Nhöõng naêm Ngoï
trong lòch söû Giaùo hoäi taïi Vieät Nam
Chaøo Möøng Naêm Môùi Giaùp Ngoï 2014:
Nhöõng naêm Ngoï trong lòch söû Giaùo hoäi taïi Vieät Nam.
Vieät Nam (WHÑ 23-01-2014) - Tröôùc theàm Naêm môùi Giaùp Ngoï 2014, WHÑ ñieåm laïi nhöõng söï kieän cuûa lòch söû Giaùo hoäi taïi Vieät Nam dieãn ra trong caùc naêm Ngoï, töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân Tin Möøng ñöôïc loan baùo treân queâ höông Vieät Nam. Qua ñoù, coù theå nhaän ra moät soá söï kieän noåi baät ñaõ dieãn ra trong nhöõng naêm Ngoï: cuoäc töû ñaïo cuûa caùc thaùnh Vieät Nam vaøo nhieàu naêm Ngoï khaùc nhau; Ñöùc Meï hieän ra taïi La Vang (Maäu Ngoï 1798), thieát laäp giaùo phaän Nam Ñaøng Ngoaøi (Bính Ngoï 1846), cuoäc di cö cuûa hôn nöûa trieäu tín höõu vaøo Nam (Giaùp Ngoï 1954), laàn ñaàu tieân moät ngöôøi Vieät Nam, Ñöùc Toång giaùm muïc Pheâroâ Nguyeãn Vaên Toát, ñöôïc boå nhieäm laøm Söù thaàn Toaø Thaùnh (Nhaâm Ngoï 2002)...
* * *
Theá kyû XVI
1558 - Maäu Ngoï
Ñôøi vua Leâ Theá Toâng, hai giaùo só Boà Ñaøo Nha laø Alonso da Costa vaø Gonsalves ñeán giaûng ñaïo ôû vuøng Vaïn Laïi (Thanh Hoaù), kinh ñoâ cuûa Nam Trieàu (töùc nhaø Leâ thôøi Trung höng, coøn Baéc trieàu thuoäc nhaø Maïc, ñoùng ñoâ ôû Cao Baèng).
1582 - Nhaâm Ngoï
Ñôøi chuùa Nguyeãn Hoaøng, hai linh muïc Luis de Fonseca, O.P. (Boà Ñaøo Nha) vaø Greùgoire de la Motte, O.P. (Phaùp) giaûng ñaïo taïi Quaûng Nam.
Theá kyû XVII
Maäu Ngoï - 1618
Linh muïc Cristoforo Borri ñeán Quy Nhôn truyeàn giaùo. Sau 5 naêm hoaït ñoäng (1618-1622), ngaøi bieân soaïn "Töôøng trình veà Ñaøng Trong", xuaát baûn baèng tieáng YÙ vaø tieáng Phaùp naêm 1631.
Canh Ngoï - 1630
Cha Ñaéc Loä (Alexandre de Rhodes) phaûi rôøi khoûi Ñaøng Ngoaøi theo leänh truïc xuaát cuûa chuùa Trònh Traùng.
Maäu Ngoï - 1678
Ñöùc Cha Pallu, Ñaïi dieän Toâng toaø Ñaøng Ngoaøi, töø Thaùi Lan veà Roâma, ñeà nghò Toaø Thaùnh taán phong giaùm muïc cho saùu trong soá caùc linh muïc tieân khôûi. Toaø Thaùnh khoâng chaáp nhaän thænh nguyeän naøy.
Theá kyû XVIII
Nhaâm Ngoï - 1702
- Linh muïc Raimondo Lezzoli, doøng Ña Minh, ñöôïc taán phong giaùm muïc, Ñaïi dieän Toâng toaø giaùo phaän Ñoâng Ñaøng Ngoaøi. Ngaøi laø linh muïc doøng Ña Minh ñaàu tieân ñöôïc boå nhieäm giaùm muïc taïi Vieät Nam.
- Thaùnh Mattheâu Ñaäu (Matthaeus Alonso Leciniana) chaøo ñôøi taïi Nava del Rey (Taây Ban Nha). Ngaøi laø linh muïc doøng Ña Minh, phuïc vuï taïi giaùo phaän Ñoâng Ñaøng Ngoaøi, töû ñaïo ngaøy 22-01-1745 taïi Thaêng Long, döôùi ñôøi chuùa Trònh Doanh.
Giaùp Ngoï - 1714
Ñöùc cha Edme Beùlot, MEP, keá nhieäm Ñöùc cha Jacques de Bourges (qua ñôøi ngaøy 09-08-1714) laøm Ñaïi dieän Toâng toaø giaùo phaän Taây Ñaøng Ngoaøi.
Maäu Ngoï - 1738
Ngaøy 10-10-1738, Ñöùc cha Alexandre de Alexandris, Ñaïi dieän Toâng toaø giaùo phaän Ñaøng Trong, qua ñôøi.
Canh Ngoï - 1750
Chuùa Voõ Vöông Nguyeãn Phuùc Khoaùt (1725-1765) ra leänh truïc xuaát taát caû caùc thöøa sai. 28 vò thöøa sai bò luøng baét vaø haï nguïc, trong soá ñoù linh muïc Michel de Salamanque (thuoäc Doøng Phanxicoâ Taây Ban Nha) cheát ruõ tuø ngaøy 14-07-1750.
Giaùp Ngoï - 1774
Ngaøy 24-02-1774, Ñöùc cha Pigneau de Beùhaine (Baù Ña Loäc) ñöôïc taán phong giaùm muïc taïi AÁn Ñoä (chuû phong laø Ñöùc cha Bernardo de Saõo Caetano, OSA, giaùm muïc giaùo phaän Saõo Tomeù Meliapore). Ñöùc cha Pigneau ñöôïc boå nhieäm laøm Ñaïi dieän Toâng toaø Ñaøng Trong ngaøy 24-09-1771, keá vò Ñöùc cha Guillaume Piguel, MEP, qua ñôøi ngaøy 21-06-1771.
Bính Ngoï - 1786
Thaùnh Ña Minh Nguyeãn Vaên Xuyeân (Ñoaøn) chaøo ñôøi taïi Höng Laäp (Nam Ñònh). Ngaøi laø linh muïc doøng Ña Minh, chòu töû ñaïo ngaøy 26-11-1839 taïi Baûy Maãu (Nam Ñònh) döôùi ñôøi vua Minh Maïng.
Maäu
Ngoï - 1798
|
|
- Ñöùc Meï hieän ra taïi La Vang. Naêm 1798, vua Caûnh Thònh (nhaø Taây Sôn) ra leänh tieâu dieät caùc hoï ñaïo, taøn saùt giaùo daân. Caùc tín höõu phaûi laùnh naïn, troán trong röøng La Vang (Quaûng Trò). Taïi ñaây Ñöùc Meï hieän ra an uûi vaø che chôû caùc tín höõu.
- Thaùnh Phaoloâ Nguyeãn Vaên Myõ, thaày giaûng, chaøo ñôøi taïi Keû Non (Haø Nam). Ngaøi chòu töû ñaïo ngaøy 18-12-1838 taïi Sôn Taây, döôùi ñôøi vua Minh Maïng.
- Ngaøy 17-09, thaùnh Emmanuel Nguyeãn Vaên Trieäu, linh muïc, chòu töû ñaïo taïi Baõi Daâu (Hueá).
- Ngaøy 28-10, thaùnh Gioan Ñaït, linh muïc, chòu töû ñaïo taïi Chôï Raï (Thanh Hoaù).
Theá kyû XIX
Canh Ngoï - 1810
Thaùnh Toâma Nguyeãn Vaên Ñeä, doøng Ba Ña Minh, chaøo ñôøi taïi laøng Boà Trang (giaùo xöù Boà Ngoïc, Thaùi Bình), chòu töû ñaïo ngaøy 19-12-1839 taïi Coå Meã (Baéc Ninh) ñôøi vua Minh Maïng.
Nhaâm Ngoï - 1822
Thaùnh Augustinoâ Schoeffler (Ñoâng), linh muïc Hoäi Thöøa sai Paris, chaøo ñôøi taïi Mittelbonn, Nancy (Phaùp), chòu töû ñaïo ngaøy 01-05-1851 taïi Sôn Taây döôùi ñôøi vua Töï Ñöùc.
Giaùp Ngoï - 1834
- Vua Minh Maïng ra saéc chæ caám ñaïo. Ñaây laø moät trong baûy saéc chæ caám ñaïo döôùi thôøi Minh Maïng.
- Linh muïc Odorico da Collodi (coá Phöông), thöøa sai ngöôøi Boà Ñaøo Nha, cheát ruõ tuø taïi Lao Baûo (Quaûng Trò) ngaøy 23-05-1834. Ngaøi laø vò thöøa sai cuoái cuøng cuûa doøng Phanxicoâ taïi Vieät Nam.
Bính Ngoï - 1846
Ngaøy 27-03-1846, Toaø Thaùnh thieát laäp giaùo phaän toâng toaø Nam Ñaøng Ngoaøi vaø ñaët Ñöùc cha Jean-Denis Gauthier Haäu (thuoäc Hoäi Thöøa sai Paris) laøm giaùm quaûn toâng toaø. Giaùo phaän Nam Ñaøng Ngoaøi ñöôïc taùch töø giaùo phaän Ñaøng Ngoaøi (nay laø Toång giaùo phaän Haø Noäi), goàm Ngheä An, Haø Tónh vaø moät phaàn Quaûng Bình. Ngaøy 03-12-1924, giaùo phaän Nam Ñaøng Ngoaøi ñöôïc ñoåi teân thaønh giaùo phaän Vinh.
Maäu Ngoï - 1858
- Ngaøy 28-07-1858, thaùnh Sampedro Xuyeân, giaùm muïc doøng Ña Minh, sinh quaùn Oviedo, Taây Ban Nha, chòu töû ñaïo taïi phaùp tröôøng Baûy Maãu (Nam Ñònh).
- Ngaøy 06-10-1858, thaùnh Phanxicoâ Traàn Vaên Trung, cai ñoäi, sinh quaùn Phan Xaù, Trieäu Phong (Quaûng Trò), chòu töû ñaïo taïi An Hoaø (Hueá), thôøi Töï Ñöùc.
- Ngaøy 05-11-1858, thaùnh Ña Minh Haø Troïng Maäu, linh muïc doøng Ña Minh, sinh quaùn Phuù Nhai, Buøi Chu (Nam Ñònh), chòu töû ñaïo Höng Yeân, thôøi Töï Ñöùc.
Canh Ngoï - 1870
- Hoäi Thöøa sai Paris xaây Chuûng vieän Penang (Malaysia). Ñaây laø nôi ñaøo taïo linh muïc baûn xöù cuûa caùc nöôùc AÙ chaâu. Tröôùc khi chuûng vieän ñöôïc xaây môùi, thaùnh linh muïc Philippheâ Phan Vaên Minh, hoïc giaû Petrus Tröông Vónh Kyù... ñaõ theo hoïc taïi ñaây.
- 15-10-1870, Ñöùc cha Hilarioùn Alcaùzar, O.P., giaùm quaûn toâng toaø Ñoâng Ñaøng Ngoaøi (nay laø giaùo phaän Haûi Phoøng) qua ñôøi taïi Haûi Phoøng.
Theá kyû XX
Bính Ngoï - 1906
Ngaøy 22-12-1906, Ñöùc cha Paul-Leùon Seitz, thuoäc Hoäi Thöøa sai Paris, chaøo ñôøi taïi Le Havre (Phaùp). Ngaøi nguyeân laø giaùm muïc giaùo phaän Kontum (1952-1975) vaø nghò phuï tham döï caùc khoaù hoïp 1, 2 vaø 4 cuûa Coâng ñoàng Vatican II.
Canh Ngoï - 1930
Ngaøy 1-05-1930, Ñöùc cha Augustin-Marie Tardieu, Hoäi Thöøa sai Paris, giaùm quaûn toâng toaø giaùo phaän Qui Nhôn, ñöôïc taán phong giaùm muïc.
Giaùp Ngoï - 1954
- Ngaøy 30-03-1954, Ñöùc Toång Giaùm muïc John Jarlath Dooley, Khaâm söù Toaø Thaùnh taïi Ñoâng Döông, chuû trì Hoäi nghò Baùo chí Coâng giaùo vôùi söï tham döï cuûa 13 ñaïi dieän caùc baùo Coâng giaùo, nhaèm tìm caùch phoå bieán saâu roäng neàn giaùo duïc Coâng giaùo. Hoäi nghò ñaõ thaønh laäp Uyû ban lieân laïc baùo chí Coâng giaùo Vieät Nam. Uyû ban ñaõ khoâng thöïc hieän ñuôïc nhieäm vuï do Hoäi nghò ñeà ra, vì bieán coá di cö 1954.
- Sau Hieäp ñònh Geneøve 20-07-1954, hôn 670,000 tín höõu mieàn Baéc di cö vaøo Nam. Caùc giaùo phaän mieàn Baéc böôùc vaøo moät giai ñoaïn khoù khaên. Caùc tín höõu di cö nhanh choùng oån ñònh cuoäc soáng vaø goùp phaàn xaây döïng Giaùo hoäi taïi caùc giaùo phaän mieàn Nam.
Bính Ngoï - 1966
Ngaøy 03-07-1966, Ñöùc cha Paul Raymond-Marie-Marcel Piquet (1888-1966), giaùm muïc tieân khôûi giaùo phaän Nha Trang, nguyeân nghò phuï tham döï caùc khoaù hoïp 1 vaø 2 cuûa Coâng ñoàng Vatican II, qua ñôøi taïi Nha Trang.
Maäu Ngoï - 1978
- Ngaøy 17-06-1978, Ñöùc cha Phaoloâ Nguyeãn Naêng, Giaùm muïc giaùo phaän Vinh, töø traàn taïi Xaõ Ñoaøi, Ngheä An, höôûng thoï 66 tuoåi.
- Ngaøy 27-11-1978, Ñöùc Hoàng y tieân khôûi Giuse Maria Trònh Nhö Khueâ, Toång giaùm muïc Haø Noäi, töø traàn taïi Haø Noäi, höôûng thoï 78 tuoåi.
Canh Ngoï - 1990
- Ngaøy 01-02-1990 (muøng 6 teát Canh Ngoï), Ñöùc cha Pheâroâ Phaïm Taàn, Giaùm muïc giaùo phaän Thanh Hoaù, töø traàn taïi Thanh Hoaù, höôûng thoï 77 tuoåi.
- Ngaøy 18-06-1990, Ñöùc Hoàng y Giuse Maria Trònh Vaên Caên, Toång giaùm muïc Haø Noäi, töø traàn taïi Haø Noäi, höôûng thoï 69 tuoåi.
- Ngaøy 20-06-1990, Ñöùc cha Giacoâbeâ Nguyeãn Ngoïc Quang, Giaùm muïc giaùo phaän Caàn Thô, töø traàn taïi Caàn Thô, höôûng thoï 81 tuoåi.
- Ngaøy 03-07-1990, Ñöùc cha Pheâroâ Nguyeãn Huy Mai, Giaùm muïc giaùo phaän Ban Meâ Thuoät, töø traàn taïi Ban Meâ Thuoät, höôûng thoï 77 tuoåi.
- Ngaøy 16-09-1990, baûy ñieåm giöõ treû thuoäc caùc doøng taïi caùc quaän Thuû Ñöùc, Bình Thaïnh, Quaän 1, Quaän 3, Phuù Nhuaän, nhö: Meán Thaùnh Giaù Thuû Thieâm, Meán Thaùnh Giaù Taân Vieät, Thaùnh Phaoloâ thaønh Chartres, Baùc AÙi Vinh Sôn, Ñöùc Baø Truyeàn Giaùo vaø Nazareth laàn ñaàu tieân keå töø 1975 ñöôïc caáp giaáy pheùp hoaït ñoäng.
- Ngaøy 07-11-1990, phaùi ñoaøn Toaø Thaùnh goàm: Ñöùc Hoàng y Etchegaray, Chuû tòch Hoäi ñoàng Toaø Thaùnh Cor Unum (Tröôûng ñoaøn), Ñöùc oâng Claudio Celli, Thöù tröôûng Ngoaïi giao Vatican vaø Ñöùc oâng Barnabeâ Nguyeãn Vaên Phöông, thuoäc Boä Truyeàn giaùo, ñeán Vieät Nam hoäi ñaøm vôùi Chính phuû Vieät Nam.
- Ngaøy 24-11-1990, Ñöùc giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II tieáp phaùi ñoaøn "ad limina" cuûa caùc giaùm muïc Vieät Nam, veà Roâma vieáng moä hai thaùnh Toâng ñoà Pheâroâ vaø Phaoloâ.
- Ñöùc cha Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Sang ñöôïc Toaø Thaùnh boå nhieäm Giaùm quaûn giaùo phaän Thaùi Bình (thaùng 05-1990) vaø Giaùm muïc chính toaø Thaùi Bình (03-12-1990).
Theá kyû XXI
Nhaâm Ngoï - 2002
- Töø ngaøy 04 ñeán 11-07-2002, Phaùi ñoaøn ñaïi dieän Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam vieáng thaêm chính thöùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc Philippines. Ñaây laø laàn ñaàu tieân Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam thaêm chính thöùc moät Giaùo hoäi nöôùc ngoaøi.
- Töø ngaøy 18 ñeán 28-07-2002, Ñoaøn Giôùi treû Coâng giaùo Vieät Nam tham döï Ngaøy Giôùi treû Theá giôùi ñöôïc toå chöùc taïi Toronto, Canada.
- Ngaøy 16-09-2002, Ñöùc Hoàng y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän, Chuû tòch Hoäi ñoàng Toaø Thaùnh veà Coâng lyù vaø Hoaø bình, töø traàn taïi Roâma. Ñöùc giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ chuû söï Thaùnh leã an taùng.
- Töø ngaøy 07 ñeán 11-10-2002, Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam hoïp Hoäi nghò thöôøng nieân taïi Haø Noäi.
- Ngaøy 25-11-2002, Toaø Thaùnh boå nhieäm Ñöùc Toång giaùm muïc Pheâroâ Nguyeãn Vaên Toát laøm Söù thaàn Toaø Thaùnh taïi Beùnin vaø Togo.
WHÑ