ leân tieáng yeâu caàu coäng ñoàng quoác teá can thieäp ñeå baûo veä ngöôøi daân Trung Phi. Trung Phi laø thaønh phaàn cuûa coäng ñoàng quoác teá, vì vaäy coäng ñoàng quoác teá khoâng theå ñöùng nhìn, trong söï thôø ô hoaøn toaøn, ñöùng nhìn ngöôøi daân cheát nhö suùc vaät, khoâng theå ñöùng nhìn nhö theá maø khoâng nhuùc nhích moät ngoùn tay! Ñaõ ñeán luùc haønh ñoäng, ñeå mai ngaøy lòch söû khoâng keát aùn chuùng ta baèng caùch hoûi chuùng ta raèng: "Caùc baïn ñaõ laøm gì vôùi caùc ngöôøi anh em roài?"
Hoûi: Ñöùc Cha coù thaáy moät caâu traû lôøi tích cöïc naøo töø Lieân Hieäp Quoác hay töø caùc haøng laõnh ñaïo maø Ñöùc Cha vaø caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo Trung Phi ñaõ gaëp khoâng?
Ñaùp: Chuùng toâi ñaõ coù caùc caâu traû lôøi giuùp chuùng toâi tin raèng ngaøy mai seõ toát ñeïp hôn. Chính oâng Toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác ñaõ noùi oâng ñang chuaån bò moät Nghò quyeát ñi theo höôùng cuûa moät söï can thieäp cuûa löïc löôïng baûo hoøa. Chuùng toâi cuõng ñaõ gaëp gôõ caùc giôùi laõnh ñaïo khaùc, vaø hoï ñeå cho chuùng toâi hieåu raèng taát caû hoï ñeàu saün saøng lieân minh vôùi nhau ñeå baét ñaàu moät hoaït ñoäng baûo hoøa taïi Trung Phi: caøng sôùm bao nhieàu caøng toát baáy nhieâu, bôûi vì moãi ngaøy qua ñi laø laïi coù theâm ngöôøi daân Trung Phi bò cheát.
* * *
Tieáp theo ñaây laø moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Oumar Kobine Layama, Imam Hoài giaùo thuû ñoâ Bangui, veà töông quan giöõa caùc toân giaùo trong tình hình khoù khaên hieän nay cuûa Trung Phi.
Hoûi: Thöa Imam, Imam coù nhaän xeùt gì veà tình hình baïo löïc taïi Trung Phi hieän nay?
Ñaùp: Tín höõu phaûi duy trì loøng tin trong moïi hoaøn caûnh, vaø tröôùc moïi khoù khaên chuùng ta phaûi töï hoûi: "Ñieàu gì ñaõ xaûy ra vaäy? Chuùng ta ñaõ laøm gì? Coù leõ vì cung caùch haønh xöû cuûa chuùng ta maø Thieân Chuùa ñaõ thöû thaùch chuùng ta, baèng caùch laøm cho chuùng ta soáng thaûm caûnh naøy chaêng? Hay coù leõ ñeå daïy cho chuùng ta moät baøi hoïc ñeå chuùng ta hoïc chaáp nhaän Thieân Chuùa trong moïi hoaøn caûnh chaêng?" Loøng tin khoâng chæ coù trong caùc luùc haïnh phuùc, nhöng noù phaûi hieän höõu caû trong thôøi ñieåm cuûa tai öông nöõa. Vì theá, söù ñieäp maø toâi muoán nhaén göûi ñoù laø söù ñieäp cuûa loøng tin, noù coù nghóa laø chòu ñöïng, kieân nhaãn vaø khoan nhöôïng laøm thaønh tính caùch vaø caùc nhaân ñöùc cuûa moät tín höõu ñích thaät. Toâi yeâu caàu caùc anh em hoài khoan nhöôïng vaø kieân nhaãn, ñeå Thieân Chuùa ñem laïi hoøa bình vaø ñoaøn keát xaõ hoäi cho chuùng ta.
Hoûi: Ñaõ coù nhieàu lôøi keâu goïi thaùnh chieán ñöôïc ñöa ra, nhaát laø töø nöôùc Mali, Imam nghó sao?
Ñaùp: Vaâng, toâi bieát lôøi keâu goïi thaùnh chieán beân Mali treân caùc ñòa chæ treân maïng, nhöng toâi töï hoûi: thaùnh chieán choáng laïi ai? Ñoù laø caâu hoûi toâi töï ñaët ra: baûo veä ngöôøi hoài, nhöng maø choáng laïi ai? Bôûi vì moät caùch noøng coát caùc tín höõu hoài ñöôïc caùc tín höõu kitoâ che chôû trong caùc nhaø thôø cuûa hoï. Ña soá ngöôøi hoài tìm thaáy söï chôû che nôi caùc tu só kitoâ, tin laønh vaø coâng giaùo, nhöng ña soá laø bôûi caùc tín höõu coâng giaùo. Vaäy thì ra ñi neùm bom ôû ñaâu? Trong chính caùc nhaø thôø ñaõ che chôû caùc ngöôøi hoài giaùo aø? hay laø saùch nhieãu chính caùc tu só kitoâ ñaõ che chôû caùc tín höõu hoài aø? Thaät söï ñoù khoâng phaûi laø Hoài giaùo maø Thieân Chuùa ñaõ phoù thaùc cho chuùng ta. Thieân Chuùa ñaõ phoù thaùc cho chuùng ta moät Hoài giaùo hoøa bình, khoan nhöôïng vaø nhaãn nhuïc, chòu ñöïng trong taát caû moïi thöù thaùch. Toâi nghó raèng caùc tín höõu hoài chuùng toâi ñang ñöùng tröôùc caùc khoù khaên, bôûi vì chuùng toâi ñaõ löïa choïn söï thinh laëng ñoàng loõa; chuùng toâi ñaõ khoâng bao giôø toá caùo, trong coäng ñoaøn cuûa chuùng toâi, caùc laïm duïng, caùc cung caùch haønh xöû cuûa caùc ngöôøi anh em trong löïc löôïng Seleka. Chuùng toâi ñaõ khoâng laõnh laáy traùch nhieäm cuûa chuùng toâi. Vaø do ñoù, ngaøy nay chuùng toâi gaët caùc haäu quûa maø Thieân Chuùa ñaõ göûi tôùi cho chuùng toâi. Vì theá chuùng toâi phaûi duyeät xeùt laïi caùc thaùi ñoä cuûa chuùng toâi vaø haønh ñoäng theo ñoù, xin loãi Thieân Chuùa veà taát caû nhöõng ñieàu lieân quan tôùi chuùng toâi, ñeå Thieân Chuùa giuùp chuùng toâi cuøng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc taùi laäp söï gaén boù xaõ hoäi. Neáu trong luùc naøy chuùng toâi maát ñi nieàm tin cuûa mình, thì tình traïng soáng cuûa chuùng toâi seõ khoâng theå toát ñeïp hôn: chuùng toâi coù nguy cô gaëp heát thaûm hoïa naøy tôùi thaûm hoïa khaùc, maëc duø caùc coá gaéng cuûa coäng ñoàng quoác teá. Tröôùc löông taâm cuûa chuùng toâi chính chuùng toâi tröôùc heát phaûi tu hoïp nhau laïi, hoøa giaûi vôùi nhau, ñeå trôï giuùp coäng ñoàng quoác teá lo laéng cho tình traïng soáng cuûa chuùng toâi.
* * *
Sau cuøng laø moät vaøi yù kieán cuûa muïc sö Nicolas Greùkoyameù-Gbangou, Chuû tòch caùc Giaùo Hoäi Tin Laønh Trung Phi.
Hoûi: Thöa muïc sö, taïi Trung Phi coù "daân quaân kitoâ" khoâng?
Ñaùp: Ñaõ khoâng coù daân quaân kitoâ naøo taïi Trung Phi caû. Caùc ngöôøi thuoäc löïc löôïng choáng Balaka laø caùc baêng ñaûng töï veä taïi caùc laøng, vaø giôø ñaây vì baét buoäc hoï phaûi bieán thaønh daân quaân, ñeå choáng laïi vaø ngaên chaën löïc löôïng Seleka. Khoâng theå noùi tôùi "daân quaân kitoâ".
Hoûi: Muïc sö coù theå tröïc tieáp noùi chuyeän vôùi caùc ngöôøi naøy khoâng?
Ñaùp: Hoï hieän dieän ôû ñoù raûi raùc trong khu phoá cuûa chuùng toâi, vaø chuùng toâi tìm caùch laøm cho hoï trôû veà vôùi lyù trí cuûa hoï, ñeå giuùp hoï hieåu raèng thaät ra chæ coù daân chuùng laø bò thieät thoøi, vaø ñieàu quan troïng laø caàn phaûi ngöng söï thuø nghòch.
Hoûi: Tình hình theâ thaûm treân bình dieän an ninh vaø thöïc phaåm. Muïc sö caàu mong ñieàu gì?
Ñaùp: Chuùng toâi nghó raèng coäng ñoàng quoác teá seõ laéng nghe tieáng gaøo theùt ñau ñôùn cuûa chuùng toâi vaø cuûa nhöõng ngöôøi ñang ôû trong caùc hoaøn caûnh khoù khaên, vaø vì theá mau choùng can thieäp ñeå giaûi quyeát tình traïng cuûa nhöõng ngöôøi di taûn trong noäi ñòa cuõng nhö nhöõng ngöôøi ñaõ ôû laïi nhaø nhöng soáng trong tình traïng nguy hieåm. Chuùng toâi nghó caàn phaûi taùi laäp an ninh moät caùch nhanh choùng, vôùi söï trôï giuùp cuûa Lieân Hieäp Quoác vaø taát caû nhöõng ngöôøi thieän chí. Nhöõng ai coù nhieäm vuï trôï giuùp caùc ngöôøi gaëp khoù khaên phaûi nhanh choùng laøm ñieàu ñoù.
(RG 26-3-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)