Teä naïn phung phí thöïc phaåm taïi Italia
Teä naïn phung phí thöïc phaåm taïi Italia.
Roma (Avvenire 26.28-06-2013; Vat. 16-07-2013) - Trong caùc ngaøy ñaàu thaùng 7 naêm 2013 ñaõ coù hôn 1,000 tænh tröôûng vaø thò tröôûng toaøn nöôùc Italia kyù teân tham döï chieán dòch goïi laø "Quy cheá phung phí deâroâ".
Chieán dòch do Hieäp hoäi "Chôï vaøo phuùt choùt" phaùt ñoäng vaøo thaùng 9 naêm 2013, nhaèm muïc ñích keâu goïi giôùi chöùc chính quyeàn thu hoài caùc saûn phaåm baùn khoâng heát, hay caùc thöïc phaåm coøn toát bò caùc haõng xöôûng saûn xuaát thöïc phaåm loaïi boû, ñeå phaân phaùt cho caùc gia ñình ngheøo coù lôïi töùc thaáp, hay caùc gia ñình ñoâng con, hoaëc ngöôøi giaø caû neo ñôn. Ngoaøi ra, chieán dòch cuõng nhaèm gaây yù thöùc vaø giaùo duïc ngöôøi tieâu thuï bôùt phung phí thöïc phaåm trong gia ñình. Lyù do laø vì treân loä trình töø choã saûn xuaát ñeán baøn aên, soá thöïc phaåm bò loaïi boû trò giaù tôùi 15 tyû Euros. "Quy cheá phung phí deâroâ" goàm 10 ñieåm ñuùc keát cuï theå Nghò quyeát do Quoác hoäi AÂu chaâu ñaõ ñöa ra ngaøy 19 thaùng Gieâng naêm 2012, nhöng ñaõ khoâng bao giôø ñöôïc thöïc thi taïi Italia cuõng nhö taïi Bruxelles.
Trong soá 10 ñieåm ñoù coù vieäc duyeät xeùt caùc thöïc phaåm chöa duøng coøn aên ñöôïc, caùc giôùi chöùc ñòa phöông yeåm trôï vaø thaêng tieán moïi saùng kieán thu hoài caùc saûn phaåm khoâng baùn ñöôïc cuûa caùc haõng xöôûng kyõ ngheä cheá taïo vaø phaân phoái thöïc phaåm ñeå cho caùc ngöôøi gaëp khoù khaên khoâng coù tieàn mua thöïc phaåm. Caùch rieâng laø daán thaân taïo caùc ñieàu kieän deã daøng cho caùc hieäp hoäi vaø toå chöùc phaân phaùt mieãn phí caùc thöïc phaåm dö thöøa, cuõng nhö thaêng tieán giaùo duïc caùch söû duïng thöïc phaåm vaø quaûn trò kinh teá trong gia ñình. Sau cuøng giôùi chöùc caùc thaønh thò vaø vuøng mieàn thaêng tieán vieäc taëng hay baùn reû caùc thöïc phaåm saép heát haïn, taïo thaønh moät maïng löôùi nhaèm loaïi boû vieäc phung phí thöïc phaåm, cuõng nhö thaønh laäp moät ñaøi quan saùt thöïc phaåm nhaém caûi tieán töông quan giöõa giôùi saûn xuaát vaø giôùi tieâu thuï.
Trong caùc chæ daãn "Laøm theá naøo ñeå traùnh söï phung phí thöïc phaåm: caùc chieán thuaät giuùp caûi tieán söï höõu hieäu cuûa daây chuyeàn thöïc phaåm trong Lieân Hieäp AÂu chaâu", quoác hoäi Strasbourg môøi goïi taát caû caùc nöôùc thaønh vieân "caáp thieát haønh ñoäng" ñeå giaûm naïn phung phí vöùt boû thöïc phaåm coøn toát trong caùc haõng xöôûng, caùc nôi baùn thöïc phaåm vaø trong gia ñình. Ngoaøi ra Quoác hoäi AÂu chaâu cuõng ñaõ yeâu caàu tuyeân boá naêm 2014 laø "Naêm choáng phung phí thöïc phaåm". Nhöng cho tôùi nay chöa thaáy coù gì ñöôïc thöïc hieän.
OÂng Andrea Sergeù, Chuû tòch hieäp hoäi "Chôï vaøo phuùt choùt" noùi: taïi trung öông coù theå laøm nhieàu hôn nöõa ñeå ñaåy maïnh chieán dòch tieát kieäm thöïc phaåm. UÛy ban AÂu chaâu phaûi "mau choùng nhaän thöùc nghò quyeát cuûa quoác hoäi ñeå chieán ñaáu choáng laïi naïn phung phí thöïc phaåm töø goác reã", chöù khoâng giaûm ngaân quõy trôï giuùp thöïc phaåm, maø khoâng coù moät chöông trình trôï giuùp caùc ngöôøi ngheøo coù caáu truùc ñaàu ñuoâi höõu lyù. Chæ khi naøo giaûm ñöôïc söï phung phí thöïc phaåm, thì môùi coù theå giaûi thoaùt caùc taøi nguyeân quan troïng giuùp chieán ñaáu choáng laïi naïn ngheøo ñoùi gia taêng, vaø ñaït muïc tieâu giaûm phaân nöûa naïn phung phí thöïc phaåm töø nay cho tôùi naêm 2025. Ñaây laø vaán ñeà lieân quan tôùi caû caùc nöôùc trung thaønh hôn vôùi truyeàn thoáng tieát kieäm thöïc phaåm nhö Hoaø Lan, Ñöùc, Thuïy Ñieån vaø Ñan Maïch.
Thaät theá, moãi naêm ngöôøi daân caùc nöôùc AÂu chaâu phung phí 90 trieäu taán thöïc phaåm, tính ñoå ñoàng moãi ñaàu ngöôøi vöùt ñi 179 kíloâ thöïc phaåm coøn toát. Dó nhieân, cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh keùo daøi töø naêm 2008 tôùi nay ñaõ khieán cho caùc gia ñình giaûm bôùt mua saém, trong ñoù coù caû vieäc mua thöïc phaåm, vaø nhö theá cuõng giaûm söï phung phí. Nhöng tình hình naøy khoâng giaûm soá taán thöïc phaåm coøn toát vaãn bò vöùt boû maø khoâng ñöôïc thu goùp ñeå trôï giuùp nhöõng ngöôøi ngheøo khoâng coù hay ít coù khaû naêng mua thöïc phaåm, vì khoâng coù ñuû tieàn. Ngoaøi ra vieäc vöùt boû thöïc phaåm coøn gaây nguy haïi cho moâi sinh, vì haøng naêm chæ taïi Italia khoâng thoâi, soá löôïng thaùn khí phaùt xuaát töø thöïc phaåm sa thaûi taûi vaøo trong khoâng trung laø hôn 3 tyû taán. Theâm vaøo ñoù laø soá naêng löôïng phaân taùn trong vieäc phung phí baèng 3% toång soá naêng löôïng tieâu thuï trong toaøn nöôùc, vaø soá löôïng nöôùc phung phí laø 1.2 trieäu meùt khoái, töùc baèng soá nöôùc cuûa caû hoà Iseo. Trong khi ñoù thì coù haøng traêm ngaøn ngöôøi phaûi giaûm vieäc söû duïng nöôùc vì khoâng ñuû tieàn traû haøng thaùng.
Giôùi chöùc laõnh ñao caùc thaønh thò Italia cuõng ñaõ ñeà ra caùc haønh ñoäng nhoû nhaët nhöng khoâng toán tieàn vaø cuï theå giuùp choáng laïi caûnh ngheøo tuùng trong caùc vuøng mieàn ñòa phöông, vaø ñöôïc quy tuï thaønh maïng lieân laïc cuûa toå chöùc "Quan saùt phung phí" naûy sinh taïi ñaïi hoïc Bologna trung Italia. Ñaây laø ñaøi quan saùt ñaàu tieân taïi Italia. Vieäc phung phí thöïc phaåm trong caùc gia ñình chieám 42% toång soá. Ñaây laø thöïc taïi khoù vaõn hoài vaø raát toán keùm. Caùch duy nhaát laø gaây yù thöùc vaø giaùo duïc tinh thaàn tieâu thuï coù traùch nhieäm. OÂng Sergeù cuõng cho bieát laø ít nhaát töø nay trôû ñi haøng laõnh ñaïo vaø toå chöùc ñòa phöông coù theå noùi, laéng nghe vaø noi göông nhau, ñeå khieán cho thöïc phaåm trôû thaønh moät thieän ích töông giao, bieán yù chí cuûa caùc coäng ñoaøn thaønh thieän ích chung, vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc toå chöùc thieän nguyeän thu goùp thöïc phaåm dö thöøa coøn toát, ñeå trôï giuùp caùc gia ñình ngheøo ñoâng con vaø nhöõng ai khoâng ñuû khaû naêng taøi chaùnh mua thöïc phaåm. Ñöôïc nhö vaäy laø ñaõ taïo thaønh moät daây xích lieân ñôùi ngay caû treân bình dieän truyeàn thoâng, trong khi chôø ñôïi söï thöùc tænh cuûa caùc giôùi höõu traùch chính trò cao hôn.
Chæ rieâng taïi Italia moãi naêm coù 5.7 trieäu taán thöïc phaåm coøn toát bò vöùt boû, trong ñoù coù 2.5 trieäu taán bò vöùt ñi trong caùc gia ñình, 2.2 trieäu taán do caùc haõng xöôûng kyõ ngheä cheá bieán thöïc phaåm, 1 trieäu taán do caùc sieâu thò vaø haøng quaùn baùn thöïc phaåm. Tính ñoå ñoàng haèng naêm moãi ngöôøi daân Italia phung phí 76 kíloâ thöïc phaåm coøn toát nguyeân, nghóa laø haàu nhö 1 phaàn 4 soá thöïc phaåm ñaõ mua bò vöùt vaøo thuøng raùc. 16% soá thöïc phaåm bò vöùt ñi laø vì duy trì khoâng ñuùng caùch trong caùc tuû laïnh cuûa caùc gia ñình.
Tuy nhieân, cho tôùi nay chæ coù nöûa trieäu taán thöïc phaåm coøn toát ñöôïc thu hoài vaø söû duïng cho caùc trung taâm phaân phaùt thöïc phaåm cho daân ngheøo hay cho chöông trình caùc goùi thöïc phaåm cho caùc gia ñình vaø caùc ngöôøi giaø caû neo ñôn. Ña soá caùc thöïc phaåm ñoù ñeán töø caùc haõng xöôûng cheá thöïc phaåm hay töø caùc quaùn aên. Haøng naêm caùc chính quyeàn AÂu chaâu taøi trôï cho Italia 100 trieäu Euro cho chöông trình cung caáp thöïc phaåm cho ngöôøi ngheøo, nhöng baét ñaàu töø naêm tôùi ñaây soá tieàn daønh cho Italia coù theå giaûm xuoáng chæ coøn 1 phaàn 3. "UÛy ban cuøng nhau trôï giuùp thöïc phaåm" ñang keâu goïi quoác hoäi Italia ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà naøy baèng caùch ñaåy maïnh vieäc aùp duïng luaät soá 155 ban haønh naêm 2003.
Luaät naøy cuõng ñöôïc goïi laø luaät "Ngöôøi Samaritano nhaân laønh" vaø laø moät trong soá ít luaät leä ñaõ ñöôïc quoác hoäi Italia thoâng qua moät caùch mau choùng nhaát, chæ noäi trong voøng moät naêm, vaø ngaén goïn nhaát vì chæ coù moät khoaûn duy nhaát. Noù lieân quan tôùi vieäc thu hoài vaø phaân phaùt thöïc phaåm ñaõ naáu chín hay coøn töôi töø phía caùc toå chöùc voâ vò lôïi coù muïc ñích xaõ hoäi. Muc ñích cuûa luaät laø laø khuyeán khích vieäc taùi söû duïng caùc thöïc phaåm coøn toát vaø aên ñöôïc do caùc haõng xöôûng bieán cheá thöïc phaåm hay caùc toå chöùc baùn vaø phaân phoái thöïc phaåm thaûi ra, vì khoâng baùn heát hay gaàn tôùi ngaøy heát haïn, hoaëc vì caùc thieáu soùt trong khi ñoùng bòch, cuõng nhö thu goùp soá thöïc phaåm thaëng dö cuûa caùc quaùn baùn thöïc phaåm cho coâng nhaân trong caùc haõng xöôûng hay trong caùc tröôøng hoïc cho hoïc sinh sinh vieân ñeå cho ngöôøi ngheøo. Ñieàu baét buoäc duy nhaát laø chuù yù saên soùc vieäc chuyeân chôû vaø duy trì caùc thöïc phaåm ñoù trong tình traïng toát.
Caùch ñaây möôøi naêm trong soá nhöõng ngöôøi thaêng tieán luaät "Ngöôøi Samariatno nhaân laønh" do hai luaät sö Mario Ciaccia vaø Cesare Mirabella soaïn thaûo, coù baø Cecilia Canepa. Do quan saùt vieäc phung phí thöïc phaåm trong tröôøng hoïc cuûa hai ñöùa con gaùi baø ñaõ lieân laïc vôùi "Ngaân haøng thöïc phaåm" laø toå chöùc töø laâu ñaõ daán thaân trong vieäc thu goùp vaø taùi söû duïng caùc thöïc phaåm coøn toát bò vöùt boû ñeå giuùp ngöôøi ngheøo.
Cho tôùi nay 70% soá löôïng thöïc phaåm ñöôïc phaân phaùt cho ngöôøi ngheøo trong caùc trung taâm cuûa caùc toå chöùc baùc aùi laø do soá tieàn taøi trôï cuûa Quoác hoäi AÂu chaâu.
Ñöùng tröôùc vieãn töôïng trong naêm 2014 tôùi ñaây seõ chæ nhaän ñöôïc moät phaàn ba soá tieàn naøy, caùc hieäp hoäi nhö "Ngaân haøng thöïc phaåm Roma", "Caritas Italia", "Coäng ñoàng thaùnh Egidio", hoäi "Hoàng Thaäp Töï Italia", "Lieân minh Hoäi Thaùnh Vinh Sôn De Paoli", "Ngaân haøng thöïc phaåm Italia", "Hieäp hoäi ngaân haøng caùc toå chöùc baùc aùi", toå chöùc "Luoân cuøng nhau cho hoøa bình", ñang gaây aùp löïc vôùi chính quyeàn Italia ñeå taøi trôï cho caùc toå chöùc naøy cuøng soá tieàn nhö Quoác hoäi AÂu chaâu ñaõ taøi trôï cho tôùi nay. Vaø soá tieàn naøy phaûi ñöôïc boû vaøo trong Quõy quoác gia cho ngöôøi ngheøo, ñöôïc thaønh laäp caùch ñaây moät naêm do luaät veà phaùt trieån ñeà ra.
Ñeà nghò naøy ñöôïc ñöa ra nhaân kyû nieäm möôøi naêm luaät "Ngöôøi Samaritano nhaân haäu" coù hieäu löïc. Vieäc caùc toå chöùc phi chính quyeàn cuøng nhau thu goùp vaø phaân phaùt thöïc phaåm cho ngöôøi ngheøo taïi Italia laø tröôøng hôïp duy nhaát trong toaøn AÂu chaâu, giôø ñaây cuõng ñöôïc caùc nöôùc khaùc chuù yù. Baø Cecilia Canapa thuoäc hieäp hoäi "Ngaân haøng thöïc phaåm" cho bieát luaät 155 ñöôïc ñeà ra cho taát caû moïi haõng xöôûng, toå chöùc vaø hieäp hoäi muoán cho thöïc phaåm khoâng baùn ñöôïc nöõa nhöng coøn toát ñeå phaân phaùt cho ngöôøi ngheøo. Hieän nay coù nhieàu haõng xöôûng saûn xuaát thöïc phaåm vaø caùc ñöôøng daây phaân phoái thöïc thi tinh thaàn traùch nhieäm xaõ hoäi naøy ñoái vôùi caùc anh chò em ngheøo tuùng. Nhöng raát tieác laø vaãn coøn coù 92% thöïc phaåm saûn xuaát thaëng dö, vaø 16% toång löôïng thöïc phaåm tieâu thuï bò vöùt boû moät caùch quùa uoång phí. Trong 9 naêm qua hieäp hoäi Thöïc phaåm thaønh phoá cuûa Ngaân haøng thöïc phaåm ñaõ cöùu vaõn ñöôïc 2.5 trieäu khaåu phaàn baèng caùch phaân phaùt chuùng trong caùc trung taâm phaân phaùt thöïc phaåm trong caùc thaønh phoá khaùc nhau. Trong naêm 2012 hieäp hoäi "Keát thuùc toát cuûa haõng Tirreno" ñaõ traùnh vieäc phung phí cuûa hôn 400,000 saûn phaåm. Nhöng soá löôïng thöïc phaåm phung phí taïi Italia vaãn coøn quùa cao.
OÂng Roberto Izzi, ñaëc traùch vaên phoøng trôï giuùp thöïc phaåm cuûa coäng ñoàng thaùnh Egidio, cho bieát chieán dòch choáng phung phí thöïc phaåm khoâng chæ laø vieäc tieát kieäm tuùi tieàn caù nhaân vaø gia ñình, nhöng coøn giuùp caûi tieán moâi sinh vaø nhaát laø cho pheùp thieát laäp caùc töông quan lieân ñôùi giöõa con ngöôøi vôùi nhau. Luaät "Ngöôøi Samaritano nhaân laønh" laø moät moâ thöùc taïo ra "tình lieân ñôùi, söï phaùt trieån coù theå chòu ñöôïc, vaø giaùo duïc tieâu thuï coù traùch nhieäm". Chính quyeàn phaûi baét ñaàu ngay vôùi ngaân quõy do toå chöùc "Cöùu Italia" thaønh laäp.
Song song caàn phaûi phaùt ñoäng vieäc giaùo duïc trong moïi taàng lôùp bieát söû duïng ñuùng ñaén thöïc phaåm, khoâng phung phí vaø bieát thu hoài thöïc phaåm coøn toát ñeå trôï giuùp ngöôøi ngheøo ngaøy caøng gia taêng. Baø Margherita Lo Re, thuoäc toå chöùc Caritas Roma, cho bieát chæ taïi Roma khoâng thoâi, soá ngöôøi xin trôï giuùp ñaõ gia taêng 12% trong naêm 2012, nhaát laø ngöôøi giaø neo ñôn vaø caùc gia ñình coù con nhoû. Trôï giuùp thöïc phaåm nhö theá khoâng chæ laø cöùu ñoùi, maø coøn laø taùi trao ban nhaân phaåm cho ngöôøi ngheøo vaø giuùp hoï coù cuoäc soáng bình thöôøng nöõa.
(Avvenire 26.28-6-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)