Cuoäc noåi daäy laàn thöù hai
cuûa nhaân daân Ai Caäp
Cuoäc noåi daäy laàn thöù hai cuûa nhaân daân Ai Caäp.
Roma (Avvenire 2-07-2013; Vat. 9-07-2013) - Phoûng vaán oâng Wael Farouq giaùo sö tieáng A Raäp vaø khoa nghieân cöùu Hoài giaùo cuûa ñaïi hoïc Myõ taïi thuû ñoâ Cairo.
Toái ngaøy muøng 3 thaùng 7 naêm 2013 quaân ñoäi Ai Caäp ñaõ truaát pheá toång thoáng Mohammed Morsi, leân naém quyeàn vaø quaûn thuùc toaøn boä caùc thaønh phaàn noäi caùc. Lyù do laø vì toái haäu thö 48 giôø ñoàng hoà do quaân ñoäi ñöa ra ñaõ keát thuùc, maø toång thoáng Morsi, chính quyeàn vaø ñaûng caùc Anh em Hoài giaùo ñaõ khoâng ñöa ra ñöôïc moät giaûi phaùp naøo ñaùp öùng nguyeän voïng cuûa haøng trieäu ngöôøi daân Ai Caäp lieân tuïc bieåu tình trong nhieàu ngaøy qua taïi quaûng tröôøng Takhrir.
Cuoäc caùch maïng thöù hai cuûa nhaân daân Ai Caäp ñaõ ñem laïi chieán thaéng, sau cuoäc cuoäc noåi loaïn thöù nhaát laät ñoå ñöôïc cheá ñoä ñoäc taøi cuûa toång thoáng Hosni Mubarak trong muøa xuaân A raäp hoài naêm 2011. Boán ngaøy xuoáng ñöôøng bieåu tình vaø caùc cuoäc xung ñoät giöõa caùc nhoùm ñoøi thay ñoåi vaø caùc nhoùm phoø toång thoáng Morsi vaø ñaûng caùc Anh em Hoài giaùo ñaõ khieán cho 39 ngöôøi cheát vaø hôn 600 ngöôøi bò thöông. Caùc nhoùm phoø toång thoáng toå chöùc bieåu tình taïi Alessandria, Port Said vaø caùc thaønh phoá nhoû khaùc, trong khi thuû ñoâ Cairo, ñaëc bieät laø quaûng tröôøng Takhrir thuoäc löïc löôïng ña soá yeâu caàu toång thoáng Morsi töø nhieäm vaø toå chöùc caùc cuoäc baàu cöû môùi. Töø ñeàn thôø Al-Azhar giôùi laõnh ñaïo Hoài giaùo caûnh baùo nguy cô cuûa moät cuoäc noäi chieán. Tình hình caêng thaúng ñeán ñoä chính quyeàn Hoa Kyø ñaõ ra leänh cho oâng ñaïi söù vaø caùc nhaân vieân ñaïi söù quaùn rôøi khoûi Cairo.
Ñöùc Cha Johannes Zakaria, Giaùm Muïc giaùo phaän coâng giaùo Luxor, ñaõ môøi goïi tín höõu tieáp tuïc caàu nguyeän ñeå ñöøng xaûy ra caùc vuï baïo löïc ñoå maùu môùi, vaø ñeå caùc giôùi höõu traùch tìm ra giaûi phaùp cho cuoäc caùch maïng môùi naøy. Veà phía mình Ñöùc Thöôïng Phuï Chính thoáng Ai Caäp Tawadros II baày toû söï uûng hoä cuûa ngaøi ñoái vôùi caùc thaønh phaàn tranh ñaáu cho daân chuû vaø caùc quyeàn con ngöôøi do phong traøo Noåi loaïn Tamarod khôûi xöôùng vaø quy tuï haøng trieäu ngöôøi Ai Caäp xuoáng ñöôøng bieåu tình taïi quaûng tröôøng Takhrir ñeå yeâu caàu toång thoáng Morsi töø chöùc.
Ñöùc Thöôïng Phuï vieát treân Twitter: "Thaät laø tuyeät dieäu khi thaáy nhaân daân Ai Caäp giaønh laïi cuoäc Caùch Maïng moät caùch hoøa bình nhö vaäy, vì cuoäc Caùch Maïng ñoù ñaõ bò cöôùp maát khoûi tay hoï, khi noù ñaõ ñöôïc phaùt ñoäng bôûi yù töôûng cuûa moät cuoäc noåi loaïn vaø cuûa ngöôøi treû". Tröôùc ñoù Ñöùc Thöôïng Phuï Tawadros II baày toû söï ngöôõng moä ñoái vôùi ba thöïc taïi lôùn lao cuûa Ai Caäp: ñoù laø nhaân daân, quaân ñoäi vaø giôùi treû vaø ngaøi keâu goïi moïi ngöôøi caàu nguyeän. Ñöùc Thöôïng Phuï vieát: "Ngaøy nay ñaát nöôùc caàn ñeán moïi ngöôøi daân Ai Caäp. Chuùng ta phaûi suy tö, thaûo luaän vaø dieãn taû öôùc muoán cho queâ höông maø khoâng baïo löïc vaø ñoå maùu. Anh chò em haõy caàu nguyeän cho Ai Caäp!"
OÂng Mohammed Morsi ñaõ ñöôïc baàu laøm Toång thoáng Ai Caäp hoài thaùng 6 naêm 2012. Nhöng ngay sau khi nhaäm chöùc oâng ñaõ tìm caùch thaâu toùm moïi quyeàn haønh trong tay, baèng caùch thaønh laäp moät Hoäi Ñoàng Boä tröôûng nhöng laïi khoâng coù boä tröôûng quoác phoøng. Ngoaøi ra oâng coøn coâng boá saéc leänh töï cho pheùp mình naém troïn quyeàn laäp phaùp trong tay. Toång thoáng Morsi cuõng truaát quyeàn töôùng Mohammed Hussein Tantawi, chæ huy tröôûng quaân ñoäi Ai Caäp, vaø chæ ñònh oâng Abdel Fatah Al-Sissi, giaùm ñoác tình baùo quaân ñoäi, thay theá. Töôùng Sami Anan, chæ huy tröôûng Hoäi ñoàng quoác phoøng toái cao, cuõng bò thay theá baèng töôùng Sidki Sobhi. Theo vaøi nguoàn tin thoâng thaïo, sôû dó toång thoáng Morsi ñaõ ñöa ra caùc thay ñoåi naøy vì oâng sôï caùc töôùng laõnh noùi treân coù theå ñaûo chaùnh.
Vaø ñieàu oâng lo sôï ñaõ xaûy ra. Tin töùc môùi nhaát cho bieát oâng Morsi ñaõ bò quaân ñoäi baét giöõ vaø giam taïi truï sôû cuûa Löïc löôïng baûo veä coäng hoøa coù binh só canh giöõ. Nhaät baùo Al Ahram cho bieát caùc löïc löôïng an ninh chuaån bò giaûi taùn caùc ñoaøn bieåu tình phoø chính quyeàn Morsi. Trong khi haõng thoâng taán Mena tieát loä laø caùc löïc löôïng caûnh saùt ñang truy luøng vaø baét giöõ caùc laõnh tuï cuûa ñaûng caùc Anh em Hoài giaùo, vì toäi xuùi giuïc baïo löïc, phaù roái hoøa bình vaø an ninh quoác gia.
Töôùng Abdel Fatah Al Sissi, Boä tröôûng quoác phoøng ñaõ leân ñaøi truyeàn hình loan baùo cho toaøn daân Ai Caäp bieát Hieán phaùp bò ngöng, seõ coù moät chính quyeàn kyõ thuaät vaø sau ñoù laø caùc cuoäc baàu cöû môùi. Hôn moät trieäu ngöôøi hieän dieän taïi quaûng tröôøng Takhrir ñaõ reo möøng, ñoát phaùo boâng vaø nhaûy muùa tröôùc lôøi tuyeân boá naøy cuûa töôùng Al Sissi. OÂng cho bieát maëc duø löïc löôïng quaân ñoäi ñaõ noã löïc ñaåy maïnh cuoäc ñoái thoaïi vaø giaûm bôùt caêng thaúng, nhöng toång thoáng Mohammed Morsi ñaõ khoâng ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa nhaân daân. OÂng Adli Mansour, Chuû tòch toøa baûo hieán, ñöôïc chæ ñònh laøm quoác tröôûng taïm thôøi trong giai ñoaïn chuyeån tieáp. Chính quyeàn chuyeån tieáp do moät töôùng laõnh vaø moät hoäi ñoàng goàm ba thaønh vieân laõnh ñaïo.
Tuy thaát theá nhöng ñaûng caùc Anh em Hoài giaùo tuyeân boá tieáp tuïc ñaáu tranh hoøa hoaõn vaø khoâng chaáp nhaän "cuoäc ñaûo chaùnh" cuûa quaân ñoäi. Trong moät cuoäc hoïp baùo oâng Mahmud Badr, phaùt ngoân vieân cuûa phong traøo Noåi loaïn Tamarod tuyeân boá:" Giôø chieán thaêng ñaõ tôùi. Chuùng toâi seõ noùi vôùi nhaân daân Ai Caäp xuoáng ñöôøng bieåu tình trong moïi quaûng tröôøng, vaø chuùng toâi seõ tuaàn haønh ñeán truï sôû cuûa Löïc löôïng baûo veä coäng hoøa yeâu caàu baét giöõ oâng Morsi. Quaân ñoäi seõ khoâng ñaûo chaùnh. Ñaây laø cuoäc ñaûo chaùnh cuûa nhaân daân choáng laïi moät keû ñoäc taøi".
Trong caùc ngaøy vöøa qua treân toaøn nöôùc Ai Caäp ñaõ coù 14 trieäu ngöôøi xuoáng ñöôøng bieåu tình phaûn ñoái chính quyeàn cuûa toång thoáng Morsi vaø ñaûng Anh em Hoài giaùo ñaõ cöôùp coâng caùch maïng cuûa toaøn daân, vaø möu toan ñöa Ai Caäp trôû laïi cheá ñoä ñoäc taøi hoài giaùo cuoàng tín. Toång thoáng Hoa Kyø Barack Obama cuõng nhö oâng Ban Ki Moon, Toång Thö kyù Lieân Hieäp Quoác, vaø baø Catherine Ashton ñaïi dieän phaân boä ngoaïi vuï cuûa Lieân hieäp AÂu chaâu, ñaõ baày toû aâu lo tröôùc tình hình caêng thaúng taïi Ai Caäp. Baø Ashton noùi xung ñoät khoâng theå laø moät giaûi phaùp, caàn phaûi coù ñoái thoaïi ñeå tìm ra giaûi phaùp chính trò. Baø keâu goïi caùc phe lieân heä hoøa hoaõn vaø traùnh moïi baïo löïc. Baø cuõng toá caùo caùc vuï haõm hieáp baïo haønh phuï nöõ ñeå hoï sôï haõi ôû nhaø khoâng daùm ñi bieåu tình.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng Wael Farouq giaùo sö tieáng A Raäp vaø khoa nghieân cöùu Hoài giaùo cuûa ñaïi hoïc Myõ taïi thuû ñoâ Cairo, veà cuoäc noåi daäy laàn thöù hai naøy cuûa nhaân daân Ai Caäp.
Hoûi: Thöa giaùo sö, giaùo sö nghó gì veà haøng trieäu ngöôøi taùi bieåu tình taïi Takhrir, quaûng tröôûng chính cuûa thuû ñoâ Cairo trong caùc ngaøy qua?
Ñaùp: Chuùng toâi khoâng ñònh nghóa nhöõng ngöôøi xuoáng ñöôøng bieåu tình laø nhöõng ngöôøi choáng ñoái, ñi theo oâng Baradei hay oâng Sabbahi, laø hai ñoái thuû cuûa oâng Morsi trong cuoäc tranh cöû toång thoáng. Nhöõng ngöôøi bieåu tình, ñaëc bieät laø giôùi treû, hoï khoâng thuoäc ñaûng phaùi hay yù thöùc heä naøo caû. Hoï chæ ñôn sô yeâu caàu coù caùc cuoäc baàu cöû ñeå choïn moät taân toång thoáng. Vaø chính nhôø hoï maø caùc muïc ñích ban ñaàu cuûa cuoäc caùch maïng naêm 2011 xem ra gaàn hôn.
Hoûi: Giaùo sö coù theå nhaéc laïi caùc muïc ñích ñoù khoâng?
Ñaùp: Moät xaõ hoäi tin töôûng nôi caùc giaù trò nhaân baûn vaø coâng lyù vaø toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi. Caùc coâng daân Ai Caäp ñaõ xuoáng ñöôøng bieåu tình xaùc tín laø coù theå taïo ra moät söï thay ñoåi trong höôùng ñoù vôùi söùc maïnh cuûa quyeàn lôïi.
Hoûi: Giôùi treû cuõng ñaõ xaùc tín nhö theá hoài thaùng Gieâng naêm 2011 tröôùc khi troâng thaáy cuoäc caùch maïng bò "tòch thu" bôûi ñaûng caùc "Anh em Hoài giaùo", coù ñuùng theá khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Vieäc "tòch thu" aáy, trong moät nghóa naøo ñoù, ñaõ laø moät "phöôùc laønh". Bôûi vì trong moät naêm qua nhaân daân Ai Caäp ñaõ coù theå hieåu raèng caùc Anh em Hoài giaùo chæ laø nhöõng keû buoân baùn nieàm tin. Naêm vöøa qua ñaõ queùt saïch moïi nghi ngôø ñoái vôùi caùc chöông trình chinh phuïc quyeàn bính cuûa hoï.
Hoûi: Thöa giaùo sö, caùc ngöôøi bieåu tình nhaán maïnh treân tính caùch hoøa bình cuûa cuoäc phaûn ñoái, nhöng caùc truï sôû cuûa ñaûng Anh em Hoài giaùo ñaõ bò taán coâng vaø ñoát phaù. Giaùo sö nghó sao?
Ñaùp: Chaéc chaén ñoù laø coâng vieäc cuûa caùc keû toäi phaïm vaø cöôùp boùc. Trong cuoäc noåi daäy hoài naêm 2011 toâi ñaõ baát ngôø chöùng kieán vuï taán coâng truï sôû ñaûng quoác gia cuûa oâng Mubarak. Khi toâi phieàn traùch caùc keû taán coâng, moät ngöôøi ñaõ noùi vôùi toâi raèng hoï laøm theá ñeå vöôït thaéng caùi ñoùi.
Hoûi: Ngöôøi ta cho raèng ñieåm yeáu keùm cuûa caùc ngöôøi bieåu tình laø söï vaéng boùng cuûa moät uûy ban laõnh ñaïo. Theá ai ñaõ huy ñoäng taát caû töøng aáy daân chuùng xuoáng ñöôøng bieåu tình?
Ñaùp: Coù leõ thieáu ngöôøi laõnh ñaïo vaø taøi chaùnh, nhöng caùc tö töôûng thì roõ raøng. Ñaây laø laàn ñaàu tieân chuùng toâi chöùng kieán taïi Ai Caäp moät traøo löu nhaân daân muoán thay ñoåi quyeàn bính khoâng coù quyeàn bính. Xem ra coù theå laø moät aûo töôûng thô moäng, nhöng noù laø söï thaät ñôn thuaàn. Haøng trieäu ngöôøi ñaõ ñaïp ñoå böùc töôøng cuûa söï sôï haõi, baèng caùch kyù teân vaøo thænh nguyeän cuûa oâng Mahmoud Badr, ngöôøi thaønh laäp phong traøo "Noåi loaïn Tamarod", ñeå chæ yeâu caàu coù moät ñieàu duy nhaát: söï töø nhieäm cuûa toång thoáng Morsi vaø toå chöùc caùc cuoäc baàu cöû môùi.
Hoûi: Taïi sao laïi nhaán maïnh söï töø chöùc cuûa oâng Morsi nhö vaäy, vì noùi cho cuøng thì oâng Morsi laø moät toång thoáng ñaõ ñöôïc baàu leân, vaø ñaïi dieän cho moät löïc löôïng chính trò khoâng phaûi laø khoâng quan troïng taïi Ai Caäp?
Ñaùp: Noùi raèng caùc Anh em Hoài giaùo laø moät löïc löôïng chính trò taïi ai Caäp chæ laø moät truyeàn thuyeát maø caû nöûa theá giôùi ñaõ tin, baét ñaàu töø ngöôøi Myõ. OÂng Morsi phaûi ra ñi, bôûi vì oâng ñaõ beû gaãy lôøi theà vaø taát caû caùc höùa heïn vôùi nhaân daân trong cuoäc tranh cöû. Theá roài, ngöôøi ta cuõng ñaõ bieát laø khoâng phaûi oâng Morsi ñieàu khieån caùc coâng vieäc cuûa quoác gia, nhöng laø ban laõnh ñaïo cuûa caùc Anh em Hoài giaùo.
(Avvenire 2-7-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)