Thoâng Ñieäp AÙnh Saùng Ñöùc Tin - Lumen Fidei
Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Cho caùc Giaùm Muïc, Linh Muïc vaø Phoù Teá
Nhöõng Ngöôøi Ñaõ Thaùnh Hieán Vaø Tín Höõu Giaùo Daân
Veà Ñöùc Tin
Thoâng Ñieäp AÙnh Saùng Ñöùc Tin - Lumen Fidei
Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Cho caùc Giaùm Muïc, Linh Muïc vaø Phoù Teá
Nhöõng Ngöôøi Ñaõ Thaùnh Hieán Vaø Tín Höõu Giaùo Daân
Veà Ñöùc Tin
Phaàn Môû Ñaàu
1. AÙnh saùng ñöùc tin (Lumen Fidei): qua caùch dieãn taûn naøy, truyeàn thoáng cuûa Hoäi Thaùnh noùi veà hoàng aân caû theå maø Chuùa Gieâsu mang laïi. Trong Tin Möøng Thaùnh Gioan, Ñöùc Kitoâ noùi veà chính mình raèng: "Toâi, laø aùnh saùng, Toâi ñeán theá gian, ñeå baát cöù ai tin vaøo Toâi, thì khoâng ôû laïi trong boùng toái" (Ga 12:46). Thaùnh Phaoloâ cuõng ñöa ra nhöõng lôøi döôùi ñaây: "Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaõ phaùn: 'AÙnh saùng haõy böøng leân töø nôi toái taêm,' cuõng laø Ñaáng laøm cho aùnh saùng chieáu soi taâm hoàn chuùng toâi" (2 Cor 4:6). Trong theá giôùi ngoaïi giaùo, laø theá giôùi khao khaùt aùnh saùng, ñaõ coù söï phaùt trieån cuûa nghi teá thôø thaàn maët trôøi, Sol Invictus, ñöôïc caàu khaån moãi ngaøy vaøo luùc maët trôøi moïc. Tuy nhieân, neáu maët trôøi moïc leân moãi buoåi saùng, thì ngöôøi ta hieåu roõ raøng raèng noù khoâng coù khaû naêng chieáu aùnh saùng cuûa noù treân ñôøi soáng cuûa toaøn theå con ngöôøi. Thöïc ra, maët trôøi khoâng soi saùng moïi thöïc taïi; tia saùng cuûa noù khoâng theå chieáu xuyeân qua boùng toái söï cheát, nôi ñoâi maét cuûa con ngöôøi nhaém laïi ñoái vôùi aùnh saùng cuûa noù. Thaùnh Gustinoâ Töû Ñaïo vieát "Coù ai ñaõ töøng tìm thaáy moät ngöôøi muoán cheát ñeå laøm chöùng cho ñöùc tin vaøo maët trôøi cuûa mình chöa?" [1] YÙ thöùc ñöôïc chaân trôøi bao la maø ñöùc tin môû ra tröôùc hoï, caùc Kitoâ höõu goïi Ñöùc Kitoâ laø maët trôøi thöïc söï "maø nhöõng tia saùng cuûa Ngöôøi ban söï soáng." [2] Ñoái vôùi baø Martha, ñaõ khoùc vì caùi cheát cuûa em trai mình laø Ladaroâ, Chuùa Gieâsu noùi: "Thaày ñaõ chaúng noùi vôùi con raèng neáu con tin, con seõ ñöôïc thaáy vinh quang cuûa Thieân Chuùa sao?" (Ga 11:40). Haõy xem, ngöôøi naøo tin; ngöôøi aáy thaáy moät aùnh saùng soi saùng toaøn theå cuoäc haønh trình cuûa mình, bôûi vì aùnh saùng aáy ñeán töø Ñöùc Kitoâ Phuïc Sinh, sao mai khoâng bao giôø laën.
Moät aùnh saùng haõo huyeàn?
2. Tuy nhieân, khi noùi veà aùnh saùng ñöùc tin, chuùng ta coù theå nghe thaáy söï phaûn ñoái cuûa nhieàu ngöôøi ñöông thôøi vôùi mình. Trong thôøi hieän ñaïi, ngöôøi ta nghó raèng aùnh saùng aáy coù theå ñuû cho caùc xaõ hoäi cuõ, nhöng khoâng coøn ích lôïi gì cho thôøi ñaïi môùi, bôûi vì con ngöôøi ñaõ tröôûng thaønh, töï haøo veà lyù trí cuûa mình, vaø muoán khaùm phaù töông lai baèng nhöõng caùch môùi laï. Theo nghóa naøy, ñöùc tin ñaõ xuaát hieän nhö moät aùnh saùng haõo huyeàn, caûn ñöôøng nhaân loaïi trong vieäc taùo baïo vun troàng kieán thöùc. Nietzsche khi coøn treû khuyeán khích em gaùi laø Elisabeth chaáp nhaän ruûi ro, ñeå böôùc ñi "con ñöôøng môùi ... vôùi taát caû söï khoâng chaéc chaén cuûa moät ngöôøi phaûi tìm con ñöôøng rieâng cuûa mình", vaø theâm raèng "ñaây laø nôi maø con ñöôøng cuûa nhaân loaïi reõ ñoâi: neáu em muoán an bình vaø haïnh phuùc cuûa taâm hoàn, thì haõy tin, nhöng neáu em muoán trôû thaønh moät moân ñoà cuûa chaân lyù, thì haõy tìm kieám." [3] Vieäc laøm cuûa ñöùc tin traùi ngöôïc vôùi vieäc laøm cuûa tìm kieám. Töø ñieåm khôûi ñaàu naøy, Nietzsche ñaõ ñoå loãi cho Kitoâ giaùo laø ñaõ laøm giaûm yù nghóa troïn veïn cuûa cuoäc soáng con ngöôøi vaø töôùc ñoaït khoûi cuoäc soáng söï môùi laï vaø phieâu löu. Nhö vaäy ñöùc tin nhö moät aûo aûnh cuûa aùnh saùng, moät aûo aûnh ngaên chaën con ñöôøng tieán veà töông lai cuûa nhöõng con ngöôi töï do chuùng ta.
3. Trong tieán trình naøy, ñöùc tin ñaõ coù lieân heä vôùi boùng toái. Ngöôøi ta ñaõ nghó raèng coù theå baûo veä noù, tìm moät choã cho noù ñeå noù cuøng toàn taïi vôùi aùnh saùng cuûa lyù trí. Khoâng gian cho ñöùc tin môû ra cho nhöõng nôi maø aùnh saùng cuûa lyù trí khoâng theå laøm roõ, nhöõng nôi maø con ngöôøi khoâng coøn coù theå coù söï chaéc chaén. Nhö theá, ñöùc tin ñöôïc hieåu hoaëc nhö moät böôùc nhaûy voït trong chaân khoâng, maø chuùng ta thöïc hieän trong tröôøng hôïp khoâng coù aùnh saùng, ñöôïc ñieàu khieån bôûi caûm giaùc muø quaùng, hoaëc nhö moät aùnh saùng chuû quan, coù theå coù khaû naêng söôûi aám taâm hoàn vaø mang laïi nieàm an uûi caù nhaân, nhöng khoâng theå ñeà nghò cho ngöôøi khaùc nhö aùnh saùng khaùch quan vaø coäng ñoàng ñeå chieáu saùng con ñöôøng. Tuy nhieân, töø töø, ngöôøi ta thaáy raèng aùnh saùng cuûa lyù trí töï noù khoâng ñuû ñeå soi saùng töông lai; cuoái cuøng töông lai vaãn coøn trong boùng toái vaø ñaët con ngöôøi trong voøng sôï haõi veà nhöõng ñieàu hoï khoâng bieát roõ. Keát quaû laø con ngöôøi töø boû vieäc tìm kieám moät aùnh saùng vó ñaïi, laø moät Chaân Lyù Cao Caû, ñeå haøi loøng vôùi nhöõng aùnh saùng beù nhoû laø nhöõng aùnh saùng soi saùng nhöõng gì thoaùng qua, nhöng ñöôïc chöùng toû laø khoâng coù khaû naêng chöùng minh chæ ñöôøng. Tuy nhieân, khi vaéng boùng aùnh saùng, taát caû moïi söï trôû neân mô hoà, chuùng ta khoâng theå phaân bieät ñöôïc toát xaáu, ñöôïc con ñöôøng daãn ñeán cuøng ñích cuûa mình vaø nhöõng con ñöôøng khaùc daãn chuùng ta ñi voøng vo maø khoâng ñeán ñaâu caû.
Moät aùnh saùng ñeå taùi khaùm phaù
4. Nhö theá coù moät nhu caàu caáp baùch ñeå phuïc hoài caên tính ñaëc bieät cuûa aùnh saùng ñöùc tin, vì khi ngoïn löûa ñöùc tin bò luïi taøn thì taát caû nhöõng aùnh saùng khaùc baét ñaàu lu môø. Thöïc ra, aùnh saùng ñöùc tin coù moät caên tính ñoäc ñaùo, vì noù coù khaû naêng chieáu saùng taát caû moïi khía caïnh cuûa ñôøi soáng con ngöôøi. Ñeå coù moät aùnh saùng cuõng maïnh meõ nhö theá, noù khoâng theå ñeán töø chính chuùng ta nhöng töø moät nguoàn nguyeân thuûy hôn, noù döùt khoaùt phaûi ñeán töø Thieân Chuùa. Ñöùc tin phaùt sinh töø moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng, Ñaáng môøi goïi chuùng ta vaø maëc khaûi cho chuùng ta tình yeâu cuûa Ngaøi, moät tình yeâu ñi tröôùc chuùng ta vaø treân ñoù chuùng ta coù theå döïa vaøo ñeå ñöôïc an toaøn vaø ñeå xaây döïng cuoäc ñôøi chuùng ta. Ñöôïc bieán ñoåi bôûi tình yeâu naøy, chuùng ta nhaän ñöôïc ñoâi maét môùi, chuùng ta caûm nhaän raèng ñoù laø moät lôøi höùa caû theå veà söï vieân maõn vaø vieãn töôïng veà töông lai ñang môû ra tröôùc maét chuùng ta. Ñöùc tin maø chuùng ta nhaän ñöôïc töø Thieân Chuùa nhö moät hoàng aân sieâu nhieân, trôû thaønh moät aùnh saùng cho con ñöôøng cuûa chuùng ta, höôùng daãn cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta trong thôøi gian. Moät ñaøng, ñoù laø moät aùnh saùng ñeán töø quaù khöù, laø aùnh saùng neàn taûng töôûng nieäm cuoäc ñôøi Chuùa Gieâsu, laø cuoäc ñôøi toû loä tình yeâu hoaøn toaøn ñaùng tin caäy cuûa Ngöôøi, coù khaû naêng chieán thaéng söï cheát. Tuy nhieân, ñoàng thôøi vì Ñöùc Kitoâ ñaõ soáng laïi vaø keùo chuùng ta ra khoûi caùi cheát, ñöùc tin cuõng laø aùnh saùng ñeán töø töông lai, môû ra tröôùc maét chuùng ta nhöõng chaân trôøi roäng lôùn höôùng daãn chuùng ta thaéng vöôït "caùi toâi" coâ laäp cuûa mình höôùng veà söï phong phuù cuûa söï hieäp thoâng. Nhö vaäy chuùng ta hieåu raèng ñöùc tin khoâng ôû trong boùng toái; nhöng laø moät aùnh saùng chieáu soi boùng toái cuûa chuùng ta. Dante, sau khi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa mình cho Thaùnh Pheâroâ, ñaõ dieãn taû noù trong Bi Kòch veà Thieân Chuùa (La Divine Comeùdie) nhö moät "tia löûa, maø sau ñoù trôû thaønh moät ngoïn löûa chaùy vaø chieáu saùng trong toâi nhö moät ngoâi sao treân trôøi." [4] Chính aùnh saùng cuûa ñöùc tin laø ñieàu maø toâi muoán noùi ñeán, ñeå noù coù theå lôùn leân vaø soi saùng hieän taïi, cho ñeán khi trôû thaønh moät ngoâi sao soi chieáu nhöõng chaân trôøi cuûa cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta, vaøo moät thôøi ñieåm maø nhaân loaïi ñaëc bieät caàn aùnh saùng.
5. Tröôùc cuoäc khoå naïn, Chuùa ñaûm baûo cuøng Thaùnh Pheâroâ: "Thaày ñaõ caàu nguyeän cho con ñeå con khoûi maát ñöùc tin" (Lc 22:32). Sau ñoù Ngöôøi ñoøi buoäc oâng phaûi "laøm cho caùc anh em oâng neân maïnh meõ" trong cuøng moät ñöùc tin. YÙ thöùc veà nhieäm vuï ñöôïc trao phoù cho ngöôøi Keá Vò Thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñictoâ XVI ñaõ muoán coâng boá Naêm Ñöùc Tin naøy, moät thôøi gian aân suûng giuùp chuùng ta caûm nhaän ñöôïc nieàm vui lôùn lao cuûa vieäc tin, phuïc hoài nhaän thöùc veà söï bao la cuûa nhöõng chaân trôøi maø ñöùc tin môû ra, ñeå tuyeân xöng ñöùc tin trong tính duy nhaát vaø toaøn veïn cuûa noù, trung thaønh vôùi söï töôûng nieäm veà Chuùa vaø ñöôïc naâng ñôõ bôûi söï hieän dieän cuûa Ngöôøi cuøng hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Nieàm xaùc tín phaùt sinh töø moät ñöùc tin mang laïi cho cuoäc soáng söï cao caû vaø thaønh töïu, ñaët troïng taâm vaøo Ñöùc Kitoâ vaø vaøo quyeàn naêng cuûa aân suûng Ngöôøi, ñaõ sinh ñoäng hoùa söù vuï cuûa caùc Kitoâ höõu tieân khôûi. Trong Coâng Vuï cuûa caùc vò töû ñaïo, chuùng ta ñoïc cuoäc ñoái thoaïi sau ñaây giöõa quan giaùm söï Roâma Rusticoâ vaø Kitoâ höõu Hierax: Quan toøa hoûi vò töû vì ñaïo "Cha meï ngöôi ôû ñaâu?" oâng traû lôøi: "Cha thaät cuûa chuùng toâi laø Ñöùc Kitoâ, vaø meï chuùng toâi laø ñöùc tin vaøo Ngöôøi." [5] Vôùi nhöõng Kitoâ höõu tieân khôûi naøy, ñöùc tin, nhö moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng ñöôïc toû loä trong Ñöùc Kitoâ, laø moät "ngöôøi meï", vì noù ñaõ mang laïi cho hoï aùnh saùng vaø sinh ra trong hoï söï soáng thaàn linh, moät kinh nghieäm môùi, moät caùi nhìn quang minh veà cuoäc ñôøi maø hoï ñaõ chuaån bò saün saøng ñeå laøm chöùng caùch coâng khai cho ñeán cuøng.
6. Naêm Ñöùc Tin ñaõ ñöôïc baét ñaàu vaøo dòp kyû nieäm naêm möôi naêm khai maïc Coâng ñoàng Vaticanoâ II. Söï truøng hôïp naøy cho pheùp chuùng ta coi Coâng Ñoàng Vaticanoâ II nhö moät Coâng Ñoàng veà ñöùc tin, [6] bôûi vì noù ñaõ môøi goïi chuùng ta ñaët laïi ôû trung taâm trong cuoäc soáng Hoäi Thaùnh vaø caù nhaân cuûa mình, tính öu vieät cuûa Thieân Chuùa trong Ñöùc Kitoâ. Thöïc ra, Hoäi Thaùnh khoâng bao coi ñöùc tin nhö ñieàu ñöông nhieân, nhöng bieát raèng hoàng aân naøy cuûa Thieân Chuùa caàn phaûi ñöôïc nuoâi döôõng vaø cuûng coá ñeå noù coù theå tieáp tuïc höôùng daãn con ñöôøng cuûa mình. Coâng Ñoàng Vaticanoâ II laøm cho aùnh saùng ñöùc tin coù theå soi saùng kinh nghieäm nhaân baûn cuûa chuùng ta töø beân trong, trong khi cuõng ñoàng haønh treân nhöõng con ñöôøng cuûa con ngöôøi thôøi nay. Baèng caùch naøy, noù cho thaáy roõ raøng caùch thöùc maø ñöùc tin laøm cho ñôøi soáng ñöôïc phong phuù trong moïi chieàu kích cuûa noù.
7. Nhöõng suy nghó veà ñöùc tin - tieáp noái taát caû nhöõng gì Huaán Quyeàn cuûa Hoäi Thaùnh ñaõ coâng boá veà nhaân ñöùc ñoái thaàn naøy [7] - nhaèm muïc ñích ñeå theâm vaøo nhöõng gì maø Ñöùc Beâneâñictoâ XVI ñaõ vieát trong thoâng ñieäp cuûa ngaøi veà ñöùc meán (ñöùc aùi) vaø veà ñöùc caäy (hy voïng). Ngaøi haàu nhö hoaøn thaønh moät döï thaûo ñaàu tieân cuûa moät thoâng ñieäp veà ñöùc tin. Toâi nhìn nhaän coâng ôn ngaøi moät caùch saâu xa, vaø trong tình huynh ñeä cuûa Ñöùc Kitoâ, toâi tieáp tuïc coâng trình quyù hoùa naøy cuûa ngaøi vaø theâm vaøo vaên baûn moät vaøi ñoùng goùp rieâng cuûa toâi. Ngöôøi Keá Vò Thaùnh Pheâroâ, hoâm qua, hoâm nay vaø ngaøy mai, luoân luoân ñöôïc môøi goïi "cuûng coá anh em mình" trong kho taøng ñöùc tin voâ giaù maø Thieân Chuùa ñaõ ban cho nhö aùnh saùng soi cuoäc haønh trình cuûa moãi ngöôøi.
Trong ñöùc tin, moùn quaø cuûa Thieân Chuùa, moät nhaân ñöùc sieâu nhieân ñöôïc Ngaøi truyeàn cho chuùng ta, chuùng ta nhaän ra raèng moät Tình Yeâu caû theå ñaõ ñöôïc ban cho chuùng ta, moät Lôøi nhaân laønh ñaõ ñöôïc noùi vôùi chuùng ta, vaø khi chuùng ta chaøo ñoùn Lôøi naøy, laø Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ngoâi Lôøi nhaäp theå, Chuùa Thaùnh Thaàn bieán ñoåi chuùng ta, soi saùng con ñöôøng ñi ñeán töông lai vaø laøm lôùn leân trong chuùng ta ñoâi caùnh hy voïng ñeå noù ñoàng haønh vôùi chuùng ta. Trong moät söï ñan keát tuyeät vôøi, ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc meán taïo thaønh ñoäng löïc cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu höôùng ñeán söï hieäp thoâng troïn veïn vôùi Thieân Chuùa. Nhöng con ñöôøng naøy maø ñöùc tin môû ra tröôùc maét chuùng ta thì theá naøo? AÙnh saùng maïnh meõ naøy laø aùnh saùng cho pheùp chieáu soi cuoäc haønh trình cuûa moät cuoäc ñôøi thaønh coâng vaø sinh ñaày hoa traùi ñeán töø ñaâu?
Chöông Moät
Chuùng Ta Ñaõ Tin Vaøo Tình Yeâu
(x. 1 Ga 4:16)
Abraham, cha cuûa chuùng ta trong ñöùc tin
8. Ñöùc tin môû ra chuùng ta con ñöôøng vaø cuøng ñi vôùi nhöõng böôùc ñöôøng cuûa chuùng ta trong lòch söû. Do ñoù, neáu muoán hieåu ñöùc tin laø gì, chuùng ta caàn phaûi ñi theo nhöõng con ñöôøng cuûa noù, con ñöôøng cuûa nhöõng ngöôøi coù ñöùc tin, nhö ñaõ ñöôïc laøm chöùng tröôùc heát trong Cöïu Öôùc. Coù moät nôi ñaëc bieät thuoäc veà oâng Abraham, cha cuûa chuùng ta trong ñöùc tin. Trong cuoäc ñôøi cuûa oâng coù moät söï kieän laøm ñaûo loän taát caû: Thieân Chuùa duøng Lôøi maø noùi vôùi oâng, Ngaøi töï maëc khaûi nhö moät Thieân Chuùa duy nhaát Ñaáng noùi vaø goïi teân oâng. Ñöùc tin lieân quan ñeán vieäc nghe. OÂng Abraham khoâng nhìn thaáy Thieân Chuùa, nhöng nghe gioïng noùi cuûa Ngaøi. Baèng caùch naøy, ñöùc tin coù moät tính caùch caù nhaân. Nhö vaäy, Thieân Chuùa roõ raèng khoâng phaûi laø Thieân Chuùa cuûa moät nôi naøo ñoù, hoaëc moät Thieân Chuùa lieân heä vôùi moät thôøi ñieåm thieâng lieâng naøo ñoù, nhöng Thieân Chuùa cuûa moät ngöôøi, Thieân Chuùa cuûa Abraham, Isaac vaø Giacoùp, coù khaû naêng tieáp xuùc vôùi con ngöôøi vaø thieát laäp moät giao öôùc vôùi hoï. Ñöùc tin laø söï ñaùp traû cuûa chuùng ta vôùi moät Lôøi, laø Lôøi chaát vaán chuùng ta moät caùch caù nhaân, veà moät "Chuùa", Ñaáng goïi teân chuùng ta.
9. Lôøi noùi vôùi oâng Abraham naøy laø moät lôøi môøi goïi vaø moät lôøi höùa. Tröôùc heát noù laø moät lôøi môøi goïi oâng rôøi boû maûnh ñaát cuûa mình, moät lôøi môøi goïi môû loøng ra cho moät cuoäc soáng môùi, khôûi ñaàu cuûa moät cuoäc xuaát haønh daãn oâng veà phía moät töông lai khoâng theå löôøng tröôùc ñöôïc. Vieãn töôïng maø ñöùc tin cung caáp cho oâng Abraham seõ luoân luoân ñöôïc noài keát vôùi söï caàn thieát phaûi thöïc hieän böôùc tieán naøy: ñöùc tin "nhìn thaáy" oâng ñi ñeán ñaâu, choã oâng böôùc vaøo vuøng trôøi ñöôïc môû ra bôûi Lôøi Thieân Chuùa. Lôøi naøy cuõng chöùa ñöïng moät lôøi höùa: mieâu dueä ngöôi seõ raát ñoâng ñuùc, ngöôi seõ laø cha cuûa moät daân vó ñaïi (x. St 13:16; 15:5, 22:17). Thaät ñuùng laø moät ñaùp traû vôùi moät Lôøi tröôùc ñoù, ñöùc tin cuûa oâng Abraham seõ luoân luoân laø moät haønh ñoäng töôûng nhôù. Tuy nhieân, söï töôûng nhôù naøy khoâng ñoùng chaët trong quaù khöù, nhöng vì laø moät töôûng nhôù veà moät lôøi höùa, noù trôû neân coù khaû naêng môû ra cho töông lai, soi saùng nhöõng böôùc ñi doïc ñöôøng. Nhö vaäy chuùng ta thaáy laøm sao ñöùc tin, nhö moät söï töôûng nhôù ñeán töông lai, memoria futuri, laïi lieân heä chaët cheõ vôùi nieàm hy voïng.
10. Thieân Chuùa ñoøi oâng Abraham phaûi tin töôûng vaøo Lôøi naøy. Ñöùc tin hieåu raèng Lôøi - moät thöïc theå roõ raøng laø phuø du vaø thoaùng qua, khi ñöôïc Thieân Chuùa trung tín coâng boá -- laïi trôû neân hoaøn toaøn chaéc chaén vaø khoâng theå lay chuyeån ñöôïc, ñaûm baûo tính lieân tuïc cuûa cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta trong thôøi gian. Ñöùc tin ñoùn nhaän Lôøi naøy nhö ñaù taûng vöõng chaéc, nhöõng neàn taûng vöõng vaøng maø treân ñoù chuùng ta coù theå xaây döïng. Ñoù laø lyù do taïi sao trong Thaùnh Kinh, ñöùc tin ñöôïc dieãn taû baèng caùc töø Do Thaùi 'emunah, baét nguoàn töø ñoäng töø 'amaøn maø caên ngöõ cuûa noù coù nghóa laø "naâng ñôõ". Thuaät ngöõ 'emunah coù theå coù nghóa laø söï trung tín cuûa Thieân Chuùa maø coøn coù nghóa laø ñöùc tin cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi coù ñöùc tin nhaän ñöôïc söùc maïnh baèng caùch phoù thaùc mình trong baøn tay Thieân Chuùa trung tín. Vieäc chôi chöõ döïa treân yù nghóa ñoâi cuûa töø naøy - cuõng ñöôïc tìm thaáy trong caùc töø ngöõ töông töï trong tieáng Hy Laïp (pistos) vaø Latin (fidelis) - Thaùnh Cyriloâ thaønh Gieârusalem ca tuïng phaåm giaù cuûa Kitoâ höõu laø ngöôøi ñoùn nhaän chính danh cuûa Thieân Chuùa: caû hai ñeàu ñöôïc goïi laø "trung tín" [8]. Nhö Thaùnh Augustinoâ giaûi thích: "Con ngöôøi trung thaønh khi tin vaøo lôøi maø Thieân Chuùa ñaõ höùa, Thieân Chuùa trung tín khi ban cho con ngöôøi nhöõng gì maø Ngaøi ñaõ höùa" [9].
11. Moät suy nghó cuoái cuøng veà lòch söû oâng Abraham laø ñieàu quan troïng ñeå hieåu ñöùc tin cuûa oâng. Lôøi Thieân Chuùa, trong tuy mang ñeán vôùi noù söï môùi meû vaø baát ngôø, nhöng khoâng xa laï gì vôùi kinh nghieäm cuûa Toå Phuï. Trong gioïng cuûa Ñaáng noùi vôùi oâng, oâng Abraham nhaän ra moät lôøi môøi goïi saâu xa, ñaõ vónh vieãn ñöôïc khaéc ghi trong taâm ñieåm cuûa cuoäc ñôøi oâng. Thieân Chuùa lieân keá lôøi höùa cuûa Ngaøi vôùi "nôi" maø cuoäc soáng con ngöôøi ñaõ luoân luoân toû ra ñaày höùa heïn: vieäc laøm cha meï, vieäc sinh ra söï soáng môùi: "Sarah vôï ngöôi seõ sinh moät con trai, vaø ngöôi seõ ñaët teân noù laø Isaac" (St 17:19). Thieân Chuùa naøy, Ñaáng ñoøi oâng Abraham phaûi hoaøn toaøn tin töôûng toû mình ra laø nguoàn goác cuûa toaøn theå ñôøi soáng. Baèng caùch naøy, ñöùc tin lieân heä ñeán Phuï Tính cuûa Thieân Chuùa, maø töø ñoù phaùt sinh ra taïo vaät: Thieân Chuùa, Ñaáng goïi oâng Abraham laø Ñaáng Taïo Hoùa, laø Ñaáng "laøm cho nhöõng ñieàu khoâng coù thaønh coù" (Rm 4:17), Ñaáng "ñaõ choïn chuùng ta tröôùc khi taïo thaønh theá gian ... vaø tieàn ñònh cho chuùng ta laøm nghóa töû ñoái vôùi Ngaøi" (Ep 1,4-5). Vôùi oâng Abraham, ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa soi saùng nhöõng nguoàn goác saâu thaúm nhaát cuûa con ngöôøi oâng, cho pheùp oâng nhaän ra nguoàn maïch cuûa söï toát laønh, laø nguoàn goác cuûa taát caû moïi söï, vaø xaùc nhaän raèng cuoäc ñôøi cuûa oâng khoâng phaùt sinh töø nhöng khoâng hoaëc tình côø, nhöng töø moät ôn goïi vaø moät tình yeâu caù nhaân. Thieân Chuùa huyeàn nhieäm, Ñaáng ñaõ goïi oâng khoâng phaûi laø moät Thieân Chuùa xa laï, nhöng laø nguoàn goác cuûa moïi söï vaø naâng ñôõ taát caû. Cuoäc thöû thaùch lôùn lao veà ñöùc tin cuûa oâng Abraham, vieäc hieán teá con trai oâng laø Isaac, cho thaáy möùc ñoä maø tình yeâu nguyeân thuûy naøy coù theå ñaûm baûo söï soáng thaäm chí vöôït treân söï cheát. Lôøi coù theå laøm soáng laïi moät ngöôøi con cho moät thaân xaùc laø "nhö cheát" vaø trong "loøng nhö ñaõ cheát" cuûa baø Sarah son seû (x. Rm 4:19), Lôøi cuõng coù theå thöïc hieän lôøi höùa cuûa Ngaøi veà moät töông lai vöôït treân taát caû nhöõng ñe doïa hoaëc nguy hieåm (x. Dt 11:19; Rm 4:21).
Ñöùc Tin cuûa daân Israel
12. Lòch söû cuûa daân Israel, trong Saùch Xuaát Haønh, theo chaân ñöùc tin cuûa oâng Abraham. Ñöùc tin moät laàn nöõa ñöôïc sinh ra töø moät hoàng aân nguyeân thuûy: Daân Israel phoù thaùc vaøo haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng muoán giaûi phoùng hoï khoûi caûnh ñau khoå cuûa hoï. Ñöùc tin ñöôïc môøi goïi vaøo moät cuoäc haønh trình daøi ñeå coù theå thôø phöôïng Chuùa treân nuùi Sinai vaø thöøa keá moät ñaát höùa. Tình yeâu Thieân Chuùa coù nhöõng ñaëc tính cuûa moät ngöôøi cha boàng beá con mình doïc theo cuoäc haønh trình (x. Dt 1:31). Lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa daân Israel ñöôïc hình thaønh nhö moät töôøng thuaät keå laïi nhöõng nghóa cöû cuûa Thieân Chuùa, veà haønh ñoäng cuûa Ngaøi ñeå giaûi phoùng vaø höôùng daãn daân Ngaøi (x. Dt 26:5-11), moät töôøng thuaät maø daân chuùng truyeàn laïi heát theá heä naøy ñeán theá heä khaùc. AÙnh saùng cuûa Thieân Chuùa chieáu soi cho daân Israel qua vieäc töôûng nhôù ñeán nhöõng vieäc laøm caû theå cuûa Chuùa, ñöôïc nhôù laïi vaø tuyeân xöng trong caùc nghi leã, vaø ñöôïc truyeàn laïi töø ñôøi cha ñeán ñôøi con. Nhö theá, ôû ñaây chuùng ta thaáy aùnh saùng ñöùc tin ñöôïc lieân keát vôùi töôøng thuaät cuï theå veà ñôøi soáng, vôøi vieäc töôûng nhôù caùch bieát ôn nhöõng nghóa cöû cuûa Thieân Chuùa vaø vieäc thöïc hieän caùch tieäm tieán lôøi höùa cuûa Ngaøi. Kieán truùc gothic ñaõ dieãn taû roõ raøng ñieàu naøy: trong nhöõng nhaø thôø chính toøa lôùn aùnh saùng ñeán töø trôøi qua nhöõng cöûa soå kính laø nhöõng nôi moâ taû lòch söû thaùnh. AÙnh saùng cuûa Thieân Chuùa ñeán vôùi chuùng ta qua nhöõng töôøng thuaät veà maëc khaûi cuûa Ngaøi, vaø do ñoù trôû neân coù khaû naêng soi saùng cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta qua thôøi gian baèng caùch nhaéc laïi nhöõng nghóa cöû cuûa Thieân Chuùa, vaø cho thaáy Ngaøi hoaøn thaønh nhöõng lôøi höùa cuûa Ngaøi ra sao.
13. Lòch söû cuûa daân Israel coøn cho chuùng ta thaáy söï caùm doã veà vieäc thieáu loøng tin maø daân chuùng ñaõ nhieàu laàn ñaàu haøng. ÔÛ ñaây vieäc thôø ngaãu töôïng coù veû nhö ñoái nghòch vôùi ñöùc tin. Trong khi oâng Moâseâ ñang ñaøm ñaïo vôùi Thieân Chuùa treân nuùi Sinai, thì daân chuùng khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc maàu nhieäm veà söï aån mình cuûa Thieân Chuùa nöõa, hoï khoâng theå chòu noåi thôøi gian chôø ñôïi ñeå thaáy dung nhan cuûa Ngaøi nöõa. Theo baûn tính, ñöùc tin ñoøi hoûi phaûi töø boû vieäc sôû höõu laäp töùc maø caûnh töôïng naøy coù veû nhö ñaùp öùng, ñoù laø moät lôøi môøi goïi töï môû ra ñoùn nguoàn maïch cuûa aùnh saùng, trong khi toân troïng maàu nhieäm rieâng cuûa moät Dung Nhan, seõ töï mình toû loä ra caùch caù nhaân trong thôøi ñieåm thuaän tieän rieâng. Martin Buber trích daãn moät ñònh nghóa veà ngaãu töôïng ñöôïc giaùo só Do thaùi Kock ñeà ra: vieäc thôø ngaãu töôïng xaûy ra khi "khi moät khuoân maët kính caån höôùng veà moät khuoân maët khoâng phaûi laø moät dung nhan" [10]. Thay vì ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa, ngöôøi ta thích thôø ngaãu töôïng hôn, ñoù laø ngaãu töôïng maø chuùng ta bieát khuoân maët vaø coù nguoàn goác cuûa noù, bôûi vì noù laø taùc phaåm chuùng ta. Tröôùc ngaãu töôïng, chuùng ta khoâng coù nguy cô bò môøi goïi töø boû nhöõng söï an toaøn rieâng cuûa mình, bôûi vì ngaãu töôïng "coù mieäng, nhöng khoâng noùi" (Tv 115:5). Nhö theá chuùng ta hieåu raèng ngaãu töôïng chæ laø moät lyù do ñeå con ngöôøi ñaët mình ôû trung taâm cuûa thöïc taïi qua vieäc thôø phöôïng coâng trình do tay mình laøm ra. Moät khi ñaõ bò maát ñònh höôùng cô baûn laø ñieàu cung caáp cho cuoäc ñôøi tính ñôn nhaát, con ngöôøi bò laïc ñöôøng trong nhöõng öôùc muoán ña daïng cuûa mình. Khi khoâng chòu chôø ñôïi thôøi ñieåm cuûa lôøi höùa, con ngöôøi bò phaân taùn trong haøng ngaøn nhöõng khoaûnh khaéc cuûa lòch söû mình. Cho neân, vieäc thôø ngaãu töôïng luoân luoân laø toân giaùo ña thaàn, moät di chuyeån khoâng coù muïc ñích töø moät chuùa naøy sang moät chuùa khaùc. Vieäc thôø ngaãu töôïng khoâng cung caáp cho con ngöôøi moät con ñöôøng maø raát nhieàu loái moøn, khoâng daãn ñeán moät cuøng ñích chaéc chaén maø thay vaøo ñoù taïo ra moät meâ hoàn traän. Nhöõng ngöôøi khoâng muoán ñaët nieàm tin vaøo Thieân Chuùa phaûi nghe nhöõng tieáng oàn aøo cuûa voâ soá ngaãu töôïng keâu la: "Haõy tin töôûng vaøo toâi!" Ñöùc tin gaén lieàn vôùi vieäc hoaùn caûi, traùi ngöôïc vôùi vieäc thôø ngaãu töôïng; ñöùc tin laø moät ñoaïn tuyeät vôùi ngaãu töôïng ñeå trôû veà vôùi Thieân Chuùa haèng soáng, trong moät cuoäc gaëp gôõ caù nhaân. Tin coù nghóa laø phoù thaùc mình cho moät tình yeâu ñaày thöông xoùt, laø tình yeâu luoân luoân ñoùn nhaän vaø tha thöù, naâng ñôõ vaø höôùng daãn cuoäc ñôøi chuùng ta, vaø chöùng toû söùc maïnh cuûa noù baèng khaû naêng söûa chöõa nhöõng sai leäch cuûa lòch söû cuûa chuùng ta. Ñöùc tin heä taïi vieäc saün saøng ñeå cho mình ñöôïc lieân tuïc bieán ñoåi vaø canh taân baèng lôøi môøi goïi cuûa Thieân Chuùa. Ñaây laø söï nghòch lyù: baèng caùch lieân tuïc quy höôùng veà Chuùa, con ngöôøi khaùm phaù ra moät con ñöôøng chaéc chaén giaûi thoaùt hoï khoûi söï phaân taùn maø ngaãu töôïng aùp ñaët treân hoï.
14. Trong ñöùc tin cuûa daân Israel cuõng coù oâng Moâseâ, ngöôøi trung gian. Daân chuùng khoâng theå nhìn thaáy dung nhan Thieân Chuùa; chính oâng Moâseâ thöa chuyeän cuøng Ñöùc Giaveâ treân nuùi vaø sau ñoù noùi vôùi moïi ngöôøi thaùnh yù cuûa Chuùa. Vôùi söï hieän dieän naøy cuûa ngöôøi trung gian, daân Israel hoïc ñoàng haønh vôùi nhau trong söï hieäp nhaát. Haønh ñoäng ñöùc tin cuûa moãi ngöôøi tìm thaáy choã ñöùng cuûa mình trong moät coäng ñoàng, trong "caùi chuùng ta" chung cuûa daân chuùng, laø nhöõng ngöôøi trong ñöùc tin, gioáng nhö moät ngöôøi duy nhaát - "con ñaàu loøng cuûa Ta", nhö Thieân Chuùa seõ goïi toaøn theå daân Israel (x. Xh 4:22). Vieäc laøm trung gian ôû ñaây khoâng trôû thaønh moät chöôùng ngaïi, nhöng moät söï môû ra: trong cuoäc gaëp gôõ vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, caùi nhìn cuûa chuùng ta môû ra cho moät chaân lyù thaät lôùn hôn chuùng ta. J.J. Rousseau coù laàn than thôû raèng oâng khoâng theå töï mình nhìn thaáy Thieân Chuùa: "Coù bieát bao nhieâu ngöôøi ñöùng giöõa Thieân Chuùa vaø toâi!" [11].... "Coù phaûi cuõng ñôn giaûn vaø töï nhieân maø Thieân Chuùa ñaõ tìm oâng Moâseâ ñeå noùi vôùi oâng Jean Jacques Rousseau khoâng?" [12]. Döïa vaøo moät quan nieäm theo chuû nghóa caù nhaân vaø haïn heïp cuûa kieán thöùc, ngöôøi ta khoâng theå hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa vieäc laøm trung gian laø khaû naêng tham gia vaøo caùi nhìn cuûa ngöôøi khaùc naøy, söï hieåu bieát ñöôïc chia seû naøy laø kieán thöùc ñaëc thuø cuûa tình yeâu. Ñöùc tin laø moùn quaø nhöng khoâng cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng ñoøi hoûi loøng khieâm toán vaø can ñaûm ñeå tin töôûng vaø phoù thaùc, ngoõ haàu nhìn thaáy con ñöôøng saùng daãn ñeán cuoäc gaëp gôõ giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi: lòch söû cöùu ñoä.
Söï vieân maõn cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo
15. "Abraham [...] hôùn hôû vui möøng vì seõ thaáy ngaøy cuûa Toâi, oâng ñaõ thaáy noù vaø ñaõ vui möøng" (Ga 8:56). Theo nhöõng lôøi naøy cuûa Chuùa Gieâsu, ñöùc tin cuûa oâng Abraham chæ veà Ngöôøi, theo moät nghóa naøo ñoù, noù ñaõ laø moät thò kieán cho bieát tröôùc maàu nhieäm cuûa Ngöôøi. Thaùnh Augustinoâ cuõng hieåu nhö vaäy khi ngaøi quaû quyeát raèng caùc Toå Phuï ñaõ ñöôïc cöùu bôûi ñöùc tin, khoâng phaûi ñöùc tin vaøo Ñöùc Kitoâ ñaõ ñeán, nhöng vaøo Ñöùc Kitoâ seõ ñeán, moät ñöùc tin höôùng veà bieán coá töông lai cuûa Chuùa Gieâsu [13]. Ñöùc tin Kitoâ giaùo ñaët troïng taâm vaøo Ñöùc Kitoâ, ñöùc tin aáy tuyeân xöng raèng Chuùa Gieâsu laø Chuùa vaø raèng Thieân Chuùa ñaõ cho Ngöôøi soáng laïi töø coõi cheát (x. Rm 10:9). Taát caû caùc nhaân vaät cuûa Cöïu Öôùc ñeàu hoäi tuï vaøo Ñöùc Kitoâ, Ngöôøi trôû thaønh caâu traû lôøi "Coù" döùt khoaùt cho taát caû nhöõng lôøi höùa, neàn taûng cuûa lôøi thöa "Amen" cuoái cuøng cuûa chuùng ta vôùi Thieân Chuùa (x. 2 Cor 1:20). Lòch söû cuûa Chuùa Gieâsu laø söï toû loä hoaøn toaøn möùc ñoä ñaùng tin caäy cuûa Thieân Chuùa. Neáu daân Israel tieáp tuïc nhaéc laïi nhöõng haønh vi cao caû cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, laø nhöõng ñieàu taïo thaønh coát loõi cuûa lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa hoï vaø môû roäng caùi nhìn cuûa hoï veà ñöùc tin, thì töø ñoù cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu xuaát hieän nhö moät ñòa ñieåm cuûa söï can thieäp döùt khoaùt cuûa Thieân Chuùa, söï bieåu loä cao nhaát cuûa tình yeâu cuûa Ngaøi daønh cho chuùng ta. Lôøi maø Thieân Chuùa noùi vôùi chuùng ta trong Chuùa Gieâsu khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät lôøi boå tuùc trong soá raát nhieàu lôøi, nhöng laø Lôøi vónh cöûu cuûa Ngaøi (x. Dt 1:1-2). Thieân Chuùa khoâng theå ban cho chuùng ta moät ñaûm baûo naøo lôùn hôn tình yeâu cuûa Ngaøi, nhö Thaùnh Phaoloâ nhaéc nhôû chuùng ta (x. Rm 8:31-39). Nhö vaäy, ñöùc tin Kitoâ giaùo laø ñöùc tin vaøo moät tình yeâu troïn veïn, trong quyeàn naêng hieäu quaû cuûa noù, trong khaû naêng cuûa noù ñeå bieán ñoåi theá gian vaø soi saùng thôøi gian. "Chuùng ta ñaõ bieát vaø tin vaøo tình yeâu maø Thieân Chuùa daønh cho chuùng ta" (1 Ga 4:16). Trong tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñöôïc toû loä nôi Chuùa Gieâsu, ñöùc tin nhaän ra neàn taûng maø treân ñoù toaøn theå thöïc taïi vaø soá phaän cuoái cuøng cuûa noù döïa vaøo.
16. Baèng chöùng lôùn lao nhaát veà möùc ñoä ñaùng tin caäy cuûa tình yeâu Ñöùc Kitoâ ñöôïc tìm thaáy trong cheát cuûa Ngöôøi vì nhaân loaïi. Neáu vieäc hy sinh maïng soáng cuûa mình cho baïn höõu laø baèng chöùng lôùn nhaát cuûa tình yeâu (x. Ga 15:13), thì Chuùa Gieâsu ñaõ hieán maïng soáng Ngöôøi cho moïi ngöôøi, ngay caû nhöõng keû thuø cuûa Ngöôøi, ñeå bieán ñoåi taâm hoàn hoï. Ñoù laø lyù do taïi sao theo caùc thaùnh söû, thì caùi nhìn veà ñöùc tin ñaït ñeán toät ñænh vaøo giôø cuûa Thaùnh Giaù, giôø maø trong ñoù söï cao caû vaø traøn ñaày cuûa tình yeâu Thieân Chuùa ñöôïc toûa saùng. Thaùnh Gioan ñaët ôû ñaây lôøi chöùng long troïng cuûa ngaøi, khi cuøng vôùi Meï Chuùa Gieâsu, ngaøi chieâm ngaém Ñaáng bò ñaâm thaâu qua (x. Ga 19:37). "Coù ngöôøi xem thaáy vieäc aáy ñaõ laøm chöùng, vaø lôøi chöùng cuûa ngöôøi aáy thì chaân thaät; vaø ngöôøi aáy bieát mình noùi thaät ñeå anh em tin" (Ga 19:35). F.M. Dostoevsky, trong taùc phaåm Thaèng Ngoác (L'idiot), laøm cho nhaân vaät chính, Hoaøng töû Myskin, khi nhìn thaáy moät böùc tranh veà Ñöùc Kitoâ cheát trong moà cuûa Hans Holbein Treû, noùi: "Khi nhìn vaøo böùc tranh naøy moät tín höõu coù theå maát ñöùc tin cuûa mình" [14]. Thaät vaäy, böùc tranh trình baøy moät caùch khuûng khieáp nhöõng haäu quaû taøn khoác cuûa caùi cheát treân thaân theå Ñöùc Kitoâ. Tuy nhieân, chính trong vieäc chieâm ngaém caùi cheát cuûa Chuùa Gieâsu maø ñöùc tin ñöôïc cuûng coá vaø nhaän ñöôïc moät aùnh saùng huy hoaøng, khi noù ñöôïc bieåu loä nhö ñöùc tin vaøo tình yeâu khoâng theå lay chuyeån ñöôïc cuûa Ñöùc Kitoâ daønh cho chuùng ta, moät tình yeâu coù khaû naêng böôùc vaøo caùi cheát ñeå cöùu chuùng ta. Toâi coù theå tin vaøo Tình Yeâu naøy, moät Tình Yeâu khoâng luøi böôùc tröôùc caùi cheát ñeå chöùng toû Ngöôøi yeâu toâi theá naøo; vieäc hoaøn toaøn töï hieán cuûa Ngöôøi thaéng vöôït moïi nghi ngôø vaø cho pheùp chuùng ta phoù thaùc hoaøn toaøn vaøo Ñöùc Kitoâ.
17. Treân heát, trong aùnh saùng vieäc Phuïc Sinh, caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ cho thaáy roõ möùc ñoä hoaøn toaøn ñaùng tin caäy cuûa tình yeâu Thieân Chuùa. Nhö Ñaáng Phuïc Sinh, Ñöùc Kitoâ laø nhaân chöùng ñaùng tin caäy, xöùng ñaùng vôùi ñöùc tin (x. Kh 1:5; Dt 2:17), laø söï naâng ñôõ vöõng chaéc cho ñöùc tin cuûa chuùng ta. Thaùnh Phaoloâ quaû quyeát: "Neáu Ñöùc Kitoâ ñaõ khoâng soáng laïi, thì ñöùc tin cuûa anh em laø ñöùc tin voâ ích" (1 Cor 15:17). Neáu tình yeâu cuûa Chuùa Cha ñaõ khoâng cho Chuùa Gieâsu soáng laïi töø coõi cheát, neáu Ngaøi ñaõ khoâng coù theå ban söï soáng laïi cho thaân xaùc cuûa Ngöôøi, thì seõ khoâng phaûi laø moät tình yeâu hoaøn toaøn ñaùng tin caäy, cuõng coù khaû naêng chieáu soi nhöõng boùng toái cuûa söï cheát. Khi Thaùnh Phaoloâ noùi veà ñôøi soáng môùi cuûa ngaøi trong Ñöùc Kitoâ, ngaøi noùi veà "ñöùc tin vaøo Con Thieân Chuùa, laø Ðaáng ñaõ yeâu thöông toâi vaø ñaõ hieán maïng soáng Mình vì toâi" (Gl 2:20). "Ñöùc tin vaøo Con Thieân Chuùa" naøy chaéc chaén laø ñöùc tin cuûa Vò Toâng Ñoà Daân Ngoaïi vaøo Chuùa Gieâsu, nhöng noù cuõng noùi leân raèng Chuùa Gieâsu ñaùng tin caäy, khoâng chæ döïa treân tình yeâu cho ñeán cheát cuûa Ngöôøi maø coøn treân vieäc Ngöôøi laø con Thieân Chuùa. Chính bôûi vì Chuùa Gieâsu laø Chuùa Con, bôûi vì Ngöôøi hoaøn toaøn ôû trong Chuùa Cha, Ngöôøi ñaõ coù theå chieán thaéng söï cheát vaø laøm cho söï vieân maõn cuûa söï soáng ñöôïc saùng toûa. Neàn vaên hoùa cuûa chuùng ta ñaõ ñaùnh maát khaùi nieäm veà söï hieän dieän höõu hình cuûa Thieân Chuùa, veà hoaït ñoäng cuûa Ngaøi trong theá gian. Chuùng ta nghó raèng chæ tìm thaáy Thieân Chuùa ôû beân ngoaøi, treân moät möùc ñoä khaùc cuûa thöïc taïi, taùch bieät khoûi caùc moái lieân heä haøng ngaøy cuûa chuùng ta. Nhöng neáu ñieàu naøy ñuùng, neáu Thieân Chuùa khoâng theå hoaït ñoäng trong theá gian, thì tình yeâu cuûa Ngaøi seõ khoâng thöïc söï maïnh meõ, thöïc söï coù thaät, vaø nhö theá, Ngaøi cuõng khoâng phaûi laø moät tình yeâu thaät, moät tình yeâu coù khaû naêng mang laïi haïnh phuùc maø Ngaøi ñaõ höùa. Nhö theá tin hay khoâng tin vaøo Ngaøi taát caû seõ chaúng khaùc gì. Traùi laïi, caùc Kitoâ höõu tuyeân xöng ñöùc tin cuûa hoï vaøo tình yeâu cuï theå vaø maïnh meõ cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng thöïc söï hoaït ñoäng trong lòch söû vaø quyeát ñònh vaän meänh cuoái cuøng cuûa noù, moät tình yeâu maø con ngöôøi coù theå gaëp gôõ, moät tình yeâu hoaøn toaøn ñöôïc maëc khaûi trong cuoäc Khoå Naïn, Caùi Cheát vaø Phuïc Sinh cuûa Ñöùc Kitoâ.
18. Söï vieân maõn maø Chuùa Gieâsu mang ñeán cho ñöùc tin coù moät khía caïnh quyeát ñònh khaùc. Trong ñöùc tin, Ñöùc Kitoâ khoâng chæ ñôn thuaàn laø Ñaáng maø chuùng ta tin, laø bieåu hieän cao caû nhaát cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, Ngöôøi cuõng laø Ñaáng maø chuùng ta keát hôïp vôùi ñeå coù theå tin. Ñöùc tin khoâng chæ ñôn thuaàn laø ngaém nhìn Chuùa Gieâsu, nhöng nhìn moïi söï theo quan ñieåm cuûa Chuùa Gieâsu, vôùi ñoâi maét cuûa Ngöôøi: ñoù laø moät söï tham gia vaøo caùch nhìn cuûa Ngöôøi. Trong nhieàu lónh vöïc cuûa cuoäc ñôøi chuùng ta, chuùng ta tin töôûng vaøo nhöõng ngöôøi khaùc, laø nhöõng ngöôøi bieát nhieàu hôn chuùng ta. Chuùng ta tin töôûng vaøo caùc kieán truùc sö laø nhöõng ngöôøi xaây nhaø chuùng ta, vaøo döôïc só laø nhöõng ngöôøi cho chuùng ta thuoác ñeå chöõa beänh, vaøo caùc luaät sö laø nhöõng ngöôøi baûo veä chuùng ta taïi toøa aùn. Chuùng ta cuõng caàn moät ai ñoù ñaùng tin caäy vaø chuyeân moân veà nhöõng vieäc coù lieân quan ñeán Thieân Chuùa. Chuùa Gieâsu, Con cuûa Ngaøi, laø Ñaáng töï giôùi thieäu nhö Ñaáng giaûi thích cho chuùng ta veà Thieân Chuùa (x. Ga 1:18). Cuoäc ñôøi Ñöùc Kitoâ, caùch Ngöôøi bieát Chuùa Cha vaø soáng hoaøn toaøn trong moái lieân heä vôùi Ngaøi, môû ra moät khoâng gian môùi cho kinh nghieäm cuûa con ngöôøi maø chuùng ta coù theå vaøo ñöôïc. Thaùnh Gioan ñaõ ñöa ra taàm quan troïng cuûa moät moái lieân heä caù nhaân vôùi Chuùa Gieâsu ñoái vôùi ñöùc tin cuûa chuùng ta baèng caùch söû duïng caùc caùch duøng khaùc nhau cuûa ñoäng töø tin. Ngoaøi vieäc "tin raèng" nhöõng gì Chuùa Gieâsu noùi vôùi chuùng ta laø söï thaät, Thaùnh Gioan cuõng duøng thuaät ngöõ "tin" Chuùa Gieâsu vaø "tin vaøo" Chuùa Gieâsu. Chuùng ta "tin" Chuùa Gieâsu khi chuùng ta chaáp nhaän Lôøi Ngöôøi, chöùng töø cuûa Ngöôøi, bôûi vì Ngöôøi trung thöïc (x. Ga 6:30). Chuùng ta "tin vaøo" Chuùa Gieâsu khi chuùng ta ñích thaân ñoùn Ngöôøi vaøo cuoäc ñôøi vaø cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta veà phía Ngöôøi, gaén boù vôùi Ngöôøi trong tình yeâu vaø böôùc theo Ngöôøi treân ñöôøng ñôøi (x. Ga 2:11 ; 6:47 ; 12:44).
Ñeå giuùp chuùng ta bieát Ngöôøi, ñoùn nhaän Ngöôøi vaø theo Ngöôøi, Con Thieân Chuùa maëc laáy xaùc thòt cuûa chuùng ta. Baèng caùch naøy, Ngöôøi cuõng nhìn Chuùa Cha moät caùch nhaân loaïi, trong khung caûnh cuûa moät cuoäc haønh trình dieãn ra trong thôøi gian. Ñöùc tin Kitoâ giaùo laø ñöùc tin vaøo söï nhaäp theå cuûa Ngoâi Lôøi vaø söï Soáng Laïi cuûa Ngöôøi trong thaân xaùc, ñöùc tin vaøo moät Thieân Chuùa raát gaàn guõi chuùng ta vaø ñaõ ñi vaøo lòch söû nhaân loaïi cuûa chuùng ta. Ñöùc tin vaøo Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi trong Chuùa Gieâsu thaønh Nagiareth khoâng taùch chuùng ta ra khoûi thöïc taïi, nhöng cho pheùp chuùng ta chaáp nhaän yù nghóa saâu xa nhaát cuûa noù, ñeå tìm hieåu xem Thieân Chuùa yeâu thöông theá giôùi naøy bao nhieâu vaø khoâng ngöøng höôùng noù veà phía Ngaøi. Ñieàu naøy thuùc ñaåy caùc Kitoâ höõu daán thaân, ñeå soáng moät caùch maõnh lieät hôn trong cuoäc haønh trình traàn theá.
Ôn cöùu ñoä bôûi ñöùc tin
19. Töø vieäc chia seû caùch nhìn cuûa Chuùa Gieâsu naøy, Thaùnh Phaoloâ ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta trong caùc baøi vieát cuûa ngaøi moät moâ taû veà ñôøi soáng ñöùc tin. Qua vieäc chaáp nhaän hoàng aân ñöùc tin, caùc tín höõu ñöôïc bieán ñoåi thaønh moät taïo vaät môùi. Hoï nhaän ñöôïc moät con ngöôøi môùi, laø con caùi [Thieân Chuùa]; hoï trôû neân con caùi trong Chuùa Con. Cuïm töø "Abba, Laïy Cha", laø lôøi raát ñaëc tröng cuûa kinh nghieäm cuûa Chuùa Gieâsu, trôû thaønh trung taâm cuûa kinh nghieäm Kitoâ giaùo (x. Rm 8:15). Ñôøi soáng trong ñöùc tin, nhö moät ñôøi con thaûo, laø moät söï nhìn nhaän hoàng aân nguyeân thuûy vaø trieät ñeå, laø neàn taûng cuûa cuoäc ñôøi con ngöôøi, vaø coù theå ñöôïc toùm taét trong caâu cuûa Thaùnh Phaoloâ göûi tín höõu Coârinthoâ: "Coù gì maø anh em ñaõ khoâng nhaän ñöôïc?" (1 Cor 4:7). Ñaây chính laø trung taâm cuûa cuoäc tranh luaän cuûa Thaùnh Phaoloâ vôùi nhöõng ngöôøi Bieät Phaùi, cuoäc thaûo luaän veà ôn cöùu ñoä baèng ñöùc tin hoaëc baèng vieäc laøm cuûa Leà Luaät. Ñieàu maø Thaùnh Phaoloâ baùc boû laø thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi töï coi mình laø coâng chính tröôùc maët Thieân Chuùa qua trung gian cuûa haønh ñoäng ñuùng cuûa mình. Nhöõng ngöôøi nhö theá, ngay caû khi hoï tuaân giöõ caùc ñieàu raên vaø laøm nhöõng vieäc laønh, töï ñaët mình ôû trung taâm, maø khoâng nhaän ra raèng nguoàn goác cuûa söï toát laønh laø Thieân Chuùa. Nhöõng ngöôøi laøm nhö theá, muoán thaønh nguoàn goác cuûa söï coâng chính rieâng cuûa hoï, hoï nhanh choùng thaáy raèng söï coâng chính naøy trôû neân khoâ caèn vaø hoï khoâng theå thaäm chí giöõ ñöôïc loøng trung thaønh vôùi Leà Luaät. Hoï töï kheùp kín mình vaø töï coâ laäp ñoái vôùi Chuùa vaø vôùi tha nhaân, keát quaû laø cuoäc ñôøi cuûa hoï trôû neân troáng roãng vaø nhöõng coâng vieäc cuûa hoï trôû neân caèn coãi nhö moät caây soáng xa nöôùc. Thaùnh Augustinoâ cuõng ñöa ra baèng ngoân töø ngaén goïn vaø hieäu quaû cuûa ngaøi: "Ab eo qui fecit te, noli deficere nec ad te", "Ñöøng quay löng laïi vôùi Ñaáng ñaõ döïng neân baïn, ngay caû quay veà phía chính mình" [15]. Khi moät ngöôøi nghó raèng baèng caùch quay löng laïi vôùi Thieân Chuùa hoï seõ tìm thaáy chinh baûn thaân hoï, cuoäc ñôøi ngöôøi aáy baét ñaàu suïp ñoå (x. Lc 15:11-24). Khôûi ñaàu cuûa ôn cöùu ñoä laø môû loøng ra vôùi moät caùi gì coù tröôùc, vôùi moät moùn quaø nguyeân thuûy laø moùn quaø ñaûm baûo cho cuoäc soáng vaø duy trì noù trong ñôøi. Chæ baèng caùch môû loøng cuûa chuùng ta ra cho nguoàn goác naøy vaø qua vieäc nhìn nhaän noù, con ngöôøi môùi coù theå ñöôïc bieán ñoåi, nhôø ñeå cho ôn cöùu ñoä hoaït ñoäng trong mình vaø laøm cho cuoäc ñôøi mình sinh hoa traùi, ñaày nhöõng hoa traùi toát. Ôn cöùu ñoä nhôø ñöùc tin coù nghóa laø coâng nhaän tính öu vieät cuûa hoàng aân cuûa Thieân Chuùa. Nhö Thaùnh Phaoloâ ñaõ toùm löôïc: "Nhôø aân suûng maø anh em ñöôïc cöùu ñoä qua ñöùc tin; vaø ñoù khoâng phaûi bôûi anh em, maø laø bôûi aân hueä cuûa Thieân Chuùa" (Eph 2:8).
20. Luaän lyù môùi cuûa ñöùc tin ñaët troïng taâm vaøo Ñöùc Kitoâ. Ñöùc tin vaøo Ñöùc Kitoâ cöùu chuùng ta bôûi vì chính trong Ngöôøi maø cuoäc soáng môû ra caùch trieät ñeå cho moät Tình Yeâu ñi tröôùc chuùng ta vaø bieán ñoåi chuùng ta töø beân trong, moät Tình Yeâu hoaït ñoäng trong chuùng ta vaø vôùi chuùng ta. Ñieàu naøy ñöôïc thaáy roõ trong chuù giaûi moät ñoaïn vaên töø Saùch Ñeä Nhò Luaät cuûa Vò Toâng Ñoà Daân Ngoaïi, moät chuù giaûi phuø hôïp vôùi ñoäng naêng raát saâu saéc cuûa Cöïu Öôùc. OÂng Moâseâ noùi vôùi daân chuùng raèng giôùi luaät cuûa Thieân Chuùa khoâng quaù cao maø cuõng khoâng quaù xa vôùi con ngöôøi. Ngöôøi ta khoâng caàn phaûi noùi: "Ai seõ leân trôøi maø ñem noù xuoáng cho chuùng toâi" hoaëc "Ai seõ ñi qua beân kia bieån, ñem noù veà cho chuùng toâi?" (Ñnl 30:11-14). Söï gaàn guõi naøy cuûa lôøi Chuùa ñöôïc Thaùnh Phaoloâ giaûi thích nhö phaûn aûnh söï hieän dieän cuûa Ñöùc Kitoâ trong caùc Kitoâ höõu. "Ñöøng töï nhuû raèng, 'Ai seõ leân trôøi?' (nghóa laø, ñeå ñem Ñöùc Kitoâ xuoáng), hoaëc "Ai seõ xuoáng aâm phuû? (nghóa laø, ñeå ñem Ñöùc Kitoâ leân töø coõi cheát)" ( Rom 10:6-7). Ñöùc Kitoâ ñaõ xuoáng traàn vaø ñaõ soáng laïi töø coõi cheát; qua vieäc Nhaäp Theå vaø Phuïc Sinh cuûa Ngöôøi, Con Thieân Chuùa chaáp nhaän toaøn theå cuoäc haønh trình cuûa con ngöôøi vaø ôû trong taâm hoàn chuùng ta nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn. Ñöùc tin bieát raèng Thieân Chuùa ñaõ raát gaàn guõi chuùng ta, raèng Ñöùc Kitoâ ñaõ trôû neân moät hoàng aân cao caû cho chuùng ta, hoàng aân bieán ñoåi chuùng ta töø beân trong, ôû trong chuùng ta, vaø do ñoù ban cho chuùng ta aùnh saùng chieáu soi nguyeân thuûy vaø cöùu caùnh cuûa cuoäc ñôøi, toaøn theå tieán trình cuûa cuoäc haønh trình cuûa con ngöôøi.
21. Do ñoù, chuùng ta coù theå hieåu söï môùi meû maø ñöùc tin daãn chuùng ta ñeán. Ngöôøi tín höõu ñöôïc bieán ñoåi bôûi Tình Yeâu maø hoï ñaõ môû loøng ra ñoùn nhaän trong ñöùc tin, vaø qua vieäc môû loøng ra ñoùn nhaän Tình Yeâu maø ñöùc tin ban cho hoï, cuoäc ñôøi cuûa hoï roäng môû vöôït ra ngoaøi chính mình. Thaùnh Phaoloâ coù theå quaû quyeát: "Toâi soáng nhöng khoâng coøn laø toâi soáng, maø laø Ñöùc Kitoâ soáng trong toâi" (Gl 2:20), vaø khuyeân nhuû: "Chôù gì Ñöùc Kitoâ ngöï trong taâm hoàn anh em nhôø ñöùc tin" (Eph 3:17). Trong ñöùc tin, "caùi toâi" cuûa ngöôøi tín höõu môû roäng ñeå coù choã cho Ngöôøi Khaùc cö nguï, ñeå soáng trong Ngöôøi Khaùc, vaø cuoäc soáng cuûa ngöôøi aáy cuõng môû roäng ra trong Tình Yeâu. ÔÛ ñaây coù hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Ngöôøi Kitoâ höõu coù theå coù ñoâi maét cuûa Chuùa Gieâsu, nhöõng tình caûm cuûa Ngöôøi, vaø taâm tình con thaûo cuûa Ngöôøi, bôûi vì ngöôøi ñoù ñöôïc thoâng phaàn vaøo Yình Yeâu cuûa Ngöôøi, Tình Yeâu aáy chính laø Chuùa Thaùnh Thaàn. Chính trong Tình Yeâu naøy maø chuùng ta moät caùch naøo ñoù nhaän ñöôïc caùi nhìn rieâng cuûa Chuùa Gieâsu. Neáu khoâng coù vieäc neân ñoàng hình ñoàng daïng naøy trong Tình Yeâu, neáu khoâng coù söï hieän dieän cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn laø Ñaáng ñöôïc ñoå vaøo loøng chuùng ta (x. Rm 5:5), thì chuùng ta khoâng theå naøo tuyeân xöng Chuùa Gieâsu laø Chuùa (x. 1 Cor 12:3).
Hình thöùc Hoäi Thaùnh cuûa ñöùc tin
22. Baèng caùch naøy, ñôøi soáng cuûa ngöôøi tín höõu trôû thaønh ñôøi soáng cuûa Hoäi Thaùnh. Khi Thaùnh Phaoloâ noùi vôùi caùc Kitoâ höõu Roâma veà moät thaân theå duy nhaát maø taát caû nhöõng ai tin vaøo Ñöùc Kitoâ taïo thaønh, ngaøi khuyeân nhuû hoï ñöøng töï haøo veà ñieàu naøy, traùi laïi, moãi ngöôøi phaûi nghó veà mình "theo möùc ñoä ñöùc tin maø Thieân Chuùa ñaõ ban phaùt cho mình" (Rm 12:3). Caùc tín höõu hoïc caùch nhìn chính mình theo ñöùc tin maø hoï tuyeân xöng: Hình aûnh cuûa Ñöùc Kitoâ laø taám kính (göông) maø ôû ñoù hoï tìm thaáy hình aûnh rieâng cuûa hoï ñöôïc theå hieän. Vaø nhö Ñöùc Kitoâ oâm aáp trong Mình taát caû moïi tín höõu, laø nhöõng keû taïo thaønh thaân theå cuûa Ngöôøi, ngöôøi Kitoâ höõu hieåu raèng mình ñöôïc bao goàm trong thaân theå naøy, trong moái lieân heä nguyeân thuûy vôùi Ñöùc Kitoâ vaø taát caû caùc tín höõu khaùc trong ñöùc tin. Hình aûnh cuûa moät thaân theå khoâng coù yù haï caùc tín höõu xuoáng thaønh moät phaàn töû ñôn giaûn cuûa moät toång theå voâ danh, moät thaønh phaàn thoâ sô trong moät boä maùy vó ñaïi, nhöng ñuùng hôn laø muoán nhaán maïnh ñeán söï keát hôïp soáng coøn cuûa Ñöùc Kitoâ vôùi caùc tín höõu, vaø caùc tín höõu vôùi nhau (x. Rm 12 :4-5). Caùc Kitoâ höõu laø "moät" (x. Gal 3:28), maø khoâng maát ñi caù tính cuûa mình, vaø trong vieäc phuïc vuï ngöôøi khaùc, noäi taâm cuûa chính moãi ngöôøi laïi ñöôïc lôïi nhaát. Ñieàu naøy giaûi thích lyù do taïi sao, ngoaøi thaân theå naøy, ngoaøi söï hieäp nhaát naøy cuûa Hoäi Thaùnh trong Ñöùc Kitoâ, ngoaøi Hoäi Thaùnh naøy maø - theo lôøi cuûa Romano Guardini - "laø ngöôøi mang trong lòch söû caùi nhìn toaøn dieän cuûa Ñöùc Kitoâ veà theá gian" [16] - thì ñöùc tin maát ñi "tieâu chuaån" cuûa noù, maát söï caân baèng cuûa noù, khoâng coøn tìm thaáy nôi thieát yeáu ñeå [döïa vaøo maø] töï mình ñöùng vöõng. Ñöùc tin laø moät hình thöùc nhaát thieát phaûi thuoäc veà Hoäi Thaùnh, noù ñöôïc tuyeân xöng töø beân trong thaân theå Ñöùc Kitoâ, nhö söï hieäp thoâng cuï theå cuûa caùc tín höõu. Chính töø choã thuoâc veà Hoäi Thaùnh naøy maø ñöùc tin môû loøng moïi Kitoâ höõu ra vôùi taát caû moïi ngöôøi. Lôøi cuûa Ñöùc Kitoâ, moät laàn ñöôïc nghe, nhôø chính ñoäng naêng cuûa noù bieán ñoåi thaønh moät lôøi ñaùp traû trong caùc Kitoâ höõu, vaø töï trôû thaønh moät lôøi ñöôïc coâng boá, moät tuyeân xöng ñöùc tin. Nhö Thaùnh Phaoloâ ñaõ noùi: "ai tin baèng taám loøng [...] vaø tuyeân xöng ra mieäng thì ñöôïc cöùu ñoä" (Rm 10:10). Ñöùc tin khoâng phaûi laø moät vaán ñeà rieâng tö, moät khaùi nieäm theo caù nhaân chuû nghóa hoaëc moät yù kieán chuû quan, nhöng phaùt sinh töø vieäc ñöôïc nghe, vaø noù coù yù tìm caùch ñeå ñöôïc noùi ra vaø trôû thaønh lôøi coâng boá. "Laøm sao hoï seõ tin vaøo Ðaáng maø hoï chöa ñöôïc nghe? Vaø laøm sao maø hoï seõ ñöôïc nghe, neáu khoâng coù ngöôøi rao giaûng?" (Rm 10:14). Nhö theá, ñöùc tin trôû neân coù hieäu quaû trong caùc Kitoâ höõu nhôø hoàng aân nhaän ñöôïc, nhôø Tình Yeâu ñoù thu huùt taâm hoàn chuùng ta veà vôùi Ñöùc Kitoâ (x. Gl 5:6), vaø laøm cho chuùng ta trôû neân moät phaàn töû cuûa cuoäc haønh trình cuûa Hoäi Thaùnh, cuoäc haønh höông qua lòch söû höôùng veà söï vieân maõn cuûa noù. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc bieán ñoåi ñoåi theo caùch naøy, moät caùch nhìn môùi ñöôïc môû ra, ñöùc tin trôû thaønh aùnh saùng cho ñoâi maét cuûa hoï.
Chöông Hai
Neáu Anh Em Khoâng Tin, Anh Em Seõ Khoâng Hieåu
(X. Is 7:9)
Ñöùc tin vaø chaân lyù
23. Neáu ngaøi khoâng tin, thí ngaøi khoâng hieåu (x. Is 7: 9). Baûn Hy Laïp cuûa Thaùnh Kinh Do Thaùi, baûn Baûy Möôi phaùt haønh ôû Alexandria Ai Caäp, dòch nhöõng lôøi cuûa ngoân söù Isaia noùi cuøng vua Aha. Baèng caùch naøy vaán ñeà hieåu bieát veà chaân lyù chieám vò theá trung taâm cuûa ñöùc tin. Tuy nhieân, trong vaên baûn tieáng Do Thaùi, chuùng ta ñoïc khaùc. ÔÛ ñoù, ngoân söù noùi vôùi nhaø vua: "Neáu ngaøi khoâng tin, ngaøi khoâng theå ñöùng vöõng." ÔÛ ñaây coù moät caùch chôi chöõ, döïa treân hai hình thöùc cuûa ñoäng töø 'amaøn: "ngaøi tin" (ta'aminu), vaø "ngaøi coù theå ñöùng vöõng" (ta'amenu). Sôï haõi vì söùc maïnh cuûa quaân thuø, nhaø vua tìm an toaøn maø vieäc lieân minh vôùi ñaïi ñeá quoác Assyria coù theå cung caáp cho vua. Khi aáy, ngoân söù yeâu caàu nhaø vua neân chæ döïa vaøo ñaù taûng thöïc söï, ñaù taûng khoâng ai coù theå lay chuyeån noåi, laø Thieân Chuùa cuûa daân Israel. Vì Thieân Chuùa ñaùng tin caäy, thaät laø hôïp lyù ñeå tin vaøo Ngaøi, ñeå xaây döïng söï an toaøn thích ñaùng cuûa vua döïa treân Lôøi Ngaøi. Chính Ngaøi laø Thieân Chuùa maø chaèng bao laâu nöõa ngoân söù Isaiah seõ goïi hai laàn, "Thieân Chuùa cuûa Amen" (x. Is 65:16), neàn taûng beàn vöõng cuûa loøng trung thaønh vôùi Giao Öôùc. Ngöôøi ta coù theå nghó raèng baûn Hy Laïp cuûa Thaùnh Kinh, khi dòch "ñöùng vöõng" thay vì "hieåu", ñaõ taïo ra moät thay ñoåi saâu xa trong vaên baûn, vì ñoåi töø khaùi nieäm tin töôûng vaøo Thieân Chuùa trong Thaùnh Kinh sang khaùi nieäm hieåu bieát cuûa Hy Laïp. Baûn dòch naøy, tuy chaéc chaén laø chaáp nhaän ñoái thoaïi vôùi neàn vaên hoùa Hy Laïp, nhöng ñaê khoâng boû qua ñoäng löïc cô baûn saâu xa cuûa vaên baûn Do Thaùi. Thaät ra, lôøi höùa chaéc chaén cuûa ngoân söù Isaia cho nhaø vua, laø do söï hieåu bieát veà hoaït ñoäng cuûa Thieân Chuùa cuøng söï hieäp nhaát maø Ngaøi ban cho ñôøi soáng con ngöôøi vaø lòch söû cuûa daân Ngaøi. Ngoân söø khuyeán khích nhaø vua hieåu ñöôøng loái cuûa Chuùa, baèng caùch tìm kieám trong söï thaønh tín cuûa Thieân Chuùa chöông trình khoân ngoan ñang ñieàu khieån nhieàu kyû nguyeân. Thaùnh Augustinoâ ñaõ trình baøy söï toång hôïp cuûa "hieåu bieát" vaø "ñöùng vöõng" trong saùch Tö Thuù cuûa ngaøi khi ngaøi noùi veà chaân lyù, maø döïa vaøo ñoù chuùng ta coù theå ñöùng vöõng "trong Ngaøi [Chuùa], trong chaân lyù cuûa Ngaøi, con seõ ñöôïc kieân ñònh vaø vöõng vaøng" [17]. Töø boái caûnh naøy, chuùng ta bieát raèng Thaùnh Augustinoâ muoán vaïch ra caùch chaân lyù ñaùng tin caäy naøy cuûa Thieân Chuùa trung thaønh hieän dieän trong lòch söû nhö theá naøo, khaû naêng giöõ thôøi gian cuøa noù, qua vieäc keát hôïp nhöõng ngaøy bò phaân taùn cuûa con ngöôøi, nhö thaáy roõ trong Thaùnh Kinh [18].
24. Khi ñoïc döôùi aùnh saùng naøy, ñoaïn vaên cuûa ngoân söù Isaiah ñöa ñeán moät keát luaän: con ngöôøi caàn söï hieåu bieát, caàn chaân lyù, bôûi vì khoâng coù noù, con ngöôøi khoâng theå ñöùng vöõng ñöôïc. Ñöùc tin, neáu khoâng coù chaân lyù, thì khoâng cöùu ñoä ñöôïc, khoâng ñaûm baûo ñöôïc böôùc ñi cuûa chuùng ta. Noù vaãn coøn laø moät caâu chuyeän ñeïp, phoùng chieáu nhöõng ao öôùc haïnh phuùc cuûa chuùng ta, moät caùi gì ñoù maø chæ thoûa maõn chuùng ta vì chuùng ta muoán löøa doái chính mình. Hoaëc noù bò giaûm xuoáng thaønh moät caûm giaùc toát ñeïp, coù theå an uûi vaø söôûi aám, nhöng vaãn coøn lieân quan ñeán taâm traïng cuûa chuùng ta, theo söï thay ñoåi cuûa thôøi gian, khoâng coù khaû naêng naâng ñôõ moät cuoäc haønh trình lieân tuïc trong ñôøi soáng chuùng ta. Neáu ñöùc tin laø nhö theá, thì vua Aha ñaõ laøm ñuùng vì ñaõ khoâng ñaùnh caù cuoäc soáng vaø söï an toaøn cuûa vöông quoác cuûa oâng treân moät caûm giaùc. Baèng söï noái keát noäi taïi cuûa noù vôùi chaân lyù, ñöùc tin coù theå cung caáp moät aùnh saùng môùi treân caùc tính toaùn cuûa nhaø vua, bôûi vì noù thaáy xa hôn, bôûi vì noù bao goàm caùc hoaït ñoäng cuûa Thieân Chuùa, trung thaønh vôùi Giao Öôùc vaø nhöõng lôøi höùa cuûa Ngaøi.
25. Ngaøy nay, chính vì cuoäc khuûng hoaûng chaân lyù maø trong ñoù chuùng ta ñang soáng, neân hôn bao giôø heát, chuùng ta caàn phaûi nhaéc laïi moái lieân heä giöõa ñöùc tin vaø chaân lyù. Trong vaên hoùa ñöông thôøi, ngöôøi ta thöôøng coù khuynh höôùng chaáp nhaän nhö chaân lyù chæ nhöõng söï thaät cuûa kyõ thuaät: chaân lyù laø nhöõng gì con ngöôøi coù theå xaây döïng vaø ño löôøng döïa vaøo kieán thöùc cuûa hoï. Moät ñieàu laø chaân lyù vì noù laøm vieäc, do ñoù laøm cho cuoäc soáng ñöôïc thoaûi maùi vaø deã daøng hôn. Ngaøy nay chaân lyù aáy döôøng nhö laø chaân lyù chaéc chaén duy nhaát, duy nhaát maø chuùng ta coù theå chia seû vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, duy nhaát maø chuùng ta coù theå thaûo luaän vaø trong ñoù ngöôøi ta coù theå cuøng nhau tham gia. Hôn nöõa coøn coù nhöõng chaân lyù cuûa moãi ngöôøi, bao goàm tình traïng ñích thöïc maø moïi ngöôøi ñeàu caûm thaáy trong loøng, nhöõng chaân lyù chæ coù giaù trò cho caù nhaân vaø khoâng coù theå ñeà nghò cho nhöõng ngöôøi khaùc vôùi yù ñònh phuïc vuï coâng ích. Chaân lyù cao caû, chaân lyù giaûi thích taát caû moïi söï cuûa cuoäc soáng caù nhaân vaø xaõ hoäi, bò ngöôøi ta nhìn vôùi ñoâi maét nghi ngôø. Ngöôøi ta töï hoûi raèng chaúng leõ noù khoâng phaûi chaân lyù maø nhöõng cheá ñoä chuyeân cheá lôùn cuûa nhöõng theá kyû tröôùc mong muoán, moät chaân lyù aùp ñaët vuõ truï quan cuûa noù ñeå nghieàn naùt lòch söû cuï theå cuûa töøng caù nhaân sao? Chung cuoäc, chæ coøn laïi moät thuyeát töông ñoái, trong ñoù caâu hoûi veà chaân lyù phoå quaùt, maø cô baûn cuõng laø moät caâu hoûi veà Thieân Chuùa, khoâng coøn ñöôïc quan taâm nöõa. Trong boái caûnh naøy, vieäc ngöôøi ta muoán loaïi boû söï keát noái giöõa toân giaùo vôùi chaân lyù laø ñieàu hôïp lyù, bôûi vì söï keát noái aáy seõ laø caên nguyeân cuûa cuûa cuoàng tín, tìm caùch ñeå ñaøn aùp nhöõng ngöôøi khoâng chia seû cuøng moät nieàm tin. Chuùng ta coù theå noùi, veà ñeà taøi naøy, veà moät söï maát trí nhôù lôùn trong theá giôùi hieän ñaïi cuûa chuùng ta. Thöïc ra, caâu hoûi veà chaân lyù laø moät vaán ñeà cuûa kyù öùc, cuûa kyù öùc saâu xa, bôûi vì noù ñeà caäp ñeán nhöõng ngöôøi ñi tröôùc chuùng ta, vaø baèng caùch naøy, noù coù theå keát hôïp chuùng ta vöôït treân "caùi toâi" nhoû beù vaø giôùi haïn cuûa mình. Ñaây laø moät caâu hoûi veà nguoàn goác cuûa taát caû, trong aùnh saùng cuûa noù ngöôøi ta coù theå nhìn thaáy muïc ñích vaø cuõng laø yù nghóa cuûa con ñöôøng chung cuûa chuùng ta.
Söï hieåu bieát veà chaân lyù vaø tình yeâu
26. Trong tröôøng hôïp naøy, ñöùc tin Kitoâ giaùo coù theå cung caáp moät phuïc vuï cho coâng ích veà moät caùch theá ñuùng ñaén ñeå hieåu chaân lyù khoâng? Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, chuùng ta caàn phaûi suy nghó veà loaïi kieán thöùc phuø hôïp vôùi ñöùc tin. Moät caùch dieãn taû cuûa Thaùnh Phaoloâ coù theå giuùp cho ñieàu naøy, khi ngaøi noùi, "tin trong traùi tim" (x. Rm 10:10). Theo Thaùnh Kinh thì traùi tim laø trung taâm cuûa con ngöôøi, nôi giao nhau cuûa taát caû caùc chieàu kích khaùc nhau cuûa noù: thaân theå vaø tinh thaàn; noäi taâm cuûa con ngöôøi vaø söï côûi môû cuûa ngöôøi aáy vôùi theá giôùi vaø vôùi nhöõng ngöôøi khaùc; trí tueä , yù chí vaø tình caûm. Vaâng, neáu traùi tim coù khaû naêng keát hôïp caùc chieàu kích naøy, vì noù laø nôi maø chuùng ta môû loøng ra cho chaân lyù vaø tình yeâu, vaø laø nôi chuùng ta ñeå cho mình ñöôïc chaïm ñeán vaø bieán ñoåi saâu xa bôûi chuùng. Ñöùc tin bieán ñoåi toaøn theå con ngöôøi, theo möùc ñoä maø noù môû ra cho tình yeâu. Chính ôû nôi gaëp gôõ giöõa ñöùc tin vôùi tình yeâu naøy maø chuùng ta bieát ñöôïc loaïi hieåu bieát thích hôïp vôùi ñöùc tin, söùc thuyeát phuïc vaø khaû naêng soi saùng nhöõng böôùc ñi cuûa chuùng ta cuûa noù. Ñöùc tin bieát theo möùc ñoä maø noù gaén lieàn vôùi tình yeâu, theo möùc ñoä maø tình yeâu töï noù mang moät aùnh saùng. Söï hieåu bieát veà ñöùc tin laø ñieàu phaùt sinh khi chuùng ta nhaän ñöôïc tình yeâu cao caû cuûa Thieân Chuùa laø Ñaáng bieán ñoåi chuùng ta töø beân trong vaø cho chuùng ta ñoâi maét môùi ñeå nhìn thöïc taïi.
27. Caùch theá maø trieát gia Ludwig Wittgenstein giaûi thích veà moái lieân heä giöõa ñöùc tin vaø söï chaéc chaén ñöôïc raát nhieàu ngöôøi bieát ñeán. Theo oâng thì tin töông töï nhö kinh nghieäm veà yeâu ñöông, moät kinh nghieäm ñöôïc hieåu nhö chuû quan, maø ngöôøi ta khoâng theå ñeà nghò nhö moät chaân lyù thích hôïp cho taát caû moïi ngöôøi [19]. Thöïc ra, ñoái vôùi con ngöôøi hieän ñaïi caâu hoûi veà tình yeâu döôøng nhö khoâng coù lieân quan gì ñeán chaân lyù. Tình yeâu ngaøy nay ñöôïc hieåu nhö moät kinh nghieäm lieân quan ñeán theá giôùi caûm xuùc hay thay ñoåi, chöù khoâng coøn laø chaân lyù.
Ñaây coù thöïc söï laø moät moâ taû ñaày ñuû veà tình yeâu khoâng? Thöïc ra, tình yeâu khoâng theå bò thu goïn thaønh moät caûm xuùc nay ñeán mai ñi. Ñöông nhieân noù aûnh höôûng ñeán yeáu toá tình caûm cuûa chuùng ta, nhöng ñeå môû ra cho ngöôøi mình yeâu vaø ñeå baét ñaàu moät cuoäc haønh trình, thì phaûi töø boû vieäc ñoùng caùi "toâi" rieâng laïi ñeå ñi veà phía ngöôøi khaùc, ñeå xaây döïng moät moái lieân heä laâu daøi; tình yeâu laø söï hieäp thoâng vôùi ngöôøi mình yeâu. Do ñoù, roõ raøng theo moät nghóa naøo ñoù, tình yeâu caàn chaân lyù. Chæ khi naøo tình yeâu döïa treân chaân lyù thì noù môùi coù theå ñöùng vöõng vôùi thôøi gian, vöôït treân nhöõng giaây phuùt thoaùng qua vaø vöõng vaøng ñeå naâng ñôõ moät cuoäc haønh trình chung. Neáu tình yeâu khoâng lieân keát vôùi chaân lyù, noù leä thuoäc vaøo söï baát oån cuûa tình caûm vaø khoâng theå vöôït qua ñöôïc söï thöû thaùch cuûa thôøi gian. Tuy nhieân, tình yeâu ñích thöïc, keát hôïp taát caû caùc yeáu toá cuûa con ngöôøi chuùng ta, vaø trôû thaønh moät aùnh saùng môùi höôùng ñeán moät cuoäc soáng cao caû vaø sung maõn. Neáu khoâng coù chaân lyù thì tình yeâu khoâng theå cung caáp moái daây lieân heä vöõng chaéc, noù khoâng thaønh coâng trong vieäc ñem caùi "toâi" ra khoûi söï coâ laäp, cuõng khoâng giaûi phoùng noù khoûi nhöõng giaây phuùt thoaùng qua ñeå xaây döïng ñôøi soáng vaø sinh hoa keát quaû.
Neáu tình yeâu caàn chaân lyù, thì chaân lyù cuõng caàn tình yeâu. Tình yeâu vaø chaân lyù khoâng theå taùch rôøi nhau ñöôïc. Neáu khoâng coù tình yeâu, chaân lyù trôû neân laïnh leõo, trôû thaønh voâ caûm vaø ñaøn aùp cuoäc soáng cuï theå cuûa con ngöôøi. Chaân lyù maø chuùng ta tìm kieám ñem laïi yù nghóa cho böôùc ñöôøng cuûa chuùng ta, soi saùng chuùng ta khi chuùng ta ñöôïc tình yeâu chaïm ñeán. Ai yeâu thì hieåu raèng tình yeâu laø moät kinh nghieäm veà chaân lyù, chính noù môû maét chuùng ta ñeå thaáy toaøn theå thöïc taïi moät caùch môùi meû, trong söï keát hôïp vôùi ngöôøi mình yeâu. Theo nghóa naøy, Thaùnh Greâgoârioâ Caû ñaõ vieát raèng "amor ipse notitia est" - tình yeâu töï noù laø kieán thöùc, mang trong noù moät luaän lyù môùi [20]. Noù laø moät caùch nhìn veà theá giôùi vôùi söï lieân heä, trôû thaønh söï hieåu bieát ñöôïc chia seû, moät caùi nhìn theo nhaõn quan cuûa ngöôøi khaùc vaø caùi nhìn chung veà taát caû moïi söï. Guillaume de Saint Thierry, thôøi Trung coå, theo truyeàn thoáng naøy khi oâng chuù giaûi veà moät caâu Nhaõ Ca maø ôû ñoù tình quaân noùi vôùi tình lang: Ñoâi maét cuûa em laø maét boà caâu (x. Nc 1:15) [ 21]. Guillaume giaûi thích raèng ñoâi maét cuûa ngöôøi yeâu laø lyù trí coù ñöùc tin vaø tình yeâu, seõ trôû thaønh moät maét duy nhaát ñeå chieâm ngaém Thieân Chuùa, khi trí tueä laø "moät trí tueä cuûa tình yeâu giaùc ngoä" [22].
28. Vieäc khaùm phaù naøy veà tình yeâu, nhö nguoàn maïch cuûa söï hieåu bieát, laø moät phaàn cuûa kinh nghieäm ban ñaàu cuûa moïi ngöôøi, ñöôïc dieãn taû baèng moät quan nieäm veà ñöùc tin trong Thaùnh Kinh. Nhôø neám thöû tình yeâu maø qua ñoù Thieân Chuùa ñaõ choïn hoï vaø thieát laäp hoï thaønh moät daân toäc, daân Israel caûm nhaän ñöôïc söï thoáng nhaát cuûa keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa, töø khôûi thuûy cuûa noù ñeán hoaøn thaønh. Söï hieåu bieát veà ñöùc tin, vì ñöôïc phaùt sinh töø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, laø Ñaáng thöïc hieän Giao Öôùc, neân laø söï hieåu bieát soi saùng cuoäc haønh trình trong lòch söû. Ñaây cuõng laø lyù do taïi sao trong Thaùnh Kinh, chaân lyù vaø loøng trung thaønh ñi ñoâi vôùi nhau, vaø Thieân Chuùa thaät laø Thieân Chuùa trung tín, Ñaáng giöõ nhöõng lôøi höùa cuûa Ngaøi, vaø cho pheùp ngöôøi ta hieåu ñöôïc keá hoaïch cuûa Ngaøi trong thôøi gian. Qua kinh nghieäm cuûa caùc ngoân söù, trong ñau khoå cuûa cuoäc löu ñaày vaø hy voïng veà vieäc döùt khoaùt trôû laïi thaønh thaùnh, daân Israel coù caûm giaùc raèng chaân lyù naøy cuûa Thieân Chuùa traûi ra ngoaøi lòch söû hoï cuûa noù ñeå oâm laáy lòch söû cuûa toaøn theá giôùi, keå töø luùc taïo döïng. Söï hieåu bieát veà ñöùc tin soi saùng khoâng nhöõng chæ cuoäc haønh trình ñaëc bieät cuûa moät daân toäc, nhöng toaøn theå cuoäc haønh trình cuûa theá giôùi taïo vaät, töø nguyeân thuûy cuûa noù ñeå ngaøy vieân maõn.
Ñöùc tin nhö thính giaùc vaø thò giaùc
29. Bôûi vì söï nhieåu bieát veà ñöùc tin noái lieàn vôùi Giao Öôùc cuûa moät Thieân Chuùa thaønh tín, Ñaáng thieát laäp moät lieân heä tình yeâu vôùi con ngöôøi vaø noùi vôùi hoï baèng Lôøi, ñöôïc trình baøy trong Thaùnh Kinh nhö moät söï laéng nghe vaø lieân heä vôùi thính giaùc. Thaùnh Phaoloâ söû duïng moät coâng thöùc ñaõ trôû thaønh coå ñieån: fides ex auditu, "ñöùc tin ñeán bôûi nghe" (Rm 10:17). Lieân heä vôùi lôøi noùi, söï hieåu bieát luoân luoân laø söï hieåu bieát caù nhaân, moät söï hieåu bieát nhaän ra gioïng noùi, töï nguyeän môû ra cho gioïng noùi aáy vaø laøm theo noù trong söï vaâng phuïc. Ñaây laø lyù do taïi sao Thaùnh Phaoloâ ñaõ noùi veà "söï vaâng phuïc cuûa ñöùc tin" (x. Rm 1: 5, 16, 26) [23]. Hôn nöõa, ñöùc tin laø söï hieåu bieát lieân quan ñeán quaù trình thôøi gian, maø lôøi caàn phaûi coù ñeå noùi: ñoù laø moät kieán thöùc chæ coù theå hoïc ñöôïc baèng caùch ñi theo [Thaày] trong cuoäc haønh trình (sequela). Vieäc nghe giuùp ta trình baøy laïi caùch roõ raøng hôn moái lieân heä giöõa kieán thöùc vaø tình yeâu.
Ñoái vôùi kieán thöùc veà chaân lyù, ñoâi khi thính giaùc laïi traùi ngöôïc vôùi thò giaùc, ñoù laø söï ñaëc thuø cuûa vaên hoùa Hy Laïp. Neáu, moät ñaøng, aùnh saùng giuùp chuùng ta chieâm ngaém toaøn dieän nhöõng gì maø con ngöôøi vaãn luoân luoân mô öôùc, thì ñaøng khaùc, döôøng nhö noù khoâng coøn daønh moät choã naøo cho töï do, vì noù xuoáng töø trôøi vaø ñi thaúng vaøo maét maø khoâng ñoøi maét traû lôøi. Ngoaøi ra, noù coù veû môøi moät chieâm nieäm tónh, taùch bieät khoûi ñieàu kieän cuï theå trong ñoù con ngöôøi vui möøng vaø ñau khoå. Theo quan nieäm naøy, tieáp caän Thaùnh Kinh veà hieåu bieát traùi ngöôïc vôùi tieáp caän cuûa Hy Laïp, vì ngöôøi Hy Laïp noái keát kieán thöùc vôùi thò giaùc trong khi theo ñuoåi söï hieåu bieát toaøn dieän veà thöïc taïi.
Tuy nhieân, roõ raøng laø söï ñoái choïi giaû taïo naøy khoâng phuø hôïp vôùi töôøng thuaät trong Thaùnh Kinh. Cöïu Öôùc, ñaõ dung hoøa hai loaïi hieåu bieát naøy, bôûi vì vieäc laéng nghe Lôøi Thieân Chuùa gaén lieàn vôùi öôùc muoán ñöôïc nhìn thaáy Thaùnh Nhan Ngaøi. Baèng caùch naøy, coù theå khai trieån moät cuoäc ñoái thoaïi vôùi neàn vaên hoùa Hy Laïp, ñoái thoaïi laø trung taâm cuûa Thaùnh Kinh. Vieäc nghe minh chöùng cho ôn goïi caù nhaân vaø söï vaâng phuïc, cuøng söï thaät laø chaân lyù ñöôïc maëc khaûi trong thôøi gian; vieäc nhìn cung caáp moät vieãn töôïng ñaày ñuû veà toaøn theå cuoäc haønh trình vaø cho pheùp noù naèm trong keá hoaïch vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa; khoâng coù caùi nhìn naøy, chuùng ta seõ chæ coù nhöõng maûnh vuïn rieâng reõ cuûa moät toång theå hoaøn toaøn khoâng ai bieát ñeán.
30. Söï keát noái giöõa thò giaùc nhìn vaø thính giaùc, nhö caùc cô quan cuûa söï hieåu bieát veà ñöùc tin, hieån hieän roõ raøng hôn trong Tin Möøng Thaùnh Gioan. Thao Tin Möøng thöù tö thì tin chính laø laéng nghe vaø ñoàng thôøi nhìn thaáy. Söï laéng nghe cuûa ñöùc tin xaûy ra trong hình thöùc hieåu bieát ñaëc tröng cho tình yeâu: ñoù laø moät söï laéng nghe caù nhaân, phaân bieät ñöôïc vaø nhaän ra gioïng cuûa Chuùa Chieân Laønh (x. Ga 10:3-5); moät söï laéng nghe ñoøi hoûi nôi caùc moân ñeä, nhö ñaõ xaûy ra vôùi caùc moân ñeä ñaàu tieân, nhöõng ngöôøi "nghe nhöõng lôøi aáy vaø ñi theo Chuùa Gieâsu" (Ga 1:37). Ñaèng khaùc, ñöùc tin cuõng lieân quan ñeán thò giaùc. Ñoâi khi vieäc nhìn thaáy nhöõng daáu chæ cuûa Chuùa Gieâsu ñi tröôùc ñöùc tin, nhö vôùi ngöôøi nhöõng Do Thaùi, sau khi oâng Ladaroâ soáng laïi, "nhìn thaáy nhöõng gì Ngöôøi ñaõ laøm vaø tin vaøo Ngöôøi" (Ga 11:45). Laàn khaùc, chính ñöùc tin daãn ñeán moät caùi nhìn saâu xa hôn: "Neáu con tin, con seõ nhìn thaáy vinh quang cuûa Thieân Chuùa" (Ga 11:40). Cuoái cuøng, tin vaø nhìn thaáy gaén boù vôùi nhau: "Ai tin Toâi (...) laø tin Ñaáng ñaõ sai toâi; vaø ai thaáy Toâi laø thaáy Ñaáng ñaõ sai Toâi" (Ga 12:44-45). Nhôø söï lieân keát vôùi vieäc nghe naøy, caùi nhìn trôû thaønh moät quyeát taâm ñi theo Ñöùc Kitoâ, vaø ñöùc tin xuaát hieän nhö moät tieán trình chaêm chuù nhìn, trong ñoù ñoâi maét hoïc ñöôïc thoùi quen nhìn theo chieàu saâu. Vaø nhö theá, vaøo buoåi saùng Phuïc Sinh, chuùng ta chuyeån töø Gioan, ngöôøi vaãn coøn trong boùng toái tröôùc ngoâi moä troáng, "ñaõ thaáy vaø ñaõ tin" (Ga 20:8) sang Maria Magdalena laø ngöôøi töø khi "nhìn thaáy Chuùa Gieâsu" (x. Ga 20:14) vaø muoán oâm chaët laáy Ngöôøi, nhöng ñöôïc môøi chieâm ngaém vieäc Ngöôøi leân cuøng Chuùa Cha; cho ñeán lôøi thuù nhaän troïn veïn cuûa cuõng Maria Magdalena naøy vôùi caùc moân ñeä: "Toâi ñaõ thaáy Chuùa!" (Ga 20:18).
Laøm theá naøo chuùng ta ñaït ñöôïc söï toång hôïp naøy giöõa vieäc nghe vaø vieäc nhìn thaáy? Ñieàu naøy coù theå ñöôïc qua chính con ngöôøi Chuùa Gieâsu, laø Ñaáng chuùng ta coù theå thaáy vaø nghe. Ngöôøi laø Ngoâi Lôøi nhaäp theå, maø chuùng ta ñaõ chieâm ngaém vinh quang cuûa Ngöôøi (x. Ga 1:14). AÙnh saùng ñöùc tin laø aùnh saùng cuûa moät Dung Nhan maø treân ñoù chuùng ta thaáy Chuùa Cha. Thaät vaäy, trong Tin Möøng thöù tö, chaân lyù maû ñöùc tin caûm nhaän ñöôïc laø vieäc toû loä Chuùa Cha trong Chuùa Con, trong thaân xaùc cuûa Ngöôøi vaø trong caùc vieäc laøm cuûa Ngöôøi khi coøn taïi theá, chuùng ta coù theå ñònh nghóa chaân lyù laø "cuoäc ñôøi ñaày aùnh saùng" cuûa Chuùa Gieâsu [24 ]. Ñieàu naøy coù nghóa laø söï hieåu bieát veà ñöùc tin khoâng môøi goïi chuùng ta nhìn vaøo moät chaân lyù hoaøn toaøn noäi taâm. Chaân lyù maø ñöùc tin môû ra cho chuùng ta laø moät chaân lyù ñaët troïng taâm vaøo cuoäc gaëp gôõ Ñöùc Kitoâ, vaøo vieäc chieâm ngaém cuoäc ñôøi cuûa Ngöôøi, vaøo yù thöùc veà söï hieän dieän cuûa Ngöôøi. Theo yù nghóa naøy, Thaùnh Thoâma Aquinoâ noùi veà oculata fides cuûa caùc Toâng Ñoà - moät ñöùc tin nhìn thaáy! - tröôùc vieäc nhìn thaáy thaân theå cuûa Ñaáng Phuïc Sinh [25]. Caùc oâng ñaõ nhìn thaáy Chuùa Gieâsu Phuïc Sinh vôùi ñoâi maét cuûa caùc oâng vaø caùc oâng ñaõ tin, nghóa laø caùc oâng ñaõ coù theå thaáu suoát chieàu saâu cuûa nhöõng gì caùc oâng thaáy ñeå tuyeân xöng Con Thieân Chuùa, Ñaáng ñang ngöï beân höõu Chuùa Cha.
31. Chæ baèng caùch naøy, qua vieäc Nhaäp Theå, qua vieäc chia seû baûn tính cuûa nhaân loaïi chuùng ta, maø söï hieåu bieát ñuùng veà tình yeâu coù theå hoaøn toaøn theå hieän. Thöïc ra, aùnh saùng tình yeâu naûy sinh khi con tim chuùng ta ñöôïc chaïm ñeán, vaø chuùng ta ñoùn nhaän söï hieän dieän noäi taâm cuûa Ñaáng mình yeâu, laø Ñaáng cho pheùp chuùng ta nhaän ra maàu nhieäm cuûa Ngöôøi. Nhö vaäy, chuùng ta hieåu lyù do taïi sao, vôùi thính giaùc vaø thò giaùc, ñöùc tin, theo Thaùnh Gioan, laø moät "söï chaïm ñeán", nhö ngaøi noùi trong thö thöù nhaát: "(...) ñieàu chuùng toâi ñaõ nghe, ñieàu chuùng toâi ñaõ thaáy taän maét (...) ñieàu tay chuùng toâi ñaõ chaïm ñeán laø Lôøi ban söï soáng" (1 Ga 1: 1). Qua vieäc Nhaäp Theå cuûa Ngöôøi, qua vieäc ñeán giöõa chuùng ta, Chuùa Gieâsu ñaõ chaïm vaøo chuùng ta, vaø qua caùc Bí Tích Ngöôøi cuõng chaïm vaøo chuùng ta hoâm nay; baèng caùch naøy, qua vieäc bieán ñoåi taâm hoàn chuùng ta, Ngöôøi ñaõ vaø ñang cho pheùp chuùng ta nhaän ra vaø tuyeân xöng Ngöôøi laø Con Thieân Chuùa. Nhôø ñöùc tin, chuùng ta coù theå chaïm ñeán Ngöôøi vaø nhaän ñöôïc söùc maïnh cuûa aân suûng Ngöôøi. Thaùnh Augustinoâ, khi chuù giaûi veà ##ñoaïn noùi veà ngöôøi phuï nöõ bò baêng huyeát chaïm vaøo Chuùa Gieâsu ñeå ñöôïc chöõa laønh (Lc 8:45-46) xaùc quyeát: "Chaïm vaøo baèng con tim, ñoù chính laø tin" [26]. Ñaùm ñoâng vaây quanh Ngöôøi, nhöng hoï khoâng ñeán ñöôïc vôùi Ngöôøi baèng vieäc chaïm ñeán caùch caù nhaân cuûa ñöùc tin, laø ñieàu nhaän ra maàu nhieäm cuûa Ngöôøi, baûn chaát Chuùa Con cuûa Ngöôøi laø Ñaáng maëc khaûi Chuùa Cha. Chæ khi naøo chuùng ta trôû neân ñoàng hình ñoàng daïng vôùi Ñöùc Kitoâ, thì chuùng ta nhaän ñöôïc ñoâi maét ñaày ñuû ñeå nhìn thaáy.
Cuoäc ñoái thoaïi giöõa ñöùc tin vaø lyù trí
32. Vì rao giaûng chaân lyù veà tình yeâu troïn veïn cuûa Thieân Chuùa vaø môû loøng ra vôùi quyeàn naêng cuûa tình yeâu naøy, maø ñöùc tin Kitoâ giaùo ñi thaät saâu vaøo trung taâm cuûa kinh nghieäm cuûa moãi ngöôøi, laø nhöõng keû ñeán cuøng aùnh saùng nhôø tình yeâu vaø ñöôïc môøi goïi yeâu thöông ñeå ôû laïi trong aùnh saùng. Ñöôïc thuùc ñaåy bôûi öôùc ao soi saùng taát caû thöïc taïi baèng tình yeâu cuûa Thieân Chuùa trong Chuùa Gieâsu vaø tìm caùch yeâu thöông vôùi tình yeâu naøy, caùc Kitoâ höõu tieân khôûi tìm thaáy trong theá giôùi Hy Laïp, trong söï ñoùi khaùt chaân lyù cuûa noù, moät ñoái taùc thích hôïp cho cuoäc ñoái thoaïi. Cuoäc gaëp gôõ giöõa söù ñieäp Tin Möøng vaø caùc tö töôûng trieát hoïc cuûa theá giôùi coå ñaïi laø moät böôùc quyeát ñònh ñeå Tin Möûng ñeán vôùi moïi daân toäc. Noù thuaän lôïi cho moät söï töông taùc hieäu quaû giöõa ñöùc tin vaø lyù trí, moät töông taùc luoân luoân phaùt trieån qua nhieàu kyû nguyeân cho ñeán thôøi ñaïi chuùng ta. Chaân Phöôùc Gioan Phaoloâ II, trong Thoâng Ñieäp Fides et Ration (Ñöùc tin vaø Lyù trí), ñaõ cho thaáy ñöùc tin vaø lyù cuûng coá laãn nhau theá naøo [27]. Khi chuùng ta tìm thaáy aùnh saùng troïn veïn cuûa tình yeâu cuûa Chuùa Gieâsu, chuùng ta nhaän ra raèng, trong taát caû tình yeâu cuûa chuùng ta, ñaõ coù moät tia cuûa aùnh saùng aáy vaø chuùng ta hieåu ñöôïc muïc tieâu cuoái cuøng cuûa noù gì. Vaø, ñoàng thôøi, söï theå laø tình yeâu cuûa chuùng ta chöùa ñöïng moät aùnh saùng, giuùp chuùng ta nhìn thaáy con ñöôøng cuûa tình yeâu höôùng ñeán söï vieân maõn cuûa moùn quaø töï hieán hoaøn toaøn cuûa Con Thieân Chuùa daønh cho chuùng ta. Trong chuyeån ñoäng voøng troøn naøy, aùnh saùng ñöùc tin soi saùng taát caû caùc moái lieân heä nhaân loaïi chuùng ta, ñeå chuùng ta coù theå soáng trong söï hieäp thoâng vôùi tình yeâu vaø söï aân caàn cuûa Ñöùc Kitoâ.
33. Trong cuoäc ñôøi cuûa Thaùnh Augustinoâ, chuùng ta thaáy moät ví duï quan troïng veà cuoäc haønh trình naøy, trong ñoù vieäc tìm kieám cuûa lyù trí, vôùi öôùc ao cuûa ngaøi veà chaân lyù vaø söï roõ raøng, ñaõ ñöôïc hoøa nhaäp vaøo chaân trôøi ñöùc tin, töø ñoù noù ñaõ nhaän ñöôïc moät söï hieåu bieát môùi. Moät maët, Thaùnh Augustinoâ chaáp nhaän trieát lyù Hy Laïp veà aùnh saùng vôùi vieäc nhaán maïnh ñeán thò giaùc. Cuoäc gaëp gôõ vôùi chuû nghóa Taân Platon giôùi thieäu ngaøi vôùi moâ thöùc cuûa aùnh saùng, laø aùnh saùng chieáu töø treân xuoáng ñeå soi saùng moïi söï, vaø do ñoù cuõng laø moät bieåu töôïng cuûa Thieân Chuùa. Baèng caùch naøy, Thaùnh Augustinoâ ñaõ hieåu söï sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa vaø ñaõ khaùm phaù ra raèng taát caû moïi söï ñeàu coù trong chính mình moät söï trong saùng naøo ñoù, vaø coù theå noùi raèng chuùng coù theå phaûn aûnh söï toát laønh cuûa Thieân Chuùa, laø Ñaáng Nhaân Laønh. Ngaøi ñöôïc giaûi thoaùt khoûi hoïc thuyeát cuûa Mani giaùo maø ngaøi soáng tröôùc ñoù, laø thuyeát laøm cho ngaøi tin raèng laønh vaø döõ lieân tuïc ñoái choïi nhau, pha troän vaø keát hôïp vôùi nhau, maø coù khoâng ñöôøng neùt roõ raøng. Vieäc hieåu raèng Thieân Chuùa laø aùnh saùng cho ngaøi moät höôùng ñi môùi trong cuoäc ñôøi, cho ngaøi khaû naêng nhaän ra söï döõ vaøtình traïng toäi loãi cuûa ngaøi, vaø trôû veà vôùi ñieàu laønh.
Tuy nhieân, maët khaùc, trong kinh nghieäm thöïc teá cuûa Thaùnh Augustinoâ, nhö ngaøi keå trong Töï Thuù cuûa ngaøi, giaây phuùt quyeát ñònh trong cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa ngaøi khoâng phaûi laø moät thò kieán veà Thieân Chuùa ôû treân cao vaø vöôït ra ngoaøi theá gian naøy, maø laø giaây phuùt laéng nghe, trong vöôøn khi ngaøi nghe coù tieáng noùi vôùi mình: "Haõy caàm laáy vaø ñoïc"; vaø ngaøi caàm quyeån saùch coù caùc Thö cuûa Thaùnh Phaoloâ leân vaø ngöøng laïi ôû chöông thöù möôøi ba cuûa Thö göûi tín höõu Roâma [28]. Baèng caùch naøy Thieân Chuùa caù nhaân cuûa Thaùnh Kinh toû mình ra vôùi ngaøi, coù theå noùi chuyeän vôùi con ngöôøi, xuoáng ñeå soáng vôùi hoï vaø ñoàng haønh vôùi hoï trong haønh trình qua lòch söû, qua vieäc xuaát hieän trong giaây phuùt laéng nghe vaø ñaùp traû.
Tuy nhieân, cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa cuûa Lôøi ñaõ khoâng ñöa Thaùnh Augustinoâ ñeán vieäc töø choái aùnh saùng vaø caùi nhìn. Luoân ñöôïc höôùng daãn bôûi söï maëc khaûi cuûa tình yeâu Thieân Chuùa trong Chuùa Gieâsu, ngaøi dung hôïp hai quan ñieåm. Vaø do ñoù ngaøi ñaõ khai trieån moät trieát lyù veà aùnh saùng coù theå ñoùn nhaän vaøo mình söï hoã töông thích hôïp vôùi lôøi vaø môû ra moät khoâng gian töï do nhìn veà phía aùnh saùng. Cuõng nhö lôøi laø moät ñaùp traû töï do, thì aùnh saùng cuõng tìm thaáy nhö moät ñaùp traû laø moät hình aûnh phaûn chieáu noù. Nhö theá, Thaùnh Augustinoâ coù theå noùi veà "lôøi chieáu saùng trong con ngöôøi" nhôø keát hôïp thính giaùc vaø vaø thò giaùc [29]. Baèng caùch naøy, chuùng ta coù theå noùi raèng, aùnh saùng trôû thaønh aùnh saùng cuûa moät lôøi, bôûi vì noù laø aùnh saùng cuûa moät Dung Nhan caù nhaân, moät aùnh saùng, chieáu soi trong chuùng ta, môøi goïi chuùng ta vaø muoán phaûn aûnh treân khuoân maët chuùng ta ngoõ haàu cuõng toûa saùng töø beân trong chính chuùng ta. Hôn nöõa, ao öôùc ñöôïc nhìn thaáy toaøn theå, chöù khoâng chæ maûnh vuïn cuûa lòch söû, vaãn coøn ñoù vaø seõ ñöôïc thoûa maõn ôû chung cuoäc, khi con ngöôøi, nhö Giaùm Muïc thaønh Hippo noùi, seõ thaáy vaø seõ yeâu [30]. Vaø ñieàu naøy, khoâng phaûi vì noù seõ coù taát caû aùnh saùng, laø ñieàu khoâng bao giôø thieáu, nhöng bôûi vì noù seõ hoaøn toaøn böôùc vaøo trong aùnh saùng.
34. AÙnh saùng cuûa tình yeâu, thích hôïp vôùi ñöùc tin, coù theå soi saùng nhöõng caâu hoûi cuûa thôøi ñaïi chuùng ta veà chaân lyù. Ngaøy nay chaân lyù thöôøng bò giaûm xuoáng thaønh söï xaùc thöïc chuû quan cuûa moãi ngöôøi, chæ coù giaù trò cho cuoäc soáng caù nhaân. Moät chaân lyù chung laøm cho chuùng ta sôï haõi bôûi vì chuùng ta ñoàng hoùa noù vôùi vieäc aùp ñaät khoâng nhöôïng boä cuûa chuû nghóa chuyeân cheá. Nhöng neáu chaân lyù laø chaân lyù cuûa tình yeâu, neáu noù laø chaân lyù ñöôïc tìm thaáy trong vieäc gaëp gôõ Ngöôøi Khaùc vaø nhöõng ngöôøi khaùc, nhö theá noù ñöôïc giaûi phoùng khoûi vieäc bò ñoùng kín trong caù nhaân vaø coù theå trôû thaønh moät phaàn cuûa coâng ích. Bôûi vì chaân lyù cuûa tình yeâu khoâng phaûi laø moät chaân lyù caàn phaûi ñöôïc aùp ñaët baèng baïo löïc, khoâng phaûi laø moät chaân lyù ñeø beïp caù nhaân. Vì ñöôïc sinh ra töø tình yeâu, noù coù theå ñeán taän con tim, ñeán trung taâm cuûa moãi ngöôøi. Nhö theá roõ raøng laø ñöùc tin khoâng coá chaáp, nhöng lôùn leân trong söï chung soáng vaø toân troïng ngöôøi khaùc. Caùc tín höõu khoâng kieâu caêng, traùi laïi, chaân lyù laøm cho hoï khieâm toán, vì bieát raèng mình khoâng phaûi laø ngöôøi sôû höõu noù, nhöng chính chaân lyù oâm aáp vaø sôû höõu mình. Thay vì laøm cho hoï thaønh cöùng ngaét, söï an toaøn cuûa ñöùc tin ñaët hoï treân moät cuoäc haønh trình, laøm cho hoï coù theå thaønh chöùng nhaân vaø coù theå ñoái thoaïi vôùi moïi ngöôøi.
Maët khaùc, aùnh saùng ñöùc tin, trong vieäc keát hôïp vôùi chaân lyù cuûa tình yeâu, khoâng xa laï gì vôùi theá giôùi vaät chaát, bôûi vì tình yeâu luoân luoân soáng trong thaân xaùc vaø linh hoàn; aùnh saùng Ñöùc tin laø moät aùnh saùng nhaäp theå toûa ra töø cuoäc ñôøi ñaày aùnh saùng cuûa Chuùa Gieâsu. Noù cuõng chieáu saùng vaät chaát, tuøy thuoäc vaøo traät töï cuûa coù, bieát raèng töï noù seõ môû ra moät con ñöôøng hoøa hôïp vaø hieåu bieát roäng lôùn hôn bao giôø heát. Caùi nhìn veà khoa hoïc nhö theá coù lôïi cho ñöùc tin: ñieàu naøy môøi goïi caùc nhaø nghieân cöùu tieáp tuïc ñoùn nhaän thöïc taïi, trong taát caû söï phong phuù voâ taän cuûa noù. Ñöùc tin ñaùnh thöùc tinh thaàn pheâ phaùn baèng caùch traùnh cho vieäc nghieân cöùu haøi loøng vôùi nhöõng coâng thöùc cuûa mình vaø giuùp noù hieåu raèng thieân nhieân luoân luoân roäng lôùn hôn. Baèng caùch môøi goïi noù kinh ngaïc tröôùc maàu nhieäm cuûa vieäc taïo döïng, ñöùc tin môû roäng chaân trôøi cuûa lyù trí ñeå laøm saùng toû hôn veà theá giôùi laø ñieàu töï môû ra cho nghieân cöùu khoa hoïc.
Ñöùc tin vaø vieäc tìm kieám Thieân Chuùa
35. AÙnh saùng cuûa ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâsu cuõng laø con ñöôøng cuûa taát caû nhöõng ai tìm kieám Thieân Chuùa, vaø cung caáp söï ñoùng goùp cuï theå cuûa Kitoâ giaùo trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi theo caùc toân giaùo khaùc nhau. Thö göûi tín höõu Do Thaùi noùi cho chuùng ta veà chöùng töø cuûa nhöõng ngöôøi coâng chính, laø nhöõng ngöôøi ñaõ tìm kieám Thieân Chuùa baèng ñöùc tin, tröôùc khi coù Giao Öôùc vôùi oâng Abraham. Veà oâng Enoch, Thö noùi raèng "oâng ñaõ ñöôïc chöùng giaùm laø ñeïp loøng Thieân Chuùa" (Dt 11:5), laø ñieàu khoâng theå ñöôïc neáu khoâng coù ñöùc tin, bôûi vì "ai ñeán gaàn Thieân Chuùa thì phaûi tin laø Ngaøi hieän höõu vaø Ngaøi thöôûng coâng nhöõng ai tìm kieám Ngaøi" (Dt 11: 6). Chuùng ta cuõng coù theå hieåu raèng con ñöôøng cuûa con ngöôøi toân giaùo ñi qua lôøi tuyeân xöng veà moät Thieân Chuùa, laø Ñaáng chaêm soùc hoï vaø laø Ñaáng hoï coù theå tìm thaáy ñöôïc. Coøn phaàn thöôûng naøo khaùc maø Thieân Chuùa coù theå ban cho nhöõng keû tìm kieám Ngaøi, neáu khoâng phaûi laø ñeå cho hoï gaëp Ngaøi? Tröôùc nöõa, chuùng ta tìm thaáy nhaân vaät Abel, maø ngöôøi ta cuõng ca ngôïi ñöùc tin vì Thieân Chuùa chaáp nhaän nhöõng cuûa leã cuûa oâng daâng leân Ngaøi, nhöõng con chieân ñaàu loøng cuûa ñaøn chieân cuûa oâng (x. Dt 11: 4). Con ngöôøi toân giaùo tìm caùch nhaän ra caùc daáu chæ cuûa Thieân Chuùa trong nhöõng kinh nghieäm haøng ngaøy cuûa cuoäc ñôøi hoï, trong chu kyø caùc muøa, trong hoa maàu ruoäng ñaát vaø taát caû chuyeån ñoäng cuûa vuõ truï. Thieân Chuùa laø aùnh saùng, vaø Ngaøi cuõng coù theå ñöôïc tìm thaáy bôûi nhöõng keû tìm kieám Ngaøi vôùi moät taám loøng thaønh.
Hình aûnh cuûa cuoäc tìm kieám naøy coù theå ñöôïc tìm thaáy nôi caùc nhaø ñaïo só, ñöôïc höôùng daãn bôûi ngoâi sao ñeán taän Bethlehem (x. Mt 2:1-12). Ñoái vôùi hoï, aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa toû loä nhö con ñöôøng, nhö ngoâi sao höôùng daãn hoï treân moät con ñöôøng khaùm phaù daøi. Ngoâi sao cuõng noùi leân söï kieân nhaãn cuûa Thieân Chuùa vôùi ñoâi maét cuûa chuùng ta, caàn phaûi trôû neân quen thuoäc vôùi söï raïng ngôøi cuûa Ngaøi. Con ngöôøi toân giaùo ñang treân ñöôøng ñi vaø saün saøng ñeå cho mình ñöôïc höôùng daãn, ra khoûi nhaø ñeå tìm thaáy Thieân Chuùa, Ñaáng luoân luoân baát ngôø. Khía caïnh naøy cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi ñoâi maét cuûa con ngöôøi cho chuùng ta thaáy raèng khi ngöôøi tieán laïi gaàn Ngaøi, aùnh saùng cuûa con ngöôøi khoâng hoøa tan trong aùnh saùng bao la cuûa Thieân Chuùa, nhö moät ngoâi sao bò traøn ngaäp bôûi bình minh, nhöng noù seõ trôû neân röïc rôõ hôn khi noù ñeán gaàn ngoïn löûa nguyeân thuûy, nhö taám göông phaûn aùnh söï huy hoaøng. Lôøi tuyeân xöng cuûa Kitoâ giaùo veà Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng Cöùu Ñoä duy nhaát, xaùc nhaän raèng taát caû aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa ñöôïc taäp trung trong Ngöôøi, trong "cuoäc ñôøi ñaày aùnh saùng" cuûa Ngöôøi, trong ñoù toû loä khôûi thuûy vaø cöùu caùnh cuûa lòch söû [31]. Khoâng coù kinh nghieäm naøo cuûa con ngöôøi, khoâng coù con ñöôøng naøo cuûa con ngöôøi höôùng veà Thieân Chuùa, maø khoâng theå ñöôïc ñoùn nhaän, thanh loïc vaø soi saùng bôûi aùnh saùng naøy. Moät Kitoâ höõu caøng ñaém chìm trong voøng ñöôïc môû ra bôûi aùnh saùng cuûa Ñöùc Kitoâ, thì caøng coù khaû naêng hieåu vaø ñi cuøng con ñöôøng cuûa taát caû moïi ngöôøi ngöôøi veà phía Thieân Chuùa.
Vì ñöùc tin ñöôïc hình thaønh nhö moät con ñöôøng, noù cuõng lieân quan ñeán cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, ngay caû trong nhöõng keû khoâng tin, öôùc muoán tin vaø khoâng ngöøng tìm kieám. Theo möùc ñoä môû loøng ra vôùi tình yeâu töø moät con tim chaân thaønh vaø baét ñaàu leân ñöôøng vôùi aùnh saùng naøy maø hoï coù theå naém baét ñöôïc, hoï ñaõ soáng treân ñöôøng höôùng veà ñöùc tin maø khoâng bieát. Hoï coá gaéng haønh ñoäng nhö theå Thieân Chuùa hieän höõu, ñoâi khi vì hoï nhaän ra taàm quan troïng cuûa Ngaøi trong vieäc tìm höôùng ñi vöõng chaéc trong cuoäc soáng bình thöôøng hay vì hoï caûm nghieäm moät ao öôùc aùnh saùng giöõa boùng toái, nhöng cuõng vì nhaän thöùc ñöôïc raèng cuoäc soáng cao quyù vaø ñeïp ñeõ nhö theá naøo, hoï thaáy tröôùc raèng söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa seõ laøm cho noù thaäm chí cao caû hôn. Thaùnh Ireâneâ keå laïi raèng oâng Abraham, tröôùc khi laéng nghe tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa, ñaõ tìm Ngaøi baèng "moät ao öôùc maõnh lieät cuûa linh hoàn" vaø "oâng chaïy khaép traùi ñaát tìm xem Thieân Chuùa ôû ñaâu" cho ñeán khi "Thieân Chuùa thöông xoùt oâng, laø ngöôøi moät mình ñaõ tìm Ngaøi trong thinh laëng" [32]. Baát cöù ai baét ñaàu con ñöôøng laøm vieäc laønh cho tha nhaân thì ñaõ ñöôïc gaàn Thieân Chuùa roài, ñaõ ñöôïc naâng ñôõ bôûi söï giuùp ñôõ cuûa Ngaøi, bôûi vì noù laø ñaëc tröng cuûa söï naêng ñoäng cuûa aùnh saùng thaàn linh ñeå thaép saùng ñoâi maét cuûa chuùng ta khi chuùng ta böôùc ñi veà phía söï vieân maõn cuûa tình yeâu.
Ñöùc tin vaø thaàn hoïc
36. Vì ñöùc tin laø moät aùnh saùng, noù thuùc ñaåy chuùng ta böôùc vaøo chính noù, ñeå khaùm phaù roäng raõi hôn nöõa chaân trôøi maø noù soi saùng, ñeå hieåu roõ hôn nhöõng gì maø chuùng ta yeâu thích. Thaàn hoïc Kitoâ giaùo ñöôïc sinh ra töø öôùc muoán naøy. Nhö vaäy roõ raøng laø thaàn hoïc khoâng theå khoâng coù ñöùc tin, vaø noù laø thaønh phaàn cuûa chính tieán trình ñöùc tin, tìm kieám söï hieåu bieát saâu xa hôn nöõa cuûa vieäc töï maëc khaûi cuûa Thieân Chuùa, ñaït ñeán toät ñænh trong Maàu Nhieäm Ñöùc Kitoâ. Keát quaû ñaàu tieân laø thaàn hoïc khoâng chæ cung caáp, nhö trong caùc ngaønh khoa hoïc thöïc nghieäm, moät noã löïc cuûa lyù trí ñeå nghieân cöùu kyõ löôõng vaø hieåu bieát. Khoâng theå thu goïn Thieân Chuùa thaønh moät ñoái töôïng. Ngaøi laø moät chuû theå, Ñaáng maëc khaûi chính mình vaø toû mình ra trong moái lieân heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. Ñöùc tin ñuùng höôùng daãn lyù trí ñeå môû ra cho aùnh saùng ñeán töø Thieân Chuùa, do ñoù, ñöôïc höôùng daãn bôûi tình yeâu cuûa chaân lyù, noù coù theå nhaän bieát Thieân Chuùa caùch saâu xa hôn. Caùc tieán syõ Hoäi Thaùnh vaø caùc thaàn hoïc gia vó ñaïi thôøi Trung Coå ñaõ quaû quyeát raèng thaàn hoïc, nhö moät khoa hoïc cuûa ñöùc tin, laø moät vieäc thoâng phaàn vaøo söï hieåu bieát cuûa chính Thieân Chuùa. Do ñoù, thaàn hoïc khoâng chæ laø moät lôøi veà Thieân Chuùa, nhöng tröôùc heát laø chaáp nhaän vaø tìm kieám moät söï hieåu bieát saâu xa hôn veà nhöõng lôøi maø Thieân Chuùa noùi vôùi chuùng ta, lôøi maø Thieân Chuùa noùi veà chính Ngaøi, bôûi vì Ngaøi laø moät cuoäc ñoái thoaïi vónh cöûu veà söï hieäp thoâng, vaø Ngaøi ñoùn nhaän con ngöôøi vaøo cuoäc cuoäc ñoái thoaïi naøy [33]. Nhö theá, söï khieâm nhöôøng tham döï vaøo thaàn hoïc baèng caùch cho pheùp noù ñöôïc Thieân Chuùa "chaïm ñeán", nhìn nhaän nhöõng giôùi haïn cuûa noù tröôùc nhöõng Maàu nhieäm vaø coá gaéng tìm hieåu, vôùi kyû luaät lyù thích hôïp cho lyù trí, söï phong phuù khoân löôøng cuûa Maàu Nhieäm naøy.
Thaàn hoïc cuõng chia seû hình thöùc Hoäi Thaùnh cuûa ñöùc tin; aùnh saùng cuûa noù laø aùnh saùng veà chuû ñeà ñöùc tin laø Hoäi Thaùnh. Moät maët, ñieàu naøy coù nghóa laø thaàn hoïc ñöôïc duøng ñeå phuïc vuï ñöùc tin Kitoâ giaùo, noù phaûi khieâm toán gìn giöõ vaø ñaøo saâu nieàm tin cuûa moïi ngöôøi, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi ñôn sô nhaát. Maët khaùc, thaàn hoïc, vì soáng nhôø ñöùc tin, khoâng ñöôïc coi Huaán Quyeàn cuûa Giaùo Hoaøng vaø caùc giaùm muïc hieäp thoâng vôùi ngaøi nhö moät ñieàu gì beân ngoaøi, moät ñieàu giôùi haïn söï töï do cuûa mình, nhöng traùi laïi, phaûi nhö moät trong nhöõng yeáu toá noäi taïi vaø caáu thaønh cuûa noù, bôûi vì Huaán Quyeàn tieáp xuùc vôùi suoái nguoàn nguyeân thuûy, do ñoù cung caáp söï chaéc chaén cho ñieàu ñöôïc ruùt ra töø Lôøi cuûa Ñöùc Kitoâ trong söï toaøn veïn cuûa noù.
Chöông Ba
Toâi Truyeàn Laïi Cho Anh Em Ñieàu Maø Toâi Ñaõ Laõnh Nhaän
(X. 1 Cor 15:3)
Hoäi Thaùnh, meï cuûa ñöùc tin cuûa chuùng ta
37. Nhöõng ai ñaõ môû cöûa taâm hoàn mình cho tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, ñaõ nghe thaáy gioïng noùi cuûa Ngaøi vaø nhaän ñöôïc aùnh saùng cuûa Ngaøi, thì khoâng theå giöõ moùn quaø naøy cho rieâng mình. Vì khi ñöùc tin ñöôïc nghe vaø thaáy, noù cuõng ñöôïc truyeàn laïi nhö lôøi noùi vaø aùnh saùng. Khi noùi vôùi tín höõu Coârinthoâ, Thaùnh Phaoloâ chæ söû duïng hai hình aûnh naøy. Moät ñaøng ngaøi noùi: "Vì coù ñöôïc cuøng moät tinh thaàn ñöùc tin, nhö ñaõ cheùp trong Thaùnh Kinh: 'Toâi ñaõ tin, neân toâi môùi noùi,' thì chuùng toâi cuõng tin, neân chuùng toâi môùi noùi" (2 Cor 4:13 ). Lôøi, moät khi ñöôïc ñoùn nhaän, seõ trôû thaønh moät ñaùp traû, moät tuyeân xöng ñöùc tin, vaø baèng caùch naøy ñöôïc truyeàn sang ngöôøi khaùc vaø môøi hoï tin. ÔÛ phaàn khaùc, Thaùnh Phaoloâ cuõng nhaéc ñeán aùnh saùng: "Taát caû chuùng ta, vôùi maët khoâng maøn che, phaûn chieáu vinh quang cuûa Chuùa nhö moät taám göông, ñöôïc bieán ñoåi neân gioáng nhö cuõng hình aûnh ñoù" (2 Cor 3:18). Ñoù laø moät aùnh saùng phaûn chieáu töø khuoân maët naøy sang khuoân maët khaùc, maø ngay caû oâng Moâseâ cuõng ñaõ mang treân mình moät phaûn aûnh cuûa vinh quang Thieân Chuùa sau khi ñaøm ñaïo vôùi Ngaøi: "Thieân Chuùa ñaõ chieáu saùng taâm hoàn chuùng toâi, ñeå laøm saùng toû söï hieåu bieát veà vinh quang cuûa Thieân Chuùa treân Dung Nhan Ðöùc Kitoâ" (2 Cor 4:6). AÙnh saùng Ñöùc Kitoâ chieáu toûa, nhö treân moät taám göông, treân göông maët caùc Kitoâ höõu, vì noù toûa ra, cho neân noù ñeán vôùi chuùng ta, ñeå chuùng ta cuõng coù theå chia seû caùi nhìn aáy vaø phaûn chieáu aùnh saùng aáy cho nhöõng ngöôøi khaùc, trong cuøng moät caùch nhö trong phuïng vuï leã Phuïc Sinh, aùnh saùng cuûa caây neán Phuïc Sinh thaép saùng voâ soá caùc caây neán khaùc. Chuùng ta coù theå noùi, ñöùc tin ñöôïc truyeàn töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc qua vieäc tieáp xuùc, nhö moät ngoïn löûa ñöôïc thaép saùng töø moät ngoïn löûa khaùc. Caùc Kitoâ höõu, trong söï ngheøo naøn cuûa mình, troàng moät haït gioáng quaù phong phuù ñeán noãi noù trôû thaønh moät caây lôùn, coù khaû naêng laøm ñaày theá giôùi vôùi traùi cuûa noù.
38. Vieäc truyeàn baù ñöùc tin, laø ñöùc tin soi saùng taát caû moïi ngöôøi ôû moïi nôi, cuõng ñi qua truïc loä thôøi gian, töø theá heä naøy sang theá heä khaùc. Vì ñöùc tin ñöôïc sinh ra töø moät cuoäc gaëp gôõ dieãn ra trong lòch söû vaø soi saùng cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta qua thôøi gian, noù phaûi ñöôïc truyeàn laïi trong moïi thôøi ñaïi. Chính qua moät chuoãi khoâng ñöùt ñoaïn caùc nhaân chöùng maø Dung Nhan cuûa Chuùa Gieâsu ñöôïc truyeàn ñeán taän chuùng ta. Ñieàu naøy laøm sao maø coù theå ñöôïc? Laøm sao chuùng ta coù theå chaéc chaén raèng chuùng ta gaëp "Chuùa Gieâsu thaät" sau taát caû nhöõng theá kyû aáy? Neáu con ngöôøi töøng laø moät caù nhaân taùch bieät, neáu chuùng ta muoán khôûi ñaàu ñôn thuaàn töø "caùi toâi" caù nhaân, muoán tìm trong chính mình söï chaéc chaén cuûa kieán thöùc, thì moät söï chaéc chaén nhö theá laø ñieàu khoâng theå coù ñöôïc. Toâi khoâng nhìn thaáy qua mình nhöõng gì ñaõ xaûy ra quaù laâu roài. Nhöng ñaây khoâng phaûi laø caùch duy nhaát con ngöôøi hoïc hoûi. Con ngöôøi luoân luoân soáng trong söï lieân heä. Chuùng ta ñeán töø nhöõng ngöôøi khaùc, chuùng ta thuoäc veà nhöõng ngöôøi khaùc, vaø cuoäc ñôøi chuùng ta ñöôïc môû roäng nhôø gaëp gôõ nhöõng ngöôøi khaùc. Ngay caû kieán thöùc cuûa chuùng ta vaø vieäc töï hieåu mình, bieát chính mình, cuõng ñeán töø moät loaïi lieân heä, vaø lieân keát vôùi nhöõng ngöôøi khaùc laø nhöõng ngöôøi ñaõ ñi tröôùc chuùng ta: tröôùc tieân laø cha meï, laø nhöõng ngöôøi ñaõ cho chuùng ta söï soáng vaø cho chuùng ta teân goïi. Ngay caû ngoân ngöõ, nhöõng töø ngöõ maø chuùng ta duøng ñeå caét nghóa cuoäc ñôøi vaø theá giôùi chung quanh chuùng ta, cuõng ñeán vôùi chuùng ta töø nhöõng ngöôøi khaùc, ñöôïc giöõ gìn trong kyù öùc soáng ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi khaùc. Vieäc töï bieát mình chæ khaû thi khi chuùng ta thoâng phaàn vaøo moät kyù öùc lôùn hôn. Ñieàu ñoù cuõng ñuùng ñoái vôùi ñöùc tin, laø ñieàu laøm cho söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi neân hoaøn haûo. Vieäc truyeàn laïi ñöùc tin, haønh ñoäng naøy cuûa tình yeâu cuûa Chuùa Gieâsu ñaõ ban söï soáng môùi cho theá gian, ñeán vôùi chuùng ta qua kyù öùc cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, nhöõng nhaân chöùng, vaø ñöôïc giöõ cho soáng maõi trong moät chuû theå duy nhaát cuûa kyù öùc laø Hoäi Thaùnh. Hoäi Thaùnh laø moät ngöôøi Meï daïy chuùng ta noùi ngoân ngöõ ñöùc tin. Thaùnh Gioan noùi leân ñieàu naøy trong Tin Möøng cuûa ngaøi baèng caùch lieân keát ñöùc tin vôùi kyù öùc, vaø lieân keát taát caû vôùi hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng, nhö Chuùa Gieâsu ñaõ noùi, "seõ nhaéc nhôû caùc con moïi söï" (Ga 14:26). Tình Yeâu laø Chuùa Thaùnh Thaàn vaø Ngaøi ñang soáng trong Hoäi Thaùnh, duy trì söï lieân keát giöõa moïi thôøi ñaïi vôùi nhau, vaø laøm cho chuùng ta thaønh nhöõng ngöôøi ñöông thôøi cuûa Chuùa Gieâsu, nhö theá höôùng daãn chuùng ta treân cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa chuùng ta.
39. Khoâng theå tin vaøo chính mình. Ñöùc tin khoâng chæ ñôn thuaàn laø moät choïn löïa caù nhaân maø ngöôøi tín höõu laøm trong thaâm taâm cuûa mình, noù cuõng khoâng phaûi moät moái lieân heä hoaøn toaøn rieâng tö giöõa caùi "toâi" cuûa ngöôøi tín höõu vaø Thieân Chuùa laø "Ngaøi", giöõa moät chuû ñeà töï trò vaø Thieân Chuùa. Töï baûn chaát, ñöùc tin ñöôïc môû ra cho caùi "chuùng ta" cuûa Hoäi Thaùnh, noù luoân luoân xaûy ra trong söï hieäp thoâng cuûa Hoäi Thaùnh. Hình thöùc ñoái thoaïi cuûa Kinh Tin Kính ñöôïc söû duïng trong phuïng vuï Röûa Toäi nhaéc nhôû chuùng ta veà ñieàu naøy. Vieäc tin ñöôïc dieãn taû nhö ñaùp laïi moät lôøi môøi, moät lôøi phaûi ñöôïc laéng nghe vaø khoâng phaûi laø cuûa rieâng toâi, nhöng naèm trong moät cuoäc ñoái thoaïi, vaø noù khoâng theå ñôn thuaàn chæ laø moät lôøi tuyeân xöng phaùt xuaát töø moät caù nhaân. Chuùng ta coù theå traû lôøi trong soá ít - "Toâi tin" - chæ vì chuùng ta laø moät phaàn cuûa moät söï hieäp thoâng lôùn hôn, chæ vì chuùng ta cuõng noùi: "Chuùng toâi tin". Söï môû ra naøy cho caùi "Chuùng toâi" cuûa Hoäi Thaùnh xaûy ra theo chính söï môû ra cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, maø khoâng chæ laø moái lieân heä giöõa Chuùa Cha vaø Chuùa Con, giöõa "toâi" vaø "Chuùa", nhöng coøn moät "chuùng ta", trong Chuùa Thaùnh Thaàn, moät söï hieäp thoâng cuûa caùc ngoâi vò. ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy lyù do taïi sao ngöôøi tin khoâng bao giôø moät mình, vaø lyù do taïi sao ñöùc tin coù khuynh höôùng lan ra, môøi goïi nhöõng ngöôøi khaùc ñeán nieàm vui cuûa mình. Ngöôøi laõnh nhaän ñöùc tin khaùm phaù ra raèng chaân trôøi cuûa "caùi toâi" cuûa hoï môû roäng, vaø caùc moái lieân heä môùi laøm phong phuù ñôøi soáng ñöôïc choàng chaát. Tertullian ñaõ dieãn taû ñieàu naøy caùch hieäu quaû khi oâng moâ taû nhöõng ngöôøi taân toøng, "sau khi taém ñeå taùi sinh," ñöôïc ñoùn nhaän vaøo nhaø cuûa Meï ñeå giô tay vaø caàu nguyeän Kinh Laïy Cha cuøng vôùi anh chò em cuûa hoï [34 ].
Caùc bí tích vaø vieäc truyeàn ñaït ñöùc tin
40. Hoäi Thaùnh, nhö taát caû caùc gia ñình, truyeàn laïi cho con caùi cuûa mình taát caû noäi dung kyù öùc cuûa mình. Nhöng laøm sao ñeå khoâng maát moät ñieàu gì, maø traùi laïi, taát caû moïi söï trong gia saûn ñöùc tin laïi ñöôïc hieåu saâu saéc hôn? Chính nhôø vieäc Toâng Truyeàn ñöôïc duy trì trong Hoäi Thaùnh vôùi söï trôï giuùp cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, maø chuùng ta ñöôïc tieáp xuùc moät caùch soáng ñoäng vôùi kyù öùc neàn taûng. Nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc löu truyeàn bôûi caùc Toâng Ñoà, nhö Coâng Ñoàng Vaticanoâ II khaúng ñònh, "bao goàm taát caû nhöõng gì ñoùng goùp vaøo vieäc laøm cho ñôøi soáng daân Chuùa ñöôïc thaùnh thieän vaø gia taêng ñöùc tin cuûa hoï. Baèng caùch naøy, Hoäi Thaùnh, trong giaùo lyù, cuoäc soáng vaø vieäc phuïng töï cuûa mình, laøm soáng maõi vaø truyeàn cho moïi theá heä taát caû nhöõng gì mình laø vaø taát caû nhöõng gì mình tin" [35].
Thöïc ra, ñöùc tin caàn coù moät moâi tröôøng maø trong ñoù noù coù theå ñöôïc laøm chöùng vaø truyeàn ñaït, moät phöông tieän phuø hôïp vaø töông xöùng vôùi nhöõng gì ñöôïc truyeàn ñaït. Ñeå truyeàn ñaït noäi dung hoaøn toaøn tín lyù, moät yù töôûng hoaëc moät cuoán saùch coù leõ ñuû, hoaëc laëp ñi laëp laïi moät söù ñieäp ñöôïc truyeàn khaåu. Nhöng nhöõng gì ñöôïc truyeàn laïi trong Hoäi Thaùnh, nhöõng gì ñöôïc truyeàn laïi trong Truyeàn Thoáng soáng ñoäng cuûa Hoäi Thaùnh, laø aùnh saùng môùi phaùt sinh töø moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng, moät aùnh saùng chaïm ñeán con ngöôøi moät caùch saâu thaúm, ñeán taâm hoàn, bao goàm caû taâm trí, yù chí vaø tình caûm cuûa hoï, môû ra cho nhöõng moái lieân heä soáng ñoäng trong söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa vaø vôùi tha nhaân. Ñeå truyeàn thoâng söï sung maõn naøy, coù moät coâng cuï ñaëc bieät bao goàm toaøn theå con ngöôøi, thaân xaùc vaø tinh thaàn, ñôøi soáng noäi taâm vaø nhöõng lieân heä. Coâng cuï aáy laø caùc Bí Tích, ñöôïc cöû haønh trong phuïng vuï cuûa Hoäi Thaùnh. Trong ñoù thoâng truyeàn kyù öùc nhaäp theå, ñöôïc lieân keát vôùi khoâng gian vaø thôøi gian cuûa cuoäc soáng, vaø lieân heä maät thieát vôùi taát caû caùc giaùc quan; trong ñoù toaøn theå con ngöôøi ñöôïc tham gia nhö moät phaàn töû cuûa moät chuû theå soáng ñoäng, vaø moät phaàn cuûa moät maïng löôùi caùc moái lieân heä coäng ñoaøn. Trong khi caùc bí tích thöïc söï laø bí tích cuûa ñöùc tin [36], chuùng ta cuõng coù theå noùi raèng ñöùc tin coù moät caáu truùc bí tích. Söï thöùc tænh cuûa ñöùc tin ñi qua söï thöùc tænh cuûa moät caûm thöùc bí tích môùi veà ñôøi soáng con ngöôøi vaø ñôøi soáng Kitoâ höõu, trong ñoù cho thaáy laøm sao caùc thöïc taïi höõu hình vaø vaät chaát töï môû ra cho nhöõng Maàu Nhieäm vónh cöûu.
41. Nôi ñaàu tieân xaûy ra vieäc truyeàn laïi ñöùc tin laø qua bí tích Röûa Toäi. Moät soá ngöôøi coù theå nghó raèng bí tích Röûa Toäi chæ ñôn thuaàn laø moät bieåu töôïng cho vieäc tuyeân xöng ñöùc tin, moät haønh vi sö phaïm cho nhöõng ngöôøi caàn hình aûnh vaø cöû chæ, maø chung cuoäc coù theå boû qua. Moät lôøi xaùc quyeát cuûa Thaùnh Phaoloâ veà bí tích Röûa Toäi nhaéc cho chuùng ta raèng khoâng phaûi nhö theá. Thaùnh Phaoloâ noùi raèng "chuùng ta ñaõ cuøng ñöôïc mai taùng vôùi Ngöôøi baèng pheùp röûa trong caùi cheát cuûa Ngöôøi, ñeå cuõng nhö Ðöùc Kitoâ ñaõ soáng laïi töø coõi cheát nhôø vinh quang cuûa Chuùa Cha theá naøo, thì chuùng ta cuõng soáng moät ñôøi soáng môùi nhö vaäy" (Rm 6:4). Trong bí tích Röûa Toäi, chuùng ta trôû neân moät taïo vaät môùi vaø döôõng töû cuûa Thieân Chuùa. Thaùnh Toâng Ñoà quaû quyeát raèng caùc Kitoâ höõu ñaõ ñöôïc trao phoù cho moät "hình thöùc giaùo huaán" (tyùpos didacheùs), maø baây giôø hoï tuaân phuïc baèng caû taâm hoàn (x. Rm 6:17). Trong bí tích Röûa Toäi, con ngöôøi nhaän ñöôïc caû giaùo lyù ñeå tuyeân xöng vaø moät caùch soáng cuï theå ñoøi hoûi söï tham gia cuûa toaøn theå con ngöôøi vaø ñaët hoï treân con ñöôøng daãn ñeán söï toát laønh. Hoï ñöôïc chuyeån sang moät quyõ ñaïo môùi, ñöôïc trao vaøo moät moâi tröôøng môùi, moät caùch môùi ñeå laøm vieäc vôùi nhau, trong Hoäi Thaùnh. Nhö theá, bí tích Röûa Toäi nhaéc cho chuùng ta raèng ñöùc tin khoâng phaûi laø coâng vieäc cuûa moät caù nhaân bò coâ laäp, khoâng phaûi laø moät haønh ñoäng maø moät ngöôøi coù theå thöïc hieän baèng söùc rieâng cuûa mình, maø laø ñieàu phaûi ñöôïc nhaän qua vieäc ñi vaøo söï hieäp thoâng cuûa Hoäi Thaùnh, laø nôi truyeàn moùn quaø cuûa Thieân Chuùa cho hoï: khoâng ai töï röûa toäi cho mình, cuõng nhö khoâng ai töï sinh ra chính mình. Chuùng ta ñöôïc röûa toäi.
42. Caùc yeáu toá cuûa bí tích Röûa Toäi giôùi thieäu chuùng ta vaøo "hình thöùc giaùo huaán" môùi naøy laø gì? Tröôùc heát laø Thaùnh Danh cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi - Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn - ñöôïc caàu khaån treân ngöôøi döï toøng. Vì vaäy, ngay töø ñaàu, moät toång hôïp cuûa haønh trình ñöùc tin ñöôïc cung caáp. Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ goïi oâng Abraham vaø muoán ñöôïc goïi laø Thieân Chuùa cuûa oâng; Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ maëc khaûi Danh cuûa mình cho oâng Moâseâ; Thieân Chuùa, Ñaáng khi trao ban Con cuûa Ngaøi cho chuùng ta, ñaõ maëc khaûi troïn veïn maàu nhieäm cuûa Thaùnh Danh Ngaøi, ban cho ngöôøi ñöôïc röûa toäi moät caên tính con thaûo môùi. Ñieàu naøy ñöôïc thaáy roõ trong chính haønh ñoäng röûa toäi: vieäc dìm vaøo nöôùc. Nöôùc vöøa laø moät bieåu töôïng cuûa söï cheát, môøi goïi chuùng ta ñi qua töï vieäc hoaùn caûi cuûa "caùi toâi" sang moät "Caùi Toâi" lôùn hôn, vaø moät bieåu töôïng cuûa söï soáng, moät ñôøi soáng trong ñoù chuùng ta ñöôïc taùi sinh baèng caùch ñi theo Ñöùc Kitoâ trong ñôøi soáng môùi cuûa Ngöôøi. Baèng caùch naøy, qua vieäc dìm vaøo nöôùc, bí tích Röûa Toäi noùi cho chuùng ta veà caáu truùc nhaäp theå cuûa ñöùc tin. Haønh ñoäng cuûa Ñöùc Kitoâ chaïm ñeán chuùng ta trong thöïc taïi caù nhaân cuûa chuùng ta vaø bieán ñoåi chuùng ta taän goác, laøm cho chuùng ta thaønh nghóa töû cuûa Thieân Chuùa vaø ngöôøi thoâng phaàn vaøo baûn tính Thieân Chuùa. Nhö vaäy, noù söûa ñoåi taát caû caùc moái lieân heä cuûa chuùng ta, hoaøn caûnh cuï theå cuûa chuùng ta trong theá giôùi naøy vaø trong vuõ truï, vaø môû chuùng ra cho ñôøi soáng hieäp thoâng cuûa Ngaøi. Ñoäng naêng bieán ñoåi, ñaëc thuø cuûa bí tích Röûa Toäi giuùp chuùng ta hieåu taàm quan troïng cuûa thôøi gian döï toøng, laø thôøi gian maø ngaøy nay, ngay caû trong caùc xaõ hoäi coù nguoàn goác Kitoâ giaùo xöa kia - trong ñoù soá cuûa ngöôøi lôùn tieáp caän bí tích Röûa Toäi caøng ngaøy caøng gia taêng - taùi khaùm phaù ra taàm quan troïng ñaëc bieät cuûa vieäc vieäc Taân Phuùc AÂm hoùa. Ñoù laø con ñöôøng chuaån bò cho bí tích Röûa Toäi, cho vieäc hoaùn caûi toaøn theå cuoäc ñôøi cuûa chuùng ta trong Ñöùc Kitoâ.
Ñeå hieåu moái lieân heä giöõa bí tích Röûa Toäi vaø ñöùc tin, chuùng ta coù theå nhaéc laïi moät ñoaïn cuûa ngoân söù Isaia, ñöôïc lieân keát vôùi bí tích Röûa Toäi trong vaên chöông Kitoâ giaùo thôøi xöa: "coù phaùo ñaøi treân nuùi ñaù laøm nôi truù aån (...) nöôùc uoáng chaúng lo thieáu bao giôø." (Is 33:16) [37]. Ngöôøi ñöôïc röûa toäi, ñöôïc giaûi thoaùt töø nöôùc söï cheát, ñaõ coù theå ñöôïc ñaët trong moät "phaùo ñaøi treân nuùi ñaù" vì ngöôøi aáy ñaõ tìm thaáy moät ñieåm töïa vöõng chaéc. Nhö theá, nöôùc cuûa söï cheát ñöôïc bieán ñoåi thaønh nöôùc cuûa söï soáng. Vaên baûn Hy Laïp noùi veà noù nhö nöôùc pistos, nöôùc "trung thaønh." Nöôùc Röûa Toäi laø nöôùc trung thaønh bôûi vì chuùng ta coù theå tin töôûng vaøo noù, vì doøng cuûa noù chaûy vaøo söùc maïnh cuûa tình yeâu Ñöùc Kitoâ, nguoàn goác söï ñaûm baûo cho cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta trong ñôøi.
43. Caáu truùc cuûa bí tích Röûa Toäi, hình thöùc cuûa noù nhö moät vieäc taùi sinh, trong ñoù chuùng ta nhaän ñöôïc moät teân môùi vaø moät cuoäc soáng môùi, giuùp chuùng ta hieåu roõ yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa bí tích Röûa Toäi treû em. Treû em khoâng coù khaû naêng chaáp nhaän ñöùc tin baèng moät haønh ñoäng töï do, cuõng chöa theå tuyeân xöng ñöùc tin cuûa mình; cho neân ñöùc tin ñöôïc cha meï vaø cha meï ñôõ ñaàu nhaân danh caùc em maø tuyeân xöng. Vì ñöùc tin laø moät thöïc theå soáng trong coäng ñoàng Hoäi Thaùnh, moät phaàn cuûa caùi "Chuùng toâi" chung, treû em coù theå ñöôïc naâng ñôõ bôûi nhöõng ngöôøi khaùc, cha meï vaø nhöõng ngöôøi ñôõ ñaàu cuûa caùc em, vaø coù theå ñöôïc ñoùn nhaän vaøo ñöùc tin cuûa mình, ñoù laø ñöùc tin cuûa Hoäi Thaùnh, ñieàu naøy ñöôïc töôïng tröng baèng aùnh saùng maø cha ñöùa treû thaép leân töø caây neán Phuïc Sinh. Caáu truùc naøy cuûa bí tích Röûa Toäi cho thaáy taàm quan troïng cuûa söï hôïp taùc giöõa Hoäi Thaùnh vaø gia ñình trong vieäc truyeàn thuï ñöùc tin. Cha meï ñöôïc goïi, nhö lôøi Thaùnh Augustinoâ, khoâng nhöõng chæ ñeå sinh saûn con caùi maø coøn ñeå daãn caùc em laïi vôùi Thieân Chuùa, ngoõ haàu nhôø bí tích Röûa Toäi caùc em coù theå ñöôïc taùi sinh laøm con caùi Thieân Chuùa vaø ñoùn nhaän hoàng aân ñöùc tin [38]. Nhö vaäy, cuøng vôùi söï soáng, treû em ñöôïc ñònh höôùng cô baûn vaø ñaûm baûo moät töông lai toát ñeïp, ñònh höôùng naøy seõ ñöôïc cuûng coá hôn nöõa trong bí tích Theâm Söùc vôùi aán tín cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
44. Baûn tính bí tích cuûa ñöùc tin tìm ñöôïc caùch dieãn taû cao nhaát trong bí tích Thaùnh Theå. Thaùnh Theå laø löông thöïc quyù baùu cho ñöùc tin: moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Ñöùc Kitoâ thöïc söï hieän dieän trong haønh ñoäng toái cao cuûa tình yeâu, moùn quaø ban söï soáng cuûa chính mình. Trong Bí Tích Thaùnh Theå, chuùng ta coù hai truïc loä maø treân ñoù ñöùc tin haønh trình. Moät ñaøng laø truïc loä lich söû: Thaùnh Theå laø moät haønh ñoäng töôûng nhôù, moät söï hieän taïi hoùa maàu nhieäm, trong ñoù quaù khöù, nhö bieán coá cheát vaø söï soáng laïi, chöùng toû khaû naêng môû ra moät töông lai, baùo tröôùc söï vieân maõn chung cuoäc. Phuïng vuï nhaéc nhôû chuùng ta ñieàu naøy baèng caùch laëp ñi laëp laïi töø hodie,"ngaøy hoâm nay", cuûa nhöõng Maàu Nhieäm cöùu ñoä. Ñaøng khaùc, chuùng ta cuõng tìm thaáy moät truïc loä daãn töø theá giôùi höõu hình ñeán voâ hình. Trong bí tích Thaùnh Theå chuùng ta hoïc ñeå hieåu bieát chieàu saâu cuûa thöïc taïi. Baùnh vaø röôïu bieán ñoåi thaønh Mình vaø Maùu Ñöùc Kitoâ, Ñaáng trôû neân hieän dieän trong cuoäc haønh trình Vöôït Qua cuûa Ngöôøi veà phía Chuùa Cha: söï chuyeån ñoäng naøy ñöa chuùng ta, thaân xaùc vaø linh hoàn, vaøo söï chuyeån ñoäng cuûa taát caû taïo vaät höôùng tôùi söï vieân maõn cuûa Ngöôøi trong Thieân Chuùa.
45. Trong vieäc cöû haønh caùc bí tích, Hoäi Thaùnh truyeàn laïi kyù öùc cuûa mình ñaëc bieät qua vieäc tuyeân xöng ñöùc tin. Tuyeân xöng naøy khoâng chæ lieân quan ñeán vieäc ñoàng yù vôùi moät taäp hôïp nhöõng chaân lyù tröøu töôïng. Traùi laïi, trong vieäc tuyeân xöng ñöùc tin toaøn theå ñôøi soáng ñöôïc thu huùt vaøo moät cuoäc haønh trình höôùng veà söï hieäp thoâng troïn veïn vôùi Thieân Chuùa haèng soáng. Chuùng ta coù theå noùi raèng trong Kinh Tin Kính, ngöôøi tín höõu ñöôïc môøi böôùc vaøo maàu nhieäm maø hoï tuyeân xöng vaø ñeå cho mình ñöôïc bieán ñoåi bôûi ñieàu maø mình tuyeân xöng. Ñeå hieåu yù nghóa cuûa xaùc quyeát naøy, tröôùc heát chuùng ta haõy xeùt ñeán noäi dung cuûa Kinh Tin Kính. Noù coù moät caáu truùc Ba Ngoâi: Chuùa Cha vaø Chuùa Con keát hôïp trong Thaàn Khí Tình Yeâu. Nhö theá, ngöôøi tín höõu xaùc quyeát raèng trung taâm cuûa toaøn theå cuoäc soáng con ngöôøi, bí maät saâu xa nhaát cuûa moïi söï, laø söï hieäp thoâng cuûa Thieân Chuùa. Kinh Tin Kính cuõng chöùa ñöïng moät lôøi tuyeân xöng Kitoâ hoïc: noù ñöa chuùng ta qua caùc Maàu Nhieäm cuûa cuoäc ñôøi Ñöùc Kitoâ cho ñeán caùi Cheát, söï Soáng Laïi vaø Leân Trôøi cuûa Ngöôøi, trong khi chôø ñôïi cuoäc trôû laïi sau heát cuûa Ngöôøi trong vinh quang. Noù cho chuùng ta bieát raèng Thieân Chuùa cuûa söï hieäp thoâng naøy, tình yeâu hoã töông giöõa Chuùa Cha vaø Chuùa Con trong Chuùa Thaùnh Thaàn, coù khaû naêng bao truøm toaøn theå lòch söû nhaân loaïi vaø thu huùt noù vaøo ñoäng naêng cuûa söï hieäp thoâng cuûa Ngaøi, laø ñieàu coù nguoàn goác vaø cöùu caùnh toái haäu trong Chuùa Cha. Ai tuyeân xöng ñöùc tin cuûa mình ñöôïc lieân keát vôùi chaân lyù maø mình tuyeân xöng. Ngöôøi aáy khoâng theå thöïc söï tuyeân xöng nhöõng lôøi cuûa Kinh Tin Kính maø khoâng chính mình ñöôïc bieán ñoåi, maø khoâng ñöôïc ñöa vaøo moät lòch söû cuûa tình yeâu bao truøm hoï, vaø môû roäng con ngöôøi hoï baèng caùch laøm cho hoï thaønh phaàn töû cuûa moät söï hieäp thoâng lôùn lao, cuûa chuû theå cuoái cuøng maø Kinh Tin Kính tuyeân xöng vaø ñoù laø Hoäi Thaùnh. Taát caû nhöõng chaân lyù ñeå tin noùi veà maàu nhieäm söï soáng môùi cuûa ñöùc tin nhö moät cuoäc haønh trình hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa haèng soáng.
Ñöùc tin, caàu nguyeän vaø Möôøi Ñieàu Raên
46. Coù hai yeáu toá khaùc raát caàn thieát trong vieäc trung thaønh truyeàn laïi kyù öùc cuûa Hoäi Thaùnh. Tröôùc heát laø Kinh Nguyeän cuûa Chuùa, kinh "Laïy Cha." Trong kinh naøy caùc Kitoâ höõu hoïc caùch thoâng phaàn vaøo caûm nghieäm taâm linh cuûa Ñöùc Kitoâ vaø nhìn moïi söï baèng caëp maét cuûa Ngöôøi. Töø Ngöôøi, Ñaáng laø AÙnh Saùng bôûi AÙnh Saùng, Con Moät Ñöùc Chuùa Cha, chuùng ta bieát Thieân Chuùa vaø do ñoù coù theå laøm daáy leân trong nhöõng ngöôøi khaùc ao öôùc ñeán gaàn Ngöôøi.
Cuõng quan troïng töông töï nhö vaäy laø söï lieân heä giöõa ñöùc tin vaø Möôøi Ñieàu Raên. Ñöùc tin, nhö chuùng ta ñaõ noùi, ñöôïc coi nhö moät cuoäc haønh trình, moät con ñöôøng ñeå ñi theo, môû ra cho cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng. Ñoù laø lyù do taïi sao trong aùnh saùng ñöùc tin vaø söï tín thaùc hoaøn toaøn vaøo Thieân Chuùa, Ñaáng cöùu ñoä, Möôøi Ñieàu Raên nhaän ñöôïc chaân lyù saâu xa nhaát cuûa chuùng, nhö ñaõ thaáy trong lôøi giôùi thieäu cuûa nhöõng giôùi raên naøy: "Ta laø ÑÖÙC CHUÙA, Thieân Chuùa cuûa caùc ngöôi, Ñaáng ñaõ ñem caùc ngöôi ra khoûi ñaát Ai-caäp" (Xh 20:2). Möôøi Ñieàu Raên khoâng phaûi laø moät taâp caùc meänh leänh tieâu cöïc, nhöng laø nhöõng höôùng daãn cuï theå ñeå ra khoûi hoang ñòa cuûa "caùi toâi" töï kyû, töï ñoùng kín, vaø tham gia vaøo cuoäc ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa, ñeå cho mình ñöôïc chaáp nhaän bôûi loøng thöông xoùt cuûa Ngaøi haàu mang loøng thöông xoùt cuûa mình ñeán cho tha nhaân. Nhö theá, ñöùc tin tuyeân xöng tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, nguoàn goác vaø söï naâng ñôõ cuûa taát caû moïi söï, vaø ñeå cho mình ñöôïc höôùng daãn bôûi tình yeâu naøy maø haønh trình tieán ñeán hoaøn toaøn hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa. Möôøi Ñieàu Raên xuaát hieän nhö con ñöôøng bieát ôn, söï ñaùp traû cuûa tình yeâu, coù theå ñöôïc vì trong ñöùc tin chuùng ta môû ra cho kinh nghieäm veà tình yeâu coù söùc bieán ñoåi maø Thieân Chuùa daønh cho chuùng ta. Vaø con ñöôøng naøy nhaän ñöôïc aùnh saùng môùi töø giaùo huaán cuûa Chuùa Gieâsu trong Baøi Giaûng Treân Nuùi (x. Mt 5-7).
Nhö theá, toâi ñaõ nhaéc ñeán boán yeáu toá toùm taét kho taøng kyù öùc maø Hoäi Thaùnh truyeàn laïi: vieäc Tuyeân Xöng Ñöùc Tin, vieäc Cöû Haønh Caùc Bí Tích, con ñöôøng Möôøi Ñieàu Raên, vaø Caàu Nguyeän. Giaùo lyù cuûa Hoäi Thaùnh coù truyeàn thoáng ñöôïc caáu truùc quanh boán yeáu toá naøy, ñieàu naøy goàm caû Saùch Giaùo Lyù cuûa Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, coâng cuï cô baûn maø qua ñoù, baèng moät caùch thoáng nhaát, Hoäi Thaùnh truyeàn ñaït toaøn theå noäi dung ñöùc tin cuûa mình: "taát caû nhöõng gì mình laø, vaø taát caû nhöõng gì mình tin" [39].
Söï thoáng nhaát vaø toaøn veïn cuûa ñöùc tin
47. Söï hôïp nhaát cuûa Hoäi Thaùnh trong thôøi gian vaø khoâng gian ñöôïc lieân keát vôùi söï hôïp nhaát cuûa ñöùc tin: "chæ coù moät thaân theå, moät Thaàn Khí... moät ñöùc tin duy nhaát" (Eph 4:4-5). Cuõng nhö ngaøy nay, vieäc moät nhoùm ngöôøi keát hieäp vôùi nhau vì moät nguyeân nhaân chung, vì coù tình caûm vôùi nhau, hay vì chia seû cuøng moät vaän meänh vaø muïc ñích duy nhaát laø ñieàu khaû thi. Nhöng khoù maø töôûng töôïng ñöôïc moät söï hôïp nhaát trong cuøng moät chaân lyù. Coù veû nhö moät söï hôïp nhaát kieåu naøy khoâng phuø hôïp vôùi töï do tö töôûng vaø töï quyeát caù nhaân. Tuy nhieân, kinh nghieäm veà tình yeâu cho chuùng ta thaáy raèng moät caùi nhìn chung laø ñieàu coù theå, vì nhôø yeâu cho chuùng ta hoïc nhìn thöïc taïi qua ñoâi maét ngöôøi khaùc, khoâng phaûi nhö moät ñieàu laøm cho caùi nhìn cuûa mình bò ngheøo naøn ñi maø phong phuù hoùa noù. Tình yeâu chaân chính, theo caùch thöùc cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, ñoøi hoûi chaân lyù, vaø nhaõn quan chung veà chaân lyù, ñoù laø Chuùa Gieâsu Kitoâ, giuùp cho noù trôû neân vöõng chaéc vaø saâu saéc. Ñaây cuõng laø nieàm vui lôùn lao cuûa ñöùc tin: moät söï hôïp nhaát veà nhaõn quan trong moät thaân theå vaø moät Thaùnh Thaàn duy nhaát. Thaùnh Leâoâ Caû coù theå noùi: "Neáu ñöùc tin khoâng phaûi laø moät, thì noù khoâng phaûi laø ñöùc tin" [40].
Bí maät cuûa söï hôïp nhaát naøy laø gì? Ñöùc tin laø "moät [ñöùc tin duy nhaát]", tröôùc heát, vì söï hôïp nhaát cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng ñöôïc bieát ñeán vaø tuyeân xöng. Taát caû nhöõng tín ñieàu cuûa ñöùc tin noùi veà Ngaøi, laø nhöõng con ñöôøng ñeå bieát söï hieän höõu cuûa Ngaøi vaø vieäc laøm cuûa Ngaøi. Do ñoù, chuùng laø moät söï hôïp nhaát cao hôn nhieàu so vôùi baát kyø söï hôïp nhaát naøo maø lyù trí con ngöôøi coù theå xaây döïng. Chuùng coù moät söï hôïp nhaát phong phuù hoùa chuùng, bôûi vì ñöôïc thoâng truyeàn cho chuùng ta vaø laøm cho chuùng ta neân "moät."
Ngoaøi ra, ñöùc tin cuõng laø moät bôûi vì noù quy höôùng tröïc tieáp veà moät Chuùa duy nhaát, veà cuoäc ñôøi Chuùa Gieâsu, veà lòch söû cuï theå maø Ngöôøi chia seû vôùi chuùng ta. Thaùnh Ireâneâ thaønh Lyons ñaõ xaùc ñònh roõ raøng khi choáng laïi laïc giaùo Ngoä Ñaïo. Hoï laäp luaän raèng coù hai loaïi ñöùc tin, moät ñöùc tin thoâ sô, ñöùc tin ñôn giaûn, khoâng hoaøn haûo, ñöôïc duy trì ôû möùc cuûa xaùc thòt cuûa Ñöùc Kitoâ vaø chieâm nieäm caùc Maàu Nhieäm cuûa Ngöôøi; vaø moät loaïi ñöùc tin khaùc saâu saéc hôn vaø hoaøn haûo hôn, ñöùc tin thaät, giôùi haïn trong voøng nhoùm nhoû cuûa nhöõng ngöôøi gia nhaäp [Ngoä Ñaïo], laø nhöõng ngöôøi coù khaû naêng trí tueä cao, vöôït leân treân xaùc thòt cuûa Chuùa Gieâsu höôùng veà nhöõng Maàu Nhieäm thaàn linh maø chöa töøng ai bieát ñeán. Ñöông ñaàu vôùi xaùc quyeát naøy, laø ñieàu tieáp tuïc haáp daãn vaø coù nhöõng ngöôøi theo noù, ngay caû trong thôøi ñaïi chuùng ta, Thaùnh Ireâneâ khaúng ñònh raèng chæ coù moät ñöùc tin duy nhaát, vì ñöùc tin naøy luoân luoân ñi qua ñieåm cuï theå cuûa Maàu Nhieäm Nhaäp Theå, maø khoâng bao giôø sieâu vöôït xaùc thòt vaø lòch söû cuûa Ñöùc Kitoâ, vì Thieân Chuùa ñaõ muoán toû mình hoaøn toaøn trong ñoù. Vì lyù do naøy, ngaøi noùi, khoâng coù söï khaùc bieät trong ñöùc tin cuûa "nhöõng ngöôøi coù khaû naêng baøn luaän nhieàu" vaø "nhöõng ngöôøi noùi ít", giöõa nhöõng ngöôøi laøm lôùn vaø nhöõng ngöôøi nhoû: ngöôøi tröôùc khoâng theå laøm gia taêng ñöùc tin, ngöôøi sau cuõng khoâng laøm giaûm noù [41].
Cuoái cuøng, ñöùc tin laø moät bôûi vì noù ñöôïc chia seû bôûi toaøn theå Hoäi Thaùnh, laø moät thaân theå duy nhaát, moät Thaùnh Thaàn duy nhaát. Trong söï hieäp thoâng cuûa moät chuû theå duy nhaát laø Hoäi Thaùnh, chuùng ta nhaän ñöôïc moät caùi nhìn chung. Nhôø tuyeân xöng cuøng moät ñöùc tin, chuùng ta ñöùng vöõng treân cuøng moät ñaù taûng, chuùng ta ñöôïc bieán ñoåi bôûi cuøng moät Thaùnh Thaàn cuûa tình yeâu, chuùng ta toûa ra moät aùnh saùng duy nhaát vaø chuùng ta coù cuøng moät caùi nhìn duy nhaát vaøo thöïc taïi.
48. Vì ñöùc tin laø moät, neân noù phaûi ñöôïc tuyeân xöng trong taát caû söï thanh khieát vaø toaøn veïn cuûa noù. Chính vì taát caû caùc tín ñieàu ñöùc tin ñöôïc noái keát chaët cheõ vôùi nhau, neân khi töø choái moät ñieàu trong chuùng, duø laø ñieàu coù veû khoâng maáy quan troïng, thì töông töï nhö boùp meùo toaøn theå ñöùc tin. Trong moãi thôøi ñaïi ngöôøi ta tìm thaáy moät soá ñieåm naøo ñoù cuûa ñöùc tin coù theå deã daøng hoaëc khoù ñöôïc chaáp nhaän hôn: ñoù laø lyù do taïi sao ñieàu quan troïng laø phaûi tænh thöùc, bôûi vì kho taøng ñöùc tin ñöôïc truyeàn laïi trong söï troïn veïn cuûa noù (x. 1 Tim 6:20), vaø bôûi vì taát caû moïi khía caïnh cuûa lôøi tuyeân xöng ñöùc tin ñeàu thích hôïp vaø ñöôïc nhaán maïnh. Thaät vaäy, vì söï hôïp nhaát cuûa ñöùc tin laø söï hôïp nhaát cuûa Hoäi Thaùnh, boû ñi moät ñieàu gì ñoù töø ñöùc tin laø boû ñi moät ñieàu gì ñoù töø chaân lyù cuûa söï hieäp thoâng. Caùc Giaùo Phuï ñaõ moâ taû ñöùc tin nhö moät thaân theå, thaân theå cuûa chaân lyù vôùi nhieàu chi theå khaùc nhau, töông töï nhö thaân theå cuûa Ñöùc Kitoâ vaø keùo daøi trong Hoäi Thaùnh [42]. Tính toaøn veïn cuûa ñöùc tin cuõng gaén lieàn vôùi hình aûnh cuûa Hoäi Thaùnh nhö moät trinh nöõ vaø loøng chung thuûy cuûa Hoäi Thaùnh trong tình yeâu phoái ngaãu daønh cho Ñöùc Kitoâ: laøm toån thöông ñeán ñöùc tin coù nghóa laø laøm toån thöông ñeán söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa [43]. Nhö theá, söï hôïp nhaát cuûa ñöùc tin laø söï hôïp nhaát cuûa moät cô theå soáng ñoäng, nhö nhaän xeùt tuyeät dieäu maø Chaân Phöôùc Gioan Henry Newman ñaõ ñöa ra khi ngaøi lieät keâ ñaëc tính ñöôïc ghi nhaän ñeå phaân bieät söï lieân tuïc cuûa giaùo lyù theo thôøi gian, laø khaû naêng ñoàng hoùa taát caû moïi söï maø noù tìm thaáy trong caùc moâi tröôøng khaùc nhau maø trong ñoù noù hieän dieän, vaø trong caùc neàn vaên hoùa ña daïng maø noù gaëp phaûi, [44] qua vieäc thanh loïc taát caû moïi söï vaø ñöa chuùng ñeán bieåu hieän hoaøn haûo nhaát cuûa chuùng. Nhö theá, ñöùc tin roõ raøng laø phoå quaùt vaø coâng giaùo, bôûi vì aùnh saùng cuûa noù toûa roäng ñeå soi saùng taát caû vuõ truï vaø toaøn theå lòch söû.
49. Ñeå phuïc vuï cho söï hôïp nhaát cuûa ñöùc tin vaø thoâng truyeàn söï troïn veïn cuûa noù, Chuùa ñaõ ban cho Hoäi Thaùnh hoàng aân Toâng Truyeàn. Nhôø phöông tieän naøy, tính lieân tuïc cuûa kyù öùc Hoäi Thaùnh ñöôïc ñaûm baûo, vaø ngöôøi ta coù theå chaéc chaén ñeán ñöôïc vôùi suoái nguoàn tinh khieát maø töø ñoù ñöùc tin chaûy ra. Nhö vaäy, söï ñaûm baûo tính lieân tuïc vôùi nguoàn goác ñöôïc thöïc thi bôûi nhöõng con ngöôøi soáng ñoäng, ñieàu naøy töông xöùng vôùi ñöùc tin soáng ñoäng maø Hoäi Thaùnh truyeàn laïi. Hoäi Thaùnh tuøy thuoäc vaøo loøng trung thaønh cuûa caùc nhaân chöùng ñöôïc Chuùa löïa choïn ñeå thi haønh nhieäm vuï naøy. Vì lyù do naøy maø Huaán Quyeàn luoân luoân noùi trong söï vaâng phuïc Lôøi tröôùc ñoù maø treân ñoù ñöùc tin döïa vaøo; Huaán Quyeàn ñaùng tin caäy bôûi vì Huaán Quyeàn tin töôûng vaøo Lôøi maø mình nghe, gìn giöõ vaø giaûi thích [45]. Trong baøi giaûng chia tay cuûa Thaùnh Phaoloâ daønh cho caùc tröôûng laõo EÂpheâsoâ ôû Mileâtoâ, maø Thaùnh Luca thuaät laïi cho chuùng ta trong saùch Coâng Vuï Toâng Ñoà, ngaøi ñaõ chöùng minh raèng ngaøi ñaõ thi haønh nhieäm vuï maø Chuùa ñaõ trao phoù cho ngaøi ñeå "coâng boá toaøn theå yù ñònh cuûa Thieân Chuùa" (Cv 20:27). Nhôø Huaán Quyeàn cuûa Hoäi Thaùnh, yù ñònh naøy coù theå ñeán vôùi chuùng ta trong tính toaøn veïn cuûa noù, vaø cuøng vôùi noù laø nieàm vui cuûa vieäc coù theå theo noù moät caùch hoaøn toaøn.
Chöông Boán
Thieân Chuùa Chuaån Bò Cho Hoï Moät Thaønh
(x. Dt 11:16)
Ñöùc tin vaø coâng ích
50. Trong vieäc trình baøy lòch söû cuûa caùc toå phuï vaø nhöõng ngöôøi coâng chính cuûa Cöïu Öôùc, Thö göûi tín höõu Do Thaùi laøm noåi baät moät khía caïnh thieát yeáu cuûa ñöùc tin cuûa caùc ngaøi. Thö khoâng nhöõng chæ trình baøy ñöùc tin nhö moät cuoäc haønh trình, maø coøn nhö moät tieán trình xaây döïng, vieäc chuaån bò moät nôi maø trong ñoù con ngöôøi coù theå chung soáng. Ngöôøi xaây döïng ñaàu tieân laø oâng Noe ñaõ cöùu gia ñình oâng trong taøu (Dt 11:7). Sau ñoù ñeán oâng Abraham, maø ngöôøi ta noùi veà oâng raèng bôûi ñöùc tin maø oâng ñaõ ôû trong leàu, trong khi chôø ñôïi thaønh coù neàn taûng vöõng chaéc (x. Dt 11:9-10). Töø ñöùc tin phaùt sinh moät söï ñaùng tin caäy môùi, moät söï vöõng chaéc môùi, maø chæ moät mình Thieân Chuùa môùi coù theå ban cho. Neáu ngöôøi coù ñöùc tin nöông töïa vaøo Thieân-Chuùa-Amen, vaøo Thieân Chuùa thaønh tín (x. Is 65:16), vaø nhôø theá chính hoï trôû neân vöõng chaéc, thì chuùng ta coù theå noùi theâm raèng söï chaéc chaén cuûa ñöùc tin naøy cuõng aùm chæ thaønh maø Thieân Chuùa ñang chuaån bò cho nhaân loaïi. Ñöùc tin cho thaáy moái daây lieân keát giöõa con ngöôøi coù theå trôû neân vöõng chaéc nhö theá naøo khi Thieân Chuùa hieän dieän giöõa hoï. Noù khoâng chæ ñôn thuaàn laø ñoä cöùng raén beân trong, moät quyeát taâm kieân ñònh cuûa ngöôøi tín höõu; ñöùc tin cuõng soi saùng nhöõng lieân heä giöõa con ngöôøi bôûi vì noù ñöôïc sinh ra töø tình yeâu vaø ñi theo ñoäng naêng cuûa tình yeâu cuûa Thieân Chuùa. Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaùng tin caäy ban cho con ngöôøi moät thaønh ñaùng tin caäy.
51. Chính vì moái lieân heä cuûa noù vôùi tình yeâu (x. Gal 5:6), maø aùnh saùng ñöùc tin ñöôïc duøng ñeå phuïc vuï coâng lyù, leà luaät vaø hoøa bình moät caùch cuï theå. Ñöùc tin phaùt sinh töø moät cuoäc gaëp gôõ vôùi tình yeâu nguyeân thuûy cuûa Thieân Chuùa, trong ñoù yù nghóa vaø söï toát laønh cuûa cuoäc ñôøi chuùng ta trôû neân roõ raøng; cuoäc ñôøi chuùng ta ñöôïc saùng toû theo möùc ñoä maø noù ñi vaøo ñoäng naêng ñöôïc môû ra bôûi tình yeâu naøy, ñeán möùc noù trôû thaønh moät con ñöôøng vaø söï thöïc haønh daãn ñeán söï vieân maõn cuûa tình yeâu. AÙnh saùng ñöùc tin coù khaû naêng taêng cöôøng söï phong phuù cuûa caùc moái lieân heä con ngöôøi, khaû naêng chòu ñöïng, khaû naêng trôû neân ñaùng tin caäy, khaû naêng laøm phong phuù ñôøi soáng coäng ñoàng cuûa hoï. Ñöùc tin khoâng keùo chuùng ta ra khoûi theá gian hoaëc toû ra xa laï vôùi nhöõng quan taâm cuï theå cuûa con ngöôøi thôøi ñaïi. Neáu khoâng coù moät tình yeâu ñaùng tin caäy, khoâng coù gì thöïc söï coù theå laøm cho con ngöôøi thöïc loøng hôïp nhaát vôùi nhau. Söï hôïp nhaát cuûa hoï coù theå hieåu ñöôïc laø chæ döïa treân tieän ích, treân toan tính veà nhöõng lôïi ích hoaëc sôï haõi traùi ngöôïc nhau, nhöng khoâng döïa treân söï toát laønh cuûa vieäc cuøng nhau chung soáng, cuõng khoâng döïa treân nieàm vui maø söï hieän dieän ñôn thuaàn cuûa tha nhaân coù theå mang laïi. Ñöùc tin laøm cho chuùng ta hieåu caáu ##truùc cuûa caùc moái lieân heä con ngöôøi, vì noù bieát raèng neàn taûng cuoái cuøng vaø soá phaän döùt khoaùt laø ôû nôi Thieân Chuùa, trong tình yeâu cuûa Ngaøi, vaø do ñoù laøm saùng toû ngheä thuaät xaây döïng, trôû thaønh moät phuïc vuï cho coâng ích. Phaûi, ñöùc tin thöïc söï laø söï toát laønh cho taát caû moïi ngöôøi, noù laø moät lôïi ích chung. AÙnh saùng cuûa noù khoâng chæ ñôn thuaàn soi saùng phía trong cuûa Hoäi Thaùnh, cuõng khoâng ñöôïc xöû duïng chæ ñeå xaây moät thaønh vónh cöûu ôû ñôøi sau; noù cuõng giuùp chuùng ta xaây döïng caùc xaõ hoäi cuûa chuùng ta, ñeå chuùng ta coù theå haønh trình höôùng veà moät töông lai ñaày hy voïng. Thö göûi tín höõu Do Thaùi cho chuùng ta moät thí duï veà vieäc naøy khi, trong soá nhöõng ngöôøi coù ñöùc tin, thö keå teân oâng Samuel vaø Vua Ñavid, nhöõng vò maø ñöùc tin cho pheùp "thöïc thi coâng lyù" (Dt 11:33). Caùch dieãn taû naøy ñeà caäp ñeán coâng lyù trong vieäc cai trò cuûa caùc vò aáy, ñeán söï khoân ngoan mang laïi hoøa bình cho daân chuùng (x. 1 Sam 12:3-5; 2 Sam 8:15). Nhöõng baøn tay cuûa ñöùc tin giô leân trôøi, nhöng hoï laøm theá trong khi xaây döïng moät thaønh trong ñöùc aùi, döïa treân moái lieân heä maø trong ñoù tình yeâu cuûa Thieân Chuùa laø neàn taûng.
Ñöùc tin vaø gia ñình
52. Trong cuoäc haønh trình cuûa oâng Abraham höôùng veà thaønh töông lai, Thö göûi tín höõu Do Thaùi ñeà caäp ñeán caùc phuùc laønh ñöôïc truyeàn töø cha ngöôøi sang caùc ngöôøi con (x. Dt 11:20-21). Moâi tröôøng ñaàu tieân trong ñoù ñöùc tin soi saùng thaønh cuûa con ngöôøi laø gia ñình. Tröôùc heát toâi nghó ñeán söï keát hôïp beàn vöõng giöõa ngöôøi nam vaø ngöôûi nöõ trong hoân nhaân. Söï keát hôïp naøy phaùt sinh töø tình yeâu cuûa hoï, nhö moät daáu chæ vaø söï hieän dieän cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, vaø vieäc nhìn nhaän vaø chaáp nhaän söï toát laønh cuûa söï khaùc bieät giöõa giôùi tính, nhôø ñoù vôï choàng coù theå trôû neân moät xöông moät thòt (x. St 2:24) vaø coù theå sinh ra söï soáng môùi, moät bieåu hieän cuûa loøng nhaân laønh, söï khoân ngoan vaø keá hoaïch yeâu thöông cuûa Ñaáng Taïo Hoùa. Caên cöù vaøo tình yeâu naøy, moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ coù theå höùa vôùi nhau moät tình yeâu hoã töông trong moät cöû chæ leân heä ñeán toaøn theå cuoäc soáng cuûa hoï vaø phaûn aûnh nhieàu bình dieän cuûa ñöùc tin. Chuùng ta coù theå theà höùa moät tình yeâu vónh vieãn khi caûm nhaän ñöôïc moät keá hoaïch lôùn hôn nhöõng keá hoaïch cuûa mình, moät keá hoaïch naâng ñôõ chuùng ta vaø cho pheùp chuùng ta hieán troïn töông lai cho ngöôøi mình yeâu. Ñöùc tin cuõng giuùp chuùng ta hieåu taát caû chieàu saâu vaø söï phong phuù cuûa vieäc sinh saûn con caùi, nhö moät daáu chæ cuûa tình yeâu cuûa Ñaáng Taïo Hoùa laø Ñaáng ñaõ trao phoù cho chuùng ta maàu nhieäm cuûa moät con ngöôøi môùi. Vì vaäy, chính baø Sarah, nhôø ñöùc tin maø trôû thaønh moät ngöôøi meï, vì baø tin caäy vaøo söï trung tín cuûa Thieân Chuùa vôùi lôøi höùa cuûa Ngaøi (x. Dt 11:11).
53. Trong gia ñình, ñöùc tin ñi cuøng vôùi moïi löùa tuoåi cuûa cuoäc ñôøi, baét ñaàu vôùi tuoåi aáu thô: treû em hoïc caùch tin töôûng vaøo tình yeâu cuûa cha meï. Ñoù laø lyù do taïi sao ñieàu raát quan troïng trong gia ñình laø cha meï khuyeán khích chia seû ñöùc tin ñeå coù theå giuùp treû em töø töø tröôûng thaønh trong ñöùc tin cuûa chuùng. Ñaëc bieät laø ngöôøi treû, ñang traûi qua moät giai ñoaïn trong cuoäc soáng raát phöùc taïp, phong phuù vaø quan troïng ñoái vôùi ñöùc tin cuûa caùc em. Caùc em caàn phaûi caûm thaáy söï gaàn guõi vaø naâng ñôõ thöôøng xuyeân cuûa gia ñình vaø Hoäi Thaùnh trong cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa caùc em. Taát caû chuùng ta ñeàu thaáy, trong Ngaøy Giôùi Treû Theá giôùi, nhöõng ngöôøi treû baøy toû nieàm vui ñöùc tin cuûa caùc em, vaø söï daán thaân cuûa caùc em trong moät ñôøi soáng ñöùc tin vöõng chaéc hôn vaø quaûng ñaïi hôn nhö theá naøo. Nhöõng ngöôøi treû muoán moät ñôøi soáng cao quyù. Cuoäc gaëp gôõ Ñöùc Kitoâ, vieäc ñeå cho mình ñöôïc loâi cuoán vaø höôùng daãn bôûi tình yeâu cuûa Ngöôøi, môû roäng chaân trôøi cuoäc ñôøi, cung caáp cho ñôøi soáng moät nieàm hy voïng vöõng chaéc laø ñieàu khoâng laøm cho noù thaát voïng. Ñöùc tin khoâng phaûi laø nôi truù aån cuûa nhöõng keû nhaùt ñaûm, nhöng laø ñieàu thaêng tieán cuoäc ñôøi chuùng ta. Noù laøm cho chuùng ta nhaän ra moät lôøi môøi goïi cao caû, ôn goïi yeâu thöông. Noù ñaûm baûo cho chuùng ta raèng tình yeâu naøy ñaùng tin caäy vaø ñaùng giaù ñeå theo ñuoåi, vì noù ñaët neàn taûng treân söï trung tín cuûa Thieân Chuùa, maïnh meõ hôn söï moûng doøn cuûa chuùng ta raát nhieàu.
Moät aùnh saùng cho ñôøi soáng xaõ hoäi
54. Ñöôïc haáp thuï vaø ñaøo saâu trong gia ñình, ñöùc tin trôû thaønh aùnh saùng coù khaû naêng soi saùng taát caû moïi moái lieân heä cuûa chuùng ta trong xaõ hoäi. Nhö kinh nghieäm veà tình phuï töû vaø loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa, noù môû roäng ra treân con ñöôøng cuûa tình huynh ñeä. Trong "thôûi hieän ñaïi", ngöôøi ta tìm caùch xaây döïng tình huynh ñeä phoå quaùt döïa treân söï bình ñaúng, nhöng chuùng ta daàn daàn nhaän ra raèng tình huynh ñeä naøy khoâng theå beàn vöõng vì khoâng quy chieáu veà moät Cha chung nhö neàn taûng toái haäu cuûa noù. Nhö vaäy, chuùng ta caàn phaûi quay trôû laïi vôùi coäi reã thöïc söï cuûa tình huynh ñeä. Lòch söû ñöùc tin, ngay töø ban ñaàu, laø moät lòch söû cuûa tình huynh ñeä, maëc duø khoâng phaûi laø khoâng coù tranh chaáp. Thieân Chuùa goïi oâng Abraham rôøi boû xöù sôû cuûa oâng vaø höùa seõ laøm cho con chaùu oâng thaønh moät quoác gia vó ñaïi, moät daân toäc vó ñaïi maø treân daân naøy phuùc laønh cuûa Thieân Chuùa ôû laïi (x. St 12:1-3). Nhö lòch söû cöùu ñoä tieán trieån, ngöôøi ta thaáy roõ raøng laø Thieân Chuùa muoán cho taát caû moïi ngöôøi ñöôïc tham gia, nhö anh chò em, vaøo phuùc laønh ñaëc bieät naøy, laø ñieàu ñaït ñeán vieân maõn trong Chuùa Gieâsu, ngoõ haàu taát caû neân moät. Tình yeâu voâ bieân cuûa Chuùa Cha cuõng ñöôïc thoâng truyeàn cho chuùng ta, trong Chuùa Gieâsu, thaäm chí qua söï hieän dieän cuûa anh chò em chuùng ta. Ñöùc tin daïy chuùng ta nhìn thaáy raèng trong moãi ngöôøi coù phuùc laønh daønh cho toâi, raèng aùnh saùng cuûa Dung Nhan Thieân Chuùa chieáu roïi treân toâi qua khuoân maët cuûa anh chò em toâi.
Caùi nhìn cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo ñaõ mang ñeán thaønh cuûa con ngöôøi khoâng bieát bao nhieâu lôïi ích cho cuoäc soáng chung cuûa hoï! Nhôø ñöùc tin, chuùng ta ñaõ hieåu ñöôïc giaù trò ñoäc ñaùo cuûa moãi ngöôøi, laø ñieàu maø ngöôøi ta khoâng thaáy roõ trong thôøi coå ñaïi. Trong theá kyû thöù hai, Celsus, moät ngöôøi ngoaïi giaùo, traùch cöù caùc Kitoâ höõu veà moät yù töôûng maø oâng cho laø ñieân roà vaø aûo töôûng: nghó raèng Thieân Chuùa ñaõ döïng neân theá giôùi cho con ngöôøi, ñaõ ñaët con ngöôøi ôû toät ñænh cuûa toaøn theå vuõ truï. "Taïi sao laïi cho raèng [coû] moïc leân vì lôïi ích cuûa con ngöôøi, chöù khoâng phaûi vì loaøi daõ thuù man rôï nhaát trong taát caû loaøi vaät maø khoâng coù lyù do gì heát?" [46]. "Neáu chuùng ta töø # trôøi nhìn xuoáng ñaát, chuùng ta coù thöïc söï thaáy baát kyø söï khaùc bieät naøo giöõa caùc hoaït ñoäng cuûa chuùng ta vaø cuûa nhöõng con kieán hay con ong khoâng?" [47]. ÔÛ trung taâm cuûa ñöùc tin theo Thaùnh Kinh laø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, laø quan taâm cuï theå cuûa Ngaøi daønh cho taát caû moïi ngöôøi, vaø keá hoaïch cöùu ñoä cuûa Ngaøi laø keá hoaïch bao truøm toaøn theå nhaân loaïi vaø moïi taïo vaät, laø ñieàu ñaït ñeán toät ñænh trong vieäc Nhaäp Theå, Caùi Cheát vaø vieäc Phuïc Sinh cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Khi thöïc taïi naøy bò che khuaát, ngöôøi ta khoâng coù tieâu chuaån ñeå phaân bieät ñieàu gì laøm cho cuoäc soáng con ngöôøi neân quyù baùu vaø ñoäc ñaùo. Con ngöôøi bò maát choã ñöùng trong vuõ truï, vaø laïc loõng trong thieân nhieân vì choái boû traùch nhieäm luaân lyù cuûa mình, hoaëc giaû boä laøm troïng taøi tuyeät ñoái, töï cho laø mình coù moät quyeàn naêng voâ haïn ñeå thao tuùng.
55. Maët khaùc, ñöùc tin, qua vieäc toû cho chuùng ta thaáy tình yeâu cuûa Thieân Chuùa laø Ñaáng Taïo Hoùa, laøm cho chuùng ta toân troïng thieân nhieân hôn nöõa, vaø phaân bieät trong ñoù trong moät ngöõ phaùp ñöôïc vieát bôûi baøn tay cuûa Ngaøi vaø moät nôi cö nguï ñöôïc trao cho chuùng ta ñeå baûo veä vaø chaêm soùc. Ñöùc tin cuõng giuùp chuùng ta tìm thaáy nhöõng moâ hình phaùt trieån khoâng chæ ñôn thuaàn döïa treân tieän ích vaø lôïi nhuaän, nhöng coi taïo vaät nhö moät hoàng aân maø taát caû chuùng ta ñeàu phaûi mang ôn; noù daïy chuùng ta khaùm phaù ra nhöõng hình thöùc cai trò coâng chính, nhìn nhaän raèng quyeàn haønh ñeán töø Thieân Chuùa vaø ñöôïc duøng ñeå phuïc vuï coâng ích. Ñöùc tin cuõng xaùc nhaän khaû naêng tha thöù, laø ñieàu thöôøng ñoøi hoûi thì giôø vaø noã löïc, kieân nhaãn vaø daán thaân. Tha thöù laø ñieàu coù theå khi ngöôøi ta khaùm phaù raèng söï toát laønh luoân luoân coù tröôùc vaø maïnh hôn söï döõ, vaø raèng lôøi maø Thieân Chuùa duøng ñeå naâng ñôõ cuoäc ñôøi chuùng ta thì saâu saéc hôn moïi khöôùc töø cuûa chuùng ta. Ngoaøi ra, ngay töø moät quan ñieåm hoaøn toaøn nhaân chuûng, söï hôïp nhaát vaãn cao hôn söï tranh chaáp; chuùng ta cuõng coù traùch nhieäm phaûi ñoái phoù vôùi tranh chaáp trong khi tìm caùch giaûi quyeát noù, ñeå ñaùnh baïi noù, bieán noù thaønh moät maét xích trong moät chuoãi, trong moät tieán trình höôùng veà söï hieäp nhaát.
Khi ñöùc tin bò suy yeáu, thì ngay caû nhöõng neàn taûng cuûa cuoäc soáng cuõng coù nguy cô bò thu heïp laïi, nhö thi syõ T. S. Eliot caûnh baùo: "Baïn coù caàn ngöôøi ta phaûi baûo baïn raèng ngay caû nhöõng thaønh töïu khieâm toán naøy / laø nhöõng ñieàu cho pheùp baïn töï haøo theo kieåu xaõ hoäi thöôïng löu / seõ khoù maø toàn taïi ñöôïc neáu khoâng coù ñöùc tin, laø ñieàu maø nhôø ñoù chuùng trôû thaønh quan troïng khoâng?" [48]. Neáu chuùng ta loaïi boû ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa ra khoûi caùc thaønh cuûa chuùng ta, söï tin töôûng laãn nhau seõ bò suy yeáu, chuùng ta seõ chæ coøn giöõ ñöôïc söï hôïp nhaát vì sôï haõi maø thoâi, vaø söï oån ñònh cuûa chuùng ta seõ bò ñe doïa. Thö göûi tín höõu Do Thaùi xaùc quyeát raèng "Thieân Chuùa ñaõ khoâng hoå theïn ñeå cho caùc ngaøi goïi mình laø Thieân Chuùa cuûa caùc ngaøi, vì ñaõ chuaån bò moät thaønh cho caùc ngaøi" (Dt 11:16). ÔÛ ñaây, töø ngöõ "khoâng hoå theïn" lieân heä vôùi vieäc thöøa nhaän coâng khai. Ngöôøi ta muoán noùi raèng Thieân Chuùa thuù nhaän moät caùch coâng khai raèng, baèng haønh ñoäng cuï theå cuûa Ngaøi, Ngaøi hieän dieän giöõa chuùng ta, vaø Ngaøi muoán cuûng coá moïi moái lieân heä giöõa loaøi ngöôøi. Chaüng leõ chuùng ta laïi laø nhöõng keû caûm thaáy xaáu hoå khi goïi Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa mình sao? Chaúng leõ chuùng ta laïi laø nhöõng keû khoâng daùm tuyeân xöng Ngaøi nhö theá trong ñôøi soáng coâng coäng cuûa mình, laø nhöõng ngöôøi khoâng daùm noùi leân söï cao caû cuûa cuoäc soáng chung maø Ngaøi laøm cho khaû dó sao? Ñöùc tin soi saùng cuoäc soáng trong xaõ hoäi. Noù coù moät aùnh saùng saùng taïo daønh cho moãi giai ñoaïn môùi cuûa lòch söû, bôûi vì noù ñaët taát caû moïi bieán coá trong söï lieân heä vôùi nguyeân thuûy vaø cöùu caùnh cuûa moïi söï trong Chuùa Cha, laø Ñaáng yeâu thöông chuùng ta.
Moät söùc maïnh an uûi trong ñau khoå
56. Khi vieát cho caùc tín höõu Coârintoâ veà nhöõng gian nan vaø ñau khoå cuûa mình, Thaùnh Phaoloâ lieân keát ñöùc tin cuûa ngaøi vôùi vieäc rao giaûng Tin Möøng. Thöïc ra, ngaøi noùi raèng trong ngaøi lôøi Thaùnh Kinh: "Toâi ñaõ tin, neân toâi môùi noùi" (2 Cor 4:13) ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Thaùnh Toâng Ñoà nhaéc ñeán moät caâu cuûa Thaùnh Vònh 116, trong ñoù taùc giaû Thaùnh Vònh thoát leân: "Toâi giöõ ñöùc tin cuûa toâi, ngay caû khi toâi noùi: 'Toâi raát khoán khoå'" (caâu 10). Noùi veà ñöùc tin cuõng lieân quan ñeán vieäc noùi veà nhöõng thöû thaùch ñau ñôùn, nhöng thöïc ra, Thaùnh Phaoloâ thaáy trong chuùng lôøi rao giaûng coù söùc thuyeát phuïc nhaát cuûa Tin Möøng, vì chính trong söï yeáu ñuoái vaø ñau khoå maø chuùng ta khaùm phaù ra raèng quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa thaéng vöôït söï yeáu ñuoái vaø ñau khoå cuûa chuùng ta. Chính Thaùnh Toâng Ñoà thaáy mình ôû trong moät tình traïng bò cheát, laø tình traïng seõ trôû neân söï soáng cho caùc Kitoâ höõu (x. 2 Cor 4:7-12). Trong giôø thöû thaùch, ñöùc tin soi saùng chuùng ta; trong ñau khoå vaø yeáu ñuoái, chuùng ta thaáy roõ raèng "[...] chuùng toâi khoâng rao giaûng chính mình, maø rao giaûng Chuùa Gieâsu Kitoâ laø Chuùa" (2 Cor 4:5). Chöông möôøi moät cuûa Thö göûi tín höõu Do Thaùi keát thuùc baèng vieäc nhaéc ñeán nhöõng ngöôøi chòu ñau khoå vì ñöùc tin (x. Dt 11:35-38); trong soá ñoù coù moät choã ñaëc bieät daønh cho oâng Moâseâ, ngöôøi ñaõ mang treân mình söï sæ nhuïc cuûa Ñöùc Kitoâ (xem caâu 26). Ngöôøi Kitoâ höõu bieát raèng mình khoâng theå loaïi boû ñau khoå, nhöng chuùng coù theå coù yù nghóa vaø trôû thaønh moät haønh ñoäng yeâu thöông, tín thaùc vaøo vaøo baøn tay Thieân Chuùa laø Ñaáng khoâng boû rôi chuùng ta, baèng caùch naøy, noù laø moät giai ñoaïn taêng tröôûng trong ñöùc tin vaø tình yeâu. Qua vieäc chieâm nieäm söï keát hôïp cuûa Ñöùc Kitoâ vôùi Chuùa Cha, caû trong giôø phuùt ñau khoå toät ñænh cuûa Ngöôøi treân Thaùnh Giaù (x. Mc 15:34), ngöôøi Kitoâ höõu hoïc chia seû cuøng moät caùi nhìn cuûa Chuùa Gieâsu. Vì theá ngay caû caùi cheát cuõng ñöôïc saùng toû vaø coù theå ñöôïc caûm nghieäm nhö lôøi môøi goïi cuoái cuøng vôùi ñöùc tin, lôøi môøi goïi sau cuøng "Haõy rôøi boû vuøng ñaát cuûa ngöôi" (St 12:1), lôøi môøi goïi "Haõy ñeán!" cuoái cuøng maø Ñöùc Chuùa Cha noùi, maø vôùi Ngaøi chuùng ta phoù thaùc trong söï töï tin raèng Ngaøi cuõng seõ cuûng coá chuùng ta ngay caû trong böôùc cuoái cuøng cuûa chuùng ta.
57. AÙnh saùng ñöùc tin vaø cuõng khoâng laøm cho chuùng ta queân ñi nhöõng ñau khoå cuûa theá giôùi naøy. Nhöõng ngöôøi ñang chòu ñau khoå ñaõ laø nhöõng trung gian cuûa aùnh saùng cho bieát bao nhieâu ngöôøi nam nöõ coù ñöùc tin! Vôùi Thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi vaø ngöôøi bò beänh phong cuøi, hoaëc vôùi Meï Chaân Phöôùc Teâreâsa thaønh Calcutta vaø nhöõng ngöôøi ngheøo cuûa meï cuõng theá. Caùc ngaøi ñaõ hieåu maàu nhieäm hoaït ñoäng trong ñoù. Khi ñeán gaàn nhöõng ngöôøi ñau khoå, caùc ngaøi chaéc chaén khoâng theå loaïi boû taát caû caùc noãi ñau cuûa hoï, hoaëc giaûi thích ñuôïc moïi söï döõ. Ñöùc tin khoâng phaûi laø moät aùnh saùng xua ñuoåi taát caû moïi boùng toái cuûa chuùng ta, nhöng laø moät ngoïn ñeøn höôùng daãn caùc böôùc ñi cuûa chuùng ta trong ñeâm toái vaø ñuû cho cuoäc haønh trình. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñau khoå, Thieân Chuùa khoâng ban cho nhöõng lyù leõ ñeå giaûi thích moïi söï, ñuùng hôn, nhöng Ngaøi ban caâu traû lôøi cuûa Ngaøi döôùi hình thöùc moät söï hieän dieän ñi cuøng, moät lòch söû cuûa söï toát laønh keát hôïp vôùi moãi caâu chuyeän veà ñau khoå ñeå môû ra cho noù moät tia saùng. Trong Ñöùc Kitoâ, Thieân Chuùa muoán chia seû con ñöôøng naøy vôùi chuùng ta vaø ban cho chuùng ta caùi nhìn cuûa Ngöôøi ñeå chuùng ta coù theå nhìn thaáy aùnh saùng beân trong noù. Ñöùc Kitoâ, khi ñaõ chòu ñau khoå, laø "Ñaáng khai môû vaø kieân toaøn ñöùc tin" (Dt 12:2).
Ñau khoå nhaéc nhôû chuùng ta raèng vieäc phuïc vuï cuûa ñöùc tin cho coâng ích luoân luoân laø vieäc phuïc vuï cuûa hy voïng, moät nieàm hy voïng nhìn veà phía tröôùc, trong khi bieát raèng chæ töø Thieân Chuùa, töø töông lai ñeán töø Chuùa Gieâsu Phuïc Sinh, xaõ hoäi chuùng ta môùi coù theå tìm thaáy neàn taûng vöõng chaéc vaø laâu daøi cuûa noù. Theo nghóa naøy, ñöùc tin lieân keát vôùi hy voïng, cho duø nôi ôû cuûa chuùng ta ôû döôùi ñaát coù theå bò phaù huûy, chuùng ta coù moät nôi ôû vónh cöûu maø Thieân Chuùa ñaõ chuaån bò trong Ñöùc Kitoâ, trong thaân theå cuûa Ngöôøi (x. 2 Cor 4:16 - 5:5 ). Nhö theà, ñoäng naêng cuûa ñöùc tin, ñöùc caäy (hy voïng) vaø ñöùc meán (baùc aùi) (x. 1 Th 1:3; 1 Cor 13:13) daãn chuùng ta ñeán oâm aáp nhöõng quan taâm cuûa taát caû moïi ngöôøi trong cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta höôùng veà thaønh naøy "laø thaønh maø Thieân Chuùa laø kieán ##truùc sö vaø ngöôøi xaây döïng" (Dt 11:10), bôûi vì "hy voïng khoâng laøm chuùng ta thaát voïng" (Rm 5:5).
Trong söï hôïp nhaát vôùi ñöùc tin vaø ñöùc meán, ñöùc caäy ñaåy chuùng ta veà moät töông lai vöõng chaéc, naèm trong moät vieãn caûnh khaùc vôùi nhöõng ñeà nghò haõo huyeàn cuûa caùc thaàn töôïng cuûa theá gian, cung caáp moät ñoäng löïc môùi vaø söùc maïnh cho cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta. Ñöøng ñeå cho ai cöôùp maát nieàm hy voïng cuûa mình, hoaëc ñeå cho noù trôû neân voâ ích vì nhöõng giaûi phaùp vaø nhöõng ñeà nghò töùc thôøi laø nhöõng ñieàu ngaên chaën cuoäc haønh trình cuûa chuùng ta, laø nhöõng ñieàu beû thôøi gian ra "thaønh töøng maûnh vuïn" vaø bieán ñoåi noù thaønh khoâng gian. Thôøi gian luoân luoân lôùn hôn nhieàu so vôùi khoâng gian. Khoâng gian laøm cho tieán trình bò cöùng laïi, trong khi thôøi gian ñaåy tôùi töông lai vaø khuyeán khích chuùng ta tieán böôùc trong hy voïng.
Phuùc cho Baø, vì ñaõ tin (Lc 1,45)
58. Trong duï ngoân ngöôøi gieo gioáng, Thaùnh Luca töôøng thuaät nhöõng lôøi naøy maø Chuùa Gieâsu ñaõ duøng ñeå giaûi thích yù nghóa cuûa "ñaát toát": "Ñoù laø nhöõng keû khi nghe Lôøi Chuùa thì nghe Lôøi Chuùa vôùi moät taâm hoàn cao thöôïng vaø ñaïi löôïng, maø sinh hoa keát quaû nhôø kieân taâm beàn chí." (Lc 8:15). Trong boái caûnh cuûa Tin Möøng Thaùnh Luca, ñeà caäp ñeán moät taâm hoàn cao thöôïng vaø ñaïi löôïng, noùi veà nhöõng ngöôøi nghe vaø giöõ lôøi, bao goàm moät chaân dung tieàm aån cuûa ñöùc tin cuûa Ñöùc Trinh Nöõ Maria. Chính thaùnh söû noùi veà kyù öùc cuûa Ñöùc Meï Maria, laøm sao Meï giöõ trong loøng mình taát caû nhöõng gì Meï ñaõ nghe vaø ñaõ thaáy, ñeå töø ñoù coù theå sinh hoa keát quaû trong ñôøi soáng cuûa Meï. Meï cuûa Chuùa laø bieåu töôïng hoaøn haûo cuûa ñöùc tin, nhö Thaùnh Elidabeth noùi: "Phuùc cho em vì ñaõ tin" (Lc 1:45).
Trong Ñöùc Meï Maria, thieáu nöõ Sion, lòch söû laâu daøi cuûa ñöùc tin cuûa Cöïu Öôùc ñaõ ñöôïc theå hieän, vôùi töôøng thuaät veà ñôøi soáng cuûa raát nhieàu phuï nöõ trung thaønh, baét ñaàu vôùi baø Sarah, laø nhöõng phuï nöõ, cuøng vôùi caùc Toå Phuï, laø nôi maø lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc hoaøn thaønh vaø cuoäc soáng môùi nôû hoa. Trong thôøi vieân maõn, Lôøi Chuùa ñaõ noùi cuøng Meï Maria vaø Meï ñaõ ñoùn nhaän vôùi taát caû con ngöôøi, trong taâm hoàn Meï, ñeå Lôøi aáy coù theå thaønh nhuïc theå trong loøng Meï vaø ñöôïc sinh ra nhö aùnh saùng cho nhaân loaïi. Thaùnh Gustinoâ Töû Ñaïo, trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi Tryphoâ, söû duïng moät caùch dieãn taû tuyeät vôøi maø qua ñoù ngaøi noùi raèng Ñöùc Maria, khi chaáp nhaän söù ñieäp cuûa thieân söù, ñaõ thuï thai "ñöùc tin vaø nieàm vui" [49]. Thöïc ra, trong Meï Chuùa Gieâsu, ñöùc tin theå hieän troïn veïn hoa traùi cuûa noù, vaø khi ñôøi soáng tinh thaàn cuûa chuùng ta sinh hoa traùi laøm cho chuùng ta trôû neân traøn ñaày nieàm vui, ñoù laø daáu chæ roõ raøng nhaát veà söï cao caû cuûa ñöùc tin. Trong cuoäc soáng cuûa mình, Ñöùc Meï hoaøn thaønh cuoäc haønh höông ñöùc tin, theo böôùc chaân cuûa Con Meï [50]. Nhö vaäy, trong Ñöùc Meï, cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa Cöïu Öôùc ñöôïc tieáp tuïc baèng vieäc ñi theo Ñöùc Kitoâ, ñeå cho Ngöôøi bieán ñoåi, vaø ñi vaøo trong nhaõn quan cuûa Con Thieân Chuùa Nhaäp Theå.
59. Chuùng ta coù theå noùi raèng nôi Ñöùc Trinh Nöõ Maria, chuùng ta thaáy theå hieän ñieàu maø toâi ñaõ ñeà caäp tröôùc ñaây, nghóa laø ngöôøi tín höõu ñöôïc hoaøn toaøn thu huùt vaøo lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa mình. Vì Ñöùc Meï lieân keát chaët cheõ vôùi Chuùa Gieâsu, Meï cuõng lieân keát chaët cheõ vôùi nhöõng gì maø chuùng ta tin. Trong vieäc thuï thai maø vaãn coøn ñoàng tring cuûa Meï, chuùng ta coù moät daáu chæ roõ raøng veà vieäc laøm Con Thieân Chuùa cuûa Ñöùc Kitoâ. Nguoàn goác vónh cöûu cuûa Ñöùc Kitoâ trong Chuùa Cha. Ngöôøi laø Con theo moät yù nghóa toång theå vaø ñoäc nhaát, vaø vì vaäy Ngöôøi ñöôïc sinh ra trong thôøi gian maø khoâng caàn söï can thieäp cuûa moät ngöôøi nam. Nhö Chuùa Con, Chuùa Gieâsu mang ñeán cho theá giôùi moät khôûi ñaàu môùi vaø moät aùnh saùng môùi, söï vieân maõn cuûa tình yeâu trung tín cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng töï hieán mình cho nhaân loaïi. Ngoaøi ra, tình maãu töû thaät söï cuûa Ñöùc Meï Maria cuõng ñaûm baûo cho Con Thieân Chuùa moät lòch söû nhaân loaïi ñích thöïc, moät xaùc thòt thöïc söï, trong ñoù Ngöôøi seõ cheát treân Thaùnh Giaù vaø soáng laïi töø coõi cheát. Ñöùc Meï Maria seõ ñi theo Chuùa Gieâsu cho ñeán taän Thaùnh Giaù (x. Ga 19:25), töø ñoù tình maãu töû cuûa Meï seõ môû roäng cho taát caû caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi (x. Ga 19:26-27). Meï cuõng seõ coù maët trong caên phoøng treân laàu, sau khi Chuùa Gieâsu Phuïc Sinh vaø Leân Trôøi, cuøng caùc Toâng Ñoà caàu xin ôn Chuùa Thaùnh Thaàn (x. Cv 1,14). Chuyeån ñoäng cuûa tình yeâu giöõa Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn chaïy qua lòch söû cuûa chuùng ta, vaø Ñöùc Kitoâ loâi keùo chuùng ta veà vôùi chính Ngöôøi ñeå cöùu chuùng ta (x. Ga 12:32). ÔÛ trung taâm ñöùc tin cuûa chuùng ta laø lôøi tuyeân xöng veà Chuùa Gieâsu, Con Thieân Chuùa, sinh bôûi moät ngöôøi nöõ, laø Ñaáng ñem chuùng ta ñeán vieäc laøm nghóa töû, nhôø hoàng aân cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn (x. Galatians 4:4).
60. Chuùng ta haõy höôùng veà Ñöùc Meï Maria, Meï Hoäi Thaùnh vaø Meï cuûa ñöùc tin cuûa chuùng ta trong caàu nguyeän.
Laïy Meï, xin giuùp ñôõ ñöùc tin cuûa chuùng con!
Xin môû tai chuùng con ñeå laéng nghe lôøi Chuùa vaø nhaän ra gioïng cuûa Thieân Chuùa cuøng lôøi môøi goïi cuûa Ngöôøi.
Xin ñaùnh thöùc trong chuùng con öôùc muoán ñi theo böôùc chaân Ngöôøi, ra ñi töø vuøng ñaát cuûa chuùng con vaø nhaän ñöôïc lôøi höùa cuûa Ngöôøi.
Xin giuùp chuùng con ñeå chuùng con ñöôïc tình yeâu cuûa Ngöôøi chaïm ñeán, vaø ñeå chuùng con coù theå chaïm vaøo Ngöôøi trong ñöùc tin.
Xin giuùp chuùng con phoù thaùc hoaøn toaøn cho Ngöôøi vaø tin vaøo tình yeâu cuûa Ngöôøi, ñaëc bieät laø trong nhöõng luùc bò thöû thaùch vaø cuûa thaäp giaù, khi ñöùc tin cuûa chuùng con ñöôïc môøi goïi ñeán tröôûng thaønh.
Xin gieo trong ñöùc tin cuûa chuùng con nieàm vui cuûa Ñaáng Phuïc Sinh.
Xin nhaéc nhôû chuùng con raèng nhöõng ngöôøi tin khoâng bao giôø moät mình.
Xin daïy cho con nhìn taát caû moïi söï vôùi caëp maét cuûa Chuùa Gieâsu, ñeå Ngöôøi coù theå laø aùnh saùng cho cuoäc haønh trình cuûa chuùng con. Vaø xin cho aùnh saùng ñöùc tin naøy luoân luoân lôùn leân trong chuùng con, cho ñeán moät ngaøy khoâng coù hoaøng hoân, chính laø Ñöùc Kitoâ, Con Meï vaø Chuùa chuùng con!
Ban haønh taïi Roâma, taïi Thaùnh Ñeàn Pheâroâ, ngaøy 29 thaùng 6, Leã Hai Thaùnh Toâng Ñoà Pheâroâ vaø Phaoloâ, naêm 2013, naêm thöù nhaát cuûa trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa toâi.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
[1] Dialogus cum Tryphone Iudaeo, 121, 2: PG 6, 758.
[2] Clement of Alexandria, Protrepticus, IX: PG 8, 195.
[3] Brief an Elisabeth Nietzsche (11 June 1865), in: Werke in drei Banden, Munchen, 1954, 953ff.
[4] Paradiso XXIV, 145-147.
[5] Acta Sanctorum, Junii, I, 21.
[6] "Maëc duø Coâng ñoàng khoâng noùi roõ laø baøn veà ñöùc tin, nhöng noùi veà ñöùc tin treân moãi trang, noù nhìn nhaän vieäc soáng ñöùc tin, tính chaát sieâu nhieân cuûa noù, giaû ñònh raèng noù ñaày ñuû vaø maïnh meõ, vaø ñaët giaùo huaán cuûa mình treân ñoù. Thaät laø ñuû ñeå nhaéc laïi nhöõng tuyeâ boá cuûa Coâng ñoàng ... ñeå thaáy taàm quan troïng thieát yeáu maø Coâng Ñoàng, theo truyeàn thoáng tín lyù cuûa Hoäi Thaùnh, ñöôïc gaùn cho ñöùc tin, ñöùc tin chaân chính, coù nguoàn trong Ñöùc Kitoâ , vaø huaán quyeàn cuûa Hoäi Thaùnh laø nhöõng maùng chuyeån cuûa noù " (Phaoloâ VI, buoåi trieàu yeát chung [ngaøy 08 thaùng ba naêm 1967]: Insegnamenti V [1967], 705).
[7] X., Thí duï, Coâng Ñoàng Vaticanoâ I, Hieán Cheá Tín Lyù veà Ñöùc Tin Coâng Giaùo Dei Filius, Ch. 3: DS 3008-3020; Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Maëc Khaûi cuûa Thieân Chuùa Dei Verbum, 5: Giaùo Lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, Soá 153-165.
--------------
[8] x. Giaùo lyù V, 1: PG 33, 505A.
[9] In Psal. 32, II, s. I, 9: PL 36, 284.
[10] M. Buber, Die Erzahlungen der Chassidim, Zurich, 1949, 793.
[11] EÙmile, Paris, 1966, 387.
12] Lettre aø Monseigneur de Beaumont, L'AÂge d'Homme, Lausanne, p. 110.
[13] x. In Ioh. Evang, 45, 9:. PL 35, 1722-1723.
[14] Phaàn II, IV.
[15] De Continentia, 4, 11: PL 40, 356.
[16] "Vom Wesen katholischer Weltanschauung" (1923), trong Unterscheidung des Christlichen. Gesammelte Studien 1923-1963, Mainz, 1963, 24.
--------------
[17] XI, 30, 40: PL 32, 825.
[18] X. nhö treân., 825-826.
[19] X. Vermischte Bemerkungen / Vaên hoùa vaø Giaù trò, ed. G.H. von Wright, Oxford, 1991, 32-33, 61-64.
[20] Homiliae in Evangelia, II, 27, 4: PL 76, 1207.
[21] X. Expositio sur Cantica Canticorum, XVIII, 88: CCL, Continuatio Mediaevalis 87, 67.
[22] Nhö treân, XIX, 90:. CCL, Continuatio Mediaevalis 87, 69.
[23] "Söï vaâng phuïc cuûa ñöùc tin (Rom 16:26; so vôùi Rom 1:5, 2; Cor 10:5-6) phaûi laø söï ñaùp traû cuûa chuùng ta vôùi Thieân Chuùa laø Ñaáng maïc khaûi. Nhôø ñöùc tin maø moät ngöôøi töï nguyeän daâng hieán toaøn taâm trí vaø yù chí cho Thieân Chuùa laø Ñaáng maïc khaûi, vaø saün saøng chaáp nhaän söï maëc khaûi maø Thieân Chuùa ban. Ñeå coù ñöùc tin naøy, chuùng ta caàn aân suûng cuûa Thieân Chuùa tieàn lieäu vaø giuùp ñôõ, cuõng nhö söï trôï giuùp beân trong cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng chaïm ñeán taâm hoàn vaø hoaùn caûi noù ñeã trôû veà vôùi Thieân Chuùa, cuøng môû ñoâi maét cuûa taâm trí vaø laøm cho 'moïi ngöôøi deã daøng ñoùn nhaän vaø tin vaøo chaân lyù'. Cuøng moät Chuùa Thaùnh Thaàn lieân tuïc hoaøn thieän ñöùc tin baèng nhöõng hoàng aân cuûa Ngaøi, ngoõ haàu maëc khaûi caøng ngaøy caøng ñöôïc hieåu bieát saâu xa hôn" (Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Maëc Khaûi cuûa Thieân Chuùa, Dei Verbum, 5).
[24] X. H. Schlier, Meditationen uber den Johanneischen Begriff der Wahrheit, in: Besinnung auf das Neue Testament. Exegetische Aufsatze und Vortrage 2, Freiburg, Basel, Wien 1959, 272.
[25] X. S. Th. III, q. 55, a. 2, ad 1.
[26] Sermo 229/L, 2 : PLS 2, 576 : " Tangere autem corde, hoc est credere ".
[27] X. Thoâng Ñieäp Fides et Ratio (14 thaùng 9 naêm 1998), 73: AAS (1999), 61-62.
[28] X. Confessiones, VIII, 12, 29: PL 32, 762.
[29] De Trinitate, XV, 11, 20: PL 42, 1071: "verbum quod intus lucet".
[30] X. De Civitate Dei, XXII, 30, 5: PL 41, 804.
[31] X. Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Tuyeân ngoân Dominus Iesus (6 thaùng 8 naêm 2000), 15: AAS 92 (2000), 756.
[32] Demonstratio Apostolicae Predicationis, 24: SC 406, 117.
[33] X. S. Bonaventura, Breviloquium, Prol.: Opera omnia, V, Quaracchi 1891, 201; In I Sent., prooem., q. 1, resp.: Opera Omnia, I, Quaracchi 1891, 7; S. Thomas Aquinas, S. Th. I, q. 1.
--------------
[34] X. De Baptismo, 20, 5: CCL 1, 295.
[35] Hieán Cheá Tín Lyù veà Maïc Khaûi Thieân Chuùa Dei Verbum, 8.
[36] X. Coâng Ñoàng Vaticanoâ II, Hieán Cheá veà Phuïng Vuï Thaùnh Sacrosanctum Concilium, 59.
[37] X. Epistula Barnabae, 11, 5: SC 172, 162.
[38] X. De nuptiis et concupiscentia, I, 4, 5: PL 44, 413: "Habent quippe intentionem generandi regenerandos, ut qui ex eis saeculi filii nascuntur in Dei filios renascantur".
[39] Coâng Ñoàng Vaticanoâ II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Maïc Khaûi Thieân Chuùa Dei Verbum, 8.
[40] In Nativitate Domini Sermo, 4, 6: SC 22, 110.
[41] X. Irenaeus, Adversus Haereses, I, 10, 2: SC 264, 160.
[42] X. nhö treân, II, 27, 1: SC 294, 264.
[43] X. Augustine, De Sancta Virginitate, 48, 48: PL 40, 424-425: "Servatur et in fide inviolata quaedam castitas virginalis, qua Ecclesia uni viro virgo casta cooptatur".
[44] X. An Essay on the Development of Christian Doctrine [Moät Tieåu Luaän veà söï Phaùt Trieån cuûa Hoïc Thuyeát Kitoâ Giaùo] (Uniform Edition: Longmans, Green and Company, London, 1868-1881, 185-189.
[45] X. Coâng Ñoàng Vaticanoâ II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Maïc Khaûi Thieân Chuùa Dei Verbum, 10.
-----------
[46] Origen, Contra Celsum, IV, 75: SC 136, 372.
[47] Nhö treân, 85:. SC 136, 394.
[48] "Choruses from The Rock" in: The Collected Poems and Plays 1909-1950, New York 1980, 106.
[49] X. Dialogus cum Tryphone Iudaeo, 100, 5: PG 6, 710.
[50] X. Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Hoäi Thaùnh Lumen Gentium, 58
Phaoloâ Phaïm Xuaân Khoâi chuyeån dòch Vieät ngöõ töø baûn Latinh vaø tieáng Phaùp cuûa Toøa Thaùnh