Chính saùch ngoaïi giao
cuûa Toøa Thaùnh Vaticaêng trong 50 naêm qua
Chính saùch ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh Vaticaêng trong 50 naêm qua.
Phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Achille Silvestrini, nguyeân Toång Tröôûng Boä caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông.
Roma (Avvenire 25-10-2013; Vat. 30-10-2013) - Ngaøy 25 thaùng 10 naêm 2013 Ñöùc Hoàng Y Achille Silvestrini troøn 90 tuoåi. Nhaân dòp naøy Ñöùc Hoàng Y, nguyeân Toång tröôûng Boä caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, ñaõ daønh cho phoùng vieân Filippo Rizzi cuûa nhaät baùo Töông Lai, cô quan ngoân luaän chính thöùc cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Italia, moät baøi phoûng vaán lieân quan tôùi Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II vaø ñöôøng loái ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh Vaticaêng.
Ñöùc Hoàng Y Achille Silvestrini sinh naêm 1923, thuï phong linh muïc naêm 1946. Sau khi ñaäu tieán só Löôõng Luaät taïi ñaïi hoïc Laterano, cha Silvestrini theo hoïc Tröôøng Ngoaïi Giao Toøa Thaùnh, vaø naêm 1953 baét ñaàu laøm vieäc trong Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh, ñaëc traùch caùc nöôùc vuøng Ñoâng Nam AÙ. Töø naêm 1958 Ñöùc OÂng Silvestrini laø thö kyù cuûa Ñöùc Hoàng Y Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh Domenico Tardini, vaø Ñöùc Hoàng Y Amleto Giovanni Cicongani cho tôùi naêm 1969.
Nhö laø ngöôøi ñaëc traùch caùc töông quan vôùi caùc toå chöùc quoác teá, Ñöùc OÂng Silvestrini ñaõ laø coäng söï vieân cuûa Ñöùc Hoàng Y Quoác Vuï Khanh Toaø Thaùnh Agostino Casaroli, vaø trôï giuùp ngöôøi trong vieäc thöïc hieän chính saùch côûi môû vaø ñoái thoaïi vôùi caùc nöôùc coäng saûn Ñoâng AÂu. Ñöùc OÂng ñaõ tham döï nhieàu hoäi nghò quoác teá nhö: hoäi nghò Helsinki veà an ninh vaø coäng taùc AÂu chaâu naêm 1975, caùc cuoäc hoïp chuaån bò cho hoäi nghò naøy taïi Geneøve naêm 1973, hoäi nghò Belgrad ñeå kieåm thöïc vieäc aùp duïng. Ñöùc OÂng cuõng ñaõ höôùng daãn phaùi ñoaøn Toøa Thaùnh tham döï phieân hoïp cuûa Lieân Hieäp Quoác veà vieäc söû duïng naêng löôïng haït nhaân cho caùc muïc ñích daân söï naêm 1971; hoäi nghò veà Thoûa hieäp khoâng phoå bieán vuõ khí haït nhaân naêm 1975.
Naêm 1979 Ñöùc OÂng Silvestrini ñöôïc chæ ñònh laøm Thö kyù phaân boä lieân laïc vôùi caùc nöôùc cuûa Toøa Thaùnh vaø ñöôïc naâng leân haøng Toång Giaùm Muïc. Naêm 1983 Ñöùc Toång Giaùm Muc Silvestrini ñaïi dieän Toøa Thaùnh tham döï Hoäi nghò an ninh vaø coäng taùc AÂu chaâu laàn thöù ba taïi Madrid. Ngaøi cuõng laø tröôûng phaùi ñoaøn Toøa Thaùnh tham döï cuoäc hoïp taùi duyeät xeùt caùc Thoûa hieäp Laterano vôùi chính phuû Italia naêm 1984; cuõng nhö tham döï caùc cuoäc hoïp lieân quan tôùi vieäc giaûi quyeát cuoäc tranh chaáp quaàn ñaûo Falklands giöõa Anh Quoác vaø Argentina, vaø cuoäc caùch maïng taïi Nicaragua. Naêm 1988 Ñöùc Gioan Phaoloâ II vinh thaêng Ñöùc Cha Silvestrini laøm Hoàng Y. Sau ñoù ngaøi ñöôïc chæ ñònh laøm Toång tröôûng Boä caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông, cho tôùi khi veà höu naêm 1999.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, 50 naêm ñaõ troâi qua keå töø khi Ñöùc Gioan XXIII trieäu taäp Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II ngaøy 11 thaùng 10 naêm 1962. Ñöùc Hoàng Y nghó gì veà thôøi ñieåm naøy?
Ñaùp: Toâi tin raèng caàn phaûi taùi khôûi haønh töø Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II, töø taát caû nhöõng gì chöa trôû thaønh thöïc taïi vaø caàn ñöôïc thi haønh. Cuøng vôùi ngöôøi baïn thaân cuûa toâi laø Ñöùc coá Hoàng Y Carlo Maria Martini, trong caùc naêm qua, bieát bao laàn chuùng toâi thöôøng töï vaán lieân quan tôùi söï caáp thieát phaûi tìm ra moät thöù ngoân ngöõ môùi ñeå noùi vôùi nhaân loaïi ngaøy nay, moät caùch ñaëc bieät vôùi caùc theá heä treû, vaø ñöa ra caùc caâu traû lôøi thích ñaùng cho xaõ hoäi taân tieán hieän nay. Thaùch ñoá chôø ñôïi Giaùo Hoäi laø ra khoûi caùc moâi tröôøng chaät heïp cuûa caùc phoøng thaùnh, trong moät nghóa naøo ñoù laø "töï giaûi tröø giaùo só" caû vôùi giaùo daân nöõa vaø soáng Tin Möøng moät caùch ñích thöïc. Toâi cho raèng AÂu chaâu khoâng coøn coù theå ghi daáu caùc bieân giôùi cuûa giaùo hoäi hoïc nöõa. Moät thí duï? Vieäc baàu Ñöùc Bergoglio laøm Giaùo Hoaøng ñaõ khoâng chæ coù nghóa cuûa söï môùi meû: ngöôøi Keá vò thaùnh Pheâroâ ñeán töø moät nöôùc xa xoâi. Cung caùch laø Giaùm Muïc Roma khoâng chæ gôïi yù vieäc taùi phuïc hoài tính caùch hoaøn vuõ trong söù meänh cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, maø cuõng môøi goïi taát caû moïi kitoâ höõu canh taân ngoân ngöõ loan baùo ñöùc tin, nhö chuùng ta ñaõ thaáy trong neàn thaàn hoïc cho ñeán nay. Vieäc baàu Ñöùc Bergoglio, laø ngöôøi gaén boù vôùi huaán quyeàn cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II vaø Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI, coù leõ thuùc giuïc chuùng ta laáy laïi caùc ñeà taøi ñaõ töøng laø troïng taâm cuûa caùc cuoäc thaûo luaän thôøi Coâng Ñoàng; taùi khaùm phaù ra baèng caùch tieáp thu caùc baøi hoïc cuûa nhöõng ngoân söù nhö Lercaro vaø Dossetti, vaø vaøi öu tieân laøm thaønh caên tính cuûa Giaùo Hoäi, daáu aán cuûa Coäng Ñoàng Chung Vaticaêng II nhö vieäc löïa choïn beânh vöïc ngöôøi ngheøo, theo ñuoåi hoøa bình giöõa caùc daân toäc vaø ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi ôû xa vaø nhöõng ngöôøi khoâng tin. Trong neàn taûng, ñoù laø vieäc thôøi söï hoùa Coâng Ñoàng, trong caùc yù höôùng cuûa Ñöùc Gioan XXIII. Noù ñaõ vaø vaãn laø moät nhieäm vuï coøn roäng môû ngaøy nay: khieán cho Tin Möøng ñeán vôùi con tim cuûa taát caû moïi ngöôøi.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y coù caùc kyû nieäm ñaëc bieät naøo veà caùc naêm giao ñoäng thôøi Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II hay khoâng?
Ñaùp: Ñoù ñaõ laø caùc naêm hoaït ñoäng raát maïnh meõ, cho pheùp toâi, nhö laø ngöôøi soaïn thaûo caùc coâng vaên cuûa Toøa thaùnh thuoäc Phuû Quoác Vuï Khanh, hoïc hoûi töø Ñöùc Hoàng Y Quoác Vuï Khanh thôøi ñoù laø Ñöùc Hoàng Y Domenico Tardini, khoâng chæ lieân quan tôùi taàm quan troïng cuûa ngaønh ngoaïi giao, maø caû vieäc laéng nghe caùc taùc nhaân ñoái thoaïi nöõa, trong thaùi ñoä daønh öu tieân cho tình baùc aùi. Toâi cuõng khoâng theå queân ñöôïc vieäc chaáp nhaän vónh vieãn taøi lieäu veà töï do toân giaùo Dignitatis Humanae ñaõ quan troïng theá naøo ñoái vôùi Ñöùc OÂng Pietro Pavan. Toâi thöôøng nghó tôùi söï cay ñaéng vaø tieáng khoùc cuûa cha Pavan, khi ngöôøi ta baùo cho cha bieát laø taøi lieäu chaéc seõ khoâng ñöôïc chaáp thuaän. Nhöng traùi laïi ngaøy 21 thaùng 9 naêm 1965 taøi lieäu ñaõ ñöôïc caùc Nghò Phuï chaáp thuaän. Vaø theá laø tieáng khoùc cuûa cha baát thình lình bieán thaønh nieàm vui.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, coù raát ít ngöôøi bieát raèng baøi phoûng vaán ñaàu tieân maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñoàng yù cho nhaø baùo Alberto Cavallari cuûa nhaät baùo "Ngöôøi ñöa tin chieàu" thöïc hieän, ñaõ do trung gian cuûa Ñöùc Hoàng Y. Ñöùc Hoàng Y coù theå giaûi thích cho bieát cuoäc gaëp gôõ naøy ñaõ xaûy ra nhö theá naøo khoâng?
Ñaùp: Toâi nhôù raèng nhaø baùo Alberto Cavallari ñaõ ñöôïc Ñöùc OÂng Pasquale Macchi, thö kyù cuûa Ñöùc Phaoloâ VI, giôùi thieäu vôùi toâi. Hoài ñoù oâng ta ñang laøm moät cuoäc tìm hieåu sinh hoaït cuûa nhieàu cô quan trung öông Toøa Thaùnh, vaø vieát cuoán saùch noåi tieáng töïa ñeà "Vaticaêng thay ñoåi". Chính trong boái caûnh aáy ñaõ naûy sinh ra moät cuoäc noùi chuyeän giöõa oâng Cavallari vaø Ñöùc Phaoloâ VI, vò Giaùo Hoaøng vó ñaïi ngöôøi vuøng Brescia. Toâi nhôù raèng oâng Alfio Russo, Giaùm ñoác nhaät baùo "Ngöôøi ñöa tin chieàu" ñaõ göûi oâng Cavallari tôùi Roma ñeå theo doõi Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II, ñeå tìm hieåu xem chuyeän gì ñang xaûy ra trong Giaùo Hoäi. Toâi tin raèng töø ñoù ñaõ naûy sinh ra cuoäc ñieàu tra cuûa oâng ta, ñaït toät ñænh vôùi baøi phoûng vaán Ñöùc Phaoloâ VI, tröôùc khi Ñöùc Phaoloâ VI vieáng thaêm Lieân Hieäp Quoác vaø ñoïc dieãn vaên taïi ñaây. Ñaây cuõng laø cuoäc phoûng vaán ñaàu tieân, maø moät vò Giaùo Hoaøng daønh cho giôùi baùo chí keå töø sau Ñeä Nhò Theá Chieán. Vaø nhaø baùo Alberto Cavallari ñaõ vieát laïi moät maïch baøi phoûng vaán trong moät quaùn giaûi khaùt ôû ñaïi loä Hoøa Giaûi. OÂng Cavallari sau naøy ñaõ trôû thaønh baïn thaân cuûa toâi.
Hoûi: Trong caùc naêm laøm vieäc Ñöùc Hoàng Y ñaõ gaëp gôõ nhieàu nhaân vaät quan troïng, töø vieäc kyù caùc thoûa hieäp quan troïng, nhöng nhaát laø moät cuoäc soáng nhö nhaân vieân ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh vaø nhö laø moät muïc töû. Ñöùc Hoàng Y coù caùc kyû nieäm naøo trong caùc naêm ñoù, vaø khi naøo thì ñaõ xaûy ra söï tan giaù baêng giöõa Lieân Bang Xoâ Vieát vaø Toøa Thaùnh Vaticaêng?
Ñaùp: Chính Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II vaø thoâng ñieäp "Hoøa Bình döôùi theá" trong caùc naêm ñoù ñaõ giuùp thay ñoåi baàu khí vôùi Lieân Xoâ vaø môû ra caùc cuoäc ñoái thoaïi. Dó nhieân laø moät göông maët ñaëc suûng vaø trí thöùc tinh teá nhö Agostino Casaroli, Hoàng Y töông lai, ñaõ laø moät trong caùc kieán truùc sö cuûa cuoäc tan giaù baêng naøy. Noù ñaõ ñöôc höôùng daãn bôûi chính saùch töøng böôùc nhoû. nhöng cuõng ñöôïc höôùng daãn bôûi nieàm hy voïng cuûa nhöõng ñieàu coù theå laøm ñöôïc, nhö chính saùch côûi môû ñoái vôùi Ñoâng AÂu goïi laø "Ostpolitik". Toâi nghó tôùi söï caån troïng cuûa ngöôøi nhö chuyeán ñi naêm 1963 töø Vienne sang Buudapest, hay söï caån troïng vaø kieân nhaãn cuûa ngöôøi trong caùc hoaøn caûnh khoù khaên. Neáu chuùng ta muoán nhaän ra yù nghóa cuûa neàn ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh Vaticaêng, thì phaûi tìm noù trong chính caùc naêm naøy. Neáu khoâng coù chuùng, thì ñaõ khoâng coù bieán coá ngaøy muøng 6 thaùng 10 naêm 1978, khi Ñöùc Karol Wojtila ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng laáy teân hieäu laø Gioan Phaoloâ II. Trong ñaëc suûng cuûa Ñöùc Karol Wojtila, söï hieäp nhaát tinh thaàn cuûa AÂu chaâu ñöôïc baùo tröôùc. Ngaøi coù ñöùc tin vaø söùc maïnh cuûa vò ngoân söù. Thaân theå cuûa ngöôøi vaø caùc cöû chæ cuûa ngöôøi cuøng vôùi caùc lôøi noùi hieäp nhaát moät caùch baát thình lình ñieàu ñaõ bò gaït boû vôùi yeâu saùch cuûa yù thöùc heä. Dó nhieân coøn coù moât kinh nghieäm quan troïng khaùc nöõa trong ñôøi toâi. Ñoù laø khi toâi thuoäc phaùi ñoaøn Toøa Thaùnh kyù Thoûa hieäp naêm 1984, vaø trong dòp ñoù toâi ñaõ kinh nghieäm ñöôïc söï tuyeät taùc cuûa ngaønh ngoaïi giao, ñöôïc xaây döïng trong caùc naêm tröôùc ñoù.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y coù muoán nhaén göûi söù ñieäp naøo cho caùc ngöôøi treû vaø cho Giaùo Hoäi töông lai hay khoâng?
Ñaùp: Toâi tin raèng, nhö toâi ñaõ noùi, söù ñieäp laø laáy laïi nhöõng gì chöa ñöôïc thöïc hieän do Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II ñeà ra. Ñaõ coù raát nhieàu ñieàu bò Ñöùc Phaoloâ VI boû dôû. Chuùng vaãn coøn ñoù. Nhöng khoâng phaûi chæ coù theá maø thoâi. Moät trong caùc thaùch ñoá roäng môû cho neàn vaên hoùa ngaøy nay, coù leõ coù theå laø thaùch ñoá ñem neàn thaàn hoïc vaøo trong caùc khaû naêng cuûa giaùo daân ñeå taïo thuaän tieän cho moät vieäc nghieân cöùu ñöôïc döôõng nuoâi bôûi söï ñoái chieáu caùc khaùc bieät. Theá roài toâi cuõng tin raèng thaät laø quan troïng bieát tieáp nhaän caùc daáu chæ thôøi ñaïi vaø nieàm hy voïng, maø ngaøy nay caùc Giaùo Hoäi treû cuûa AÙ chaäu vaø chaâu Myõ Latinh bieát khôi daäy. Coù leõ töø ñoù cuõng coù theå taùi sinh vaø taùi khaúng ñònh trong ñaïi luïc Taây AÂu giaø nua vaø meät moûi cuûa chuùng ta töông lai cuûa Kitoâ giaùo. Nhö toâi ñaõ noùi caùch ñaây nhieàu naêm, khi ñöôïc moät nhaø baùo hoûi, thaät laø ñeïp neáu moät ngaøy kia Ngaøy Quoác Teá Giôùi Treû ñöôïc cöû haønh beân Trung Quoác. Ñaây laø moât giaác mô maø chuùng ta hy voïng trôû thaønh thöïc taïi.
(Avvenire 25-10-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)