Hoài giaùo chính trò taïi Ai Caäp
vaø trong theá giôùi A raäp
Hoài giaùo chính trò taïi Ai Caäp vaø trong theá giôùi A raäp.
Roma (Avvenire 18-08-2013; Vat. 4-09-2013) - Phoûng vaán oâng Bernard Freyberger, ngöôøi Phaùp, giaùo sö khoa hoïc xaõ hoäi
Trong caùc ngaøy tôùi ñaây oâng Morsi vaø 14 laõnh tuï cuûa ñaûng Anh em Hoài giaùo seõ bò Toøa hình söï Cairo xöû aùn vì toäi xuùi duïc saùt haïi caùc ngöôøi bieåu tænh tröôùc dinh toång thoáng, khi oâng Morsi vaãn coøn taïi chöùc.
Tình hình Ai Caäp xem ra vaãn soâi ñoäng, sau khi nhaân daân Ai Caäp laät ñoå toång thoáng Hosni Mubarak, vaø moät naêm sau laïi laät ñoå toång thoáng Mohammed Morsi. Sau khi ñaûng Anh em hoài giaùo thaéng cöû vaø leân caàm mquyeàn, ngöôøi ta nhaän thaáy toång thoáng Morsi tìm moïi caùch thaâu toùm quyeàn bính trong tay, aùp ñaët Hieán phaùp chuû tröông hoài giaùo hoùa Ai Caäp, daøn aùp caùc kitoâ höõu, vaø trong suoát moät naêm cai trò ñaõ khoâng laøm ñöôïc gì ñeå caûi tieán tình hình xaõ hoäi, traùi laïi cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ngaøy caøng traàm troïng hôn. Theo linh muïc Samir Khalil, doøng Teân ngöôøi Ai Caäp, chuyeân nghieân cöùu theá giôùi hoài giaùo vaø thaêng tieán ñoái thoaïi lieân toân, ñoù laø caùc lyù do khieán cho ngöôøi daân Ai Caäp laïi xuoáng ñöôøng bieåu tình phaûn ñoái chính quyeàn cuûa toång thoáng Morsi.
Thaät theá, ñaõ coù tôùi 20 trieäu ngöôøi daân Ai Caäp, ña soá laø giôùi treû, töùc chieám moät phaàn tö toång soá daân, ñaõ kyù moät thænh nguyeän thö yeâu caàu oâng Mohammed Morsi töø chöùc, vì chính saùch hoài giaùo hoùa quoác gia, tham voïng naém heát quyeàn löïc trong tay vaø söï baát löïc cuûa chính quyeàn khieán cho neàn kinh teá Ai Caäp ngaøy caøng xuoáng doác. Tröôùc söï phaãn noä cuûa daân chuùng oâng Morsi ñaõ laøm nhö khoâng bieát ñeán söï baát bình saâu xa cuûa hoï.
Cha Samir Khalil cho bieát löïc löôïng caùc Anh em hoài giaùo chæ laø moät thieåu soá vaø khoâng ñaïi dieän cho xaõ hoäi daân söï. Hoï ñaõ thaéng cöû vì hoï laø löïc löôïng duy nhaát coù toå chöùc. Vaø trong cuoäc ñaàu phieáu hoï ñaõ chæ ñöôïc 51.3 %, töùc chæ thaéng vôùi 1% soá phieáu . Lo laèng ñuy nhaát cuûa hoï sau ngaøy thaéng cöû laø thaâu toùm moïi quyeàn löïc trong tay. Ngoaøi laõnh vöïc chính trò, hoï chieám höõu laõnh vöïc vaên hoùa baèng caùch thay ñoåi caùc chöông trình hoïc vaø ñöa Kinh Coran vaøo trong haàu heát caùc moân hoïc; roài baét caùc nöõ xöôùng ngoân vieân ñaøi truyeàn hình phaûi truøm khaên treân ñaàu.
Chính saùch "hoài giaùo hoùa" Ai Caäp vaø caùc caêng thaúng xaõ hoäi ñoù ñaõ khieán cho caùc tín höõu kitoâ Ai Caäp trôû thaønh "con deâ ñeàn toäi" cuûa caùc nhoùm hoài cuoàng tín. Trong caùc tuaàn qua ñaõ coù 80 nhaø thôø, tu vieän, tröôøng hoïc vaø trung taâm xaõ hoäi kitoâ bò cöôùp boùc vaø ñoát phaù treân toaøn nöôùc Ai Caäp. Ñoù laø khoâng keå tôùi haøng traêm haøng quaùn vaø nhaø cöûa cuûa caùc kitoâ höõu. Cöù moãi khi coù caêng thaúng xaõ hoäi laø caùc nhoùm hoài cuoàng tín laïi taán kích caùc kitoâ höõu, maø khoâng caàn bieát vaø cuõng khoâng bao giôø hoûi lyù do taïi sao.
Vaãn theo cha Samir Khalil chính quyeàn laâm thôøi phaûi chuaån bò kyõ löôïng cho caùc cuoäc ñaàu phieáu daân chuû môùi, vôùi söï tham döï cuûa caùc ñaûng phaùi chinh trò khaùc nhau, vaø hoï phaûi coù thôûi giôø ñeå tranh cöû. Veà laâu veà ñaøi phaûi cuûng coá neàn vaên hoùa vaø giaùo duïc cho daân. Bôûi vì cho tôùi khi naøo vaãn coøn coù 40% daân muø chöõ, thì caùc löïc löôïng cuoàng tín vaãn coù ñaát hoaït ñoäng. Töï noù hoài giaùo vaø daân chuû khoâng ñoá kî nhau. Lòch söû Ai Caäp trong theá kyû XIX-XX ñaõ chöùng minh cho thaáy Hoài giaùo cuõng bieát daân chuû. Nhöng chuû tröông hoài cuoàng tín vaø daân chuû khoâng theå ñi ñoâi vôùi nhau. Chính caùc Imam cuûa ñeàn thôø Al-Azhar ñaõ noùi raèng nhoùm caùc Anh em hoài giaùo khoâng ñaïi ñieän cho Hoài giaùo, vaø laïi caøng khn ñaïi dieän cho xaõ hoäi daân söï Ai Caäp.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng Bernard Freyberger, giaùo sö khoa hoïc xaõ hoäi taïi tröôøng Cao ñaúng xaõ hoäi Phaùp taïi Paris, kieâm giaùm ñoác Hoïc vieän nghieân cöùu Hoài giaùo vaø theá giôùi hoài.
Hoûi: Thöa giaùo sö Bernard Freyberger, coù theå noùi tôùi moät daáu veát hoài giaùo ñeø naëng treân cuoäc khuûng hoaûng cuûa Ai Caäp hieän nay hay khoâng?
Ñaùp: Hoài giaùo khoâng phaûi laø nuùt thaét chính cuûa cuoäc khuûng hoaûng ñang xaûy ra beân Ai Caäp vaø trong toaøn theá giôùi hoài. Hoài giaùo cuõng khoâng phaûi laø moät coät truï coù cuøng moät maàu. Nhöng noù coù theå goùp phaàn cho caùc xaõ hoäi daân söï muoán coù caùc yeáu toá chính trò xaõ hoäi ña nguyeân.
Trong tröôøng hôïp cuûa Ai Caäp ñaây laø moät xung ñoät quyeàn bính giöõa caùc ngöôøi uûng hoä hai löïc löôïng chính trong nöôùc laø caùc Anh em Hoài giaùo vaø quaân ñoäi. Treân bình dieän toân giaùo chaéc chaén laø coù caùc ngöôøi hoài toát ôû caû hai phía.
Hoûi: Nhöng maø ñöôøng loái chính trò cuûa ñaûng caùc Anh em hoài giaùo ñaõ khieán cho hoï laø nhöõng ngöôøi ngoài treân gheá cuûa caùc bò caùo, coù ñuùng theá khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Theo thieån yù toâi, caàn phaûi nôùi roäng taàm quan saùt. Coù theå ñaët vaán ñeà lieân quan tôùi möùc ñoä hoài giaùo hoùa ñaõ ñaït ñöôïc bôûi xaõ hoäi ai caäp. Nhöng veà ñieàu naøy thì phaûi nhôù raèng caùi luaän lyù naøy ñaõ ñöôïc cuûng coá trong caùc naêm Ai Caäp soáng ñöôùi cheá ñoä quaân ñoäi cuûa oâng Mubarak, khieán cho caùnh töï do cuûa xaõ hoäi daân söï Ai Caäp bò thieät thoøi. Caû ñoái vôùi ñieàu naøy nöõa cheá ñoä ña nguyeân trong nöôùc Ai Caäp hieän nay ñoái vôùi toâi xem ra cuõng khoâng keùm gaëp nguy hieåm hôn laø trong caùc thaùng qua.
Hoûi: Keå caû khuynh höôùng ña nguyeân trong loøng theá giôùi hoài giaùo hay sao thöa giaùo sö?
Ñaùp: Vaâng, khoâng coù moät töông quan duy nhaát cuûa ngöôøi hoài ñoái vôùi chính trò. Trong nghóa naøy thì coù ñaày raãy caùc baèng chöùng trong theá giôùi a raäp. Cöù coi tröôøng hôïp cuûa nöôùc Tunisia thì bieát, nôi ñaûng hoài giaùo naém quyeàn ñaõ toû ra côûi môø, lieân minh vôùi caùc phong traøo coù linh höùng khaùc nhau. Vì theá neân traùnh moät quan nieäm ñònh meänh ñoái vôùi chieán thaéng caàn thieát cuûa caùc traøo löu khoan nhöôïng hôn cuûa Hoài giaùo. Lyù do cuõng laø vì nhieàu xaõ hoäi hoài ñang thay ñoåi moät caùch mau choùng nhieàu hôn laø trong quùa khöù.
Hoûi: Nhöng maø ngöôøi ta thaáy giaùo lyù hoài ñöôïc vieän daãn thöôøng xuyeân hôn, ñaëc bieät laø trong caùc phong traøo nhö phong traøo caùc Anh em hoài giaùo, thöa giaùo sö?
Ñaùp: Caùc laäp tröôøng trieät ñeå cuûa caùc phong traøo naøy baét buoäc ña soá caùc tín höõu hoäi coøn laïi phaûi coù caùc löïa choïn khoù khaên. Coù raát nhieàu tín höõu chæ ñôn sô giöõ thinh laëng, baèng caùch soáng moät toân giaùo bò loaïi tröø khoûi laõnh vöïc chính trò. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc thì laïi trôû thaønh khoù khaên coù caùc laäp tröôøng oân hoøa. Nhöng nuùt thaét phaûi côûi trong nhíeàu nöôùc A raäp tröôùc heát laø chính trò vaø xaõ hoäi. Ñaëc bieät beân Ai Caäp khuynh höôùng ña nguyeân ñaõ bò ngaên caûn trong nhieàu thaäp nieân qua.
Hoûi: Nhö vaäy giaùo sö cho raèng trong töông lai coù theå coù söï ñoùng goùp cuûa thaønh phaàn thinh laëng roäng lôùn naøy vaøo vieäc xaây döïng caùc heä thoáng côûi môû hôn hay sao?
Ñaùp: Ñuùng theá, caû khi chaéc chaén trong töông lai seõ khoù maø coù moät quan nieäm raát aâu chaâu nhö quan nieäm ñôøi, treân bình dieän vaên hoùa ít thích hôïp vôùi söï tieán trieån lòch söû cuûa nhieàu nöôùc A raäp. Moät vaøi tieán trieån xaõ hoäi ñang xaûy ra nhö söï thoaùt ly töø töø cuûa phaùi nöõ, hay söï traûi roäng caùc quyeàn töï do caù nhaân. Daàu sao ñi nöõa chuùng cuõng dieãn taû tröôùc moät khung caûnh thuaän tieän hôn laø trong quùa khöù ñoái vôùi caùc ngöôøi hoài khöôùc töø caùc laäp tröôøng trieät ñeå. Trong nghóa naøy moät nöôùc ña nguyeân nhö Libaêng laø moät ñieåm guy chieáu quan troïng ñoái vôùi toaøn vuøng. Ngoaøi ra cuõng coù theå ruøt tæa ra thí duï cuûa nöôùc Thoå Nhó Kyø.
Hoûi: Coäng ñoaøn ngöôøi hoài haûi ngoaïi soáng beân AÂu chaâu hay chaâu Myõ coù theå naém giöõ moät vai troø töø xa naøo ñoái vôùi vieäc taân tieán hoùa theá giôùi A raäp khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: AÛnh höôûng naøy ñaõ coù roài, nhöng cuõng phaûi thöøa nhaän raèng noù coøn yeáu ôùt ñoái vôùi söï raùch naùt traàm troïng maø theá giôùi hoài ñang traûi qua. Ngaøy nay cuõng coù ngöôøi yeâu caàu caùc can thieäp môùi cuûa caùc nöôùc taây phöông. Nhöng lieân quan tôùi ñieàu naøy toâi cho raèng quang caûnh toài teä nhaát laø chæ taäp trung nôi caùc can thieäp nhaèm choáng laïi vaø loaïi boû phong traøo Hoài khuûng boá phaù hoaïi. Caùc sai laàm quùa khöù phaûi linh höùng cho moät caùi nhìn xa roäng hôn.
(Avvenire 18-8-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)