Toaøn vaên Thoâng Ñieäp
AÙnh Saùng Ñöùc Tin (Lumen Fidei)
cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ
Toaøn vaên Thoâng Ñieäp AÙnh Saùng Ñöùc Tin (Lumen Fidei) cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
Vatican (VietCatholic News 17-07-2013) - Thoâng ñieäp ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ ñöôïc coâng boá saùng ngaøy 5 thaùng 7 naêm 2013 vôùi töïa ñeà "Lumen Fidei" (AÙnh saùng Ñöùc Tin).
Thoâng ñieäp ñöôïc coâng boá baèng 6 thöù tieáng: YÙ, Anh, Phaùp, Ñöùc, Taây Ban Nha vaø Boà ñaøo nha vaø ñöôïc giôùi thieäu vôùi giôùi baùo chí trong cuoäc hoïp baùo taïi phoøng baùo chí Toøa Thaùnh, do Ñöùc Hoàng Y Marc Ouellet, Toång tröôûng Boä Giaùm Muïc, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Gerhard Mueller, Toång tröôûng Boä Giaùo lyù ñöùc tin vaø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Rino Fisichella, Chuû tòch Hoäi ñoàng Toøa Thaùnh taùi truyeàn giaûng Tin Möøng.
Vaên kieän naøy ñöôïc göûi ñeán caùc Giaùm Muïc, Linh Muïc, Phoù Teá, caùc tu só nam nöõ vaø toaøn theå giaùo daân. Nhö chính Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ giaûi thích: vaên kieän naøy haàu nhö ñaõ ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc 16 hoaøn thaønh vaø ngaøi chæ ñoùng goùp theâm maø thoâi. Muïc ñích cuûa Thoâng Ñieäp laø phuïc hoài ñaëc tính aùnh saùng cuûa chính ñöùc tin, coù theå soi saùng cho toaøn theå cuoäc soáng con ngöôøi.
Ngoaøi phaàn nhaäp ñeà (1-7) vaø keát luaän (58-60), Thoâng Ñieäp "AÙnh Saùng Ñöùc Tin" goàm 4 chöông:
Chöông Moät: Chuùng ta ñaõ tin vaøo tình yeâu (xem 1Ga 4:16)
Chöông Hai: Caùc ngöôi seõ khoâng hieåu neáu khoâng tin (xem Is 7:9)
Chöông Ba: Toâi trao cho anh em ñieàu toâi ñaõ nhaän ñöôïc (xem 1 Cor 15:3)
Chöông Boán: Thieân Chuùa chuaån bò cho caùc ngaøi moät kinh thaønh (xem Dt 11:16)
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Vuõ Vaên An toaøn vaên Thoâng Ñieäp Lumen Fidei cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ:
1. AÙnh saùng ñöùc tin: ñoù laø caùch truyeàn thoáng Giaùo Hoäi noùi veà hoàng phuùc do Chuùa Gieâsu mang tôùi. Trong Tin Möøng Gioan, Chuùa Kitoâ töï noùi veà Ngöôøi: "Ta ñeán nhö aùnh saùng böôùc vaøo traàn gian, ñeå baát cöù ai tin vaøo Ta seõ khoâng coøn ôû trong boùng toái nöõa" (Ga 12:46). Thaùnh Phaoloâ söû duïng cuøng moät hình aûnh: "Thieân Chuùa, Ñaáng töøng phaùn 'aùnh saùng haõy chieáu soi töø trong boùng toái' ñaõ chieáu soi taâm hoàn chuùng toâi" (2Cor 4:6). Theá giôùi ngoaïi giaùo, moät theá giôùi khao khaùt aùnh saùng, ñaõ nhìn thaáy söï phaùt trieån cuûa vieäc toân thôø thaàn maët trôøi, Sol Invictus, maø hoï keâu caàu moãi ngaøy vaøo luùc bình minh. AÁy theá nhöng duø maët trôøi moãi saùng moãi môùi, roõ raøng noù vaãn khoâng coù khaû naêng chieáu saùng toaøn boä cuoäc nhaân sinh. Maët trôøi khoâng chieáu soi moïi thöïc taïi; caùc tia saùng cuûa noù khoâng theå vaøo saâu trong boùng söï cheát, nôi maø maét con ngöôøi khoâng thaáy aùnh saùng cuûa noù. Thaùnh Giustinoâ Töû Ñaïo vieát raèng "Khoâng ai saün saøng cheát vì nieàm tin cuûa mình vaøo maët trôøi" (1). YÙ thöùc ñöôïc chaân trôøi meânh moâng maø ñöùc tin môû ra tröôùc maét hoï, caùc Kitoâ höõu ñaõ keâu caàu Chuùa Gieâsu nhö laø maët trôøi ñích thöïc "vôùi tia saùng ban söï soáng" (2). Vôùi Maùcta, ñang khoùc thöông caùi cheát cuûa em trai mình laø Ladaroâ, Chuùa Gieâsu baûo: "Toâi ñaõ chaúng noùi vôùi chò raèng neáu chò tin, chò seõ thaáy vinh quang Thieân Chuùa ñoù sao?" (Ga 11:40). Ai tin, seõ thaáy; hoï thaáy baèng thöù aùnh saùng ñang soi saùng troïn cuoäc haønh trình cuûa hoï, vì aùnh saùng naøy phaùt xuaát töø Chuùa Kitoâ phuïc sinh, sao mai khoâng bao giôø laën.
Moät aùnh saùng aûo?
2. AÁy theá nhöng, khi noùi tôùi aùnh saùng ñöùc tin, ta gaàn nhö nghe ñöôïc phaûn baùc cuûa nhieàu ngöôøi cuøng thôøi vôùi ta. Thôøi hieän ñaïi, aùnh saùng naøy bò coi chæ ñuû cho caùc xaõ hoäi thôøi xöa, nhöng voâ duïng ñoái vôùi thôøi môùi, ñoái vôùi moät nhaân loaïi ñang thaønh hình, moät nhaân loaïi töï haøo veà tính höõu lyù cuûa mình vaø luoân muoán khaùm phaù töông lai moät caùch môùi meû. Do ñoù, ñoái vôùi moät soá ngöôøi, ñöùc tin mang daùng daáp cuûa moät aùnh saùng aûo, ngaên khoâng cho nhaân loaïi maïnh daïn leân ñöôøng tìm kieám nhaän thöùc. Nietzsche luùc coøn treû töøng khuyeán khích chò mình laø Elisabeth maïo hieåm, daùm daüm chaân leân "nhöõng neûo ñöôøng môùi# vôùi taát caû nhöõng ñieàu khoâng chaéc chaén cuûa moät ngöôøi phaûi tìm ra con ñöôøng rieâng cho mình". OÂng noùi theâm: "ñaây laø nôi con ñöôøng cuûa nhaân loaïi baét ñaàu: neáu chò muoán coù bình an cho linh hoàn vaø haïnh phuùc, thì chò tin ñi, nhöng neáu chò muoán theo ñuoåi chaân lyù, chò phaûi tìm kieám" (3). Hình nhö tín ngöôõng khoâng ñi ñoâi vôùi vieäc tìm kieám. Töø khôûi ñieåm naøy, Nietzsche seõ khai trieån vieäc oâng pheâ phaùn Kitoâ Giaùo ñaõ laøm giaûm yù nghóa troïn veïn cuûa nhaân sinh vaø töôùc boû khoûi ñôøi ngöôøi nhöõng môùi laï vaø maïo hieåm cuûa noù. Hieåu nhö theá, ñöùc tin laø aûo töôûng cuûa aùnh saùng, moät aûo töôûng chaën loái tieán leân töông lai cuûa moät nhaân loaïi giaûi thoaùt.
3. Trong dieãn trình aáy, ñöùc tin bò lieân keát vôùi boùng toái. Coù nhöõng ngöôøi coá gaéng cöùu vôùt ñöùc tin baèng caùch daønh choã cho noù song song vôùi aùnh saùng lyù trí. Choã naøy seõ ñöôïc môû ra baát cöù nôi naøo aùnh saùng lyù trí khoâng chieáu thaáu, baát cöù nôi naøo söï chaéc chaén khoâng theå naøo coù ñöôïc nöõa. Nhö theá, ñöùc tin ñöôïc hieåu nhö moät cuù nhaåy vaøo trong boùng toái, caàn tieáp nhaän luùc khoâng coù aùnh saùng, bò thuùc ñaåy bôûi xuùc caûm muø quaùng, hay nhö moät aùnh saùng chuû quan, coù leõ coù khaû naêng haâm noùng taâm hoàn vaø ñem laïi nguoàn an uûi cho baûn thaân, nhöng khoâng phaûi laø ñieàu coù theå ñeà xuaát cho ngöôøi khaùc laøm aùnh saùng khaùch quan chung vôùi khaû naêng daãn ñöôøng. Tuy nhieân, töø töø nhöng chaéc chaén, ngöôøi ta seõ hieåu ra raèng aùnh saùng cuûa lyù trí töï laäp hieån nhieân khoâng ñuû ñeå soi saùng töông lai; cuoái cuøng, töông lai vaãn maõi laø chieác boùng vaø ñaày sôï seät voâ minh. Thaønh thöû, nhaân loaïi töø boû cuoäc ñi tìm thöù aùnh saùng vó ñaïi, laø chính Chaân Lyù, ngoõ haàu töï baèng loøng vôùi nhöõng aùnh saùng nhoû hôn voán chæ soi saùng nhöõng khoaûnh khaéc mau qua chöù khoâng chöùng toû ñöôïc khaû naêng chæ ñöôøng. AÁy theá nhöng, vì thieáu aùnh saùng, moïi söï trôû neân muø môø; ngöôøi ta khoâng theå phaân bieät thieän ra khoûi aùc, hay con ñöôøng daãn tôùi ñích ñieåm cuûa ta khoûi nhöõng con ñöôøng khaùc voán laøm ta laån quaån trong nhöõng ñöôøng voøng baát taän, khoâng ñi tôùi ñaâu.
Moät aùnh saùng caàn ñöôïc tìm ra
4. Do ñoù, ñieàu heát söùc khaån thieát laø moät laàn nöõa phaûi thaáy raèng ñöùc tin laø aùnh saùng, bôûi vì moät khi ngoïn löûa ñöùc tin taét ñi, moïi aùnh saùng khaùc ñeàu baét ñaàu taøn luïi. AÙnh saùng ñöùc tin laø aùnh saùng ñoäc ñaùo, vì noù coù khaû naêng chieáu soi moïi khía caïnh cuûa nhaân sinh. Moät aùnh saùng maïnh nhö theá khoâng theå phaùt xuaát töø ta maø töø moät nguoàn nguyeân thuûy hôn: noùi cho goïn, noù phaûi phaùt xuaát töø Thieân Chuùa. Ñöùc tin phaùt xuaát töø cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng, Ñaáng môøi goïi ta vaø maëc khaûi tình yeâu cuûa Ngöôøi cho ta, moät tình yeâu ñi tröôùc ta vaø ta coù theå döïa vaøo ñeå ñöôïc an toaøn vaø xaây döïng ñöôïc ñôøi ta. Khi ñaõ ñöôïc tình yeâu naøy bieán ñoåi, ta seõ coù ñöôïc vieãn kieán töôi môùi, nhöõng con maét môùi ñeå nhìn; ta seõ hieåu ra raèng noù chöùa ñöïng lôøi höùa thaønh töïu vó ñaïi, vaø caû moät töông lai môû ra tröôùc maét ta. Tieáp nhaän töø Thieân Chuùa nhö moät hoàng aân sieâu nhieân, ñöùc tin trôû thaønh aùnh saùng daãn ñöôøng ta ñi, höôùng daãn cuoäc haønh trình cuûa ta qua thôøi gian. Moät ñaøng, noù laø aùnh saùng phaùt xuaát töø quaù khöù, aùnh saùng kyù öùc neàn taûng veà cuoäc ñôøi Chuùa Gieâsu, thöù kyù öùc maïc khaûi tình yeâu hoaøn toaøn ñaùng tin caäy cuûa Ngöôøi, moät tình yeâu coù khaû naêng chieán thaéng söï cheát. AÁy theá nhöng, vì Chuùa Kitoâ ñaõ soáng laïi vaø keùo ta ra khoûi söï cheát, ñöùc tin cuõng laø aùnh saùng phaùt sinh töø töông lai vaø môû ra tröôùc maét ta nhöõng chaân trôøi bao la daãn ta ra khoûi nhöõng baûn ngaõ coâ laäp cuûa ta maø höôùng tôùi caùi roäng daøi cuûa hieäp thoâng. Ta seõ tieán tôùi choã thaáy raèng ñöùc tin khoâng naèm trong boùng raâm vaø aûm ñaïm; noù laø aùnh saùng cho toái taêm cuûa ta. Trong Thaàn Kòch, sau khi baøy toû nieàm tin cuûa mình vaøo Thaùnh Pheâroâ, Dante moâ taû aùnh saùng naøy nhö "moät ñoám saùng sau ñoù trôû neân ngoïn löûa böøng böøng vaø nhö sao trôøi raïng saùng trong toâi" (4). Ñaây laø thöù aùnh saùng maø giôø ñaây toâi muoán xem seùt ñeå noù lôùn leân vaø soi saùng hieän taïi, trôû thaønh ngoâi sao raïng chieáu chaân trôøi haønh trình cuûa ta vaøo moät thôøi ñieåm nhaân loaïi raát caàn aùnh saùng.
5. Tröôùc ngaøy chòu khoå naïn, Chuùa Kitoâ baûo ñaûm vôùi Thaùnh Pheâroâ raèng: "Thaày ñaõ caàu nguyeän cho con ñeå ñöùc tin cuûa con ñöùng vöõng" (Lc 22:32). Roài Ngöôøi baûo ngaøi phaûi cuûng coá anh chò em mình trong cuøng moät ñöùc tin aáy. YÙ thöùc ñöôïc nhieäm vuï trao phoù cho Ngöôøi Keá Nhieäm Thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI ñaõ coâng boá Naêm Ñöùc Tin hieän nay, moät thôøi gian ôn phuùc giuùp ta caûm nhaän ñöôïc nieàm vui lôùn cuûa vieäc tin vaø ñeå laøm töôi môùi söï bôû ngôõ thaùn phuïc cuûa ta tröôùc caùc chaân trôøi bao la ñöôïc ñöùc tin roäng môû, ñeå roài tuyeân xöng ñöùc tin naøy trong tính hôïp nhaát vaø toaøn veïn cuûa noù, trung thaønh vôùi kyù öùc cuûa Chuùa vaø ñöôïc naâng ñôõ nhôø söï hieän dieän cuûa Ngöôøi vaø haønh ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Nieàm xaùc tín phaùt sinh töø moät ñöùc tin voán ñem theo neùt cao caû vaø thaønh töïu cho ñôøi, moät ñöùc tin ñaët troïng taâm vaøo Chuùa Kitoâ vaø vaøo quyeàn naêng ôn thaùnh cuûa Ngöôøi, voán gôïi höùng cho söù meänh cuûa caùc Kitoâ höõu ñaàu tieân. Trong haïnh caùc töû ñaïo, ta ñoïc ñöôïc cuoäc ñoái thoaïi sau ñaây giöõa quan toøa Roâma Rusticus vaø moät Kitoâ höõu coù teân Hierax: "'cha meï em ñaâu?', quan toøa hoûi vò töû ñaïo. Ngaøi traû lôøi: 'cha thaät cuûa chuùng toâi laø Chuùa Kitoâ, vaø meï cuûa chuùng toâi laø ñöùc tin vaøo Ngöôøi'" (5). Ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu tieân khôûi naøy, ñöùc tin, hieåu nhö cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng nôi Chuùa Kitoâ, quaû laø "moät ngöôøi meï", vì noù ñem hoï ra aùnh saùng vaø sinh haï hoï vaøo söï soáng thaàn linh, moät kinh nghieäm môùi vaø moät vieãn kieán choùi loøa veà hieän sinh maø hoï saün saøng laøm chöùng coâng khai cho tôùi cuøng.
6. Naêm Ñöùc Tin ñöôïc khai môû vaøo dòp kyû nieäm laàn thöù 50 ngaøy khai maïc Coâng Ñoàng Vatican II. Töï noù ñaây laø daáu chæ roõ raøng: Vatican II laø Coâng Ñoàng veà ñöùc tin (6), vì noù yeâu caàu ta taùi laäp quyeàn toái thöôïng cuûa Thieân Chuùa nôi Chuùa Kitoâ laøm trung taâm ñôøi ta, caû nhö moät Giaùo Hoäi laãn nhö nhöõng caù nhaân. Giaùo Hoäi khoâng bao giôø coi ñöùc tin laø chuyeän ñöông nhieân, nhöng bieát raèng hoàng aân naøy cuûa Thieân Chuùa caàn ñöôïc nuoâi döôõng vaø taêng cöôøng ñeå noù coù khaû naêng tieáp tuïc soi daãn con ñöôøng löõ haønh cuûa ta. Coâng Ñoàng Vatican II giuùp cho aùnh saùng ñöùc tin coù khaû naêng chieáu soi kinh nghieäm nhaân baûn cuûa ta töø beân trong, ñoàng haønh vôùi moïi ngöôøi nam nöõ cuûa thôøi ta trong cuoäc haønh trình cuûa hoï. Coâng Ñoàng cho thaáy roõ ñöùc tin ñaõ phong phuù hoùa ñôøi soáng ra sao trong moïi chieàu kích cuûa noù.
7. Trong lieân tuïc tính vôùi moïi ñieàu Huaán Quyeàn cuûa Giaùo Hoäi voán tuyeân boá xöa nay veà nhaân ñöùc ñoái thaàn naøy, caùc xem seùt veà ñöùc tin ôû ñaây nhaèm boå tuùc nhöõng ñieàu Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI töøng vieát trong caùc thoâng ñieäp cuûa ngaøi veà ñöùc aùi vaø ñöùc caäy. Chính ngaøi ñaõ gaàn nhö hoaøn taát döï thaûo ñaàu tieân cuûa thoâng ñieäp veà ñöùc tin. Vì theá, toâi heát söùc bieát ôn ngaøi, vaø trong tö caùch anh em cuûa ngaøi trong Chuùa Kitoâ, toâi ñaõ tieáp noái coâng trình toát ñeïp cuûa ngaøi vaø theâm moät ít ñoùng goùp cuûa rieâng toâi. Ngöôøi Keá Nhieäm Thaùnh Pheâroâ, hoâm qua, hoâm nay vaø ngaøy mai, luoân ñöôïc môøi goïi cuûng coá anh chò em mình trong kho taøng voâ giaù ñöùc tin maø Thieân Chuùa ñaõ ban cho ta laøm aùnh saùng daãn ñöôøng cho nhaân loaïi.
Trong hoàng aân ñöùc tin cuûa Thieân Chuùa, moät nhaân ñöùc ñaày traøn sieâu nhieân, ta hieåu ra raèng moät tình yeâu vó ñaïi ñaõ ñöôïc hieán taëng cho ta, moät lôøi toát ñeïp ñaõ ñöôïc ngoû vôùi ta vaø khi ta chaøo ñoùn lôøi aáy, töùc Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ngoâi Lôøi thaønh xaùc phaøm, Chuùa Thaùnh Thaàn seõ bieán ñoåi ta, roïi saùng con ñöôøng töông lai cuûa ta vaø giuùp ta haân hoan tieán böôùc treân ñöôøng aáy baèng ñoâi caùnh hy voïng. Ñöôïc ñan keát moät caùch dieäu kyø nhö theá, ñöùc tin, ñöùc caäy vaø ñöùc meán laø löïc ñaåy cuûa ñôøi soáng Kitoâ höõu khi noù tieán böôùc höôùng veà vieäc hieäp thoâng troïn veïn vôùi Thieân Chuùa. Nhöng con ñöôøng môû roäng ñöùc tin tröôùc maét ta naøy laø con ñöôøng naøo? Nguoàn goác aùnh saùng maïnh meõ voán chieáu soi cuoäc haønh trình cuûa moät ñôøi thaønh coâng vaø nhieàu hieäu quaû naøy laø ñaâu?
Chöông Moät: Chuùng ta ñaõ tin vaøo tình yeâu (xem 1Ga 4:16)
AÙpraham, cha chuùng ta trong ñöùc tin
8. Ñöùc tin môû ñöôøng tröôùc maét ta vaø ñoàng haønh vôùi ta qua thôøi gian. Bôûi ñoù, muoán hieåu ñöùc tin laø gì, ta caàn theo doõi ñöôøng ñi cuûa noù, con ñöôøng ñöôïc caùc tín höõu böôùc ñi, nhö ñaõ ñöôïc chöùng minh ñaàu tieân trong Cöïu Öôùc. ÔÛ ñaây, ñòa vò ñoäc ñaùo phaûi daønh cho AÙpraham, cha chuùng ta trong ñöùc tin. Trong ñôøi oâng, moät ñieàu gaây boái roái töøng ñaõ dieãn ra: Thieân Chuùa leân tieáng vôùi oâng; Ngöôøi töï maëc khaûi laø Thieân Chuùa, Ñaáng ñang noùi vaø goïi teân oâng. Ñöùc tin ñöôïc noái keát vôùi vieäc nghe. AÙpraham khoâng nhìn thaáy Thieân Chuùa, nhöng nghe thaáy tieáng Ngöôøi. Nhö theá, ñöùc tin tieáp nhaän khía caïnh baûn vò cuûa noù. Thieân Chuùa khoâng phaûi laø vò thaàn cuûa moät nôi choán ñaëc thuø, hay moät vò thaàn noái keát vôùi moät thôøi thaùnh thieâng ñaëc bieät naøo ñoù, nhöng laø Thieân Chuùa cuûa moät con ngöôøi, Thieân Chuùa cuûa AÙpraham, cuûa Ixaaùc vaø cuûa Giacoùp, coù khaû naêng haønh ñoäng qua laïi vôùi con ngöôøi vaø thieát laäp moät giao öôùc vôùi hoï. Ñöùc tin laø lôøi ñaùp traû cuûa ta ñoái vôùi moät lôøi ñaõ ñích thaân noùi vôùi ta, lôøi ñaùp traû moät "Ngaøi" (Thou) töøng goïi ta ñích danh.
9. Lôøi noùi vôùi AÙpraham chöùa ñöïng caû keâu goïi laãn höùa heïn. Tröôùc nhaát, ñoù laø lôøi keâu goïi lìa boû queâ höông, lôøi môøi goïi ñi tôùi moät cuoäc soáng môùi, khôûi ñaàu cho moät xuaát haønh seõ höôùng oâng tôùi moät töông lai khoâng döï ñoaùn ñöôïc. Caùi nhìn maø ñöùc tin seõ ñem laïi cho AÙpraham luoân luoân ñöôïc lieân keát vôùi nhu caàu phaûi böôùc caùi böôùc ñaàu tieán tôùi naøy: ñöùc tin "thaáy" bao laâu noù tieán böôùc, bao laâu noù quyeát ñònh böôùc vaøo caùc chaân trôøi do lôøi Thieân Chuùa môû ra. Lôøi naøy cuõng chöùa moät höùa heïn: doøng doõi ngöôi seõ lôùn lao veà con soá, ngöôi seõ laø cha moät daân toäc vó ñaïi (xem St 13:16; 15:5; 22:17). Muoán ñaùp traû lôøi ñaõ ñi tröôùc noù, ñöùc tin cuûa AÙpraham phaûi luoân laø moät haønh vi töôûng nhôù. AÁy theá nhöng vieäc töôûng nhôù naøy khoâng coät chaët vaøo caùc bieán coá quaù khöù maø, vì laø töôûng nhôù moät lôøi höùa, noù phaûi coù khaû naêng môû cöûa töông lai, doõi aùnh saùng leân con ñöôøng phaûi ñi. Ta thaáy ñöùc tin, hieåu nhö vieäc töôûng nhôù töông lai, memoria futuri, do ñoù lieân keát chaët cheõ vôùi ñöùc caäy.
10. AÙpraham ñöôïc yeâu caàu phoù thaùc vaøo lôøi naøy. Ñöùc tin hieåu raèng ñieàu beà ngoaøi xem ra phuø phieám vaø thoaùng qua laø lôøi noùi, nhöng khi ñöôïc noùi ra bôûi vò Thieân Chuùa voán chính laø tín trung, noù trôû thaønh tuyeät ñoái chaéc chaén vaø khoâng theå lay chuyeån ñöôïc, ñuû baûo ñaûm cho tính lieân tuïc cuûa cuoäc haønh trình qua thôøi gian cuûa ta. Ñöùc tin chaáp nhaän lôøi naøy nhö taûng ñaù vöõng chaéc, treân ñoù, ta coù theå xaây döïng, moät ñaïi loä thaúng taép treân ñoù ta coù theå du haønh. Trong Thaùnh Kinh, ñöùc tin ñöôïc dieãn taû baèng töø Hípri 'emunah, do ñoäng töø 'aman coù nghóa laø "duy trì" (to uphold). Haïn töø 'emunah chæ caû loøng tín trung cuûa Thieân Chuùa laãn ñöùc tin cuûa con ngöôøi. Ngöôøi coù ñöùc tin nhaän ñöôïc söùc maïnh nhôø ñaët mình vaøo baøn tay Thieân Chuùa, Ñaáng tín trung. Vui ñuøa vôùi nghóa keùp cuûa haïn töø naøy, moät nghóa keùp cuõng tìm thaáy trong haïn töø Hy Laïp pistos vaø haïn töø La Tinh fidelis, Thaùnh Cyril Thaønh Gieârusalem ca ngôïi phaåm giaù Kitoâ höõu, ngöôøi ñaõ nhaän teân cuûa chính Thieân Chuùa: vì caû hai ñeàu ñöôïc goïi laø "tín höõu" (faithful) (8). Nhö Thaùnh Augustinoâ töøng giaûi thích: "con ngöôøi tín trung khi hoï tin vaøo Thieân Chuùa vaø caùc lôøi Ngöôøi höùa; Thieân Chuùa tín trung khi Ngöôøi ban cho con ngöôøi ñieàu Ngöôøi ñaõ höùa" (9).
11. Coù moät yeáu toá cuoái cuøng trong caâu truyeän cuûa AÙpraham raát quan troïng ñeå ta hieåu ñöùc tin cuûa oâng. Duø ñem laïi söï môùi meû vaø ngaïc nhieân, lôøi Thieân Chuùa khoâng heà xa laï ñoái vôùi kinh nghieäm cuûa AÙpraham. Trong tieáng noùi ñang noùi vôùi oâng, AÙpraham nhaän ra lôøi keâu goïi saâu saéc voán luoân hieän dieän taïi coát loõi höõu theå oâng. Thieân Chuùa coät chaët lôøi höùa cuûa Ngöôøi vaøo khía caïnh ñôøi ngöôøi luoân toû ra "ñaày höùa heïn" nhaát, töùc chöùc phaän laøm cha, sinh ra söï soáng môùi.: "Xara vôï ngöôi seõ mang thai cho ngöôi moät con trai, vaø ngöôi seõ ñaët teân cho noù laø Ixaaùc" (St 17:19). Thieân Chuùa, Ñaáng yeâu caàu AÙpraham hoaøn toaøn tín thaùc, töï maëc khaûi mình laø nguoàn moïi söï soáng. Nhö theá, ñöùc tin lieân keát vôùi tình phuï töû cuûa Thieân Chuùa, moät tình phuï töû phaùt sinh ra muoân loaøi; Thieân Chuùa, Ñaáng keâu goïi AÙpraham laø Taïo Hoùa, Ñaáng "keâu goïi moïi söï chöa hieän höõu böôùc vaøo hieän höõu" (Rm 4:17), Ñaáng "choïn ta tröôùc khi ñaët neàn cho theá giôùi# vaø ñònh cho ta ñöôïc nhaän laøm con caùi Ngöôøi" (Eph. 1:4-5). Ñoái vôùi AÙpraham, ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa doõi saùng vaøo noäi thaúm höõu theå oâng, giuùp oâng nhìn nhaän suoái nguoàn söï thieän ôû ngay goác reã moïi söï vaø hieåu ra raèng ñôøi oâng khoâng phaûi laø saûn phaåm cuûa moät hö theå (non-being) hay moät ruûi may, maø laø keát quaû moät lôøi keâu goïi coù tính baûn vò vaø moät tình yeâu cuõng coù tính baûn vò. Thieân Chuùa nhieäm maàu, Ñaáng keâu goïi oâng, khoâng phaûi laø vò thaàn xa laï, maø laø Thieân Chuùa, nguoàn goác vaø ñieåm töïa chính cuûa moïi söï hieän höõu. Thöû thaùch vó ñaïi ñoái vôùi ñöùc tin cuûa AÙpraham, töùc vieäc saùt teá con trai Ixaaùc, cho thaáy phaïm vi trong ñoù tình yeâu nguyeân thuûy naøy coù khaû naêng ñaûm baûo söï soáng quaù beân kia söï cheát. Lôøi töøng coù khaû naêng döïng leân moät con trai cho keû "teä nhö ñaõ cheát", trong caûnh "caèn coãi" cuûa loøng daï Xara (xem Rm 4:19), cuõng coù theå giöõ lôøi höùa töông lai baát chaáp moïi thöû thaùch vaø nguy hieåm (xem Dt 11:19; Rm 4:21).
Ñöùc tin cuûa Israel
12. Lòch söû daân Israel trong Saùch Xuaát Haønh dieãn tieán theo con ñöôøng ñöùc tin cuûa AÙpraham. Moät laàn nöõa, ñöùc tin phaùt sinh töø moät ôn phuùc nguyeân thuûy: Israel tin töôûng vaøo Thieân Chuùa, Ñaáng höùa seõ giaûi phoùng daân Ngöôøi khoûi caûnh khoán cuøng. Ñöùc tin trôû thaønh lôøi môøi goïi thöïc hieän cuoäc haønh trình laâu daøi daãn tôùi vieäc thôø phöôïng Chuùa treân Nuùi Sinai vaø thöøa höôûng ñaát höùa. Tình yeâu Thieân Chuùa ñöôïc coi nhö tình yeâu cuûa moät ngöôøi cha coõng con doïc ñöôøng (xem Ñnl 1:31). Vieäc Isarel tuyeân xöng ñöùc tin mang daùng daáp moät trình thuaät veà nhöõng kyø coâng cuûa Thieân Chuùa trong vieäc giaûi phoùng daân Ngöôøi vaø haønh ñoäng nhö ngöôøi höôùng daãn hoï (xem Ñnl 26:5-11), moät trình thuaät ñöôïc löu truyeàn töø theá heä naøy qua theá heä noï. AÙnh saùng cuûa Thieân Chuùa chieáu roïi Israel qua vieäc töôûng nhôù caùc kyø coâng ñaày quyeàn naêng cuûa Chuùa, ñöôïc nhaéc laïi vaø cöû haønh trong thôø phöôïng, vaø ñöôïc truyeàn tuïng töø cha tôùi con. ÔÛ ñaây, ta thaáy aùnh saùng ñöùc tin ñaõ ñöôïc lieân keát ra sao vôùi nhöõng truyeän soáng cuï theå, vôùi vieäc töôûng nieäm ñaày bieát ôn caùc kyø coâng ñaày quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa vaø vieäc töø töø neân troïn lôøi höùa cuûa Ngöôøi. Kieán truùc Goâtích ñaõ noùi leân ñieàu naøy caùch roõ raøng: taïi caùc nhaø thôø chính toøa, aùnh saùng tuoân ñoå töø trôøi xuoáng baèng caùch xuyeân qua caùc cöûa soå moâ taû lòch söû cöùu roãi. AÙnh saùng cuûa Thieân Chuùa ñeán vôùi ta qua trình thuaät töï toû mình ra cuûa Ngöôøi, vaø do ñoù trôû neân coù khaû naêng roïi saùng cho cuoäc vöôït qua thôøi gian cuûa ta baèng vieäc nhaéc nhôù caùc hoàng aân cuûa Ngöôøi vaø vieäc chöùng minh Ngöôøi ñaõ laøm troïn caùc lôøi höùa ra sao.
13. Lòch söû Israel cuõng cho ta thaáy côn caùm doã voâ tín maø daân toäc naøy hôn moät laàn sa vaøo. ÔÛ ñaây, ñieàu ngöôïc vôùi ñöùc tin ñöôïc moâ taû laø thôø ngaãu thaàn. Trong khi Moâseâ ñang thöa chuyeän cuøng Thieân Chuùa treân Nuùi Sinai, thì daân khoâng chòu ñöôïc maàu nhieäm daáu aån cuûa Thieân Chuùa, khoâng chòu ñöôïc thôøi gian chôø ñôïi ñeå thaáy nhan Ngöôøi. Töø chính baûn chaát cuûa noù, ñöùc tin ñoøi ngöôøi ta phaûi töø boû vieäc chieám höõu töùc khaéc ñieàu maø thò giaùc nhö muoán hieán daâng; noù laø lôøi môøi höôùng veà nguoàn aùnh saùng, trong khi toân kính maàu nhieäm cuûa moät thaùnh nhan chæ chòu ñích thaân töï toû loä vaøo luùc thuaän tieän. Martin Buber coù laàn ñaõ trích daãn caâu ñònh nghóa do giaùo só Koch ñeà xuaát veà vieäc thôø ngaãu thaàn: thôø ngaãu thaàn laø "khi moät khuoân maët ngoû vôùi moät khuoân maët voán khoâng phaûi laø moät khuoân maët" (10). Thay vì tin vaøo Thieân Chuùa, xem ra toát hôn neân thôø moät ngaãu thaàn, maø ta coù theå nhìn thaúng vaøo maët vaø bieát roõ goác gaùc, vì noù laø saûn phaåm cuûa baøn tay ta. Ñöùng tröôùc moät ngaãu thaàn, ta khoâng heà coù nguy cô bò keâu goïi phaûi töø boû söï an toaøn cuûa mình, vì ngaãu thaàn "coù mieäng nhöng khoâng theå noùi" (Tv 115:5). Ta baét ñaàu nhaän ra, ngaãu thaàn coù ñoù nhö moät caùi côù ñeå ta töï ñaët ta vaøo taâm ñieåm thöïc taïi vaø thôø phöôïng saûn phaåm cuûa chính baøn tay ta. Moät khi con ngöôøi ñaùnh maát xu höôùng neàn taûng voán thoáng nhaát hoùa hieän sinh cuûa hoï, hoï töï ñaäp tan hoï thaønh nhieàu maûnh cho caùc theøm muoán cuûa mình; khi töø khöôùc khoâng chòu chôø ñôïi giôø höùa heïn, truyeän ñôøi hoï ñoå beå thaønh muoân vaøn nhöõng khoaûnh khaéc rôøi raïc khaùc nhau. Nhö theá, thôø ngaãu thaàn luoân luoân laø ña thaàn, voâ ñònh böôùc töø oâng chuùa naøy qua oâng chuùa noï. Thôø ngaãu thaàn khoâng ñöa ra moät haønh trình naøo maø laø dö thöøa nhöõng neûo ñöôøng chaúng daãn tôùi ñaâu vaø chæ taïo neân moät meâ traän ñoà. Nhöõng ai quyeát ñònh khoâng ñaët nieàm tin nôi Thieân Chuùa haún nghe thaáy ñinh tai ñuû moïi thöù ngaãu thaàn hoâ hoaùn: "Haõy ñaët tin töôûng nôi ta!". Voán lieân keát vôùi hoài taâm, ñöùc tin quaû ñoái nghòch vôùi vieäc thôø ngaãu thaàn; noù xa lìa caùc ngaãu thaàn ñeå höôùng veà Thieân Chuùa haèng soáng trong moät gaëp gôõ baûn vò. Tin coù nghóa laø phoù thaùc cho moät tình yeâu nhaân haäu luoân luoân chaáp nhaän vaø tha thöù, luoân naâng ñôõ vaø höôùng daãn ñôøi ta, vaø luoân toû quyeàn naêng cuûa mình qua khaû naêng laøm thaúng baêng moïi ñöôøng neùt khuùc khuyûu cuûa lòch söû. Ñöùc tin heä ôû vieäc quyeát taâm ñeå mình khoâng ngöøng ñöôïc lôøi môøi goïi cuûa Thieân Chuùa bieán ñoåi vaø canh taân. Chính vì theá coù söï nghòch lyù naøy: nhôø khoâng ngöøng höôùng veà Thieân Chuùa, ta khaùm phaù ra con ñöôøng chaéc chaén giaûi phoùng ta khoûi caûnh tan raõ maø caùc ngaãu thaàn voán aùp ñaët treân ta.
14. Trong ñöùc tin cuûa Israel, ta cuõng gaëp khuoân maët Moâseâ, ngöôøi trung gian. Daân coù theå khoâng thaáy maët Thieân Chuùa; nhöng Moâseâ laø ngöôøi noùi chuyeän vôùi Giaveâ treân nuùi cao roài noùi laïi cho daân bieát thaùnh yù Chuaù. Coù söï hieän dieän cuûa moät trung gian giöõa mình, Israel hoïc ñöôïc caùch cuøng haønh trình vôùi nhau trong hôïp nhaát. Haønh vi ñöùc tin cuûa caù nhaân tìm ñöôïc choã ñöùng trong coäng ñoaøn, trong caùi "chuùng toâi" chung cuûa toaøn daân, moät daân maø trong ñöùc tin gioáng nhö moät con ngöôøi duy nhaát, "con trai ñaàu loøng cuûa Ta" nhö Thieân Chuùa töøng moâ taû veà daân Israel (xem Xh 4:22). ÔÛ ñaây, trung gian khoâng heà laø moät trôû ngaïi, nhöng laø moät môû ñöôøng: nhôø gaëp gôõ vôùi ngöôøi khaùc, taàm nhìn cuûa ta vöôn tôùi moät chaân lyù lôùn hôn chính ta. Rousseau coù laàn than vaõn raèng oâng ta khoâng nhìn thaáy Thieân Chuùa: vì "Coù quaù nhieàu ngöôøi ñöùng giöõa Thieân Chuùa vaø toâi" (11)# Haù khoâng ñôn giaûn vaø töï nhieân hay sao neáu Thieân Chuùa chòu kieám Moâseâ ñi noùi chuyeän vôùi Jean Jacques Rousseau?"(12). Theo quan nieäm caù nhaân chuû nghóa vaø chaät heïp veà löông taâm, ngöôøi ta khoâng theå ñaùnh giaù ñöôïc yù nghóa cuûa trung gian, ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng tham döï vaøo vieãn kieán cuûa ngöôøi khaùc naøy, caùi nhaän thöùc chung voán laø nhaän thöùc rieâng cuûa tình yeâu naøy. Ñöùc tin laø ôn phuùc nhöng khoâng cuûa Thieân Chuùa, moät ôn ñoøi hoûi söï khieâm nhöôøng vaø loøng can ñaûm ñeå tín thaùc vaø phoù thaùc; noù giuùp ta khaû naêng nhìn ra con ñöôøng saùng laùng daãn tôùi cuoäc gaëp gôõ Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi: töùc lòch söû cöùu roãi.
Söï vieân maõn cuûa Ñöùc Tin Kitoâ Giaùo
15. "AÙpraham haân hoan ñöôïc thaáy ngaøy cuûa Ta; oâng ñaõ thaáy vaø ñaõ haân hoan" (Ga 8:56). Theo nhöõng lôøi naøy cuûa Chuùa Gieâsu, ñöùc tin cuûa AÙpraham höôùng veà Ngöôøi; theo moät nghóa naøo ñoù, noù tieân baùo maàu nhieäm cuûa Ngöôøi. Thaùnh Augustinoâ hieåu nhö theá khi ngaøi quaû quyeát raèng caùc toå phuï ñaõ nhôø ñöùc tin maø ñöôïc cöùu roãi, khoâng phaûi ñöùc tin vaøo Chuùa Kitoâ ñaõ ñeán maø vaøo Chuùa Kitoâ saép ñeán, moät ñöùc tin thuùc ñaåy höôùng tôùi töông lai Chuùa Gieâsu (13). Ñöùc tin Kitoâ Giaùo ñaët troïng taâm nôi Chuùa Kitoâ; noù laø lôøi tuyeân xöng raèng Ñöùc Gieâsu laø Chuùa vaø Thieân Chuùa laøm Ngöôøi soáng laïi töø coõi cheát (xem Rm 10:9). Moïi sôïi chæ cuûa Cöïu Öôùc ñeàu giao thoa nôi Chuùa Kitoâ; Ngöôøi trôû neân lôøi "coù" (yes) döùt khoaùt ñoái vôùi moïi lôøi höùa, laø caên baûn toái haäu cuaû lôøi "Amen" ta thöa vôùi Thieân Chuùa (xem 2Cor 1:20). Lòch söû cuûa Chuùa Gieâsu laø bieåu hieän troïn veïn cuûa tính ñaùng tin nôi Thieân Chuùa. Neáu Israel tieáp tuïc nhaéc ta nhôù caùc haønh vi yeâu thöông vó ñaïi cuûa Thieân Chuùa, nhöõng haønh vi voán taïo neân coát loõi cho vieäc tuyeân xöng ñöùc tin cuûa hoï vaø môû roäng caùi nhìn baèng ñöùc tin cuûa hoï, thì nay, cuoäc ñôøi Chuùa Gieâsu laø caên cöù ñeå Thieân Chuùa can thieäp döùt khoaùt, laø bieåu hieän toái cao cuûa tình yeâu Ngöôøi daønh cho ta. Lôøi maø Thieân Chuùa noùi vôùi ta trong Chuùa Gieâsu khoâng phaûi laø lôøi trong muoân moät, maø laø lôøi tröôøng cöûu cuûa Ngöôøi (xem Dt 1:1-2). Nhö Thaùnh Phaoloâ ñaõ nhaéc nhôû ta, Thieân Chuùa khoâng theå naøo ban cho ta moät baûo ñaûm lôùn hôn theá veà tình yeâu cuûa Ngöôøi (xem Rm 8:31-39). Nhö theá, ñöùc tin Kitoâ Giaùo laø ñöùc tin vaøo tình yeâu hoaøn haûo, vaøo söùc maïnh coù tính quyeát ñònh cuûa tình yeâu naøy, vaøo khaû naêng bieán ñoåi theá giôùi cuûa noù vaø khaû naêng dieãn bieán lòch söû cuûa noù. "Chuùng ta bieát vaø tin tình yeâu maø Thieân Chuùa voán daønh cho chuùng ta" (1Ga 4:16). Trong tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, nhö ñöôïc maïc khaûi nôi Gieâsu, ñöùc tin nhaän ra neàn taûng cuûa moïi thöïc taïi vaø soá phaän sau cuøng cuûa chuùng.
16. Chöùng côù roõ raøng nhaát cho thaáy söï ñaùng tin cuûa tình Chuùa Kitoâ yeâu ta tìm thaáy trong vieäc Ngöôøi cheát cho ta. Neáu hy sinh maïng soáng mình vì baèng höõu laø chöùng côù cao caû nhaát cuûa tình yeâu (xem Ga 15:13), thì Chuùa Gieâsu ñaõ hieán chính maïng soáng mình vì moïi ngöôøi, thaäm chí vì caû caùc keû thuø cuûa Ngöôøi nöõa, ñeå bieán ñoåi taâm hoàn hoï. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao caùc phuùc aâm gia coi giôø Chuùa Gieâsu chòu ñoùng ñinh laø ñænh cao maø moïi con maét ñöùc tin ñeàu höôùng leân; trong giôø aáy, chieàu saâu vaø chieàu roäng cuûa tình yeâu Thieân Chuùa ñaõ saùng leân. Chính luùc ñoù, Thaùnh Gioan ñaõ ñöa ra lôøi chöùng long troïng cuûa ngaøi, khi cuøng vôùi Meï Chuùa Gieâsu, ngaøi ngöôùc nhìn leân Ñaáng bò ñaâm thaâu (xem Ga 19:37): "Ngöôøi thaáy ñieàu naøy ñaõ laøm chöùng, ñeå caû anh em nöõa cuõng tin. Lôøi chöùng cuûa ngöôøi aáy chaân thöïc, vaø ngöôøi aáy bieát mình noùi söï thaät" (Ga 19:35). Trong Keû Ngu Ngoác cuûa Dostoevsky, oâng hoaøng Myskin thaáy böùc tranh do Hans Holbein Treû veõ, dieãn taû Chuùa Gieâsu cheát trong moà beøn noùi: "Nhìn böùc tranh naøy coù theå khieán ngöôøi ta maát ñöùc tin" (14). Böùc tranh naøy moâ taû moät caùch khuûng khieáp caùc hieäu quaû taøn phaù cuûa caùi cheát treân thaân xaùc Chuùa Gieâsu. AÁy theá nhöng chính nhôø chieâm ngaém caùi cheát cuûa Ngöôøi maø ñöùc tin trôû neân vöõng maïnh hôn vaø nhaän ñöôïc aùnh saùng röïc rôõ; roài noù ñöôïc maïc khaûi nhö laø ñöùc tin vaøo tình yeâu beàn vöõng cuûa Chuùa Kitoâ daønh cho ta, moät tình yeâu coù khaû naêng chaáp nhaän söï cheát ñeå ñem cöùu roãi ñeán cho ta. Tình yeâu naøy, moät tình yeâu khoâng luøi böôùc tröôùc söï cheát ngoõ haàu chöùng toû söï saâu saéc cuûa noù, laø moät ñieàu toâi coù theå tin vaøo; vieäc hoaøn toaøn töï hieán cuûa Chuùa Kitoâ vöôït thaéng moïi nghi ngôø vaø giuùp toâi phoù thaùc vaøo Ngöôøi moät caùch troïn veïn.
17. Sôû dó caùi cheát cuûa Chuùa Kitoâ cho ta thaáy tính ñaùng tin caäy hoaøn toaøn cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, tröôùc heát, laø nhôø söï phuïc sinh cuûa Ngöôøi. Nhôø Soáng Laïi, Chuùa Kitoâ laø nhaân chöùng ñaùng tin caäy, ñaùng ñöôïc tin (xem Kh 1:5; Dt 2:17), vaø laø söï hoã trôï vöõng chaéc cho ñöùc tin cuûa ta. "Neáu Chuùa Kitoâ khoâng soáng laïi, thì ñöùc tin cuûa anh em laø voâ ích" Thaùnh Phaoloâ noùi nhö theá (1Cor 15:17). Neáu tình yeâu cuûa Chuùa Cha khoâng laøm cho Chuùa Gieâsu soáng laïi töø coõi cheát, neáu noù khoâng coù khaû naêng phuïc sinh thaân xaùc cuûa Ngöôøi, thì noù khoâng phaûi laø tình yeâu hoaøn toaøn ñaùng tin caäy, coù khaû naêng chieáu soi caû söï u aùm cuûa caùi cheát. Khi Thaùnh Phaoloâ moâ taû söï soáng môùi cuûa ngaøi trong Chuùa Kitoâ, ngaøi noùi veà "ñöùc tin vaøo Con Thieân Chuùa, Ñaáng yeâu toâi vaø hieán mình vì toâi" (Gl 2:20). Roõ raøng, "Ñöùc tin vaøo Con Thieân Chuùa" naøy chæ ñöùc tin cuûa Thaùnh Phaoloâ vaøo Chuùa Gieâsu, nhöng noù cuõng giaû thieát raèng chính Chuùa Gieâsu laø Ñaáng ñaùng tin, döïa khoâng nhöõng vaøo vieäc Ngöôøi yeâu ta cho ñeán cheát maø coøn vaøo tö caùch Con Thieân Chuùa cuûa Ngöôøi nöõa. Chính vì Chuùa Gieâsu laø Chuùa Con, vì Ngöôøi tuyeät ñoái ñaët cô sôû treân Chuùa Cha, neân Ngöôøi coù khaû naêng chieán thaéng söï cheát vaø laøm cho tính vieân maõn cuûa söï soáng saùng leân. Vaên hoùa cuûa ta ñaõ ñaùnh maát caûm thöùc cuûa noù veà söï hieän dieän vaø hoaït ñoäng coù theå rôø moù ñöôïc cuûa Thieân Chuùa trong theá gian. Ta nghó raèng phaûi tìm Thieân Chuùa ôû coõi beân kia, treân moät bình dieän khaùc cuûa thöïc taïi, xa rôøi khoûi caùc lieân heä haøng ngaøy cuûa ta. Nhöng neáu ñuùng theá, neáu Thieân Chuùa khoâng haønh ñoäng trong theá gian, thì tình yeâu cuûa Ngöôøi khoâng thöïc söï maïnh meõ, khoâng thöïc söï coù thöïc vaø thaäm chí khoâng thöïc nöõa, moät tình yeâu coù khaû naêng ñem laïi phöôùc haïnh nhö lôøi ñaõ höùa. Noù seõ khoâng taïo ñöôïc baát cöù khaùc bieät naøo duø ta tin Ngöôøi hay khoâng. Traùi laïi, Kitoâ höõu tuyeân xöng ñöùc tin cuûa hoï vaøo tình yeâu coù theå rôø moù ñöôïc vaø raát maïnh meõ cuûa Thieân Chuùa, moät tình yeâu haønh ñoäng thöïc söï trong lòch söû vaø xaùc ñònh ra soá phaän sau cuøng cuûa lòch söû naøy: moät tình yeâu coù theå ñöôïc gaëp gôõ, moät tình yeâu hoaøn toaøn ñöôïc maëc khaûi trong cuoäc khoå naïn, trong caùi cheát vaø söï phuïc sinh cuûa Chuùa Kitoâ.
18. Söï vieân maõn maø Chuùa Gieâsu ñem ñeán cho ñöùc tin coù moät khía caïnh coù tính quyeát ñònh nöõa. Trong ñöùc tin, Chuùa Kitoâ khoâng nhöõng chæ laø Ñaáng ta tin, laø bieåu hieän toái cao cuûa tình yeâu Thieân Chuùa; Ngöôøi coøn laø Ñaáng ta keát hôïp vôùi, chính laø ñeå tin. Ñöùc tin khoâng chæ chaêm chaêm nhìn ngaém Chuùa Gieâsu, maø coøn thaáy söï vieäc nhö chính ngöôøi thaáy nöõa, baèng con maét cuûa Ngöôøi: noù laø söï tham döï vaøo caùch Ngöôøi nhìn. Trong nhieàu laõnh vöïc ñôøi ta, ta voán tin töôûng nhöõng ngöôøi hieåu bieát hôn ta. Ta tin töôûng kieán truùc sö, ngöôøi xaây nhaø cho ta, tin töôûng döôïc só, ngöôøi cung caáp thuoác chöõa beänh cho ta, tin töôûng luaät sö, ngöôøi beânh vöïc ta tröôùc toøa. Ta cuõng caàn moät ai ñoù ñaùng tin caäy vaø nhieàu hieåu bieát khi lieân quan tôùi Thieân Chuùa. Chuùa Gieâsu, Con Thieân Chuùa, laø Ñaáng laøm Thieân Chuùa ñöôïc ta bieát ñeán (xem Ga 1:18). Ñôøi soáng Chuùa Kitoâ, caùch Ngöôøi bieát Chuùa Cha vaø soáng trong moái lieân heä hoaøn toaøn vaø thöôøng haèng vôùi Chuùa Cha, môû ra nhöõng vieãn caûnh môùi vaø ñaày môøi goïi ñoái vôùi kinh nghieäm nhaân baûn.
Ñoái vôùi ñöùc tin cuûa ta, Thaùnh Gioan laøm noåi baät söï quan troïng cuûa lieân heä baûn thaân vôùi Chuùa Gieâsu khi söû duïng nhieàu hình thöùc khaùc nhau cuûa ñoäng töø "tin". Ngoaøi vieäc "tin raèng" ñieàu Chuùa Gieâsu noùi vôùi ta laø thaät, Thaùnh Gioan coøn noùi tôùi vieäc "tin" Chuùa Gieâsu vaø "tin vaøo" Chuùa Gieâsu. Ta "tin" Chuùa Gieâsu khi ta chaáp nhaän lôøi cuûa Ngöôøi, chöùng töø cuûa Ngöôøi, vì Ngöôøi chaân thaät. Ta "tin vaøo" Chuùa Gieâsu khi ta ñích thaân chaøo ñoùn Ngöôøi vaøo ñôøi ta vaø leân ñöôøng höôùng veà Ngöôøi, baùm laáy Ngöôøi trong yeâu thöông vaø böôùc theo goùt chaân Ngöôøi suoát ñöôøng daøi.
Ñeå ta coù theå bieát, chaáp nhaän vaø böôùc theo Ngöôøi, Con Thieân Chuùa ñaõ mang laáy xaùc phaøm cuûa ta. Baèng caùch naøy, Ngöôøi cuõng thaáy Chuùa Cha theo caùch nhaân baûn, beân trong boái caûnh moät cuoäc haønh trình dieãn tieán trong thôøi gian. Ñöùc tin Kitoâ Giaùo laø ñöùc tin vaøo söï nhaäp theå cuûa Ngoâi Lôøi vaø vaøo söï phuïc sinh thaân xaùc cuûa Ngöôøi; noù laø ñöùc tin vaøo moät Thieân Chuùa gaàn guõi ta ñeán noãi ñaõ böôùc haún vaøo lòch söû nhaân loaïi. Khoâng heà ly dò ta khoûi thöïc taïi, ñöùc tin cuûa ta vaøo Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi trong Chuùa Gieâsu Nadareùt giuùp ta naém ñöôïc yù nghóa saâu xa nhaát cuûa thöïc taïi vaø thaáy ñöôïc Thieân Chuùa ñaõ yeâu thöông theá gian naøy vaø haèng khoâng ngöøng höôùng daãn noù veà vôùi Ngöôøi xieát bao. Ñieàu naøy daãn ta, trong tö caùch Kitoâ höõu, soáng cuoäc soáng cuûa ta trong theá gian naøy vôùi moät daán thaân vaø noàng nhieät moãi ngaøy moät lôùn hôn.
Cöùu roãi nhôø ñöùc tin
19. Döïa treân vieäc tham döï vaøo caùch Chuùa Gieâsu nhìn söï vieäc naøy, Thaùnh Phaoloâ ñeå laïi cho ta moät moâ taû veà ñôøi soáng ñöùc tin. Khi tieáp nhaän hoàng aân ñöùc tin, caùc tín höõu trôû neân taïo vaät môùi; hoï tieáp nhaän höõu theå môùi; trong tö caùch con caùi Thieân Chuùa, nay hoï laø "nhöõng ngöôøi con trong Chuùa Con". Kieåu noùi "Abba, Cha ôi" heát söùc ñaëc thuø trong kinh nghieäm cuûa Chuùa Gieâsu, nay trôû thaønh coát loõi cho kinh nghieäm Kitoâ höõu (xem Rm 8:15). Ñôøi soáng ñöùc tin, hieåu nhö hieän sinh con thaûo, laø söï thöøa nhaän hoàng aân nguyeân khôûi vaø trieät ñeå voán naâng ñôõ ñôøi ta. Ta thaáy roõ ñieàu naøy trong caâu hoûi Thaùnh Phaoloâ ñaët ra cho tín höõu Coârintoâ: "Coù ñieàu gì anh em coù maø anh em ñaõ khoâng nhaän ñöôïc khoâng?" (1Cor 4:7). Ñaây laø ñieàu naèm ôû taâm ñieåm cuoäc tranh luaän cuûa Thaùnh Phaoloâ vôùi ngöôøi Bieät Phaùi: vaán ñeà ta ñaït ñöôïc ôn cöùu roãi laø nhôø ñöùc tin hay nhôø vieäc laøm theo luaät. Thaùnh Phaoloâ baùc boû thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi cho raèng mình neân coâng chính tröôùc maët Thieân Chuùa nhôø vieäc mình laøm. Nhöõng ngöôøi naøy, cho duø vaâng theo caùc giôùi raên vaø laøm nhieàu vieäc toát laønh, chæ ñaët troïng taâm vaøo chính mình; hoï khoâng hieåu raèng söï thieän phaùt xuaát töø Thieân Chuùa. Nhöõng ai soáng theo loái naøy, nhöõng ai muoán laø nguoàn goác cho söï coâng chính cuûa mình, seõ thaáy raèng söï coâng chính naøy chaúng bao laâu seõ tan bieán vaø ñeán caû vieäc tuaân theo leà luaät hoï cuõng seõ khoâng laøm ñöôïc. Hoï trôû neân töï ñoùng kín trong chính hoï vaø töï coâ laäp khoûi Thieân Chuùa vaø ngöôøi khaùc; ñôøi hoï trôû neân voâ ích vaø vieäc laøm cuûa hoï trôû neân khoâ caèn, nhö caây xa nguoàn nöôùc. Thaùnh Augustinoâ noùi vôùi ta moät caùch suùc tích vaø maïnh meõ theo thoâng leä nhö sau: "Ab eo qui fecit te, noli deficere nec ad te" (Ñöøng quay maët khoûi Ñaáng taïo neân anh em, cuõng nhö quay vaøo chính anh em) (15). Moät khi nghó raèng quay maët khoûi Thieân Chuùa, toâi seõ tìm thaáy toâi, laø ñôøi toâi baét ñaàu tan vôõ (xem Lc 15:11-24). Khôûi ñaàu ôn cöùu roãi laø môû loøng mình ra chaøo ñoùn moät ñieàu ñaõ coù tröôùc ta, chaøo ñoùn hoàng aân nguyeân thuûy voán khaúng ñònh söï soáng vaø naâng ñôõ hieän höõu cuûa noù. Chæ nhôø bieát môû cöûa chaøo ñoùn vaø nhìn nhaän hoàng aân naøy, ta môùi ñöôïc bieán ñoåi, caûm nghieäm ñöôïc ôn cöùu roãi vaø mang laïi hoa traùi toát ñeïp. Cöùu roãi nhôø ñöùc tin coù nghóa laø nhìn nhaän quyeàn toái thöôïng cuûa hoàng aân Thieân Chuùa. Nhö Thaùnh Phaoloâ töøng noùi "Bôûi ôn thaùnh, anh em ñaõ ñöôïc cöùu roãi nhôø ñöùc tin, chöù ñieàu naøy khoâng do vieäc laøm cuûa anh em; noù laø hoàng aân cuûa Thieân Chuùa" (Eph. 2:8).
20. Caùch nhìn söï vaät môùi meû cuûa ñöùc tin ñaët troïng taâm nôi Chuùa Kitoâ. Ñöùc tin vaøo Chuùa Kitoâ ñem laïi ôn cöùu roãi vì ôû trong Ngöôøi, ñôøi ta hoaøn toaøn môû cöûa ñoùn chaøo moät tình yeâu voán coù tröôùc ta, moät tình yeâu voán bieán ñoåi ta töø beân trong, vì noù haønh ñoäng trong ta vaø qua ta. Ñieàu naøy thaáy roõ trong loái Thaùnh Phaoloâ chuù giaûi ñoaïn vaên cuûa Ñeä Nhò Luaät, loái chuù giaûi raát phuø hôïp vôùi taâm ñieåm söù ñieäp Cöïu Öôùc. Moâseâ noùi vôùi daân raèng "Ai seõ leân trôøi thay ta vaø mang noù veà cho ta?" hay "Ai seõ vöôït bieån thay ta vaø mang noù veà cho ta?" (Ñnl 30:11-14). Thaùnh Phaoloâ giaûi thích söï gaàn guõi cuûa lôøi Chuùa naøy nhö laø söï hieän dieän cuûa Chuùa Kitoâ trong caùc Kitoâ höõu. "Anh em ñöøng töï hoûi raèng 'ai seõ leân trôøi?' nguï yù laø ñeå ñem Chuùa Kitoâ xuoáng; hay 'ai seõ xuoáng vöïc saâu?', nguï yù laø ñeå ñem Chuùa Kitoâ leân töø coõi cheát" (Rm 10:6-7). Chuùa Kitoâ xuoáng theá vaø soáng laïi töø coõi cheát; qua vieäc nhaäp theå vaø soáng laïi, Con Thieân Chuùa ñaõ oâm laáy troïn söï soáng vaø lòch söû nhaân loaïi, vaø nay ñang cö nguï trong traùi tim ta qua Chuùa Thaùnh Thaàn. Ñöùc tin bieát raèng Thieân Chuùa tôùi gaàn ta, Chuùa Kitoâ ñöôïc ban taëng cho ta laøm hoàng aân bieán ñoåi ta töø beân trong, cö nguï trong ta vaø ban cho ta aùnh saùng raïng soi caû nguoàn goác laãn taän cuøng ñôøi ta.
21. Nhö theá, ta thaáy ñöôïc söï khaùc nhau do ñöùc tin ñem laïi cho ta. Ai tin ñeàu ñöôïc bieán ñoåi bôûi tình yeâu maø traùi tim hoï ñaõ roäng môû chaøo ñoùn baèng ñöùc tin. Nhôø söï roäng môû chaøo ñoùn taëng phaåm yeâu thöông nguyeân thuûy naøy, ñôøi hoï ñöôïc môû roäng vaø ñöôïc môû daøi. "Khoâng coøn laø toâi soáng nöõa, nhöng laø Chuùa Kitoâ soáng trong toâi" (Gl 2:20). "Öôùc chi Chuùa Kitoâ cö nguï trong traùi tim anh em qua ñöùc tin" (Eph.3:17). Vieäc yù thöùc veà mình cuûa Kitoâ höõu nay ñöôïc nôùi roäng nhôø söï hieän dieän cuûa moät ngöôøi khaùc; nay soáng trong ngöôøi khaùc naøy vaø do ñoù, ñôøi soáng tieáp nhaän ñöôïc caû moät chieàu roäng môùi meû, trong tình yeâu. ÔÛ ñaây, ta thaáy Chuùa Thaùnh Thaàn haønh ñoäng. Kitoâ höõu coù theå thaáy baèng con maét cuûa Chuùa Gieâsu vaø chia seû taâm trí Ngöôøi, chia seû thieân höôùng con thaûo cuûa Ngöôøi, vì hoï chia seû tình yeâu cuûa Ngöôøi laø Chuùa Thaùnh Thaàn. Trong tình yeâu cuûa Chuùa Gieâsu, ta nhaän ñöôïc vieãn kieán cuûa Ngöôøi caùch naøo ñoù. Khoâng soáng theo Ngöôøi trong tình yeâu, khoâng coù söï hieän dieän cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, ta khoâng theå tuyeân xöng Ngöôøi laø Chuùa ñöôïc (xem 1Cor 12:3).
Hình thöùc Giaùo Hoäi cuûa Ñöùc Tin
22. Theo caùch treân, ñôøi soáng tín höõu trôû thaønh ñôøi soáng coù tính Giaùo Hoäi, moät ñôøi soáng soáng trong Giaùo Hoäi. Khi Thaùnh Phaoloâ noùi vôùi tín höõu Roâma raèng moïi ngöôøi tin vaøo Chuùa Kitoâ laøm neân moät thaân theå, ngaøi thuùc giuïc hoï ñöøng ñaùnh giaù quaù möùc vieäc naøy; ñuùng hôn, moïi ngöôøi phaûi nghó veà mình "theo möùc ñöùc tin maø Thieân Chuùa ñaõ ban cho" (Rm 12:3). Ngöôøi tin seõ tieán tôùi choã nhìn mình döôùi aùnh saùng ñöùc tin maø mình tuyeân xöng: Chuùa Kitoâ laø taám göông ñeå hoï thaáy hình aûnh rieâng cuûa hoï ñöôïc theå hieän hoaøn toaøn. Vaø nhö Chuùa Kitoâ ñaõ tuï taäp moïi ngöôøi tin vaø laøm hoï trôû neân thaân theå Ngöôøi theá naøo, thì Kitoâ höõu cuõng seõ tieán tôùi choã coi mình nhö chi theå cuûa thaân theå naøy nhö theá, trong moät moái lieân heä yeáu tính vôùi moïi tín höõu khaùc. Hình aûnh thaân theå khoâng haøm nghóa raèng tín höõu chæ laø moät phaàn cuûa moät toaøn theå voâ danh, chæ laø moät caùi raêng (cog) trong coã maùy lôùn; ñuùng hôn, noù laøm noåi söï keát hôïp coù tính sinh töû cuûa Chuùa Kitoâ vôùi caùc tín höõu, vaø cuûa caùc tín höõu vôùi nhau (xem Rm 12:4-5). Caùc Kitoâ höõu chæ laø "moät" (xem Gl 3:28), nhöng theo caùch khoâng khieán hoï maát ñi caù tính cuûa hoï; khi phuïc vuï ngöôøi khaùc, hoï ñi vaøo mình moät caùch cao ñoä nhaát. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao, ngoaøi thaân theå naøy, ngoaøi söï hôïp nhaát cuûa Giaùo Hoäi trong Chuùa Kitoâ naøy, ngoaøi Giaùo Hoäi maø theo lôøi Romano Guardini "voán mang theo caùi nhìn cuûa Chuùa Kitoâ veà theá giôùi trong loøng lòch söû" (16) naøy, ñöùc tin seõ maát "möùc ño" cuûa noù; noù khoâng coøn tìm thaáy theá quaân bình nöõa, khoâng tìm thaáy khoâng gian caàn ñeå naâng ñôõ noù nöõa. Ñöùc tin nhaát thieát coù tính Giaùo Hoäi; noù ñöôïc tuyeân xöng trong thaân theå Chuùa Kitoâ, voán laø hieäp thoâng cuï theå cuûa caùc tín höõu. Chính treân taám phoâng Giaùo Hoäi naøy, Ñöùc Tin môû loøng töøng Kitoâ höõu caù nhaân höôùng veà moïi ngöôøi khaùc. Lôøi Chuùa Kitoâ, moät khi ñaõ nghe thaáy, do chính söùc maïnh noäi taïi hoaït ñoäng trong traùi tim Kitoâ höõu cuûa noù, seõ trôû neân lôøi ñaùp traû, moät lôøi ñöôïc noùi leân, moät tuyeân xöng ñöùc tin. Nhö chính Thaùnh Phaoloâ töøng vieát: "ngöôøi ta tin thaät trong loøng... vaø tuyeân xöng ra ngoaøi mieäng" (Rm 10:10). Ñöùc tin khoâng phaûi laø chuyeän rieâng tö, moät yù nieäm hoaøn toaøn caù nhaân chuû nghóa hay moät yù kieán baûn thaân: noù phaùt sinh töø vieäc nghe, vaø noù nhaèm ñöôïc phaùt bieåu thaønh lôøi vaø ñöôïc tuyeân xöng. Vì "Laøm sao hoï tin ñöôïc Ñaáng maø hoï chöa bao giôø nghe noùi tôùi? Vaø laøm sao hoï nghe noùi neáu khoâng coù ngöôøi thuyeát giaûng?" (Rm 10:14). Ñöùc tin trôû neân hoaït ñoäng nôi Kitoâ höõu laø nhôø hoàng aân nhaän ñöôïc, nhôø tình yeâu loâi cuoán ta tôùi Chuùa Kitoâ (xem Gl 5:6), vaø giuùp ta tham döï vaøo cuoäc löõ haønh vó ñaïi cuûa Giaùo Hoäi qua doøng lòch söû cho tôùi ngaøy taän theá. Ñoái vôùi nhöõng ai ñaõ ñöôïc bieán ñoåi caùch naøy, moät caùch nhìn môùi seõ ñöôïc môû ra, ñöùc tin trôû neân aùnh saùng cho con maét hoï.
Chöông Hai: Caùc ngöôi seõ khoâng hieåu neáu khoâng tin (xem Is 7:9)
Ñöùc Tin vaø söï thaät
23. Khoâng tin, caùc ngöôi seõ khoâng hieåu (xem Is 7:9). Baûn Hy Laïp cuûa Thaùnh Kinh Do Thaùi, töùc baûn dòch Baåy Möôi, xuaát baûn taïi Alexandria, cho raèng nhöõng lôøi treân ñöôïc tieân tri Isaia noùi vôùi Vua Akhaùt. Theo caùch naøy, vaán ñeà nhaän thöùc chaân lyù trôû neân coát yeáu ñoái vôùi ñöùc tin. Baûn Hípri coù hôi khaùc moät chuùt; tieân tri noùi vôùi nhaø vua: "khoâng tin, ngaøi seõ khoâng laäp ngoâi ñöôïc". ÔÛ ñaây, ta thaáy coù vieäc chôi chöõ, döïa vaøo hai hình thöùc cuûa ñoäng töø 'aman: "ngaøi seõ tin" (ta'aminu) vaø " ngaøi seõ laäp ñöôïc ngoâi " (teâ'amenu).
Khieáp ñaûm tröôùc söùc maïnh cuûa keû thuø, vò vua naøy tìm söï an toaøn maø chæ coù vieäc lieân minh vôùi Ñeá Quoác huøng maïnh Assyria môùi cung caáp ñöôïc. Thay vaøo ñoù, tieân tri baûo oâng haõy tin töôûng hoaøn toaøn vaøo taûng ñaù chaéc chaén vaø beàn vöõng laø Thieân Chuùa cuûa Israel. Vì Thieân Chuùa laø Ñaáng ñaùng tin caäy, neân ñieàu höõu lyù laø tin vaøo Ngöôøi, baùm chaët vaøo lôøi Ngöôøi. Ngöôøi laø moät vôùi vò Thieân Chuùa maø sau naøy Tieân Tri Isaia, hai laàn trong cuøng moät caâu, goïi laø Thieân Chuùa Amen, "Thieân Chuùa cuûa söï thaät" (xem Is 65:16), neàn taûng beàn vöõng cuûa loøng trung trinh giao öôùc. Xem ra baûn Hy Laïp cuûa Thaùnh Kinh, khi dòch "laäp ngoâi" thaønh "hieåu", ñaõ thay ñoåi moät caùch saâu xa yù nghóa cuûa baûn vaên baèng caùch rôøi boû yù nieäm cuûa Thaùnh Kinh veà söï tín thaùc vaøo Chuùa ñeå tieáp nhaän yù nieäm cuûa ngöôøi Hy Laïp veà caùi hieåu tri thöùc. AÁy theá nhöng, loái dòch naøy, tuy chaéc chaén coù phaûn aûnh cuoäc ñoái thoaïi vôùi neàn vaên hoùa Hy Laïp, nhöng vaãn khoâng xa laï ñoái vôùi tính tieàm aån trong baûn vaên Hípri. Vì neàn taûng vöõng chaéc maø Isaia höùa vôùi nhaø vua quaû ñaõ ñaët cô sôû treân caùi hieåu veà hoaït ñoäng cuûa Thieân Chuùa vaø söï hôïp nhaát maø Ngöôøi voán ban cho söï soáng nhaân baûn vaø lòch söû daân Ngöôøi. Tieân tri thaùch thöùc nhaø vua, vaø caû chuùng ta nöõa, phaûi hieåu ñöôøng loái Thieân Chuùa, nhìn thaáy keá hoaïch khoân ngoan ñieàu höôùng moïi thôøi ñaïi trong loøng trung trinh cuûa Thieân Chuùa. Thaùnh Augustinoâ tieáp noái vieäc toång hôïp caùc yù nieäm "hieåu" vaø "laäp ngoâi" naøy trong cuoán Töï Thuù khi ngaøi noùi tôùi söï thaät maø ngöôøi ta coù theå döïa vaøo ñeå ñöùng vöõng: "Luùc ñoù, con seõ ñöôïc ñuùc vaø trôû neân cöùng caùp trong caùi khuoân chaân lyù cuûa Ngaøi" (17). Trong ngöõ caûnh naøy, ta thaáy Thaùnh Augustinoâ quan taâm tôùi vieäc chöùng minh raèng söï thaät ñaùng tin veà Thieân Chuùa, nhö Thaùnh Kinh chæ roõ, chính laø söï hieän dieän ñaày tín trung cuûa Ngöôøi qua suoát doøng lòch söû, laø khaû naêng cuûa Ngöôøi keát hôïp thôøi gian vaø moïi thôøi ñaïi vôùi nhau, vaø taäp hôïp moïi maïch taûn maïn cuûa ñôøi ta thaønh moät (18).
24. Ñoïc döôùi aùnh saùng naøy, baûn vaên cuûa tieân tri daãn ta tôùi moät keát luaän: ta caàn nhaän thöùc, ta caàn söï thaät, vì khoâng coù nhöõng giaù trò naøy, ta khoâng theå ñöùng vöõng, ta khoâng theå tieán tôùi. Ñöùc tin khoâng coù söï thaät laø ñöùc tin khoâng cöùu roãi, noù khoâng cung caáp cho ta moät theá ñöùng vöõng chaéc. Noù maõi laø caâu truyeän ñeïp ñeõ, moät phoùng chieáu caùc hoaøi mong haïnh phuùc saâu xa cuûa ta, moät ñieàu gì ñoù coù khaû naêng thoaû maõn ta bao laâu ta saün saøng töï löøa doái mình. Caû hai ñieàu aáy, hay laø bò giaûn löôïc thaønh moät xuùc caûm cao coù theå ñem tôùi uûi an vaø phaán khích, nhöng maõi maõi laøm moài cho nhöõng thaát thöôøng cuûa taâm trí ta vaø thôøi tieát hay thay ñoåi, khoâng heà coù khaû naêng naâng ñôõ ñeå cuoäc haønh trình suoát ñôøi beàn vöõng. Neáu ñöùc tin laø nhö theá, thì Vua Akhaùt haún nhieân ñuùng khi khoâng ñaùnh cuoäc ñôøi oâng vaø neàn an ninh cuûa vöông quoác oâng treân moät xuùc caûm. Nhöng chính vì moái lieân keát noäi taïi cuûa noù vôùi söï thaät, ñöùc tin quaû coù khaû naêng ñem laïi aùnh saùng môùi, cao hôn caùc tính toaùn cuûa nhaø vua, vì aùnh saùng naøy nhìn saâu hôn vaøo ñöôøng xa vaø bieát caäy troâng vaøo baøn tay Thieân Chuùa, Ñaáng luoân trung thaønh vôùi giao öôùc vaø höùa heïn cuûa Ngöôøi.
25. Ngaøy nay, hôn bao giôø heát, vì cuoäc khuûng hoaûng söï thaät trong thôøi ñaïi ta, ta caàn ñöôïc nhaéc nhôù moái lieân keát giöõa ñöùc tin vaø söï thaät. Trong neàn vaên hoùa ñöông thôøi, ta thöôøng coù khuynh höôùng chæ coi chaân lyù kyõ thuaät laø chaân lyù coù thöïc maø thoâi: chaân lyù laø ñieàu ta thaønh coâng trong xaây döïng vaø caân ño baèng kieán thöùc khoa hoïc, chaân lyù laø ñieàu xuoâi chaåy vaø laøm cho cuoäc soáng deã daøng vaø tieän nghi hôn. Ngaøy nay, ñieàu naøy xem ra laø chaân lyù duy nhaát chaéc chaén, chaân lyù duy nhaát coù theå chia seû, chaân lyù duy nhaát coù theå duøng laøm caên baûn ñeå thaûo luaän hay theo ñuoåi caùc traùch nhieäm chung. AÁy theá nhöng ôû phía kia cuûa caùn caân, ta saün saøng cho pheùp caùc chaân lyù chuû quan cuûa caù nhaân, töùc caùc chaân lyù heä ôû vieäc trung thaønh vôùi caùc xaùc tín saâu xa nhaát cuûa hoï, nhöng chæ coù giaù trò cho caù nhaân naøy maø thoâi chöù khoâng coù khaû naêng ñeà xuaát cho ngöôøi khaùc, trong coá gaéng phuïc vuï thieän ích chung. Coøn chính Chaân Lyù, moät chaân lyù coù khaû naêng giaûi thích toaøn boä ñôøi ta nhö nhöõng caù nhaân hay trong xaõ hoäi, thì bò nhìn moät caùch ngôø vöïc. Ñaõ ñaønh, ngöôøi ta baûo ta: chaân lyù naøy laø thöù chaân lyù ñöôïc caùc phong traøo toaøn trò vó ñaïi cuûa theá kyû tröôùc chuû tröông, moät chaân lyù chuyeân aùp ñaët theá giôùi quan cuûa noù ngoõ haàu ñaäp naùt ñôøi thöïc cuûa caùc caù nhaân. Cuoái cuøng, caùi coøn laïi cho ta chæ laø chuû nghóa duy töông ñoái, trong ñoù, vaán ñeà chaân lyù phoå quaùt, vaø toái haäu laø vaán ñeà Thieân Chuùa, seõ chaúng coøn aên uoáng chi nöõa. Theo quan ñieåm naøy, seõ hôïp luaän lyù khi ta caét boû sôïi daây lieân keát giöõa toân giaùo vaø chaân lyù, vì moái lieân keát naøy bò noù coi laø goác reã cuûa chuû nghóa cuoàng tín, laø chuû nghóa toû ra aùp cheá ñoái vôùi baát cöù ai khoâng coù cuøng caùc nieàm tin nhö mình. Tuy nhieân, veà phöông dieän naøy, ta coù theå noùi tôùi moät söï maát trí nhôù vó ñaïi trong theá giôùi ñöông thôøi. Vaán ñeà chaân lyù thöïc söï laø vaán ñeà trí nhôù, trí nhôù saâu saéc, vì noù baøn ñeán moät ñieàu gì ñoù coù tröôùc ta vaø coù khaû naêng hôïp nhaát ta moät caùch vöôït quaù caû yù thöùc caù nhaân nhoû moïn vaø höõu haïn cuûa ta. Noù laø vaán ñeà lieân quan ñeán nguoàn goác moïi hieän höõu maø nhôø aùnh saùng cuûa noù ta coù theå heù nhìn thaáy muïc ñích vaø do ñoù yù nghóa con ñöôøng chung cuûa ta.
Nhaän thöùc chaân lyù vaø tình yeâu
26. Neáu ñuùng nhö theá, thì ñöùc tin Kitoâ Giaùo coù theå phuïc vuï thieän ích chung lieân quan tôùi phöông caùch ñuùng ñeå hieåu chaân lyù hay khoâng? Ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy, ta caàn tìm hieåu: loaïi nhaän thöùc naøo bao haøm trong ñöùc tin. ÔÛ ñaây, caâu noùi cuûa Thaùnh Phaoloâ coù theå giuùp ta: "ta tin baèng traùi tim" (Rm 10:10). Trong Thaùnh Kinh, traùi tim laø coát loõi cuûa con ngöôøi nhaân baûn, nôi maø moïi chieàu kích khaùc nhau cuûa hoï giao thoa vôùi nhau: thaân xaùc vaø tinh thaàn, tính noäi taâm vaø côûi môû vôùi theá giôùi vaø ngöôøi khaùc, trí hieåu, yù chí vaø caûm giôùi tính. Traùi tim coù khaû naêng giöõ cho caùc chieàu kích naøy hôïp laïi vôùi nhau, vì noù laø nôi ta môû cöûa chaøo ñoùn chaân lyù vaø tình yeâu, nôi ta ñeå chuùng ñuïng ñeán ta vaø bieán ñoåi ta caùch saâu saéc. Ñöùc tin bieán ñoåi toaøn boä con ngöôøi bao laâu hoï bieát môû cöûa chaøo ñoùn tình yeâu. Nhôø söï hoøa laãn ñöùc tin vaø tình yeâu naøy, ta tieán tôùi choã nhìn ra loaïi nhaän thöùc maø ñöùc tin bao haøm, söùc maïnh thuyeát phuùc cuûa nhaän thöùc naøy vaø khaû naêng soi saùng ñöôøng ta ñi cuûa noù. Ñöùc tin nhaän thöùc vì noù noái keát vôùi tình yeâu, vì tình yeâu ñem ñeán soi saùng. Caùi hieåu cuûa ñöùc tin phaùt sinh khi ta nhaän ñöôïc tình yeâu bao la cuûa Thieân Chuùa, moät tình yeâu bieán ñoåi ta töø beân trong vaø giuùp ta nhìn thaáy thöïc taïi baèng con maét môùi.
27. Loái giaûi thích cuûa trieát gia Ludwig Wittenstein veà söï noái keát giöõa ñöùc tin vaø söï chaéc chaén ñaùng löu yù. Ñoái vôùi Wittgenstein, ñöùc tin coù theå so saùnh vôùi caûm nghieäm si tình: noù laø moät ñieàu gì coù tính chuû quan khoâng theå ñeà xuaát thaønh chaân lyù coù giaù trò cho moïi ngöôøi (19). Quaû tình, phaàn lôùn con ngöôøi thôøi nay khoâng coi tình yeâu nhö coù lieân quan gì tôùi chaân lyù caû. Tình yeâu bò hoï coi nhö moät kinh nghieäm coù lieân heä tôùi theá giôùi caûm xuùc mau qua, khoâng coøn lieân heä gì tôùi chaân lyù nöõa.
Nhöng ñaáy coù phaûi laø moâ taû thoûa ñaùng veà tình yeâu chaêng? Tình yeâu khoâng theå bò giaûn löôïc thaønh moät xuùc caûm phuø du. Ñuùng laø noù môøi goïi caûm xuùc tính (affectivity), nhöng laø ñeå thoå loä noù vôùi ngöôøi yeâu vaø do ñoù laøm saùng leân neûo ñöôøng daãn ta ra khoûi vieäc laáy mình laøm trung taâm ñeå höôùng veà moät ngöôøi khaùc, ñeå xaây döïng moät lieân heä laâu daøi; tình yeâu nhaèm keát hôïp vôùi ngöôøi yeâu. ÔÛ ñaây, ta baét ñaàu thaáy tình yeâu ñoøi hoûi chaân lyù ra sao. Chæ bao laâu tình yeâu ñöôïc ñaët cô sôû treân chaân lyù, noù môùi beàn vöõng vôùi thôøi gian, noù môùi vöôït treân nhöõng khoaûnh khaéc mau qua vaø môùi vöõng chaéc ñuû ñeå naâng ñôõ cuoäc haønh trình chung. Neáu tình yeâu khoâng noái keát vôùi chaân lyù, noù seõ thaønh moài cho nhöõng xuùc caûm phuø phieám vaø khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc thöû thaùch cuûa thôøi gian. Moät ñaøng, tình yeâu chaân thöïc thoáng nhaát hoùa moïi yeáu toá cuûa con ngöôøi ta vaø trôû neân aùnh saùng môùi chæ ñöôøng cho ta tieán tôùi cuoäc ñôøi vó ñaïi vaø thoûa ñaùng. Khoâng coù chaân lyù, tình yeâu khoâng theå thieát laäp ñöôïc moät daây noái keát vöõng beàn; noù khoâng theå giaûi phoùng caùi toâi coâ laäp cuûa ta hay cöùu ñöôïc noù khoûi nhöõng khoaûnh khaéc mau qua ñeå taïo ra moät söï soáng vaø ñem laïi hoa traùi.
Neáu tình yeâu caàn chaân lyù, thì chaân lyù cuõng caàn tình yeâu. Tình yeâu vaø chaân lyù khoâng theå taùch bieät nhau. Khoâng coù tình yeâu, chaân lyù trôû neân laïnh luøng, voâ ngaõ vaø aùp cheá ñoái vôùi cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa ngöôøi ta. Chaân lyù ñöôïc ta tìm kieám, chaân lyù coù theå ñem laïi yù nghóa cho cuoäc haønh trình trong ñôøi ta, soi saùng cho ta baát cöù khi naøo tình yeâu ñuïng ñeán ta. Ngöôøi yeâu laø ngöôøi bieát raèng tình yeâu laø moät caûm nghieäm chaân lyù, noù môû maét ñeå ta thaáy thöïc taïi moät caùch môùi meû, trong hôïp nhaát vôùi ngöôøi ta yeâu. Theo nghóa naøy, Thaùnh Greâgoârioâ Caû vieát raèng "amor ipse notitia est", tình yeâu chính laø loaïi nhaän thöùc coù ñöôïc nhôø chính luaän lyù rieâng cuûa noù (20). Noù laø ñöôøng höôùng töông quan trong caùch nhìn theá giôùi, moät caùch nhìn seõ trôû thaønh moät hình thöùc cuûa nhaän thöùc chung, moät caùch nhìn xuyeân qua maét ngöôøi khaùc vaø laø caùch nhìn chung veà moïi söï vaät ñang hieän höõu. Thôøi Trung Coå, William of Saint-Thierry ñaõ theo truyeàn thoáng naøy khi oâng chuù giaûi caâu trong Saùch Dieãm Ca cuûa ngöôøi yeâu noùi vôùi ngöôøi mình yeâu "maét em laø nhöõng boà caâu" (Dc 1:15) (21). William cho raèng ñoâi maét ñaây laø lyù trí vaø tình yeâu ñaày ñöùc tin, laø hai ñieàu seõ trôû neân moät khi vöôn tôùi vieäc chieâm ngöôõng Thieân Chuùa, khi caùi hieåu cuûa ta trôû neân "caùi hieåu cuûa tình yeâu ñaõ thaønh thoâng saùng" (22).
28. Vieäc khaùm phaù ra tình yeâu nhö nguoàn nhaän thöùc naøy, voán laø thaønh phaàn cuûa kinh nghieäm nguyeân thuûy nôi moïi ngöôøi nam nöõ, tìm ñöôïc bieåu thöùc coù theá giaù trong caùi hieåu cuûa Thaùnh Kinh veà ñöùc tin. Nhôø caûm nghieäm ñöôïc tình yeâu maø nhôø ñoù Thieân Chuùa ñaõ choïn hoï vaø bieán hoï thaønh moät daân toäc, Israel tieán tôùi choã hieåu ñöôïc tính thoáng nhaát toaøn dieän trong keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa. Nhaän thöùc cuûa ñöùc tin, vì phaùt sinh töø tình yeâu giao öôùc cuûa Thieân Chuùa, neân laø nhaän thöùc soi saùng cho con ñöôøng lòch söû. Ñoù laø lyù do taïi sao, trong Thaùnh Kinh, chaân lyù vaø loøng trung thaønh luoân ñi ñoâi vôùi nhau: Thieân Chuùa chaân thaät laø Thieân Chuùa trung thaønh, Ñaáng luoân giöõ lôøi höùa vaø laøm khaû höõu, vôùi thôøi gian, vieäc hieåu bieát keá hoaïch cuûa Ngöôøi. Qua kinh nghieäm cuûa caùc tieân tri, trong côn ñau cuûa löu ñaøy vaø trong hy voïng moät döùt khoaùt trôû veà thaønh thaùnh, Israel ñaõ tieán tôùi choã nhìn ra raèng "chaân lyù" thaàn linh naøy traûi roäng quaù caû giôùi haïn cuûa lòch söû hoï, ñeå oâm laáy troïn lòch söû theá giôùi, baét ñaàu vôùi saùng taïo. Nhaän thöùc ñöùc tin doõi saùng khoâng nhöõng cho soá phaän cuûa moät daân toäc ñaëc thuø, maø coøn caû troïn lòch söû cuûa theá giôùi taïo döïng, töø khôûi thuûy cho tôùi taän cuøng cuûa noù.
Ñöùc tin nhö nghe vaø nhìn
29. Chính vì nhaän thöùc ñöùc tin ñöôïc noái vaøo giao öôùc vôùi Thieân Chuùa tín trung, Ñaáng ñaõ böôùc vaøo lieân heä yeâu thöông vôùi con ngöôøi vaø noùi cho hoï bieát lôøi cuûa Ngöôøi, neân Thaùnh Kinh ñaõ trình baøy nhaän thöùc naøy nhö moät hình thöùc nghe; noù ñöôïc lieân keát vôùi thính giaùc. Thaùnh Phaoloâ söû duïng moät coâng thöùc ñaõ thaønh coå ñieån: fides ex auditu, "ñöùc tin phaùt xuaát töø vieäc nghe" (Rm 10:17). Nhaän thöùc lieân keát vôùi lôøi noùi luoân luoân laø nhaän thöùc coù baûn vò; noù nhaän ra tieáng cuûa ngöôøi noùi, töï do môû loøng ra vôùi ngöôøi naøy vaø vaâng theo hoï. Thaùnh Phaoloâ ñaõ coù theå noùi tôùi vieäc "vaâng lôøi cuûa ñöùc tin" (xem Rm 1:5; 16:26) (23). Ñöùc tin cuõng laø moät nhaän thöùc noái keát vôùi doøng thôøi gian, vì lôøi noùi caàn coù thì giôø ñeå noùi leân, vaø noù laø nhaän thöùc chæ thaåm thaáu ñöôïc doïc ñöôøng laøm moân ñeä. Do ñoù, kinh nghieäm nghe coù theå giuùp laøm noåi baät moät caùch roõ raøng hôn sôïi daây lieân keát giöõa nhaän thöùc vaø tình yeâu.
Noùi veà nhaän thöùc chaân lyù, coù nhöõng luùc nghe trôû thaønh ñoái nghòch vôùi nhìn; ngöôøi ta vaãn cho raèng nhaán maïnh tôùi nhìn voán laø ñaëc ñieåm cuûa vaên hoùa Hy Laïp. Neáu aùnh saùng laøm khaû höõu vieäc chieâm ngöôõng caùi toaøn boä maø con ngöôøi voán khaùt mong, thì noù döôøng nhö cuõng khoâng chöøa moät choã naøo cho töï do, vì noù phaùt xuaát töø trôøi xuoáng thaúng maét ta, khoâng ñoøi moät ñaùp traû. Xem ra, noù cuõng ñoøi moät loaïi chieâm ngöôõng tónh laëng (static), caùch xa theá giôùi cuûa lòch söû vôùi moïi vui buoàn cuûa noù. Töø ñieåm nhìn naøy, caùi hieåu cuûa Thaùnh Kinh veà nhaän thöùc xem ra coù tính phaûn ñeà ñoái vôùi caùi hieåu cuûa Hy Laïp, vì caùi hieåu sau lieân keát nhaän thöùc vaøo vieäc nhìn trong coá gaéng cuûa noù nhaèm ñaït ñöôïc caùi hieåu toaøn boä veà thöïc taïi.
Tuy nhieân, ñieàu ñöôïc coi laø phaûn ñeà treân khoâng töông öùng vôùi döõ kieän Thaùnh Kinh. Cöïu Öôùc phoái hôïp caû hai loaïi nhaän thöùc, vì nghe lôøi Thieân Chuùa ñi song song vôùi öôùc muoán ñöôïc thaáy maët Ngöôøi. Nhö theá, cô sôû ñaõ ñöôïc thieát laäp cho cuoäc ñoái thoaïi vôùi vaên hoùa Hy Laïp, moät cuoäc ñoái thoaïi hieän dieän ngay taïi taâm ñieåm cuûa Thaùnh Kinh. Nghe nhaán maïnh tôùi ôn goïi vaø söï vaâng lôøi baûn thaân, vaø söï kieän naøy nöõa: chaân lyù ñöôïc maëc khaûi trong thôøi gian. Nhìn cho ta moät vieãn kieán veà toaøn boä cuoäc haønh trình vaø cho pheùp noù ñöôïc ñònh vò trong keá hoaïch toaøn dieän cuûa Thieân Chuùa; khoâng coù vieãn kieán naøy, ta chæ coøn laïi nhöõng phaàn rôøi raïc cuûa moät toaøn boä khoâng ai bieát ñeán.
30. Moái lieân keát giöõa nhìn vaø nghe trong nhaän thöùc ñöùc tin ñöôïc trình baøy heát söùc roõ raøng trong Tin Möøng Gioan. Ñoái vôùi Tin Möøng Thöù Tö naøy, tin laø caû nghe laãn nhìn. Caùi nghe cuûa ñöùc tin xuaát hieän nhö moät hình thöùc bieát rieâng cuûa tình yeâu: noù laø caùi nghe baûn vò, moät caùi nghe bieát nhaän ra tieáng cuûa Ngöôøi Chaên Chieân Nhaân Laønh (xem Ga 10:3-5); noù laø caùi nghe goïi ta laøm moân ñeä, nhö tröôøng hôïp caùc moân ñeä ñaàu tieân: "Nghe Ngöôøi noùi nhöõng ñieàu aáy, caùc oâng ñi theo Ngöôøi" (Ga 1:37). Nhöng ñöùc tin cuõng ñöôïc lieân keát vôùi vieäc nhìn. Thaáy caùc daáu laï Chuùa Gieâsu laøm ñoâi luùc daãn ngöôøi ta tôùi ñöùc tin, nhö tröôøng hôïp maáy ngöôøi Do Thaùi, nhôø theo doõi vieäc phuïc sinh Ladaroâ, "thaáy ñieàu Ngöôøi laøm, ñaõ tin vaøo Ngöôøi" (Ga 11:45). ÔÛ nhöõng luùc khaùc, ñöùc tin daãn ngöôøi ta tôùi moät vieãn kieán saâu saéc hôn: "neáu chò tin, chò seõ thaáy vinh quang Thieân Chuùa" (Ga 11:40). Cuoái cuøng, tin vaø nhìn giao thoa laãn nhau: "Baát cöù ai tin toâi cuõng tin vaøo Ñaáng ñaõ sai toâi. Vaø baát cöù ai thaáy toâi cuõng seõ thaáy Ñaáng ñaõ sai toâi" (Ga 12:44-45). Nhö theá, lieân keát vôùi nghe, nhìn trôû thaønh moät hình thöùc theo Chuùa Kitoâ, vaø ñöùc tin xuaát hieän nhö moät dieãn trình chieâm ngaém, trong ñoù, maét ta trôû neân quen thuoäc vôùi vieäc nhìn vaøo nôi saâu thaúm. Buoåi saùng Phuïc Sinh ñaõ chuyeån töø Gioan, ngöôøi, nhôø ñöùng trong boùng toái ban mai tröôùc ngoâi moà troáng, "ñaõ thaáy vaø ñaõ tin" (Ga 20:8) qua Maria Mañaleâna, ngöôøi, sau khi thaáy Chuùa Gieâsu (xem Ga 20:14) vaø nhöõng muoán baùm laáy Ngöôøi, ñöôïc yeâu caàu phaûi chieâm ngöôõng Ngöôøi vì Ngöôøi leân vôùi Chuùa Cha, vaø cuoái cuøng qua vieäc tuyeân xöng ñaày ñuû cuûa baø tröôùc caùc moân ñeä: "toâi ñaõ thaáy Chuùa!" (Ga 20:18).
Laøm theá naøo ñaït ñöôïc söï toång hôïp nhö treân giöõa nghe vaø nhìn? Vieäc aáy trôû neân khaû höõu qua chính con ngöôøi cuûa Chuùa Kitoâ, Ñaáng ta coù theå nhìn vaø nghe. Ngöôøi laø Lôøi thaønh xaùc phaøm, maø ta ñöôïc thaáy vinh quang (xem Ga 1:14). AÙnh saùng ñöùc tin laø aùnh saùng cuûa moät göông maët treân ñoù Chuùa Cha ñöôïc nhìn ra. Trong Tin Möøng Thöù Tö, chaân lyù maø ñöùc tin ñaït tôùi laø maïc khaûi veà Chuùa Cha trong Chuùa Con, trong xaùc phaøm cuûa Ngöôøi vaø trong vieäc laøm treân traàn theá cuûa Ngöôøi, moät chaân lyù coù theå ñònh nghóa laø "aùnh saùng ñaày söï soáng" cuûa Chuùa Gieâsu (24). Ñieàu naøy coù nghóa: nhaän thöùc ñöùc tin khoâng höôùng caùi nhìn chaêm chaêm cuûa ta vaøo moät söï thaät chæ coù tính höôùng noäi. Chaân lyù maø ñöùc tin toû loä cho ta laø moät chaân lyù ñaët troïng taâm ôû cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Kitoâ, ôû vieäc chieâm ngaém cuoäc ñôøi cuûa Ngöôøi vaø ôû vieäc yù thöùc ñöôïc söï hieän dieän cuûa Ngöôøi. Thaùnh Toâma Aquinoâ noùi tôùi oculata fides (ñöùc tin nhìn thaáy) cuûa caùc Toâng Ñoà khi ñöùng tröôùc thaân xaùc cuûa Chuùa Phuïc Sinh (25). Chính maét caùc ngaøi nhìn thaáy Chuùa Gieâsu phuïc sinh vaø caùc ngaøi ñaõ tin; noùi toùm laïi, caùc ngaøi coù khaû naêng doõi maét vaøo nhöõng choã saâu thaúm cuûa ñieàu caùc ngaøi ñang nhìn vaø tuyeân xöng ñöùc tin vaøo Con Thieân Chuùa, ñang ngöï beân tay phaûi Thieân Chuùa.
31. Chæ baèng caùch naøy, baèng caùch mang xaùc phaøm, chia seû nhaân tính cuûa ta, maø nhaän thöùc rieâng cuûa tình yeâu môùi tieán tôùi choã ñem laïi hoa traùi ñaày ñuû. Vì aùnh saùng cuûa tình yeâu phaùt sinh khi traùi tim ta ñöôïc ñaùnh ñoäng vaø ta môû loøng ra ñoùn nhaän söï hieän dieän noäi taïi cuûa ngöôøi ta yeâu meán, Ñaáng giuùp ta coù khaû naêng nhaän ra söï maàu nhieäm cuûa Ngöôøi. Nhö theá, ta coù theå hieåu lyù do taïi sao Thaùnh Gioan, ngoaøi vieäc nghe vaø nhìn, coøn noùi tôùi ñöùc tin nhö laø rôø moù nöõa, nhö ngaøi töøng vieát trong Thö thöù nhaát: "Ñieàu chuùng toâi töøng nghe, ñieàu chuùng toâi töøng nhìn taän maét vaø rôø moù taän tay, ñoù laø lôøi ban söï soáng" (1Ga 1:1). Nhôø mang xaùc phaøm vaø ñeán ôû giöõa ta, Chuùa Gieâsu ñaõ ñuïng chaïm tôùi ta, vaø nhôø caùc bí tích, Ngöôøi tieáp tuïc ñuïng chaïm tôùi ta caû baây giôø nöõa; nhôø bieán ñoãi taâm hoàn ta, Ngöôøi khoâng ngöøng giuùp ta coù khaû naêng nhìn nhaän vaø tung hoâ Ngöôøi laø Con Thieân Chuùa. Trong ñöùc tin, ta coù theå ñuïng chaïm Ngöôøi vaø nhaän ñöôïc söùc maïnh ôn thaùnh cuûa Ngöôøi. Thaùnh Augustinoâ, khi chuù giaûi trình thuaät veà ngöôøi ñaøn baø hoaïi huyeát ñuïng tôùi Chuùa Gieâsu vaø ñöôïc khoûi beänh (xem Lc 8:45-46), ñaõ vieát raèng: "Ñuïng ñeán Ngöôøi baèng traùi tim ta: ñoù chính laø ñieàu chæ ñöùc tin" (26). Ñaùm ñoâng chen laán quanh Chuùa Gieâsu, nhöng hoï khoâng ñuïng ñeán Ngöôøi baèng caùi ñuïng baûn vò cuûa ñöùc tin, moät caùi ñuïng khieán ta döï caûm ñöôïc maàu nhieäm Ngöôøi laø Chuùa Con maëc khaûi Chuùa Cha. Chæ khi naøo ta ñoàng hình ñoàng daïng vôùi Chuùa Gieâsu, ta môùi nhaän ñöôïc ñoâi maét caàn coù ñeå nhìn thaáy Ngöôøi.
Ñoái thoaïi giöõa ñöùc tin vaø lyù trí
32. Ñöùc tin Kitoâ Giaùo, nhôø coâng boá chaân lyù veà tình yeâu hoaøn toaøn cuûa Thieân Chuùa vaø môû loøng ta ñoùn nhaän söùc maïnh cuûa tình yeâu naøy, laø ñöùc tin ñi saâu vaøo coát loõi kinh nghieäm nhaân baûn cuûa ta. Moãi ngöôøi chuùng ta, vì tình yeâu, maø ñeán vôùi aùnh saùng, vaø moãi ngöôøi chuùng ta ñöôïc môøi goïi yeâu thöông ñeå tieáp tuïc ôû trong aùnh saùng. Vì muoán soi saùng moïi thöïc taïi baèng tình yeâu Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc toû hieän trong Chuùa Gieâsu, vaø tìm caùch yeâu thöông ngöôøi khaùc baèng cuøng moät tình yeâu aáy, caùc Kitoâ höõu ñaàu tieân ñaõ tìm thaáy trong theá giôùi Hy Laïp, cuøng vôùi nieàm khaùt mong chaân lyù cuûa noù, coøn laø moät ñoái taùc lyù töôûng ñeå ñoái thoaïi nöõa. Cuoäc gaëp gôõ cuûa söù ñieäp Tin Möøng vôùi vaên hoùa trieát lyù cuûa theá giôùi coå thôøi ñaõ chöùng toû moät böôùc quyeát ñònh trong vieäc phuùc aâm hoùa moïi daân toäc, vaø kích thích caû moät dieãn trình haønh ñoäng qua laïi ñaày hieäu quaû giöõa ñöùc tin vaø lyù trí, vaãn coøn tieáp tuïc qua nhieàu theá kyû tôùi taän thôøi ta. Chaân phuùc Gioan Phaoloâ II, trong toâng thö Fides et Ratio (Ñöùc Tin vaø Lyù Trí), ñaõ cho thaáy ñöùc tin vaø lyù trí ñaõ cuûng coá laãn nhau ra sao (27). Moät khi ñaõ khaùm phaù ñöôïc aùnh saùng troïn veïn cuûa tình yeâu Chuùa Kitoâ, ta seõ hieåu ra raèng moãi moái tình trong ñôøi ta ñeàu luoân chöùa moät tia saùng, vaø ta hieåu ñöôïc ñích ñieåm cuoái cuøng cuûa noù. Söï kieän tình yeâu nhaân baûn cuûa ta chöùa moät tia saùng cuõng giuùp ta thaáy: moïi tình yeâu ñeàu nhaèm chia seû söï töï hieán hoaøn toaøn cuûa Con Thieân Chuùa vì ta ra sao. Trong chuyeån ñoäng voøng cung naøy, aùnh saùng ñöùc tin soi chieáu moïi lieân heä nhaân baûn cuûa ta, nhöõng lieân heä naøy sau ñoù ñöôïc soáng trong söï keát hôïp maät thieát vôùi tình yeâu dòu daøng cuûa Chuùa Kitoâ.
33. Trong cuoäc ñôøi Thaùnh Augustinoâ, ta thaáy moät ñieån hình coù yù nghóa cuûa dieãn trình treân trong ñoù lyù trí, vôùi hoaøi mong chaân lyù vaø söï roõ raøng, ñaõ ñöôïc tích nhaäp vaøo chaân trôøi ñöùc tin vaø nhôø theá nhaän ñöôïc caùi hieåu môùi meû. Thaùnh Augustinoâ chaáp nhaän trieát lyù cuûa Hy Laïp veà aùnh saùng, vôùi nhaán maïnh cuûa noù veà söï quan troïng cuûa vieäc nhìn. Vieäc ngaøi gaëp gôõ chuû nghóa taân Platoâng ñaõ daãn ngaøi vaøo moâ hình cuûa aùnh saùng. Moâ hình töø treân cao xuoáng ñeå soi saùng moïi thöïc taïi naøy töôïng tröng cho chính Thieân Chuùa. Nhôø theá, Thaùnh Augustinoâ tieán tôùi choã hieåu ñöôïc tính sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa vaø khaùm phaù ra raèng moïi söï ñeàu coù moät ñoä trong saùng naøo ñoù neân chuùng coù theå phaûn aùnh söï toát laønh cuûa Thieân Chuùa. Caùi hieåu naøy ñaõ giaûi thoaùt ngaøi khoûi thuyeát Manikeâan tröôùc ñoù, töùc thuyeát khieán ngaøi nghó raèng thieän vaø aùc luoân khoâng ngöøng tranh chaáp, khoâng ngöøng laãn loän vaø ñan keát vôùi nhau. Vieäc hieåu Thieân Chuùa laø aùnh saùng cung caáp cho Thaùnh Augustinoâ moät ñònh höôùng môùi trong ñôøi vaø giuùp ngaøi bieát thöøa nhaän toäi leä cuûa mình vaø quay veà vôùi ñieàu thieän.
Duø sao, khoaûnh khaéc quyeát ñònh treân haønh trình ñöùc tin cuûa Thaùnh Augustinoâ, nhö chính ngaøi keå trong Töï Thuù, khoâng phaûi laø trong vieãn kieán veà moät Thieân Chuùa ôû treân cao vaø vöôït treân theá giôùi, maø laø trong kinh nghieäm nghe. Trong moät vöôøn kia, ngaøi nghe coù tieáng noùi vôùi ngaøi: "Haõy caàm leân maø ñoïc". Ngaøi beøn caàm quyeån saùch chöùa caùc thö cuûa Thaùnh Phaoloâ leân vaø baét ñaàu ñoïc chöông 13 cuûa Thö göûi tín höõu Roâma (28). Nhôø theá, Thieân Chuùa baûn vò cuûa Thaùnh Kinh ñaõ toû hieän vôùi ngaøi: moät Thieân Chuùa coù khaû naêng noùi vôùi ta, xuoáng cö nguï giöõa ta vaø cuøng ñi cuoäc haønh trình qua lòch söû vôùi ta, laøm cho mình ñöôïc bieát ñeán trong dieãn trình nghe vaø ñaùp traû.
AÁy theá nhöng cuoäc gaëp gôõ Thieân Chuùa bieát noùi khoâng daãn Thaùnh Augustinoâ ñeán choã töø khöôùc aùnh saùng vaø vieäc nhìn. Ngaøi tích nhaäp hai vieãn töôïng nghe vaø nhìn, khoâng ngöøng ñöôïc höôùng daãn bôûi maïc khaûi tình yeâu Thieân Chuùa trong Chuùa Gieâsu. Nhôø theá, Thaùnh Augustinoâ khai trieån ñöôïc neàn trieát lyù veà aùnh saùng coù khaû naêng bao truøm caû tính hoã töông cuûa rieâng lôøi vaø söï töï do phaùt sinh töø vieäc nhìn vaøo aùnh saùng. Nhö lôøi ñoøi moät ñaùp traû töï do theá naøo, aùnh saùng cuõng tìm moät ñaùp traû nôi hình aûnh noù phaûn chieáu nhö vaäy. Do ñoù, Thaùnh Augustinoâ coù theå lieân keát nghe vôùi nhìn, vaø noùi tôùi "lôøi saùng leân töø beân trong" (29). Coù theå noùi, aùnh saùng trôû thaønh aùnh saùng cuûa lôøi, vì noù laø aùnh saùng cuûa moät göông maët baûn vò, moät aùnh saùng, trong luùc soi saùng cho ta, luoân keâu goïi ta vaø tìm caùch ñöôïc phaûn chieáu leân khuoân maët ta vaø chieáu soi töø beân trong ta. AÁy theá nhöng loøng hoaøi mong ñöôïc thaáy toaøn boä, chöù khoâng phaûi chæ laø caùc maûnh vuïn cuûa lòch söû, vaãn coøn ñoù vaø cuoái cuøng seõ ñöôïc neân troïn khi, theo lôøi Thaùnh Augustinoâ, ta seõ thaáy vaø seõ yeâu (30). Khoâng phaûi vì ta coù khaû naêng chieám höõu troïn aùnh saùng, laø thöù luoân baát taän, maø laø vì ta troïn veïn böôùc vaøo aùnh saùng naøy.
34. AÙnh saùng tình yeâu ñaëc tröng cuûa ñöùc tin coù theå chieáu saùng caùc vaán naïn cuûa thôøi ta veà chaân lyù. Ngaøy nay, chaân lyù thöôøng bò giaûn löôïc vaøo tính chaân thöïc (authenticity) chuû quan cuûa caù nhaân, chæ coù giaù trò cho ñôøi soáng caù nhaân. Chaân lyù chung laøm ta khieáp ñaûm, vì ta ñoàng nhaát noù vôùi caùc ñoøi hoûi khoâng khoan nhöôïng cuûa caùc heä thoáng toaøn trò. Nhöng neáu chaân lyù laø chaân lyù cuûa tình yeâu, neáu noù laø chaân lyù ñöôïc toû loä trong cuoäc gaëp gôõ baûn vò vôùi Ñaáng Khaùc vaø nhöõng ngöôøi khaùc, thì noù coù theå ñöôïc giaûi phoùng khoûi caûnh giam haõm trong caùc caù nhaân vaø trôû neân thaønh phaàn cuûa thieän ích chung. Laø chaân lyù cuûa tình yeâu, noù khoâng phaûi laø loaïi chaân lyù coù theå aùp ñaët baèng vuõ löïc; noù khoâng phaûi laø loaïi chaân lyù laøm teâ lieät caù nhaân. Vì phaùt sinh töø tình yeâu, noù coù theå vaøo saâu trong traùi tim, tôùi taän coát loõi baûn vò cuûa moãi ngöôøi nam nöõ. Nhö theá, roõ raøng, ñöùc tin khoâng baát khoan nhöôïng, maø lôùn leân trong cuoäc soáng chung ñaày kính troïng vôùi ngöôøi khaùc. Ngöôøi tin khoâng hôïm hónh; traùi laïi, chaân lyù daãn tôùi loøng khieâm nhöôøng, vì tín höõu bieát raèng chính chaân lyù bao truøm vaø chieám höõu ta chöù ta khoâng chieám höõu chaân lyù. Khoâng heà laøm ta ra cöùng ngaéc, tính an toaøn cuûa ñöùc tin ñaët ta vaøo moät cuoäc haønh trình; noù laøm khaû höõu vieäc laøm chöùng vaø ñoái thoaïi vôùi moïi ngöôøi. Khi ñaõ noái keát vôùi chaân lyù cuûa tænh yeâu, aùnh saùng ñöùc tin cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi theå ñoái vôùi theá giôùi vaät chaát, vì tình yeâu luoân ñöôïc soáng trong thaân xaùc vaø tinh thaàn; aùnh saùng ñöùc tin laø aùnh saùng nhaäp theå toûa ra töø cuoäc ñôøi saùng laïn cuûa Chuùa Gieâsu. AÙnh saùng naøy cuõng chieáu soi theá giôùi vaät chaát, tin töôûng traät töï noäi taïi cuûa noù vaø bieát raèng noù môøi goïi ta böôùc vaøo neûo ñöôøng moãi ngaøy moãi môû roäng hôn cuûa hoøa hôïp vaø hieåu bieát. Nhö theá, caùi nhìn cuûa khoa hoïc ñöôïc höôûng lôïi töø ñöùc tin: ñöùc tin khuyeán khích nhaø khoa hoïc luoân côûi môû vôùi thöïc taïi trong moïi neùt phong phuù baát taän cuûa noù. Ñöùc tin ñaùnh thöùc caûm thöùc pheâ phaùn qua vieäc ngaên caûn khoâng cho cuoäc tìm kieám cuûa noù töï haøi loøng vôùi caùc coâng thöùc cuûa rieâng noù vaø giuùp noù hieåu ra raèng thieân nhieân luoân lôùn lao hôn. Nhôø kích thích loøng bôõ ngôõ tröôùc maàu nhieäm saâu thaúm cuûa taïo döïng, ñöùc tin môû roäng caùc chaân trôøi cuûa lyù trí ñeå roïi moät aùnh saùng lôùn hôn treân theá giôùi voán töï boäc loä cho cuoäc tìm toøi cuûa khoa hoïc.
Ñöùc tin vaø vieäc tìm kieám Thieân Chuùa
35. AÙnh saùng ñöùc tin nôi Chuùa Gieâsu cuõng soi saùng ñöôøng ñi cho moïi ngöôøi ñang tìm kieám Thieân Chuùa, vaø thöïc hieän moät ñoùng goùp ñaëc tröng Kitoâ Giaùo vaøo cuoäc ñoái thoaïi vôùi tín höõu cuûa caùc toân giaùo khaùc. Thö Do Thaùi noùi tôùi chöùng taù cuûa nhöõng ngöôøi coâng chính, tröôùc thôøi coù giao öôùc vôùi AÙpraham, voán ñaõ ñi tìm Thieân Chuùa trong nieàm tin. Veà EÂnoác "coù lôøi chöùng oâng ñaõ laøm vui loøng Thieân Chuùa" (Dt 11:5), moät ñieàu neáu khoâng coù ñöùc tin khoâng theå laøm ñöôïc, vì "baát cöù ai tôùi gaàn Thieân Chuùa ñeàu phaûi tin raèng Ngöôøi hieän höõu vaø Ngöôøi töôûng thöôûng nhöõng ai tìm kieám Ngöôøi" (Dt 11:6). Töø ñieàu naøy, ta coù theå thaáy: con ñöôøng cuûa ngöôøi toân giaùo ñi qua vieäc nhìn nhaän moät Thieân Chuùa bieát quan taâm tôùi ta vaø khoâng phaûi laø khoâng theå tìm ra. Ñaâu laø phaàn thöôûng khaùc maø Thieân Chuùa coù theå ban cho nhöõng ngöôøi tìm kieám Ngöôøi neáu khoâng phaûi laø ñeå Ngöôøi ñöôïc tìm ra? Ngay tröôùc ñoù nöõa, ta gaëp Abel, maø ñöùc tin ñöôïc ca ngôïi vaø coáng phaåm, töùc cuûa leã ñaàu muøa trong ñoaøn vaät cuûa oâng (xem Dt 11:4), laøm vui loøng Thieân Chuùa. Ngöôøi toân giaùo coá gaéng nhìn ra caùc daáu chæ cuûa Thieân Chuùa trong kinh nghieäm soáng haøng ngaøy, trong chu kyø boán muøa, trong söï maàu môõ cuûa traùi ñaát vaø trong chuyeån vaàn cuûa vuõ truï. Thieân Chuùa laø aùnh saùng vaø nhöõng ai tìm kieám Ngöôøi baèng moät taâm hoàn thaønh thöïc ñeàu coù theå tìm thaáy Ngöôøi.
Ta coù theå thaáy moät hình aûnh veà vieäc tìm kieám naøy nôi Ba Vua, nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc ngoâi sao daãn tôùi Beâlem (xem Mt 2:1-12). Ñoái vôùi hoï, aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa xuaát hieän döôùi daïng moät haønh trình phaûi ñöôïc thöïc hieän, moät ngoâi sao daãn hoï leân ñöôøng khaùm phaù. Ngoâi sao laø daáu chæ loøng kieân nhaãn cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi ñoâi maét ta; chuùng caàn quen daàn vôùi söï saùng laùng cuûa Ngöôøi. Ngöôøi toân giaùo laø ngöôøi ñi ñöôøng xa; hoï phaûi saün saøng ñeå ñöôïc höôùng daãn, ñeå ra khoûi mình vaø tìm thaáy vò Thieân Chuùa cuûa nhöõng ngaïc nhieân tröôøng cöûu. Khía caïnh maø Thieân Chuùa ñoùng ñoái vôùi ñoâi maét phaøm nhaân cuûa ta naøy cho thaáy khi tôùi gaàn Thieân Chuùa, aùnh saùng phaøm nhaân cuûa ta khoâng bò trieät tieâu tröôùc tính bao la cuûa aùnh saùng Ngöôøi, nhö vì sao bò lu môø tröôùc bình minh, traùi laïi caøng gaàn ngoïn löûa nguyeân thuûy naøy, noù caøng raïng saùng hôn nöõa, nhö göông soi phaûn chieáu aùnh saùng vaäy. Ñöùc tin cuûa Kitoâ höõu vaøo Chuùa Kitoâ, Ñaáng Cöùu Theá duy nhaát, tuyeân xöng raèng troïn aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa ñeàu taäp trung vaøo Ngöôøi, vaøo "cuoäc ñôøi saùng laïn" cuûa Ngöôøi, moät cuoäc ñôøi maïc khaûi caû nguoàn coäi laãn cuøng ñích cuûa lòch söû (31). Khoâng moät kinh nghieäm nhaân baûn naøo, khoâng moät haønh trình naøo cuûa con ngöôøi höôùng tôùi Thieân Chuùa laïi khoâng theå khôûi dieãn, ñöôïc soi saùng vaø thanh luyeän bôûi aùnh saùng naøy. Caøng dìm mình trong voøng aùnh saùng cuûa Chuùa Kitoâ, Kitoâ höõu caøng coù khaû naêng hieåu bieát vaø cuøng daán thaân treân neûo ñöôøng cuûa moïi ngöôøi nam nöõ höôùng veà Thieân Chuùa.
Vì ñöùc tin laø con ñöôøng, noù cuõng lieân heä vôùi cuoäc ñôøi moïi ngöôøi nam nöõ, duø chöa tin, vaãn muoán ñöôïc tin vaø tieáp tuïc tìm kieám. Bao laâu hoï bieát thaønh thaät côûi môû vôùi tình yeâu vaø leân ñöôøng vôùi baát cöù aùnh saùng naøo tìm ñöôïc, hoï thöïc söï ñaõ ôû treân con ñöôøng daãn tôùi ñöùc tin roài, duø khoâng bieát nhö vaäy. Hoï coá gaéng haønh ñoäng nhö theå coù Thieân Chuùa, ñoâi khi vì hoï hieåu taàm quan troïng cuûa Ngöôøi trong vieäc tìm ra chieác la baøn chaéc chaén cho cuoäc soáng chung hay vì hoï caûm thaáy moät öôùc muoán ñöôïc thaáy aùnh saùng trong ñeâm toái, nhöng cuõng coù theå vì nhôø nhìn thaáy neùt cao caû vaø ñeïp ñeõ cuûa ñôøi soáng, hoï tröïc giaùc thaáy raèng söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa ñaõ laøm moïi söï trôû neân ñeïp ñeõ hôn. Thaùnh Ireâneâ thaønh Lyons cho thaáy AÙpraham, tröôùc khi nghe tieáng Thieân Chuùa noùi, ñaõ tìm kieám Ngöôøi ra sao "baèng moät öôùc mong böøng chaùy trong loøng oâng" vaø "ñi khaép theá gian, töï hoûi mình phaûi tìm Thieân Chuùa ôû ñaâu", cho ñeán khi "Thieân Chuùa toû loøng xoùt thöông oâng, ngöôøi ñaõ moät mình, aâm thaàm ñi tìm Ngöôøi" (32). Baát cöù ai chòu khôûi haønh leân ñöôøng laøm ñieàu thieän cho ngöôøi khaùc ñeàu ñaõ ñeán gaàn Thieân Chuùa roài, ñeàu ñaõ ñöôïc söï trôï giuùp cuûa Ngöôøi naâng ñôõ roài, vì aùnh saùng thaàn linh coù ñaëc ñieåm laøm saùng ñoâi maét ta baát cöù khi naøo ta chòu böôùc veà phía tình yeâu vieân maõn.
Ñöùc tin vaø thaàn hoïc
36. Vì laø aùnh saùng, ñöùc tin loâi cuoán ta hoøa nhaäp vaøo noù, baèng caùch môøi goïi ta khaùm phaù troïn veïn hôn nöõa chaân trôøi ñöôïc noù chieáu soi, ñeå bieát roõ hôn ñoái töôïng cuûa tình yeâu ta. Thaàn hoïc Kitoâ giaùo phaùt sinh töø öôùc muoán naøy. Roõ raøng, thaàn hoïc khoâng theå khaû höõu neáu khoâng coù ñöùc tin; noù laø thaønh phaàn cuûa moïi dieãn trình ñöùc tin, laø nhöõng dieãn trình tìm hieåu saâu xa hôn nöõa vieäc Thieân Chuùa töø töø töï toû mình ra, vaø cao ñieåm laø nôi Chuùa Kitoâ. Thaønh thöû thaàn hoïc khoâng phaûi chæ laø moät coá gaéng phaân tích vaø tìm hieåu cuûa lyù trí phaøm nhaân, theo caùc ñöôøng höôùng cuûa khoa hoïc thöïc nghieäm. Thieân Chuùa khoâng theå bò giaûn löôïc vaøo moät ñoái töôïng. Ngöôøi laø chuû theå töï laøm cho mình ñöôïc bieát ñeán vaø ñöôïc nhaän dieän trong moät lieân heä lieân baûn vò. Ñöùc tin ñuùng laø ñöùc tin ñieàu höôùng lyù trí ñeå noù côûi môû ñoái vôùi aùnh saùng phaùt xuaát töø Thieân Chuùa, ñeå lyù trí, nhôø ñöôïc tình yeâu cuûa chaân lyù höôùng daãn, coù theå ñaït tôùi moät nhaän thöùc saâu saéc hôn veà Thieân Chuùa. Caùc nhaø thaàn hoïc vaø baäc thaày vó ñaïi thôøi Trung Coå raát ñuùng khi chuû tröông raèng thaàn hoïc, hieåu nhö moät khoa hoïc veà ñöùc tin, laø vieäc tham döï vaøo nhaän thöùc Thieân Chuùa veà chính Ngöôøi. Ñaây khoâng phaûi laø dieãn töø cuûa ta veà Thieân Chuùa, maø treân heát vaø tröôùc heát, laø chaáp nhaän vaø theo ñuoåi moät caùi hieåu saâu saéc hôn veà lôøi Thieân Chuùa töøng noùi vôùi ta, lôøi Thieân Chuùa noùi veà chính Ngöôøi, vì Ngöôøi laø cuoäc ñoái thoaïi tröôøng cöûu cuûa hieäp thoâng, vaø Ngöôøi cho pheùp ta tham döï vaøo cuoäc ñoái thoaïi naøy (33). Nhö theá, thaàn hoïc ñoøi phaûi coù loøng khieâm nhöôøng ñeå ñöôïc Thieân Chuùa "ñuïng chaïm", baèng caùch nhìn nhaän caùc giôùi haïn cuûa noù tröôùc maàu nhieäm, trong khi vaãn tìm toøi caùc kho taøng baát taän cuûa maàu nhieäm naøy, vôùi moät kyû cöông rieâng cuûa lyù trí.
Thaàn hoïc cuõng tham döï vaøo hình thöùc tin cuûa Giaùo Hoäi; aùnh saùng cuûa noù laø aùnh saùng cuûa chuû theå tin, töùc Giaùo Hoäi. Ñieàu naøy, moät ñaøng, haøm nghóa: thaàn hoïc phaûi phuïc vuï ñöùc tin cuûa Kitoâ höõu, noù phaûi laøm vieäc caùch khieâm nhöôøng ñeå baûo veä vaø saâu saéc hoùa ñöùc tin cuûa moïi ngöôøi, nhaát laø caùc tín höõu bình thöôøng. Ñaøng khaùc, vì nhaän ñöôïc sinh khí töø ñöùc tin, thaàn hoïc khoâng theå coi huaán quyeàn cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø cuûa caùc giaùm muïc hieäp thoâng vôùi ngaøi nhö moät ñieàu ngoaïi taïi, moät giôùi haïn ñoái vôùi töï do cuûa noù, maø ñuùng hôn phaûi nhö moät trong caùc chieàu kích noäi taïi vaø caáu thaønh ra noù, vì huaán quyeàn ñaûm baûo vieäc ta tieáp xuùc ñöôïc vôùi nguoàn coäi nguyeân thuûy vaø do ñoù, söï chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc lôøi Chuùa Kitoâ trong moïi neùt nguyeân tuyeàn cuûa noù.
Chöông Ba: Toâi trao cho anh em ñieàu toâi ñaõ nhaän ñöôïc (xem 1 Cor 15:3)
Giaùo Hoäi, meï cuûa ñöùc tin ta
37. Ai ñaõ môû loøng mình cho tình yeâu Thieân Chuùa, nghe tieáng Ngöôøi vaø tieáp nhaän aùng saùng Ngöôøi, ñeàu khoâng theå giöõ hoàng aân naøy cho rieâng mình ñöôïc. Vì laø nghe vaø nhìn, ñöùc tin cuõng ñaõ ñöôïc chuyeån giao nhö lôøi vaø aùnh saùng. Noùi vôùi tín höõu Coârintoâ, Thaùnh Phaoloâ duøng hai hình aûnh sau ñaây. Moät ñaøng, ngaøi noùi "vì coù ñöôïc cuøng moät ñöùc tin, nhö ñaõ cheùp 'toâi ñaõ tin neân toâi môùi noùi', thì chuùng toâi cuõng tin, neân chuùng toâi môùi noùi" (2Cor 4:13). Khi ñaõ ñöôïc chaáp nhaän, lôøi trôû neân caâu ñaùp traû, caâu tuyeân xöng ñöùc tin, ñöôïc loan truyeàn tôùi ngöôøi khaùc vaø môøi goïi hoï tin. Thaùnh Phaoloâ cuõng duøng hình aûnh aùnh saùng: "taát caû chuùng ta, maët khoâng che maøn, chuùng ta phaûn chieáu vinh quang cuûa Chuùa nhö moät böùc göông; nhö vaäy, chuùng ta ñöôïc bieán ñoåi neân gioáng cuõng moät hình aûnh aáy" (2Cor 3:18). Ñaây laø aùnh saùng phaûn chieáu töø göông maët naøy qua göông maët khaùc, thaäm chí nhö Moâseâ mang phaûn aûnh vinh quang Thieân Chuùa sau khi ñöôïc noùi vôùi Ngöôøi: "Thieân Chuùa cuõng laøm cho aùnh saùng chieáu soi loøng trí chuùng toâi, ñeå toû baøy cho thieân haï ñöôïc bieát vinh quang cuûa Thieân Chuùa raïng ngôøi treân göông maët Chuùa Kitoâ" (2Cor 4:6). AÙnh saùng Chuùa Kitoâ chieáu saùng treân göông maët Kitoâ höõu nhö treân moät böùc göông; vöøa toûa saùng, noù vöøa chieáu xuoáng ta ñeå caû ta nöõa ta cuõng tham döï vaøo aùnh saùng naøy vaø phaûn chieáu noù treân göông maët ngöôøi khaùc, cuøng moät caùch nhö trong phuïng vuï Phuïc Sinh, aùnh saùng ngoïn neán phuïc sinh ñoát saùng muoân vaøn ngoïn neán khaùc. Coù theå noùi: ñöùc tin chuyeàn töø ngöôøi naøy qua ngöôøi noï, y heät ngoïn neán naøy ñöôïc thaép saùng töø ngoïn neán kia. Kitoâ höõu trong caûnh ngheøo khoù cuûa mình ñaõ gieo ñöôïc moät haït gioáng maàu môõ ñeán noãi lôùn thaønh moät caây vó ñaïi, coù khaû naêng laøm cho theá giôùi ñaày raãy hoa traùi cuûa mình.
38. Vieäc truyeàn ñaït ñöùc tin khoâng chæ ñem aùnh saùng ñeán cho moïi ngöôøi nam nöõ khaép nôi; noù coøn vöôït qua thôøi gian, töø theá heä naøy qua theá heä noï. Vì phaùt sinh töø cuoäc gaëp gôõ dieãn ra trong lòch söû vaø soi daãn haønh trình qua thôøi gian cuûa ta, ñöùc tin ôû moïi thôøi ñaïi caàn ñöôïc chuyeån giao. Chính nhôø daây chuyeàn baát taän caùc chöùng taù naøy, ta thaáy ñöôïc khuoân maët cuûa Chuùa Gieâsu. Nhöng chuyeän aáy coù theå coù ñöôïc nhö theá naøo? Laøm theá naøo ta bieát chaéc mình ñaõ gaëp ñöôïc "Chuùa Gieâsu thöïc" sau haøng bao theá kyû?Neáu ta chæ laø nhöõng caù nhaân coâ laäp, neáu khôûi ñieåm cuûa ta chæ laø caùi toâi caù nhaân cuûa ta töï tìm trong mình caên baûn cho nhaän thöùc tuyeät ñoái chaéc chaén, thì söï chaéc chaén loaïi naøy khoâng theå naøo coù ñöôïc. Toâi khoâng theå naøo chöùng thöïc cho toâi moät ñieàu ñaõ xaåy ra raát laâu tröôùc ñaây. Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi laø caùch duy nhaát ñeå ta ñaït ñöôïc nhaän thöùc. Con ngöôøi luoân soáng trong lieân heä. Ta phaùt sinh töø ngöôøi khaùc, ta thuoäc veà ngöôøi khaùc, vaø ñôøi ta ñöôïc môû roäng nhôø gaëp gôõ vôùi ngöôøi khaùc. Thaäm chí, nhaän thöùc vaø vieäc töï yù thöùc cuûa ta cuõng coù tính töông quan; chuùng ñöôïc lieân keát vôùi ngöôøi khaùc voán ñaõ ñi tröôùc ta: tröôùc nhaát laø cha meï ta, nhöõng ngöôøi ñaõ ñem ñeán cho ta söï soáng vaø teân tuoåi. Chính ngoân ngöõ, nhöõng ngoân töø nhôø ñoù ta laøm cho ñôøi ta vaø theá giôùi quanh ta coù yù nghóa, cuõng ñaõ ñeán vôùi ta töø nhöõng ngöôøi khaùc, ñöôïc gìn giöõ trong kyù öùc soáng ñoäng cuûa ngöôøi khaùc. Vieäc bieát mình cuõng chæ coù theå coù ñöôïc khi ta tham döï vaøo moät kyù öùc chung lôùn hôn. Vôùi ñöùc tin cuõng theá; noù ñem caùi hieåu nhaân baûn ñeán choã vieân maõn. Quaù khöù cuûa ñöùc tin, töùc haønh vi yeâu thöông cuûa Chuùa Gieâsu töøng ñem söï soáng môùi cho theá gian, cuõng ñaõ ñeán vôùi chuùng ta qua kyù öùc cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, caùc chöùng nhaân, vaø ñöôïc giöõ cho soáng ñoäng trong chuû theå töôûng nieäm duy nhaát laø Giaùo Hoäi. Giaùo Hoäi laø moät Baø Meï daïy ta noùi ngoân ngöõ ñöùc tin. Thaùnh Gioan laøm noåi baät ñieàu naøy trong Tin Möøng cuûa ngaøi baèng caùch keát hôïp chaët cheõ ñöùc tin vaø kyù öùc vaø lieân keát chuùng vôùi hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng, theo lôøi Chuùa Gieâsu, "seõ nhaéc caùc con nhôù laïi moïi ñieàu Thaày ñaõ noùi vôùi caùc con" (Ga 14:26). Tình yeâu, voán laø Chuùa Thaùnh Thaàn vaø ñang cö nguï trong Giaùo Hoäi, hôïp nhaát moïi thôøi vaø laøm chuùng ta trôû neân ngöôøi ñoàng thôøi vôùi Chuùa Gieâsu, nhôø theá luoân höôùng daãn ta doïc daøi qua cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa ta.
39. Ta khoâng theå töï mình tin ñöôïc. Ñöùc tin khoâng ñôn giaûn laø quyeát ñònh caù nhaân dieãn ra trong thaúm saâu taâm hoàn tín höõu, cuõng khoâng phaûi laø moät lieân heä hoaøn toaøn tö rieâng giöõa caùi "Toâi" cuûa tín höõu vaø caùi "Ngaøi" cuûa Thieân Chuùa, giöõa chuû theå töï laäp vaø Thieân Chuùa. Töø chính baûn chaát cuûa noù, ñöùc tin môû ra tröôùc caùi "Chuùng Toâi" cuûa Giaùo Hoäi; noù luoân dieãn ra trong hieäp thoâng Giaùo Hoäi. Theå thöùc ñoái thoaïi trong kin tin kính duøng trong phuïng vuï röûa toäi nhaéc nhôù ñieàu naøy. Nieàm tin cuûa ta ñöôïc phaùt bieåu thaønh caâu ñaùp traû moät lôøi môøi, moät lôøi caàn ñöôïc nghe vaø khoâng phaûi cuûa chính toâi; noù hieän höõu nhö moät phaàn cuûa cuoäc ñoái thoaïi vaø khoâng theå chæ laø lôøi tuyeân xöng phaùt nguyeân nôi moät caù nhaân. Ta chæ coù theå ñaùp baèng chöõ "toâi" soá ít, "toâi tin", vì ta laø thaønh phaàn cuûa moät hieäp thoâng lôùn hôn, vì ta cuõng noùi "chuùng toâi tin". Vieäc côûi môû ñoái vôùi caùi "chuùng toâi" coù tính Giaùo Hoäi naøy phaûn aûnh söï côûi môû cuûa chính tình yeâu Thieân Chuùa, moät tình yeâu khoâng chæ laø lieân heä giöõa Chuùa Cha vaø Chuùa Con, giöõa moät "Con" vaø moät "Ngaøi", maø coøn laø trong Chuùa Thaùnh Thaàn nöõa, moät caùi "Chuùng Ta", töùc hieäp thoâng caùc ngoâi vò. ÔÛ ñaây, ta thaáy taïi sao nhöõng ngöôøi tin khoâng bao giôø ñôn ñoäc caû, vaø taïi sao ñöùc tin coù khuynh höôùng truyeàn lan, vì noù môøi goïi ngöôøi khaùc chia seû nieàm vui cuûa noù. Nhöõng ai tieáp nhaän ñöùc tin ñeàu khaùm phaù ra raèng caùc chaân trôøi cuûa hoï môû roäng nhö môùi vaø nhieàu lieân heä laøm ngöôøi ta phong phuù ñöôïc phaùt sinh. Tertulianoâ noùi veà ñieàu naøy raát hay khi oâng mieâu taû ngöôøi döï toøng "sau vieäc taåy saïch ñem laïi söï soáng môùi" ñöôïc chaøo ñoùn vaøo nhaø cuûa meï hoï vaø nhö moät phaàn cuûa gia ñình môùi, cuøng ñoïc kinh Laïy Cha vôùi caùc anh chò em cuûa mình (34).
Caùc bí tích vaø vieäc thoâng truyeàn ñöùc tin
40. Gioáng moïi gia ñình, Giaùo Hoäi truyeàn laïi cho con caùi mình troïn kho taøng kyù öùc cuûa mình. Nhöng vieäc chuyeån giao naøy dieãn ra theá naøo khieán khoâng nhöõng khoâng maát ñi ñieàu gì maø moïi ñieàu trong gia taøi ñöùc tin coøn ñöôïc hieåu bieát saâu saéc hôn nöõa? Chính laø nhôø Toâng Truyeàn ñöôïc gìn giöõ trong Giaùo Hoäi vôùi söï trôï giuùp cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, maø ta môùi ñöôïc dieãm phuùc tieáp xuùc vôùi kyù öùc neàn taûng. Nhö Coâng Ñoàng Vatican II töøng coâng boá, ñieàu ñöôïc caùc toâng ñoà truyeàn laïi "bao goàm moïi söï nhaèm giuùp daân Chuùa soáng cuoäc soáng hoï trong thaùnh thieän vaø gia taêng ñöùc tin. Nhôø caùch naøy, Giaùo Hoäi, baèng tín lyù, ñôøi soáng vaø thôø phöôïng cuûa mình, löu truyeàn maõi maõi cho moïi theá heä taát caû nhöõng gì mình laø, vaø taát caû nhöõng gì mình tin" (35).
Thöïc vaäy, ñöùc tin caàn moät khung caûnh ñeå noù ñöôïc laøm chöùng vaø thoâng truyeàn, moät phöông theá vöøa thích ñaùng vöøa caân xöùng vôùi ñieàu ñöôïc thoâng truyeàn. Vì ñeå thoâng truyeàn moät noäi dung hoaøn toaøn coù tính tín lyù, moät yù nieäm coù theå ñaõ ñuû, hay coù leõ moät cuoán saùch, hay laëp laïi moät söù ñieäp ñaõ noùi. Nhöng ñieàu ñöôïc thoâng truyeàn trong Giaùo Hoäi, ñieàu ñöôïc chuyeån giao trong Truyeàn Thoáng sinh ñoäng cuûa Giaùo Hoäi, laø aùnh saùng môùi phaùt sinh töø cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa chaân thaät, moät aùnh saùng chaïm tôùi ta ôû chính coát loõi höõu theå ta vaø vaän duïng ñöôïc caû taâm trí, yù chí vaø moïi xuùc caûm cuûa ta, môû loøng ta ra ñoùn nhaän caùc lieân heä soáng ñoäng trong hieäp thoâng. Neân phaûi coù moät phöông theá ñaëc bieät ñeå chuyeån giao söï vieân maõn naøy, moät phöông theá coù khaû naêng vaän duïng ñöôïc toaøn boä con ngöôøi ta, caû thaân xaùc laãn tinh thaàn, caû cuoäc soáng noäi taâm laãn caùc lieân heä vôùi ngöôøi khaùc. Phöông theá aáy chính laø caùc bí tích, ñöôïc cöû haønh trong phuïng vuï cuûa Giaùo Hoäi. Caùc bí tích thoâng truyeàn kyù öùc nhaäp theå, ñöôïc noái keát vôùi moïi thôøi ñieåm vaø moïi ñòa ñieåm cuûa ñôøi ta, vôùi moïi giaùc quan cuûa ta; trong caùc bí tích, troïn con ngöôøi ta ñöôïc vaän duïng nhö laø chi theå cuûa moät chuû theå soáng ñoäng vaø laø moät phaàn trong heä thoáng lieân heä coäng ñoaøn. Duø caùc bí tích voán laø bí tích cuûa ñöùc tin (36), nhöng ta cuõng coù theå noùi raèng ñöùc tin töï noù coù moät caáu truùc bí tích. Vieäc laøm cho ñöùc tin soáng daäy ñöôïc noái keát söï xuaát hieän cuûa moät caûm thöùc môùi veà bí tích trong ñôøi ta, ñôøi laøm ngöôøi vaø ñôøi laøm Kitoâ höõu, trong ñoù caùc thöïc taïi höõu hình vaø vaät chaát ñöôïc coi nhö vöôït quaù chuùng ñeå höôùng veà maàu nhieäm tröôøng cöûu.
41. Vieäc thoâng truyeàn ñöùc tin, tröôùc nhaát vaø treân heát, dieãn ra trong Pheùp Röûa. Moät soá ngöôøi coù theå nghó raèng Pheùp Röûa chæ laø moät caùch bieåu töôïng hoùa vieäc tuyeân xöng ñöùc tin, moät duïng cuï sö phaïm ñoái vôùi nhöõng ai caàn coù hình aûnh vaø daáu hieäu, maø töï noù, xeùt cho cuøng, khoâng caàn thieát. Thaùnh Phaoloâ töøng ñöa ra moät nhaän xeùt veà Pheùp Röûa ñeå nhaéc ta nhôù: khoâng phaûi nhö theá. Ngaøi vieát raèng: "Vì ñöôïc dìm vaøo trong caùi cheát cuûa Ngöôøi, chuùng ta ñaõ ñöôïc mai taùng vôùi Ngöôøi. Bôûi theá, cuõng nhö Chuùa Kitoâ ñaõ troãi daäy töø coõi cheát nhôø vinh quang Chuùa Cha theá naøo, chuùng ta cuõng ñöôïc soáng ñôøi soáng môùi nhö theá" (Rm 6:4). Trong Pheùp Röûa, ta trôû neân taïo vaät môùi vaø laø con nuoâi cuûa Thieân Chuùa. Thaùnh Toâng Ñoà sau ñoù cho hay: Kitoâ höõu ñaõ ñöôïc phoù thaùc cho "vieäc giaûng daïy tieâu chuaån" (tyùpos didacheùs) maø nay hoï saün saøng vaâng phuïc thaät trong loøng (xem Rm 6:17). Trong Pheùp Röûa, ta tieáp nhaän caû lôøi giaûng caàn ñöôïc coâng boá laãn caùch soáng ñaëc bieät ñoøi phaûi vaän duïng toaøn boä con ngöôøi vaø ñaët ta vaøo neûo ñöôøng söï thieän. Ai chòu Pheùp Röûa ñeàu ñöôïc ñaët vaøo moät boái caûnh môùi, ñöôïc trao phoù cho moät moâi tröôøng môùi, moät caùch haønh ñoäng môùi, chung chia trong Giaùo Hoäi. Nhö theá, Pheùp Röûa khieán ta thaáy raèng ñöùc tin khoâng phaûi laø thaønh töïu cuûa caùc caù nhaân coâ laäp; noù khoâng phaûi laø moät haønh vi maø ai ñoù coù theå töï mình dieãn xuaát, maø ñuùng hôn, noù laø moät ñieàu caàn ñöôïc tieáp nhaän baèng caùch ñi vaøo hieäp thoâng Giaùo Hoäi, moät hieäp thoâng chuyeån giao ôn phuùc Thieân Chuùa. Khoâng ai töï röûa cho mình ñöôïc, cuõng nhö khoâng ai töï böôùc vaøo ñôøi ñöôïc. Pheùp Röûa laø ñieàu ta tieáp nhaän.
42. Caùc yeáu toá trong Pheùp Röûa daãn ta vaøo vieäc "giaûng daïy tieâu chuaån" môùi naøy laø nhöõng yeáu toá naøo? Thöù nhaát, thaùnh danh Ba Ngoâi, Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn, ñöôïc khaån caàu treân ngöôøi döï toøng. Bôûi theá, ngay töø ñaàu, moät toång hôïp cuûa haønh trình ñöùc tin ñaõ ñöôïc cung caáp. Thieân Chuùa, Ñaáng töøng keâu goïi AÙpraham vaø muoán ñöôïc tuyeân xöng laø Chuùa cuûa oâng, Ñaáng Thieân Chuùa töøng maïc khaûi teân mình cho Moâseâ, Ñaáng Thieân Chuùa, khi ban Con cuûa Ngöôøi cho ta, ñaõ maïc khaûi troïn veïn maàu nhieäm cuûa teân Ngöôøi, nay ñang ban cho ngöôøi chòu Pheùp Röûa moät caên tính môùi coù tính con thaûo. Ñieàu naøy thaáy roõ trong chính haønh vi cuûa Pheùp Röûa: dìm trong nöôùc. Nöôùc vöøa laø bieåu töôïng cuûa söï cheát, môøi goïi ta rôøi khoûi caûnh töï höôùng vaøo mình maø böôùc vaøo moät caên tính môùi vaø lôùn lao hôn, vöøa laø bieåu töôïng cuûa söï soáng, cuûa loøng daï trong ñoù ta ñöôïc taùi sinh baèng caùch theo chaân Chuùa Kitoâ böôùc vaøo söï soáng môùi cuûa Ngöôøi. Baèng caùch naøy, nghóa laø baèng caùch dìm mình trong nöôùc, Pheùp Röûa noùi cho ta thaáy caáu truùc nhaäp theå cuûa ñöùc tin. Coâng trình cuûa Chuùa Kitoâ vaøo saâu trong thaúm saâu höõu theå ta vaø bieán ñoåi ta caùch trieät ñeå, baèng caùch laøm ta trôû neân con nuoâi cuûa Thieân Chuùa vaø tham döï vaøo baûn chaát thaàn linh. Nhôø theá, noù ñieàu chænh moïi lieân heä cuûa ta, choã ñöùng cuûa ta trong theá giôùi naøy vaø trong caû vuõ truï, vaø môû cho chuùng cuoäc soáng hieäp thoâng cuûa chính Thieân Chuùa. Söï thay ñoåi dieãn ra trong Pheùp Röûa naøy giuùp ta bieát ñaùnh giaù taàm quan troïng heát söùc ñaëc bieät cuûa ñoaøn döï toøng ñoái vôùi vieäc taân phuùc aâm hoùa, qua ñoù, caøng ngaøy caøng ñoâng caùc ngöôøi tröôûng thaønh, ngay trong caùc xaõ hoäi coù goác reã Kitoâ Giaùo xöa kia, chòu tieáp caän bí tích Röûa Toäi. Noù laø con ñöôøng chuaån bò chòu Pheùp Röûa ñeå bieán ñoåi troïn cuoäc ñôøi trong Chuùa Kitoâ.
Ñeå ñaùnh giaù ñuùng söï noái keát giöõa Pheùp Röûa vaø ñöùc tin, ta coù theå nhaéc ñeán baûn vaên cuûa Tieân Tri Isaia, thöôøng ñöôïc vaên chöông Kitoâ Giaùo tieân khôûi lieân keát vôùi Pheùp Röûa: "Nôi truù aån cuûa hoï seõ laø thaønh trì baèng ñaù... nguoàn nöôùc cuûa hoï ñöôïc baûo ñaûm" (Is 33:16) (37). Ngöôøi chòu Pheùp Röûa, nhôø ñöôïc cöùu khoûi nöôùc söï cheát, nay ñöôïc ñaët vaøo moät "thaønh trì baèng ñaù" vì hoï ñaõ tìm ñöôïc moät neàn taûng vöõng chaéc vaø ñaùng tin caäy. Nöôùc söï cheát, do ñoù, ñaõ ñöôïc bieán ñoåi thaønh nöôùc söï soáng. Baûn Hy Laïp, khi noùi tôùi nguoàn nöôùc "ñöôïc baûo ñaûm" naøy, ñaõ duøng chöõ pistoùs, "trung tín". Nöôùc cuûa Pheùp Röûa quaû laø trung tín vaø ñaùng tin, vì tuoân chaåy baèng söùc maïnh cuûa tình yeâu Chuùa Kitoâ, nguoàn moïi baûo ñaûm cho cuoäc haønh trình trong ñôøi.
43. Caáu truùc cuûa Pheùp Röûa, hình thöùc taùi sinh cuûa noù, qua ñoù, ta nhaän ñöôïc moät teân môùi vaø moät söï soáng môùi, giuùp ta bieát ñaùnh giaù yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa Pheùp Röûa treû sô sinh. Treû em khoâng coù khaû naêng chaáp nhaän ñöùc tin baèng haønh vi töï do, cuõng chöa coù khaû naêng töï mình tuyeân xöng ñöùc tin aáy; cho neân ñöùc tin ñaõ ñöôïc cha meï vaø ngöôøi ñôõ ñaàu tuyeân xöng nhaân danh caùc em. Vì ñöùc tin laø moät thöïc taïi ñöôïc soáng trong coäng ñoàng Giaùo Hoäi, moät phaàn cuûa caùi "chuùng toâi" chung, neân treû em ñöôïc naâng ñôõ bôûi nhieàu ngöôøi khaùc, bôûi cha meï vaø ngöôøi ñôõ ñaàu, vaø ñöôïc chaøo ñoùn vaøo ñöùc tin cuûa hoï, voán laø ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi; ñieàu naøy ñöôïc töôïng tröng bôûi caây neán maø ngöôøi cha em beù ñoát leân töø caây neán phuïc sinh. Nhö theá, caáu truùc cuûa Pheùp Röûa chöùng minh taàm quan troïng raát chuû yeáu cuûa vieäc hôïp taùc giöõa Giaùo Hoäi vaø gia ñình trong vieäc chuyeån giao ñöùc tin. Nhö Thaùnh Augustinoâ coù laàn noùi, cha meï ñöôïc keâu goïi khoâng nhöõng ñem con caùi vaøo ñôøi maø coøn ñem chuùng tôùi Thieân Chuùa, ñeå qua Pheùp Röûa, chuùng ñöôïc taùi sinh laøm con caùi Thieân Chuùa vaø nhaän ñöôïc hoàng aân ñöùc tin (38). Nhö theá, cuøng vôùi söï soáng, treû em ñöôïc ban taëng moät xu höôùng neàn taûng vaø ñöôïc baûo ñaûm moät töông lai toát; xu höôùng naøy seõ ñöôïc cuûng coá hôn nöõa trong bí tích Theâm Söùc vôùi aán tín Chuùa Thaùnh Thaàn.
44. Ñaëc tính bí tích cuûa ñöùc tin tìm ñöôïc bieåu thöùc cao nhaát trong Pheùp Thaùnh Theå. Thaùnh Theå laø cuûa nuoâi quyù giaù cuûa ñöùc tin: moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa Kitoâ thöïc söï hieän dieän trong haønh vi yeâu thöông toái cao cuûa Ngöôøi, töùc vieäc Ngöôøi töï hieán chính Ngöôøi. Trong Pheùp Thaùnh Theå, ta thaáy söï giao thoa cuûa hai chieàu kích ñöùc tin. Moät ñaøng, laø chieàu kích lòch söû: Pheùp Thaùnh Theå laø moät haønh vi töôûng nieäm, bieán thaønh hieän taïi moät maàu nhieäm trong ñoù quaù khöù, töùc bieán coá cheát vaø phuïc sinh, chöùng toû mình coù khaû naêng môû ra moät töông lai, tieân baùo moät thaønh toaøn toái haäu. Phuïng vuï nhaéc ta nhôù ñieàu naøy baèng caùch laëp laïi chöõ hodie, "hoâm nay" cuûa maàu nhieäm cöùu roãi. Ñaøng khaùc, ta cuõng tìm thaáy chieàu kích daãn töø theá giôùi höõu hình qua theá giôùi voâ hình. Trong Pheùp Thaùnh Theå, ta hoïc caùch bieát nhìn chieàu cao vaø chieàu saâu cuûa thöïc taïi. Baùnh vaø röôïu ñöôïc bieán ñoåi thaønh mình vaø maùu Chuùa Kitoâ, Ñaáng trôû neân hieän dieän trong cuoäc vöôït qua veà vôùi Chuùa Cha: chuyeån ñoäng naøy keùo ta, caû xaùc laãn hoàn, vaøo chuyeån ñoäng cuûa toøan saùng theá höôùng veà söï thaønh toaøn cuûa noù trong Thieân Chuùa.
45. Trong vieäc cöû haønh caùc bí tích, Giaùo Hoäi chuyeån giao kyù öùc cuûa mình moät caùch ñaëc bieät qua vieäc tuyeân xöng ñöùc tin. Kinh tin kính khoâng chæ bao goàm vieäc ñoàng thuaän cuûa ta ñoái vôùi moät boä caùc chaân lyù tröøu töôïng; ñuùng hôn, khi noù ñöôïc ñoïc leân, toaøn boä cuoäc soáng ñöôïc loâi cuoán vaøo cuoäc haønh trình höôùng tôùi vieäc hieäp thoâng hoaøn toaøn vôùi Thieân Chuùa haèng soáng. Ta coù theå noùi raèng trong kinh tin kính, caùc tín höõu ñöôïc môøi goïi böôùc vaøo maàu nhieäm ñöôïc chính hoï tuyeân xöng vaø ñeå noù bieán ñoåi mình. Muoán hieåu ñieàu naøy coù nghóa gì, ta haõy tröôùc nhaát nhìn vaøo noäi dung kinh tin kính. Noù coù caáu truùc Ba Ngoâi: Chuùa Cha vaø Chuùa Con hôïp nhaát trong Chuùa Thaùnh Thaàn cuûa tình yeâu. Nhö theá, ngöôøi tín höõu quaû quyeát raèng coát loõi moïi höõu theå, bí maät thaâm saâu nhaát cuûa moïi thöïc taïi, laø söï hieäp thoâng thaàn linh. Kinh tin kính cuõng chöùa lôøi tuyeân xöng Kitoâ hoïc: noù daãn ta qua moïi maàu nhieäm cuûa ñôøi Chuùa Kitoâ cho tôùi luùc Ngöôøi cheát, soáng laïi vaø leân trôøi tröôùc khi trôû laïi laàn cuoái trong vinh quang. Noù keå cho ta nghe vò Thieân Chuùa cuûa hieäp thoâng naøy, cuûa tình yeâu hoã töông giöõa Chuùa Cha vaø Chuùa Con trong Chuùa Thaùnh Thaàn naøy, coù khaû naêng oâm truøm troïn lòch söû con ngöôøi vaø loâi cuoán noù vaøo söï hôïp nhaát ñaày naêng ñoäng cuûa Thieân Tính, voán coù nguoàn goác vaø thaønh toaøn nôi Chuùa Cha. Ngöôøi tín höõu tuyeân xöng ñöùc tin döôøng nhö ñöôïc thaám nhaäp vaøo chính chaân lyù ñang ñöôïc tuyeân xöng vaäy. Hoï thöïc söï khoâng theå ñoïc ñöôïc caùc lôøi cuûa kinh tin kính neáu khoâng ñöôïc thay ñoåi, khoâng trôû thaønh moät phaàn cuûa lòch söû yeâu thöông voán oâm truøm laáy ta vaø môû roäng höõu theå ta, bieán noù thaønh moät phaàn cuûa moät hieäp thoâng vó ñaïi, chuû theå toái haäu ñang ñoïc kinh tin kính, töùc Giaùo Hoäi. Moïi chaân lyù ñöôïc ta tin ñeàu chæ veà maàu nhieäm söï soáng môùi cuûa ñöùc tin, hieåu nhö cuoäc haønh trình hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa haèng soáng.
Ñöùc tin, caàu nguyeän vaø Möôøi Ñieàu Raên
46. Hai yeáu toá khaùc cuõng raát chuû yeáu trong vieäc thoâng truyeàn kyù öùc cuûa Giaùo Hoäi moät caùch trung thaønh. Thöù nhaát, Kinh cuûa Chuùa, töùc Kinh Laïy Cha. ÔÛ ñaây, caùc Kitoâ höõu hoïc caùch chia seû chính kinh nghieäm thieâng lieâng cuûa Chuùa Kitoâ vaø nhìn moïi söï baèng con maét cuûa Ngöôøi. Khôûi ñi töø Ngöôøi, Ñaáng laø saùnh saùng bôûi aùnh saùng, laø Con Moät Ñöùc Chuùa Cha, ta tieán tôùi choã nhaän bieát Thieân Chuùa vaø nhôø theá nhoùm leân nôi ngöôøi khaùc nieàm öôùc ao ñöôïc ñeán gaàn Ngöôøi.
Cuõng theá, ñieàu quan troïng laø moái lieân keát giöõa ñöùc tin vaø Möôøi Ñieàu Raên. Nhö ñaõ noùi, Ñöùc tin mang hình thöùc moät haønh trình, moät neûo ñöôøng phaûi theo, baét ñaàu baèng cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng. Chính trong aùnh saùng ñöùc tin, aùnh saùng cuûa nieàm phoù thaùc hoaøn toaøn trong tay Thieân Chuùa cöùu ñoä, maø Möôøi Ñieàu Raên ñaõ coù ñöôïc chaân lyù thaúm saâu nhaát cuûa chuùng, nhö trong nhöõng lôøi daãn khôûi chuùng ñaõ chöùng toû: "Ta laø Chuùa, Thieân Chuùa caùc ngöôi, Ñaáng ñaõ ñem caùc ngöôi ra khoûi ñaát Ai Caäp" (Xh 20:2). Möôøi Ñieàu raên khoâng phaûi laø moät boä caùc leänh truyeàn tieâu cöïc, maø laø nhöõng chæ daãn cuï theå ñeå ra khoûi sa maïc cuûa caùi toâi vò kyû vaø quaån quanh vôùi chính mình maø böôùc vaøo cuoäc ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa, ñöôïc loøng nhaân töø cuûa Ngöôøi oâm aáp vaø roài ñem loøng nhaân töø aáy ñeán cho ngöôøi khaùc. Nhö theá, ñöùc tin tuyeân xöng tình yeâu Thieân Chuùa, nguoàn goác vaø laø Ñaáng duy trì moïi loaøi. Noù ñeå mình ñöôïc tình yeâu naøy höôùng daãn haàu coù theå tieán böôùc höôùng veà söï hieäp thoâng vieân maõn vôùi Thieân Chuùa. Möôøi Ñieàu Raên xuaát hieän nhö neûo ñöôøng bieát ôn, lôøi ñaùp traû tình yeâu, ñöôïc laøm cho khaû höõu vì trong ñöùc tin, ta deã tieáp thu caûm nghieäm cuûa tình yeâu bieán ñoåi maø Thieân Chuùa daønh cho ta. Vaø neûo ñöôøng naøy nhaän ñöôïc aùnh saùng môùi töø giaùo huaán trong Baøi Giaûng Treân Nuùi cuûa Chuùa Gieâsu (Xem Mt 5-7).
Nhö theá, boán yeáu toá bao goàm trong kho kyù öùc ñöôïc Giaùo Hoäi chuyeån giao laø: tuyeân xöng ñöùc tin, cöû haønh caùc bí tích, Möôøi Ñieàu Raên vaø caàu nguyeän. Vieäc giaûng daïy giaùo lyù cuûa Giaùo Hoäi luoân ñöôïc caáu truùc quanh boán yeáu toá naøy; keå caû Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, voán laø trôï cuï caên baûn cho haønh vi thoáng nhaát hoùa ñöôïc Giaùo Hoäi söû duïng ñeå thoâng truyeàn troïn veïn noäi dung ñöùc tin cuûa mình: "moïi ñieàu Giaùo Hoäi laø, vaø moïi ñieàu Giaùo Hoäi tin" (39).
Tính hôïp nhaát vaø tính nguyeân tuyeàn cuûa ñöùc tin
47. Söï hôïp nhaát cuûa Giaùo Hoäi trong thôøi gian vaø khoâng gian ñöôïc lieân keát vôùi söï hôïp nhaát cuûa ñöùc tin: "chæ coù moät thaân theå vaø moät tinh thaàn... moät ñöùc tin duy nhaát" (Eph. 4:4-5). Ngaøy nay ta deã töôûng töôïng moät nhoùm ngöôøi ñoaøn keát vôùi nhau vì moät chính nghóa chung, moät tình aâu yeám hoã töông, cuøng chia seû moät ñònh meänh vaø moät muïc ñích duy nhaát. Nhöng ta khoù maø töôûng nghó ñöôïc moät söï ñoaøn keát veà chaân lyù. Ta coù khuynh höôùng nghó raèng söï ñoaøn keát loaïi naøy khoâng töông hôïp vôùi töï do tö töôûng vaø quyeàn töï laäp baûn thaân. AÁy theá nhöng kinh nghieäm yeâu thöông chöùng minh cho ta thaáy: moät caùch nhìn chung vaãn laø ñieàu coù theå, vì nhôø tình yeâu, ta hoïc ñöôïc caùch nhìn thöïc taïi qua ñoâi maét ngöôøi khaùc, khoâng phaûi nhö moät ñieàu laøm ngheøo ñi maø laøm giaàu theâm cho caùch nhìn cuûa ta. Tình yeâu chaân thöïc, theo kieåu tình yeâu Thieân Chuùa, cuoái cuøng ñoøi phaûi coù söï thaät, vaø vieäc cuøng nhau chieâm ngaém chaân lyù laø chính Chuùa Gieâsu Kitoâ seõ giuùp tình yeâu trôû neân saâu saéc vaø beàn laâu. Ñaây cuõng laø nieàm vui lôùn cuûa ñöùc tin: söï hôïp nhaát cuûa caùch nhìn trong moät thaân theå vaø moät tinh thaàn. Thaùnh Leâoâ Caû töøng vieát raèng: "neáu ñöùc tin khoâng laø moät, thì ñoù khoâng phaûi laø ñöùc tin" (40).
Bí quyeát cuûa söï hôïp nhaát laø ñaâu? Ñöùc tin laø "moät", tröôùc nhaát, vì coù söï ñôn nhaát cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng ñöôïc bieát ñeán vaø ñöôïc tuyeân xöng. Taát caû caùc ñieàu khoaûn cuûa ñöùc tin ñeàu noùi veà Thieân Chuùa; chuùng laø nhöõng caùch ñeå bieát Ngöôøi vaø vieäc Ngöôøi laøm. Thaønh thöû, söï hôïp nhaát cuûa chuùng cao hôn raát nhieàu baát cöù coâng trình naøo cuûa lyù trí con ngöôøi. Chuùng coù ñöôïc söï hôïp nhaát voán laøm ta ra phong phuù vì söï hôïp nhaát naøy ñöôïc ban cho ñeå ta neân moät.
Ñöùc tin cuõng laø moät vì noù ñöôïc ñieàu höôùng veà moät Chuùa duy nhaát, veà cuoäc ñôøi Chuùa Gieâsu, veà lòch söû cuï theå maø Ngöôøi voán chia seû vôùi ta. Thaùnh Ireâneâ thaønh Lyons laøm roõ ñieàu naøy trong cuoäc chieán ñaáu choáng Phaùi Ngoä Ñaïo cuûa ngaøi. Ngöôøi ngoä ñaïo chuû tröông raèng coù hai loaïi ñöùc tin: moät loaïi ñöùc tin thoâ keäch, baát toaøn hôïp vôùi quaàn chuùng, töùc loaïi ñöùc tin naèm ôû bình dieän theå xaùc Chuùa Gieâsu vaø vieäc chieâm ngaém caùc maàu nhieäm cuûa Ngöôøi; vaø loaïi ñöùc tin saâu saéc hôn, hoaøn haûo hôn daønh cho moät giôùi nhoû nhöõng ngöôøi öu tuyeån (initiates) coù khaû naêng tri thöùc vöôn quaù bình dieän thaân xaùc Chuùa Gieâsu maø ñaït tôùi caùc maàu nhieäm cuûa thaàn tính khoâng ai khaùc bieát ñöôïc. Ngöôïc vôùi chuû tröông naøy, moät chuû tröông cho ñeán ngaøy nay vaãn coøn moät vaøi loâi cuoán vaø coù nhieàu ngöôøi theo, Thaùnh Ireâneâ nhaán maïnh raèng chæ coù moät ñöùc tin, vì noù ñaët cô sôû treân bieán coá nhaäp theå heát söùc cuï theå vaø khoâng bao giôø coù theå vöôït leân treân thaân xaùc vaø lòch söû cuûa Chuùa Kitoâ, vì Thieân Chuùa ñaõ muoán töï maïc khaûi hoaøn toaøn trong thaân xaùc aáy. Ngaøi noùi, vì lyù do naøy, khoâng heà coù söï khaùc bieät trong ñöùc tin cuûa "nhöõng ngöôøi coù khaû naêng noùi veà noù caùch thao thao" vaø ñöùc tin cuûa "nhöõng ngöôøi noùi veà noù chuùt chuùt", giöõa ngöôøi vó ñaïi hôn vaø ngöôøi nhoû moïn hôn: loaïi tröôùc khoâng theå gia taêng ñöùc tin, maø loaïi sau cuõng khoâng theå gia giaûm ñöôïc noù (41).
Cuoái cuøng, ñöùc tin laø moät vì noù ñöôïc toaøn theå Giaùo Hoäi chia seû, maø Giaùo Hoäi thì voán laø moät thaân theå vaø laø moät tinh thaàn. Trong hieäp thoâng cuûa chuû theå duy nhaát laø Giaùo Hoäi, ta nhaän ñöôïc taàm nhìn chung. Nhôø cuøng tuyeân xöng moät ñöùc tin nhö nhau, ta ñöùng vöõng treân cuøng moät taûng ñaù, ñöôïc bieán ñoåi bôûi cuøng moät Thaàn Trí yeâu thöông, cuøng toaû moät aùnh saùng vaø coù cuøng caùi nhìn thoâng suoát vaøo thöïc taïi.
48. Vì ñöùc tin laø moät, noù phaûi ñöôïc tuyeân xöng trong moïi neùt tinh tuyeàn vaø nguyeân tuyeàn cuûa noù. Chính vì moïi ñieàu khoaûn cuûa ñöùc tin ñeàu ñöôïc ñan keát chaët cheõ vaøo nhau, neân baùc boû moät ñieàu, duø laø ñieàu xem ra ít quan troïng nhaát, cuõng laø laøm meùo moù toaøn boä. Moãi giai ñoaïn lòch söû ñeàu coù theå thaáy ñieåm naøy hay ñieåm noï cuûa ñöùc tin khoù coù theå chaáp nhaän; do ñoù caàn phaûi tænh trí ñeå baûo ñaûm raèng kho taøng ñöùc tin ñöôïc chuyeån giao trong tính troïn veïn cuûa noù (xem Tm 6:20) vaø moïi khía caïnh trong vieäc tuyeân xöng ñöùc tin phaûi ñöôïc nhaán maïnh caùch thích ñaùng. Thöïc vaäy, vì söï hôïp nhaát cuûa ñöùc tin laø söï hôïp nhaát cuûa Giaùo Hoäi, neân loaïi boû ñieàu gì khoûi ñöùc tin laø loaïi boû ñieàu gì ñoù khoûi tính chaân thöïc cuûa hieäp thoâng. Caùc Giaùo Phuï moâ taû ñöùc tin nhö moät cô theå, cô theå chaân lyù goàm nhieàu chi theå khaùc nhau, töông töï nhö nhieäm theå Chuùa Kitoâ vaø söï traûi daøi cuûa noù trong Giaùo Hoäi (42). Söï nguyeân tuyeàn cuûa ñöùc tin cuõng ñöôïc noái keát vôùi hình aûnh trinh nöõ cuûa Giaùo Hoäi vaø söï trung trinh trong tình yeâu cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi phu quaân mình laø Chuùa Kitoâ; xaâm haïi ñöùc tin coù nghóa laø xaâm haïi söï hieäp thoâng vôùi Chuùa (43). Nhö theá, söï hôïp nhaát cuûa ñöùc tin laø söï hôïp nhaát cuûa moät cô theå soáng ñoäng; ñieàu naøy ñaõ ñöôïc Chaân Phuùc John Henry Newman laøm roõ khi ngaøi lieät keâ söùc maïnh chuyeån hoùa moïi söï noù gaëp ôû caùc khung caûnh khaùc nhau nôi noù hieän dieän vaø trong nhieàu neàn vaên hoùa ña daïng noù gaëp gôõ (44), baèng caùch thanh taåy moïi söï vaø ñem chuùng tôùi nhöõng bieåu thöùc töôi ñeïp nhaát cuûa chuùng, vaøo soá nhöõng ñaëc ñieåm duøng ñeå phaân bieät tính lieân tuïc cuûa tín lyù qua thôøi gian. Ñöùc tin nhö theá ñöôïc minh chöùng laø phoå quaùt, laø Coâng Giaùo, vì aùnh saùng cuûa noù môû roäng ra ñeå chieáu soi toaøn boä vuõ truï vaø troïn boä lòch söû.
49. Chuùa ban cho Giaùo Hoäi Ngöôøi hoàng aân toâng truyeàn ñeå phuïc vuï söï hôïp nhaát ñöùc tin vaø vieäc thoâng truyeàn noù caùch troïn veïn. Nhôø phöông theá naøy, tính lieân tuïc trong kyù öùc Giaùo Hoäi ñöôïc baûo ñaûm vaø ta chaéc chaén tôùi lui ñöôïc nguoàn suoái phaùt sinh ra ñöùc tin. Nhö theá, vieäc baûo ñaûm cho tính lieân tuïc vôùi nguoàn suoái naøy ñöôïc nhöõng con ngöôøi soáng ñoäng ñem laïi, trong moät caùch theá phuø hôïp vôùi ñöùc tin soáng ñoäng maø Giaùo Hoäi coù söù meänh thoâng truyeàn. Giaùo Hoäi troâng caäy vaøo loøng trung thaønh cuûa caùc nhaân chöùng ñöôïc Chuùa choïn cho traùch vuï naøy. Chính vì theá, huaán quyeàn luoân noùi lôøi vaâng phuïc ñoái vôùi lôøi coù tröôùc maø ñöùc tin voán döïa vaøo; huaán quyeàn ñaùng tin caäy vì luoân tin töôûng vaøo lôøi noù nghe, duy trì vaø trình baøy (45). Trong dieãn töø Thaùnh Phaoloâ töø giaõ caùc tröôûng laõo EÂpheâsoâ taïi Mileâtoâ, ñöôïc Thaùnh Luca thuaät laïi trong Toâng Ñoà Coâng Vuï, ngaøi chöùng thöïc raèng ngaøi ñaõ chu toaøn traùch vuï maø Chuùa ñaõ uûy thaùc cho ngaøi laø "coâng boá toaøn boä yù ñònh cuûa Thieân Chuùa" (Cv 20:27). Nhôø huaán quyeàn Giaùo Hoäi, yù ñònh naøy ñaõ ñeán vôùi chuùng ta trong tính nguyeân tuyeàn cuûa noù, vaø vôùi noù laø nieàm vui ñöôïc theo noù caùch troïn veïn.
Chöông Boán: Thieân Chuùa chuaån bò cho caùc ngaøi moät kinh thaønh (xem Dt 11:16)
Ñöùc tin vaø thieän ích chung
50. Khi trình baøy caâu truyeän veà caùc toå phuï vaø nhöõng ngöôøi coâng chính nam nöõ trong Cöïu Öôùc, Thö Do Thaùi ñaõ laøm noåi baät khía caïnh chuû yeáu trong ñöùc tin cuûa caùc ngaøi. Ñöùc tin naøy ñaõ ñöôïc trình baøy khoâng nhöõng chæ nhö moät cuoäc löõ haønh, maø coøn nhö moät dieãn trình xaây döïng, dieãn trình chuaån bò moät nôi choán ñeå nhöõng con ngöôøi nhaân baûn coù theå cuøng cö nguï vôùi nhau. Nhaø xaây döïng ñaàu tieân chính laø Noâeâ, ngöôøi ñaõ cöùu gia ñình mình baèng moät chieác taàu (Dt 11:7). Roài ñeán AÙpraham; veà oâng, coù lôøi cheùp raèng nhôø ñöùc tin, oâng ñaõ ñeán cö nguï trong leàu, troâng chôø moät thaønh vôùi neàn vöõng chaéc (xem Dt 11:9-10). Vôùi ñöùc tin, ngöôøi ta coù söï tin caäy môùi, söï vöõng chaéc môùi, maø chæ Thieân Chuùa môùi ban ñöôïc. Neáu ngöôøi cuûa ñöùc tin tìm ñöôïc naâng ñôõ nôi Thieân Chuùa tín trung, Ñaáng Thieân Chuùa voán laø Amen (xem Is 65:16) vaø nhôø theá chính mình trôû neân vöõng chaéc, thì ta cuõng coù theå noùi raèng söï vöõng chaéc cuûa ñöùc tin chính laø ñaëc ñieåm cuûa kinh thaønh maø Thieân Chuùa ñang chuaån bò cho loaøi ngöôøi. Ñöùc tin cho thaáy caùc daây noái keát giöõa con ngöôøi vôùi nhau vöõng chaéc ra sao khi Thieân Chuùa hieän dieän giöõa hoï. Ñöùc tin khoâng chæ ban phaùt söï vöõng chaéc beân trong maø thoâi, moät xaùc tín khoâng lay chuyeån nôi tín höõu; noù coøn roïi aùnh saùng leân moïi lieân heä nhaân baûn vì noù voán phaùt sinh töø tình yeâu vaø phaûn aûnh chính tình yeâu cuûa Thieân Chuùa. Thieân Chuùa, Ñaáng ñaùng tin caäy, ban cho ta moät thaønh ñaùng tin caäy.
51. Chính nhôø lieân keát vôùi tình yeâu (xem Gl 5:6), aùnh saùng ñöùc tin ñaõ ñöôïc ñaët moät caùch chính xaùc vaøo vieäc phuïc vuï coâng lyù, luaät phaùp vaø hoøa bình. Ñöùc tin phaùt sinh töø cuoäc gaëp gôõ vôùi tình yeâu nguyeân thuûy cuûa Thieân Chuùa, nôi yù nghóa vaø tính toát laønh cuûa ñôøi ta trôû neân hieån nhieân; ñôøi ta ñöôïc soi saùng bao laâu chòu böôùc vaøo khoâng gian do tình yeâu kia môû ra, noùi caùch khaùc, bao laâu, noù trôû thaønh con ñöôøng vaø leà thoùi haønh ñoäng (praxis) daãn tôùi söï vieân maõn cuûa tình yeâu. AÙnh saùng ñöùc tin coù khaû naêng taêng tieán söï phong phuù cuûa caùc lieân heä nhaân baûn, taêng tieán khaû naêng beàn laâu, ñaùng tin, laøm phong phuù cuoäc soáng chung. Ñöùc tin khoâng keùo ta ra khoûi theá giôùi hay toû ra baát lieân heä vôùi caùc quan taâm cuï theå cuûa moïi ngöôøi nam nöõ thôøi ta. Khoâng coù tình yeâu ñaùng tin, seõ khoâng coù gì coù theå giöõ cho moïi ngöôøi nam nöõ hôïp nhaát vôùi nhau. Luùc aáy, coù leõ söï hôïp nhaát cuûa con ngöôøi chæ coù theå quan nieäm ñöôïc treân caên baûn höõu duïng, treân tính toaùn lôïi loäc kình choáng nhau hay sôï haõi nhau maø thoâi, chöù khoâng treân söï toát laønh cuûa vieäc chung soáng vôùi nhau, khoâng treân nieàm vui maø chæ nguyeân söï hieän dieän cuûa ngöôøi khaùc cuõng ñuû mang tôùi. Ñöùc tin khieán ta bieát ñaùnh giaù caáu truùc cuûa caùc lieân heä nhaân baûn vì noù naém ñöôïc neàn taûng toái haäu vaø ñònh meänh döùt khoaùt cuûa chuùng nôi Thieân Chuùa, nôi tình yeâu cuûa Ngöôøi, vaø do ñoù roïi aùnh saùng treân ngheä thuaät xaây döïng; hieåu nhö theá, noù trôû thaønh vieäc phuïc vuï thieän ích chung. Ñöùc tin quaû laø moät thieän ích cho moïi ngöôøi; moät thieän ích chung. AÙnh saùng cuûa noù khoâng chæ chieáu saùng beân trong Giaùo Hoäi, noù khoâng chæ nhaèm xaây döïng kinh thaønh muoân thuôû cuûa ñôøi sau; noù giuùp ta xaây döïng caùc xaõ hoäi cuûa ta theo höôùng cuøng ñoàng haønh tieán veà moät töông lai hy voïng. Veà phöông dieän naøy, thö Do Thaùi cho ta moät thí duï khi lieät keâ Samuen vaø Ñavít vaøo soá nhöõng ngöôøi nam nöõ cuûa ñöùc tin; ñöùc tin cuûa caùc vò naøy giuùp hoï coù khaû naêng "thöïc haønh coâng lyù" (Dt 11:33). Kieåu noùi naøy chæ loái cai trò hôïp coâng lyù cuûa hoï, chæ söï khoân ngoan töøng ñem hoaø bình laïi cho daân (xem 1Sm 12:3-5; 2Sm 8:15). Baøn tay ñöùc tin dô cao leân trôøi, luùc chuùng baét ñaàu xaây döïng trong yeâu thöông moät kinh thaønh ñaët neàn taûng treân caùc lieân heä voán laáy tình yeâu Thieân Chuùa laøm neàn taûng.
Ñöùc tin vaø gia ñình
52. Trong cuoäc haønh trình cuûa AÙpraham höôùng veà kinh thaønh töông lai, Thö Do Thaùi nhaéc ñeán söï chuùc phuùc ñöôïc truyeàn töø ñôøi cha tôùi ñôøi con (xem Dt 11:20-21). Khung caûnh ñaàu tieân trong ñoù ñöùc tin soi saùng cho kinh thaønh con ngöôøi laø gia ñình. Tröôùc heát vaø treân heát, toâi nghó tôùi söï keát hôïp oån ñònh giöõa moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi ñaøn baø trong hoân nhaân. Söï keát hôïp naøy phaùt sinh töø tình yeâu cuûa hoï, nhö daáu chæ vaø söï hieän dieän cuûa chính tình yeâu Thieân Chuùa, vaø töø vieäc nhìn nhaän vaø chaáp nhaän söï toát laønh cuûa dò bieät tính duïc, nhôø ñoù, caùc ngöôøi phoái ngaãu trôû neân moät thaân xaùc (xem St 2:24) vaø nhaän ñöôïc khaû naêng sinh saûn söï soáng môùi, bieåu hieän söï toát laønh, söï khoân ngoan vaø keá hoaïch ñaày yeâu thöông cuûa Ñaáng Hoùa Coâng. Ñaët cô sôû treân tình yeâu naøy, moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ coù theå ñoan höùa cho nhau moät tình yeâu hoã töông trong moät cöû chæ vaän duïng ñöôïc troïn cuoäc ñôøi hoï vaø phaûn aûnh ñöôïc nhieàu khía caïnh cuûa ñöùc tin. Höùa heïn tình yeâu vónh vieãn chæ coù theå coù ñöôïc khi ta nhaän ra moät keá hoaïch lôùn hôn caùc suy nghó vaø ñaûm nhieäm cuûa ta, moät keá hoaïch naâng ñôõ ta vaø giuùp ta coù khaû naêng trao phoù troïn töông lai ta cho ngöôøi ta yeâu. Ñöùc tin cuõng giuùp ta hieåu roõ vieäc sinh saûn con caùi trong moïi neùt saâu saéc vaø phong phuù cuûa noù, nhö laø daáu chæ tình yeâu cuûa Ñaáng Hoùa Coâng muoán uûy thaùc cho ta maàu nhieäm moät con ngöôøi môùi. Chính vì theá, Sara, nhôø ñöùc tin, ñaõ trôû thaønh moät ngöôøi meï, vì baø tin töôûng vaøo tính tín trung trong lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa (xem Dt 11:11).
53. Trong gia ñình, ñöùc tin ñoàng haønh vôùi moïi tuoåi soáng, baét ñaàu vôùi tuoåi aáu thô: con treû hoïc bieát tín thaùc vaøo tình yeâu cuûa cha meï. Ñoù laø lyù do taïi sao ñieàu quan troïng trong gia ñình laø cha meï phaûi khuyeán khích vieäc cuøng nhau phaùt bieåu ñöùc tin, moät vieäc seõ giuùp con treû daàn daàn lôùn leân trong chính ñöùc tin cuûa chuùng. Kinh qua moät thôøi kyø phöùc taïp, phong phuù vaø quan troïng trong ñôøi ñoái vôùi ñöùc tin, ngöôøi treû caàn caûm nhaän ñöôïc söï gaàn guõi vaø söï naâng ñôõ khoâng ngöøng cuûa gia ñình vaø cuûa Giaùo Hoäi trong haønh trình ñöùc tin cuûa chuùng. Trong Nhöõng Ngaøy Giôùi Treû Theá Giôùi, ta töøng chöùng kieán nieàm vui ñöôïc giôùi treû bieåu loä trong ñöùc tin vaø cam keát cuûa hoï muoán soáng moät ñôøi soáng ñöùc tin vöõng chaéc vaø ñaïi löôïng moãi ngaøy moãi hôn. Giôùi treû muoán soáng cuoäc soáng tôùi möùc troïn veïn nhaát cuûa noù. Gaëp gôõ Chuùa Kitoâ, töùc vieäc ñeå mình ñöôïc tình yeâu cuûa Ngöôøi chieám höõu vaø höôùng daãn, seõ môû roäng chaân trôøi hieän sinh vaø ñem laïi cho cuoäc hieän sinh moät hy voïng vöõng chaéc khoâng heà löøa doái. Ñöùc tin khoâng phaûi laø nôi aån naùu cuûa nhöõng con ngöôøi nhaùt gan, maø laø moät trieån nôû troïn cuoäc soáng. Noù giuùp khaùm phaù ra lôøi môøi goïi vó ñaïi, töùc ôn goïi yeâu thöông, vaø baûo ñaûm raèng tình yeâu naøy ñaùng tin caäy, ñaùng ta oâm laáy, vì neàn taûng cuûa noù chính laø loøng tín trung cuûa Thieân Chuùa, maïnh hôn söï yeáu ñuoái cuûa ta.
Moät aùnh saùng cho cuoäc soáng trong xaõ hoäi
54. Ñöôïc thaám nhaäp vaø thaâm haäu hoùa trong gia ñình, ñöùc tin trôû thaønh moät aùnh saùng coù khaû naêng chieáu soi moïi lieân heä cuûa ta trong xaõ hoäi. Nhö moät caûm nghieäm veà loøng xoùt thöông cuûa Thieân Chuùa Cha, noù ñaët ta vaøo neûo ñöôøng huynh ñeä. Thôøi hieän ñaïi voán tìm caùch xaây döïng cho ñöôïc moät tình huynh ñeä phoå quaùt ñaët caên baûn treân söï bình ñaúng, aáy theá nhöng, ta daàn daàn hieåu ra raèng tình huynh ñeä naøy, vì khoâng qui chieáu veà moät vò Cha chung laøm neàn taûng toái haäu cho noù, neân khoâng theå laâu beàn ñöôïc. Ta caàn trôû laïi vôùi neàn taûng ñích thöïc cuûa tình huynh ñeä. Lòch söû ñöùc tin, ngay töø ñaàu, voán laø lòch söû cuûa tình huynh ñeä, duø khoâng phaûi khoâng coù tranh chaáp. Thieân Chuùa keâu goïi AÙpraham leân ñöôøng rôøi boû queâ höông vaø höùa seõ bieán oâng thaønh moät quoác gia lôùn, moät daân toäc lôùn ñöôïc Ngöôøi chuùc phuùc (xem St 12:1-3). Lòch söû cöùu roãi caøng dieãn tieán, ta caøng thaáy roõ Thieân Chuùa muoán laøm cho moïi ngöôøi ñöôïc chung chia söï chuùc phuùc naøy nhö anh chò em, moät chuùc phuùc ñaït tôùi vieân maõn nôi Chuùa Gieâsu, ñeå moïi ngöôøi trôû neân moät. Tình yeâu voâ bôø cuûa Chuùa Cha cuõng ñeán vôùi ta, trong Chuùa Gieâsu, qua anh chò em ta. Ñöùc tin daïy ta bieát nhìn ra raèng moïi ngöôøi nam nöõ ñeàu töôïng tröng cho moät chuùc phuùc ñoái vôùi toâi, raèng aùnh saùng göông maët Chuùa chieáu saùng leân toâi qua göông maët cuûa anh chò em toâi.
Caùi nhìn cuûa ñöùc tin Kitoâ Giaùo ñaõ ñem laïi cho kinh thaønh con ngöôøi bieát bao phuùc lôïi cho cuoäc soáng chung cuûa hoï! Nhôø ñöùc tin, ta tieán tôùi choã hieåu ñöôïc phaåm giaù ñoäc ñaùo cuûa moãi con ngöôøi, ñieàu maø coå thôøi ñaõ nhìn khoâng roõ. Theá kyû thöù hai, ngöôøi ngoaïi giao teân Celsus ñaõ traùch maéng caùc Kitoâ höõu vì moät yù nieäm bò hoï coi laø ngu ngoác vaø löøa ñaûo: töùc yù nieäm cho raèng Thieân Chuùa taïo döïng theá giôùi cho con ngöôøi, ñaët con ngöôøi leân choùp ñænh toaøn theå vuõ truï. "Taïi sao chuû tröông: coû moïc vì lôïi ích cuûa con ngöôøi, hôn laø vì lôïi ích cuûa nhöõng daõ thuù taøn baïo nhaát?" (46). "Töø trôøi cao nhìn xuoáng Ñòa Caàu, naøo coù söï gì thöïc söï khaùc nhau giöõa hoaït ñoäng cuûa ta vaø hoaït ñoäng cuûa loaøi kieán hay loaøi ong?" (47). Taïi taâm ñieåm cuûa ñöùc tin Thaùnh Kinh, ta thaáy quan taâm cuï theå cuûa Ngöôøi ñoái vôùi moïi ngöôøi, vaø keá hoaïch cöùu roãi cuûa Ngöôøi daønh cho toaøn theå nhaân loaïi vaø toaøn theå taïo vaät, maø cao ñieåm laø vieäc nhaäp theå, caùi cheát vaø vieäc phuïc sinh cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Khoâng nhìn thaáu suoát vaøo caùc thöïc taïi naøy, seõ khoâng coù tieâu chuaån naøo ñeå bieän phaân ñöôïc ñieàu khieán cho söï soáng nhaân baûn thaønh quí giaù vaø ñoäc ñaùo. Con ngöôøi ñaùnh maát vò trí cuûa mình trong vuõ truï, hoï vaät vôø trong thieân nhieân, caû do vieäc khöôùc töø traùch nhieäm luaân lyù rieâng laãn do vieäc ñoùng vai troø gaàn nhö quan toøa toái cao, coù quyeàn löïc voâ haïn, muoán thao tuùng theá giôùi quanh mình ra sao tuøy yù.
55. Ngoaøi ra, ñöùc tin, khi maïc khaûi tình yeâu cuûa Thieân Chuùa Hoùa Coâng, caøng giuùp ta bieát toân troïng thieân nhieân hôn nöõa, vaø bieän phaân trong noù moät thöù vaên phaïm do baøn tay Chuùa vieát ra vaø moät nôi cö nguï ñöôïc trao cho ta ñeå ta baûo veä vaø chaêm soùc. Ñöùc tin cuõng giuùp ta nghó ra caùc moâ thöùc phaùt trieån khoâng chæ ñaët caên baûn treân höõu duïng vaø lôïi nhuaän, nhöng coi taïo vaät nhö moät hoàng aân maø taát caû chuùng ta ñeàu mang ôn; noù daïy ta bieát taïo ra caùc hình thöùc cai trò bieát yù thöùc raèng quyeàn bính phaùt sinh töø Thieân Chuùa vaø nhaèm phuïc vuï thieän ích chung. Ñöùc tin cuõng ñem laïi khaû theå tha thöù, laø giaù trò thöôøng ñoøi phaûi coù thôøi gian vaø coá gaéng, kieân nhaãn vaø daán thaân. Tha thöù laø ñieàu coù theå khi ta khaùm phaù ra raèng thieän luoân coù tröôùc vaø maïnh meõ hôn aùc, vaø lôøi maø Thieân Chuùa duøng ñeå khaúng nhaän söï soáng cuûa ta luoân saâu saéc hôn söï baùc boû cuûa ta. Ñöùng treân quan ñieåm hoaøn toaøn nhaân hoïc, hôïp nhaát luoân cao hôn tranh chaáp; nhöng thay vì traùnh neù tranh chaáp, ta caàn ñoái dieän vôùi noù trong coá gaéng giaûi quyeát noù vaø vöôït quaù noù, bieán noù thaønh moùc xích trong sôïi daây chuyeàn, nhö moät phaàn cuûa cuoäc tieán veà hôïp nhaát.
Khi ñöùc tin yeáu ñi, caùc neàn taûng cuûa nhaân loaïi cuõng coù nguy cô bò yeáu daàn, nhö Thi Só T.S. Eliot töøng caûnh giaùc: "Baïn coù caàn ñöôïc noùi cho bieát: ngay nhöõng thaønh töïu khieâm nhöôøng naøy, nhöõng thaønh töïu baïn thöôøng töï haøo theo loái xaõ hoäi lòch duyeät, seõ khoù coù theå soáng laâu hôn Ñöùc Tin laø ñieàu chuùng phaûi döïa vaøo môùi coù yù nghóa?" (48). Neáu ta loaïi boû ñöùc tin ra khoûi caùc thò thaønh cuûa ta, vieäc tin töôûng laãn nhau seõ yeáu ñi, ta chæ coøn ñoaøn keát vì sôï seät maø thoâi vaø chính söï oån ñònh cuûa ta cuõng seõ bò ñe doïa. Trong Thö Do Thaùi, ta ñoïc nhöõng lôøi naøy "Thieân Chuùa khoâng xaáu hoå vì ñöôïc goïi laø Thieân Chuùa cuûa caùc ngaøi; thöïc theá, Ngöôøi ñang chuaån bò cho caùc ngaøi moät kinh thaønh" (Dt 11:16). ÔÛ ñaây, kieåu noùi "khoâng xaáu hoå" ñöôïc lieân keát vôùi moät nhìn nhaän coâng khai. YÙ naøy muoán noùi raèng qua caùc haønh ñoäng cuï theå, Thieân Chuùa tuyeân höùa coâng khai raèng Ngöôøi hieän dieän giöõa chuùng ta vaø nhöõng muoán cuûng coá moïi lieân heä nhaân baûn cuûa ta. Phaûi chaêng chính ta, thay vaøo ñoù, laø nhöõng keû xaáu hoå goïi Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa ta? Phaûi chaêng chính ta laø nhöõng keû khoâng tuyeân xöng Ngöôøi nhö theá trong ñôøi soáng coâng coäng cuûa ta, khoâng trình baøy söï cao caû cuûa cuoäc soáng chung maø Ngöôøi ñaõ laøm thaønh khaû höõu? Ñöùc tin chieáu soi cuoäc ñôøi vaø chieáu soi xaõ hoäi. Neáu noù coù ñöôïc aùnh saùng saùng taïo cho moãi khoaûnh khaéc môùi cuûa lòch söû, thì chính laø vì noù bieát ñaët moïi bieán coá vaøo moái lieân heä thuûy chung cuûa vaïn vaät vôùi Chuùa Cha.
An uûi vaø söùc maïnh trong ñau khoå
56. Vieát cho caùc Kitoâ höõu Coârintoâ veà nhöõng ñau khoå vaø thoáng cöïc cuûa mình, Thaùnh Phaoloâ lieân keát ñöùc tin cuûa ngaøi vaøo vieäc rao giaûng Tin Möøng. Trong chính mình, ngaøi nhìn thaáy öùng nghieäm ñoaïn Saùch Thaùnh sau ñaây: "toâi tin, neân toâi môùi noùi" (2Cor 4:13). Ngaøi nhaéc tôùi caâu Thaùnh Vònh 116, trong ñoù thaùnh vònh gia keâu leân: "Toâi giöõ ñöùc tin cuûa toâi, caû khi toâi buoät mieäng noùi 'toâi buoàn khoå khoân cuøng'" (caâu 10). Noùi veà ñöùc tin thöôøng bao haøm vieäc noùi veà thöû thaùch ñôùn ñau, aáy theá nhöng chính trong thöû thaùch naøy, Thaùnh Phaoloâ nhaän ra söï coâng boá Tin Möøng ñaày thuyeát phuïc nhaát, vì chính trong yeáu ñuoái vaø ñau khoå, ta khaùm phaù ra söùc maïnh cuûa Thieân Chuùa, moät söùc maïnh chieán thaéng moïi yeáu ñuoái vaø ñau khoå cuûa ta. Chính Thaùnh Toâng Ñoà ñaõ caûm nghieäm ñöôïc vieäc söï cheát trôû thaønh söï soáng ñoái vôùi Kitoâ höõu ra sao (xem 2Cor 4:7-12). Trong giôø phuùt thöû thaùch, ñöùc tin ñem laïi aùnh saùng, vì ñau khoå vaø yeáu ñuoái laøm saùng toû ñieàu naøy "chuùng toâi khoâng tuyeân xöng chuùng toâi; chuùng toâi tuyeân xöng Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø Chuùa" (2Cor 4:5). Chöông thöù möôøi moät cuûa Thö Do Thaùi keát thuùc vôùi vieäc nhaéc tôùi nhöõng ai chòu ñau khoå vì ñöùc tin cuûa mình (xem Dt 11:35-38); noåi nhaát trong soá naøy laø Moâseâ, ngöôøi chòu nhuïc maï vì Ñaáng Kitoâ (xem caâu 26).
Caùc Kitoâ höõu bieát raèng ñau khoå khoâng theå bò tieâu dieät,nhöng coù theå coù yù nghóa vaø trôû thaønh moät haønh vi yeâu thöông vaø phoù thaùc trong tay Thieân Chuùa, Ñaáng khoâng töø boû ta; theo caùch naøy, ta coù theå duøng noù nhö nhöõng giaây phuùt lôùn leân trong ñöùc tin vaø trong yeâu thöông. Nhôø chieâm ngaém söï keát hôïp cuûa Chuùa Kitoâ vôùi Chuùa Cha ngay trong ñænh cao ñau khoå cuûa Ngöôøi treân Thaùnh Giaù (xem Mc 15:34), Kitoâ höõu hoïc ñöôïc caùch chia seû caùi nhìn cuûa Ngöôøi. Ngay caùi cheát cuõng ñöôïc soi saùng vaø ñöôïc caûm nghieäm nhö lôøi môøi goïi toái haäu böôùc vaøo ñöùc tin, toái haäu "tieán böôùc khoûi queâ höông mình" (St 12:1), toái haäu "Haõy ñeán!" ñöôïc Chuùa Cha noùi leân, Ñaáng ta phoù mình trong tay, vì tin töôûng raèng Ngöôøi seõ laøm ta maïnh meõ ngay trong cuoäc vöôït qua döùt khoaùt cuûa ta.
57. AÙnh saùng ñöùc tin cuõng khoâng laøm ta queân caùc ñau khoå cuûa theá gian naøy. Bieát bao con ngöôøi nam nöõ cuûa ñöùc tin ñaõ tìm thaáy moâi giôùi aùnh saùng nôi nhöõng ngöôøi chòu ñau khoå! Vieäc naøy ñaõ xaåy ra vôùi Thaùnh Phanxicoâ Assisi vaø ngöôøi phong cuøi, hay vôùi Chaân Phuùc Meï Teâreâxa Calcutta vaø ngöôøi ngheøo cuûa Meï. Caùc ngaøi hieåu maàu nhieäm ñang haønh ñoäng trong nhöõng ngöôøi naøy. Tuy gaàn ñau khoå, nhöng chaéc chaén caùc ngaøi khoâng taän dieät ñöôïc moïi caùi ñau cuûa hoï hay giaûi thích ñöôïc moïi caùi aùc. Ñöùc tin khoâng phaûi laø thöù aùnh saùng phaù tan moïi boùng toái cuûa ta, maø laø ngoïn ñeøn höôùng daãn caùc böôùc ñi cuûa ta giöõa ñeâm khuya vaø ñuû cho cuoäc haønh trình. Vôùi nhöõng ai ñau khoå, Thieân Chuùa khoâng cung caáp caùc luaän ñieåm ñeå giaûi thích moïi ñieàu; maø ñuùng hôn, ñaùp öùng cuûa Ngöôøi mang hình thöùc moät hieän dieän ñoàng haønh, moät caâu truyeän toát laønh lieân keát vôùi moïi caâu truyeän ñau khoå vaø heù môû moät tia saùng. Trong Chuùa Kitoâ, Thieân Chuùa muoán chia seû con ñöôøng ñoù vôùi ta vaø daønh cho ta moät caùi nhìn giuùp ta nhìn ra aùnh saùng ôû trong ñoù. Chuùa Kitoâ laø Ñaáng vì ñaõ töøng chòu ñau khoå neân laø "ngöôøi tieân phong vaø hoaøn haûo hoùa ñöùc tin cuûa ta" (Dt 12:2).
Ñau khoå nhaéc ta nhôù raèng phuïc vuï thieän ích chung cuûa ñöùc tin luoân laø moät phuïc vuï hy voïng, moät hy voïng luoân nhìn leân phía tröôùc vì bieát raèng chæ töø Thieân Chuùa, chæ töø moät töông lai phaùt xuaát töø Chuùa Kitoâ, xaõ hoäi ta môùi tìm ñöôïc caùc neàn taûng vöõng chaéc vaø laâu beàn cuûa noù. Theo chieàu höôùng naøy, ñöùc tin ñöôïc lieân keát vôùi hy voïng, vì duø nôi ôû cuûa ta döôùi theá naøy coù tan maát ñi, ta ñaõ coù nôi ôû tröôøng cöûu maø Thieân Chuùa ñaõ chuaån bò cho ta trong Chuùa Kitoâ, trong thaân xaùc Ngöôøi (xem 2Cor 4:16-5:5). Nhö theá, ñoäng naêng cuûa tin, caäy, meán (xem 1Tx 1:3; 1Cor 13:13) seõ daãn ta tôùi choã bieát oâm laáy quan taâm cuûa moïi ngöôøi nam nöõ treân haønh trình tieán veà kinh thaønh "maø kieán truùc sö vaø ngöôøi xaây döïng laø chính Thieân Chuùa" (Dt 11:10), vì "ñöùc caäy khoâng laøm ta thaát voïng" (Rm 5:5).
Hôïp nhaát vôùi tin vaø meán, ñöùc caäy thuùc ñaåy ta höôùng tôùi moät töông lai chaéc chaén, ñoái dieän vôùi moät chaân trôøi khaùc, ngöôïc vôùi caùc ruø quyeán ñaày aûo töôûng cuûa ngaãu thaàn theá gian vaø ñem laïi cho ta moät caùi ñaø vaø moät söùc maïnh môùi cho cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa ta. Ta haõy khöôùc töø, ñöøng ñeå mình bò töôùc maát hy voïng, töôùc maát ñöùc caäy, hay ñeå cho loøng hy voïng cuûa ta bò lu môø bôûi caùc giaûi ñaùp vaø caùc giaûi phaùp deã daõi chæ ngaên caûn caùc tieán boä cuûa ta, laøm thôøi gian tan thaønh maûnh vuïn vaø bieán noù thaønh khoâng gian. Thôøi gian luoân lôùn hôn khoâng gian. Khoâng gian bieán caùc dieãn trình thaønh khoâ cöùng, trong khi thôøi gian thuùc ñaåy ta höôùng veà töông lai vaø khuyeán khích ta tieán böôùc trong hy voïng.
Phuùc cho chò vì chò ñaõ tin (Lc 1:45)
58. Trong duï ngoân ngöôøi gieo gioáng, Thaùnh Luca ñeå laïi cho ta caùc lôøi sau ñaây veà "ñaát toát": "Ñoù laø nhöõng ngöôøi khi nghe lôøi vôùi taám loøng cao thöôïng vaø quaûng ñaïi, roài naém giöõ vaø nhôø kieân trì maø sinh hoa keát traùi" (Lc 8:15). Trong ngöõ caûnh cuûa Tin Möøng Luca, nhaéc tôùi taám loøng cao thöôïng vaø quaûng ñaïi bieát laéng nghe vaø naém giöõ lôøi laø moät caùch maëc nhieân moâ taû ñöùc tin cuûa Trinh Nöõ Maria. Chính soaïn giaû Tin Möøng naøy töøng noùi veà kyù öùc cuûa Ñöùc Maria, veà caùch ngaøi ñaõ traân giöõ trong loøng moïi ñieàu ñaõ nghe vaø ñaõ nhìn ra sao, ñeå nhöõng lôøi aáy sinh hoa traùi trong ñôøi ngaøi. Meï Chuùa laø maãu möïc hoaøn haûo cuûa ñöùc tin; nhö chính Thaùnh Nöõ EÂlisabeùt ñaõ noùi: "phuùc cho chò vì chò ñaõ tin" (Lc 1:45).
Nôi Ñöùc Maria, Nöõ Töû Sion, lòch söû laâu daøi cuûa ñöùc tin trong Cöïu Öôùc ñaõ öùng nghieäm, vôùi caâu truyeän cuûa raát nhieàu phuï nöõ tín trung, baét ñaàu vôùi Sara, nhöõng phuï nöõ, song song vôùi caùc toå phuï, ñaõ laø nhöõng ngöôøi maø nôi hoï lôøi höùa cuûa Thieân Chuùa ñaõ neân troïn vaø söï soáng môùi ñaõ ñôm boâng. Ñeán luùc thôøi gian vieân maõn, lôøi Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc ngoû vôùi Ñöùc Maria vaø ngaøi ñaõ tieáp nhaän lôøi aáy vaøo trong loøng, vaøo troïn con ngöôøi ngaøi, ñeán noãi trong daï ngaøi lôøi aáy mang laáy xaùc phaøm vaø sinh ra nhö aùnh saùng cho nhaân loaïi. Thaùnh Giustinoâ Töû Ñaïo, trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi Trypho, ñaõ söû duïng moät bieåu thöùc ñaùng löu yù; ngaøi noùi raèng Ñöùc Maria, khi tieáp nhaän söù ñieäp cuûa thieân thaàn, ñaõ thuï thai "ñöùc tin vaø nieàm vui" (49). Nôi Meï Chuùa Gieâsu, ñöùc tin ñaõ minh chöùng ñöôïc tính mang hoa traùi cuûa noù; khi ñôøi soáng thieâng lieâng cuûa ta mang hoa traùi, ta trôû neân traøn ngaäp nieàm vui, moät daáu chæ roõ raøng nhaát cho thaáy neùt cao caû cuûa ñöùc tin. Trong cuoäc soáng cuûa ngaøi, Ñöùc Maria ñaõ hoaøn taát haønh trình ñöùc tin, baèng caùch theo chaân Con Trai ngaøi (50). Nhö theá, ôû nôi ngaøi, cuoäc haønh trình ñöùc tin cuûa Cöïu Öôùc ñaõ ñöôïc thaùp noái vaøo vieäc theo chaân Chuùa Kitoâ, ñöôïc Ngöôøi bieán ñoåi ñeå böôùc vaøo taàm nhìn cuûa Con Thieân Chuùa nhaäp theå.
59. Ta coù theå noùi raèng nôi Trinh Nöõ Dieãm Phuùc Maria, ta tìm ñöôïc ñieàu toâi ñaõ nhaéc treân ñaây, töùc ñieàu cho raèng tín höõu ñöôïc hoaøn toaøn thaám nhaäp vaøo vieäc hoï tuyeân xöng ñöùc tin. Vì sôïi daây lieân keát gaàn guõi cuûa ngaøi vôùi Chuùa Gieâsu, Ñöùc Maria coù lieân heä chaët cheõ vôùi nhöõng ñieàu ta tin. Laø Trinh Nöõ vaø laø Meï, Ñöùc Maria hieán cho ta moät daáu chæ roõ raøng veà tö caùch Con Thieân Chuùa cuûa Chuùa Kitoâ. Nguoàn goác vónh cöûu cuûa Chuùa Kitoâ laø nôi Chuùa Cha. Ngöôøi laø Chuùa Con theo nghóa hoaøn toaøn vaø ñoäc ñaùo, vaø do ñoù, Ngöôøi sinh vaøo thôøi gian maø khoâng caàn coù söï can thieäp cuûa moät ngöôøi ñaøn oâng. Laø Chuùa Con, Chuùa Gieâsu mang ñeán cho theá gian moät khôûi ñaàu môùi vaø moät aùnh saùng môùi, söï vieân maõn trong tình yeâu tín trung cuûa Thieân Chuùa ban xuoáng cho nhaân loaïi. Nhöng chöùc phaän laøm meï thöïc söï cuûa Ñöùc Maria cuõng baûo ñaûm cho Con Thieân Chuùa moät lòch söû nhaân baûn chaân chính, moät thaân xaùc thöïc trong ñoù Ngöôøi seõ cheát treân thaäp giaù vaø soáng laïi töø coõi cheát. Ñöùc Maria seõ ñoàng haønh vôùi Chuùa Gieâsu tôùi taän thaäp giaù (xem Ga 19:25), do ñoù, chöùc phaän laøm meï cuûa ngaøi coøn ñöôïc nôùi roäng tôùi taän moãi moân ñeä cuûa Ngöôøi (xem Ga 19:26-27). Ngaøi cuõng seõ coù maët taïi phoøng treân laàu sau khi Chuùa Gieâsu soáng laïi vaø leân trôøi, tham gia vôùi caùc toâng ñoà trong lôøi caàu khaån ôn Chuùa Thaùnh Thaàn (xem Cv 1:14). Chuyeån ñoäng yeâu thöông giöõa Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn dieãn bieán qua suoát lòch söû ta, vaø Chuùa Kitoâ loâi keùo ta tôùi vôùi Ngöôøi hoøng cöùu vôùt ta (xem Ga 12:32). Taïi taâm ñieåm ñöùc tin ta laø lôøi tuyeân xöng Chuùa Gieâsu, Con Thieân Chuùa, sinh bôûi moät phuï nöõ, Ñaáng, qua ôn Chuùa Thaùnh Thaàn, ñem ta tôùi vieäc ñöôïc nhaän laøm con trai, con gaùi (Xem Gl 4:4).
60. Ta haõy höôùng veà Ñöùc Maria, Meï Giaùo Hoäi vaø laø Meï ñöùc tin ta, vôùi lôøi caàu nguyeän.
Laïy Meï, xin Meï giuùp ñôõ ñöùc tin chuùng con!
Xin Meï môû roäng tai chuùng con ñeå nghe lôøi Thieân Chuùa vaø nhaän ra tieáng vaø lôøi goïi cuûa Ngöôøi.
Xin Meï laøm soáng daäy trong chuùng con öôùc muoán böôùc chaân theo Ngöôøi, leân ñöôøng rôøi boû queâ höông vaø chaáp nhaän lôøi höùa cuûa Ngöôøi.
Xin Meï giuùp chuùng con ñöôïc tình yeâu Ngöôøi chaïm tôùi, ñöôïc chaïm ñeán Ngöôøi baèng ñöùc tin.
Xin Meï giuùp chuùng con tín thaùc troïn veïn vaøo Ngöôøi vaø tin vaøo tình yeâu cuûa Ngöôøi, nhaát laø trong luùc bò thöû thaùch, döôùi boùng thaäp giaù, khi ñöùc tin cuûa chuùng con ñöôïc môøi goïi tröôûng thaønh hôn.
Xin Meï gieo vaøo ñöùc tin chuùng con nieàm vui cuûa Ñaáng Phuïc Sinh.
Xin Meï nhaéc nhôû chuùng con raèng ngöôøi tin khoâng bao giôø ñôn ñoäc.
Xin Meï daïy chuùng con bieát nhìn moïi söï baèng con maét cuûa Chuùa Gieâsu, ñeå Ngöôøi laø aùnh saùng soi ñöôøng chuùng con ñi. Vaø aùnh saùng ñöùc tin naøy luoân gia taêng nôi chuùng con, cho tôùi höøng ñoâng cuûa ngaøy baát taän laø chính Chuùa Kitoâ, Con Meï, Chuùa chuùng con!
Ban haønh taïi Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ ôû Roâma, ngaøy 29 thaùng Saùu, Ngaøy Kính Troïng Theå Hai Thaùnh Pheâroâ vaø Phaoloâ, trong naêm 2013, naêm thöù nhaát trieàu giaùo hoaøng cuûa toâi.
+ Phanxicoâ
- - - - - - - - - - - - - - - - -
(1) Dialogus cum Tryphone Iudaeo, 121, 2: PG 6, 758.
(2) Clement of Alexandria, Protrepticus, IX: PG 8, 195.
(3) Brief an Elisabeth Nietzsche (11 thaùng Saùu,1865), trong: Werke in drei B#nden, M#nchen, 1954, 953ff.
(4) Paradiso XXIV, 145-147.
(5) Acta Sanctorum, Junii, I, 21.
(6) "Duø khoâng minh nhieân baøn ñeán ñöùc tin, Coâng Ñoàng vaãn noùi veà noù ôû moãi trang, nhìn nhaän ñaëc tính soáng ñoäng vaø sieâu nhieân cuûa noù, cho raèng noù ñaày ñuû vaø maïnh meõ, vaø ñaët neàn taûng giaùo huaán cuûa mình treân noù. Chæ caàn nhaéc laïi caùc tuyeân boá cuûa Coâng Ñoàng... cuõng ñuû thaáy taàm quan troïng chuû yeáu maø Coâng Ñoàng, phuø hôïp vôùi truyeàn thoáng tín lyù cuûa Giaùo Hoäi, voán gaùn cho ñöùc tin, ñöùc tin chaân thaät, ñöùc tin baét nguoàn nôi Chuùa Kitoâ, vaø huaán quyeàn Giaùo Hoäi laøm maùng chuyeân chôû noù" (Phaoloâ VI, trieàu yeát chung, 8 thaùng 3, 1967: Insegnamenti V [1967], 705).
(7) Thí duï, xem Coâng Ñoàng Vatican I, Hieán Cheá Tín Lyù veà Ñöùc Tin Coâng Giaùo Dei Filius, Ch. 3: DS 3008-3020; Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Tín Lyù Veà Maïc Khaûi Thieân Chuùa Dei Verbum, 5; Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo caùc soá 153-165.
(8) Xem Catechesis V, 1: PG 33, 505A.
(9) In Psal. 32, II, s. I, 9: PL 36, 284.
(10) M. Buber, Die Erzahlungen der Chassidim, Zurich, 1949, 793.
(11) EÙmile, Paris, 1966, 387.
(12) Lettre aø Christophe de Beaumont, Lausanne, 1993, 110.
(13) Xem In Ioh. Evang., 45, 9: PL 35, 1722-1723.
(14) Phaàn II, IV.
(15) De Continentia, 4, 11: PL 40, 356.
(16) "Vom Wesen katholischer Weltanschauung" (1923), trong Unterscheidung des Christlichen. Gesammelte Studien 1923-1963, Mainz, 1963, 24.
(17) XI, 30, 40: PL 32, 825.
(18) Xem ibid., 825-826.
(19) Xem Vermischte Bemerkungen / Culture and Value, ed. G.H. von Wright, Oxford, 1991, 32-33; 61-64.
(20) Homiliae in Evangelia, II, 27, 4: PL 76, 1207.
(21) Xem Expositio super Cantica Canticorum, XVIII, 88: CCL, Continuatio Mediaevalis 87, 67.
(22) Ibid., XIX, 90: CCL, Continuatio Mediaevalis 87, 69.
(23) "Vaâng phuïc ñöùc tin (Rm 16:26; so saùnh vôùi Rm 1:5, 2Cor 10:5-6) phaûi laø ñaùp traû cuûa ta vôùi Ñaáng Thieân Chuùa maïc khaûi. Qua ñöùc tin, ta töï yù phoù mình hoaøn toaøn cho Thieân Chuùa, hoaøn toaøn thuaàn phuïc caû trong tri thöùc laãn yù chí Ñaáng Thieân Chuùa maïc khaûi, vaø saün saøng ñoàng thuaän maïc khaûi cuûa Ngöôøi. Muoán ñöôïc ban ñöùc tin naøy, ta caàn ôn thaùnh cuûa Thieân Chuùa ñeå döï öùng vaø trôï giuùp noù, cuõng nhö söï trôï löïc beân trong cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng ñaùnh ñoäng traùi tim ta vaø hoài höôùng noù veà Thieân Chuùa, vaø môû con maét taâm trí vaø giuùp moïi ngöôøi deã daøng chaáp nhaän vaø tin chaân lyù. Cuõng moät Chuùa Thaùnh Thaàn naøy khoâng ngöøng hoaøn thieän ñöùc tin baèng ôn cuûa Ngöôøi, ñeå maïc khaûi moãi ngaøy moãi ñöôïc hieåu bieát hôn" (Dei Verbum, soá 5)
(24) Xem H. Schlier, Meditationen uber den Johanneischen Begriff der Wahrheit, trong Besinnung auf das Neue Testament. Exegetische Aufsatze und Vortrage 2, Freiburg, Basel, Wien, 1959, 272.
(25) Xem S. Th. III, q. 55, a. 2, ad 1.
(26) Sermo 229/L (Guelf. 14), 2 (Miscellanea Augustiniana 1, 487/488): "Tangere autem corde, hoc est credere".
(27) Xem Toâng Thö Fides et Ratio (14 thaùng 9, 1998), 73: AAS (1999), 61-62.
(28) Xem Confessiones, VIII, 12, 29: PL 32, 762.
(29) De Trinitate, XV, 11, 20: PL 42, 1071: "verbum quod intus lucet ".
(30) Xem De Civitate Dei, XXII, 30, 5: PL 41, 804.
(31) Xem Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Tuyeân Boá Dominus Iesus (6 thaùng Taùm, 2000), 15: AAS 92 (2000), 756.
(32) Demonstratio Apostolicae Predicationis, 24: SC 406, 117.
(33) Xem Bonaventure, Breviloquium, prol.: Opera Omnia, V, Quaracchi 1891, 201; In I Sent., proem, q. 1, resp.: Opera Omnia, I, Quaracchi 1891, 7; Thomas Aquinas, S. Th I, q.1.
(34) Xem De Baptismo, 20, 5: CCL 1, 295.
(35) Hieán Cheá Tín Lyù veà Maïc Khaûi Thieân Chuùa Dei Verbum, 8.
(36) Xem Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá veà Phuïng Vuï Thaùnh Sacrosanctum Concilium, 59.
(37) Xem Epistula Barnabae, 11, 5: SC 172, 162.
(38) Xem De Nuptiis et Concupiscentia I, 4, 5: PL 44, 413: "Habent quippe intentionem generandi regenerandos, ut qui ex eis saeculi filii nascuntur in Dei filios renascantur".
(39) Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Maïc Khaûi Thieân Dei Verbum, 8.
(40) In Nativitate Domini Sermo, 4, 6: SC 22, 110.
(41) Xem Irenaeus, Adversus Haereses, I, 10, 2: SC 264, 160.
(42) Xem ibid., II, 27, 1: SC 294, 264.
(43) Xem Augustine, De Sancta Virginitate, 48, 48: PL 40, 424-425: "Servatur et in fide inviolata quaedam castitas virginalis, qua Ecclesia uni viro virgo casta coaptatur".
(44) Xem An Essay on the Development of Christian Doctrine (Uniform Edition: Longmans, Green and Company, London, 1868-1881), 185-189.
(45) Xem Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Maïc Khaûi Thieân Dei Verbum, 10.
(46) Origen, Contra Celsum, IV, 75: SC 136, 372.
(47) Ibid., 85: SC 136, 394.
(48) "Choruses from The Rock", trong The Collected Poems and Plays 1909-1950, New York, 1980, 106.
(49) Xem Dialogus cum Tryphone Iudaeo, 100, 5: PG 6, 710.
(50) Xem Coâng Ñoàng Vatican II, Hieán Cheá Tín Lyù veà Giaùo Hoäi Lumen Gentium, 58
Vuõ Vaên An chuyeån dòch Vieät ngöõ