Cuoäc tranh ñaáu choáng laïi
beänh lieät khaùng AIDS beân Phi chaâu
Cuoäc tranh ñaáu choáng laïi beänh lieät khaùng AIDS beân Phi chaâu.
Roma (Avvenire 2-07-2013; Vat. 12-07-2013) - Phoûng vaán baø Pacem Kawonga, ngöôøi Malawi.
Chieàu ngaøy muøng 2 thaùng 7 naêm 2013 leã trao "Giaûi thöôûng Vaên khoá giaûi tröø vuõ khí - Boà caâu Vaøng cho hoøa bình" ñaõ dieãn ra taïi Roma. Giaûi thöôûng loaïi quoác teá ñaõ ñöôïc daønh cho baø Pacem Kawoonga, ngöôøi Malawi hoaït ñoäng vieân cuûa chöông trình "Giaác mô", laø döï aùn trôï giuùp caùc beänh nhaân lieät khaùng AIDS do Coäng ñoàng thaùnh Egidio phaùt ñoäng beân Malawi. Ngöôøi thöù hai truùng giaûi laø baø Asha Omar Ahmed, baùc só saûn khoa ngöôøi Somalia, can ñaûm höôùng daãn chöông trình phoøng ngöøa teä naïn caét boä phaân sinh duïc cuûa nöõ giôùi taïi thuû ñoâ Mogadiscio. Trong laõnh vöïc caùc nhaø baùo ngöôøi truùng giaûi laø baø Paola Caridi, saùng laäp vieân hieäp hoäi nhaø baùo "Laù thö 22" vaø baø Lorella Zanardo, taùc giaû cuoán taøi lieäu töïa ñeà "Thaân theå cuûa caùc phuï nöõ".
Baø Pacem Kawonga ñaõ bò beänh lieät khaùng AIDS cuõng nhö Melinda con gaùi baø. Baø ñaõ vieát cuoán saùch töïa ñeà "Moät ngaøy mai cho caùc con toâi" coù hình Melinda maëc aùo maàu hoàng töôi cöôøi haïnh phuùc. Taïi Mtengo Wa Ntengha queâ sinh cuûa baø, ngöôøi daân khinh reû xa laùnh caùc ngöôøi bò beänh phong cuøi cuõng nhö caùc ngöôøi bò beänh lieät khaùng AIDS. Vaø ngöôøi beänh cheát vì beänh taät treân thaân xaùc, vaø cheát trong tinh thaàn vì söï khinh reû cuûa daân chuùng. Taïi Mtengo Wa Ntengha, Pacem Kawonga ñaõ ñeán gaëp caùc nhaân vieân thieän nguyeän thuoäc truï sôû cuûa toå chöùc "Giaác mô" do coäng ñoàng thaùnh Egidio thaønh laäp. Ñaây laø moät trong nhieàu trung taâm hieän dieän trong 10 nöôùc Phi chaâu, nhaèm muïc ñích trôï giuùp caùc beänh nhaân, phoøng ngöøa vaø ngaên chaën beänh AIDS lan traøn. Baø Pacem ñaõ ñöôïc trôï giuùp vaø tôùi phieân mình baø cuõng trôû thaønh thieän nguyeän vieân ñeå giuùp ñôõ caùc phuï nöõ khaùc vaø trao ban cho hoï moät chuùt can ñaûm cuûa baø.
Phuï nöõ Phi chaâu thöù hai nhaän "Giaûi thöôûng Vaên khoá giaûi tröø vuõ khí - Boà caâu Vaøng cho hoøa bình" laø baø Asha Omar Ahmed ngöôøi Somalia, baùc só saûn khoa. Baø ñaõ can ñaûm chieán ñaáu choáng laïi teä naïn caét boä phaän sinh duïc cuûa nöõ giôùi vaø thaêng tieán söùc khoûe cuûa caùc baø meï. Chuyeän cuûa baø ñaõ baét ñaàu caùch ñaây 25 naêm trong thuû ñoâ Mogagiscio, nôi baø Asha ñaõ keát thuùc naêm cuoái chöông trình Y khoa taïi ñaïi hoïc thuû ñoâ. Naêm 1992 noäi chieán buøng noå, sinh vieân Asha troán sang Italia, nhaän ñöôïc hoïc boång cuûa chính quyeàn Italia vaø ñaäu tieán só saûn khoa. Sau thôøi gian taäp söï taïi London vaø laáy theâm baèng tieán só veà caùc chaán thöông cuûa caùc phuï nöõ mang thai taïi mieàn ñoâng Phi chaâu, baø trôû veà Mogadiscio vaø laøm giaùm ñoác nhaø thöông "Giacomo De Martino" ñöôïc taùi thieát naêm 2010 nhôø taøi trôï cuûa chính quyeàn Italia. Nhöng caùc khoùa daäy saûn khoa vaø choáng laïi teä naïn caét boä phaän sinh duïc cuûa nöõ giôùi khoâng laøm haøi loøng caùc ngöôøi hoài cuoàng tín cuõng nhö caùc baùc só giaû laøm giaàu nhôø teä naïn naøy.
Naêm 2006 nöõ tu Leonella Sgorbati vaø 3 nöõ tu khaùc cuøng doøng ñieàu khieån nhaø thöông "Cöùu caùc laøng treû em" bò nhöõng ngöôøi hoài cuoàng tín saùt haïi. Baùc só Asha ñaõ quen caùc chò 4 thaùng tröôùc ñoù, vaø baø ñaõ thay theá nöõ tu Leonella keát thuùc khoùa ñaøo taïo caùc y taù coøn dang dôû. Vì lyù do an ninh hieän nay moãi khi baùc só di chuyeån ñoù ñaây, ñeàu coù binh só ñi theo baûo veä. Baùc só Asha Omar Ahmed ñaõ coù theå laøm vieäc taïi Roma hay London, nhöng baø ñaõ khoâng bao giôø nghó tôùi chuyeän rôøi boû queâ höông mình laø Somalia. Trong thôøi gian theo hoïc taïi Roma baùc só ñaõ giuùp phuïc hoài nhieàu phuï nöõ Somalia naïn nhaân cuûa teä naïn caét boû boä phaän sinh duïc naøy. Thuû ñoâ Mogadiscio coù 2 trieäu daân nhöng hieän nay chæ coù 4 nhaø thöông coøn hoaït ñoäng.
Baùc só Asha laø tín höõu Hoài thöïc haønh ñaïo, vaø baø baûo ñaûm laø ngöôøi ta khoâng tìm thaáy trong kinh Coran moät caâu naøo ñeà caäp ñeán vieäc caét boû cô phaän sinh duïc cuûa nöõ giôùi. Teä naïn naøy khoâng lieân quan gì tôùi toân giaùo, nhöng laø moät thoùi quen ñaõ coù töø raát laâu ñôøi trong nhieàu nöôùc Phi chaâu töø Somalia tôùi Mali. Beân Ai Caäp noù ñaõ bò caám töø hôn moät 100 naêm nay. Ngoaøi söï ñau ñôùn treân thaân xaùc vaø trong tinh thaàn gaây kinh hoaøng nôi caùc beù gaùi, teä naïn naøy coøn gaây ra raát nhieàu vaán ñeà cho söùc khoûe cuûa nöõ giôùi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa baø Pacem Kawonga veà beänh AIDS khieán cho 34 trieäu ngöôøi phaûi ñau khoå treân theá giôùi, trong ñoù 70% toång soá caùc beänh nhaân soáng beân Phi chaâu. Soá ngöôøi giaø vaø treû em maéc beänh ngaøy caøng gia taêng. Haøng naêm beänh AIDS gaây ra caùi cheát cuûa hôn 3 trieäu ngöôøi, trong ñoù coù raát nhieàu treû em. Soá treû em moà coâi cha meï vì beänh lieät khaùng cuõng leân tôùi 1.6 trieäu.
Hoûi: Thöa baø Pacem Kawonga, baø ñaõ caûm thaáy gì khi khaùm phaù ra laø mình bò beänh AIDS?
Ñaùp: Ñaõ töø laâu toâi muoán ñi laøm moät cuoäc thöû nghieäm, bôûi vì beänh lieät khaùng AIDS raát phoå bieán beân Malawi. Nhöng ñoàng thôøi toâi cuõng nghó ñeán söï kyø thò, khinh reû vaø daáu aán ñoùng treân toâi, neáu toâi bò nhieãm beänh. Vaø ñaây laø noãi lo sôï cuûa taát caû moïi phuï nöõ. Toâi ñaõ raát hoaûng sôï, nhöng toâi phaûi nghi tôùi caùc con toâi. Neáu toâi khoâng laøm cuoäc thöû nghieäm, thì toâi seõ khoâng coù töông lai naøo caû. Ñaõ caàn phaûi coù can ñaûm laém, cuõng bôûi vì choàng toâi khoâng muoán toâi laøm cuoäc thöû nghieäm aáy. Toâi ñaõ chæ coù theå laøm, khi anh aáy ñi tôùi moät vuøng khaùc trong nöôùc ñeå laøm vieäc. Khi hoï noùi cho toâi bieát laø toâi maéc beänh AIDS, toâi nghó theá laø ñôøi toâi ñaõ keát thuùc. Toâi muoán Chuùa laøm pheùp laï ñeå thay ñoåi thöïc taïi naøy. Nhöng khoâng theå ñöôïc. Toâi phaûi chaáp nhaän noù thoâi.
Hoûi: Taïi sao choàng baø laïi ñaõ khoâng muoán cho baø ñi laøm thöû nghieäm xem coù bò maéc beänh hay khoâng?
Ñaùp: Cuõng gioáng nhö bieát bao nhieâu ngöôøi ñaøn oâng khaùc taïi Malawi, choàng toâi khoâng muoán ngöôøi ta bieát toâi bò beänh. Hoï khoâng muoán laøm cho ngöôøi khaùc bieát beänh naøy, vì noù bò coi laø moät ñieàu xaáu hoå. Neáu baïn coù beänh lieät khaùng AIDS, thì tröôùc maét xaõ hoäi baïn laø moät ngöôøi voâ ích, caàn phaûi khai tröø.
Hoûi: Vaø theá laø baø ñaõ nghó tôùi muïc ñích ñaàu tieân laø phaûi ngaên chaën caên beänh naøy, roài sau ñoù baø cuõng ñaõ nghó tôùi vieäc phaûi trôï giuùp caùc phuï nöõ khaùc, coù ñuùng vaäy khoâng?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá. Khi baïn bò nhieãm vi truøng HIV, thì baïn hieåu theá giôùi laø gì. Khi toâi chöa maéc beänh lieät khaùng, toâi ñaõ khoâng bieát cuoäc soáng saâu xa döôøng naøo. Söï kieän khaùm phaù ra trong toâi coù vi truøng HIV ñaõ khieán cho toâi hieåu moät cuoäc soáng vöôït quùa cuoäc soáng maø toâi ñaõ coù tröôùc ñoù. Toâi ñaõ khoâng chæ daán thaân trong laõnh vöïc beänh AIDS, nhöng toâi cuõng ñöôïc coi nhö laø tieáng noùi cuûa caùc chò em phuï nöõ bò kyø thò taïi Malawi vì caùc thöù vi truøng xaõ hoäi khaùc, bao goàm vieäc bò loaïi boû ra ngoaøi leà xaõ hoäi. Trong moät nghóa naøo ñoù, beänh AIDS cuõng ñaõ chuyeån taûi yù thöùc veà caùc quyeàn con ngöôøi bò khöôùc töø ñoái vôùi caùc chò em phuï nöõ.
Hoûi: Baø noùi raèng ngöôøi ta khoâng nhaát thieát cheát vì beänh lieät khaùng AIDS, nhöng cho raèng vieäc chuoäc laïi xaõ hoäi laø ñieàu coù theå. Taïi sao baø laïi choïn laøm nhaân chöùng?
Ñaùp: Laøm nhaân chöùng cho beänh lieät khaùng AIDS laø moät öôùc mong saâu thaúm cuûa toâi. Toâi ñaõ nhaän ñöôïc bieát bao nhieâu, vì theá toäi nghó taát caû moïi phuï nöõ phaûi nhaän ñöôc ñieàu maø toâi ñaõ nhaän ñöôïc. Toâi ñaõ giaûi thích ñieàu naøy trong saùch: toâi ñaõ khoùc, toâi ñaõ giaän döõ, toâi ñaõ ngaõ, toâi ñaõ ñöùng daäy, vaø toâi ñaõ nhìn theá giôùi vôùi ñoâi maét môùi. Giôø ñaây toâi muoán thoâng truyeàn nieàm hy voïng maø toâi ñaõ nhaän ñöôïc cho caùc phuï nöõ khaùc.
Hoûi: Coâng vieäc thöôøng ngaøy cuûa baø trong toå chöùc "Giaác mô" laø gì?
Ñaùp: Laø ngöôøi hoaït ñoäng tröôùc heát coù nghóa laø daán thaân, laøm moät caùi gì ñoù phaùt xuaát töø con tim. Laøm vieäc cho ngöôøi khaùc treân nhieàu bình dieän khaùc nhau. Tröôùc heát laø choáng laïi söï kyø thò. Toâi ñaõ soáng qua söï kyø thò ñoù. Toâi bò beänh coù vi truøng HIV vaø con gaùi toâi cuõng theá. Sau khi ñaõ traûi qua caùi coät beâu toäi nhaân cuûa söï kyø thò, baây giôø vieäc giuùp caùc ngöôøi khaùc laø moät öôùc muoán phaùt xuaát töø traùi tim toâi.
Hoûi: Baø coù bò ñe doïa hay caûn trôû gì trong hoaït ñoäng naøy khoâng?
Ñaùp: Cuõng ñaõ coù caùc ñe doïa vaø caûn trôû, nhöng khi baïn bieát baïn ñang laøm gì, thì baïn haõnh dieän veà ñieàu ñoù, caùc ñe doïa khoâng ñeø naëng vaø khoâng ñaùng keå. Khi baïn yù thöùc veà ñieàu baïn daán thaân thöïc hieän, thì baïn bieát laø baïn coù theå thaéng vöôït baát cöù khoù khaên naøo.
Hoûi: Moät nöôùc Malawi khoâng coù beänh lieät khaùng AIDS vaø khoâng kyø thò xaõ hoäi: ñoù coù phaûi laø moät ngaøy mai maø baø caàu mong cho con caùi baø hay khoâng? Noù coù phaûi laø moät giaác mô coù theå thöïc hieän ñöôïc hay khoâng?
Ñaùp: Giaác mô coù theå ñöôïc thöïc hieän. Neáu toâi nhìn toâi ñeán töø ñaâu, thì toâi noùi raèng giaác moäng ñang ñöôïc thöïc hieän. Ban ñaàu taát caû moïi ngöôøi ñeàu noùi vôùi chuùng toâi raèng beänh AIDS khoâng theå chöõa trò ñöôïc, nhöng baây giôø ngöôøi ta ñang chöõa trò, vaø toâi laø moät chöùng töø soáng ñoäng cuûa khaû theå naøy. Toâi ñang soáng vôùi beänh AIDS töø möôøi naêm nay... Nhöng vaãn coù töông lai, vaø toâi cuõng thaáy noù raïng rôõ.
(Avvenire 2-7-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)