Cuoäc noåi loaïn cuûa giôùi treû thaát nghieäp
taïi Stockholm, thuû ñoâ Thuïy Ñieån
Cuoäc noåi loaïn cuûa giôùi treû thaát nghieäp taïi Stockholm, thuû ñoâ Thuïy Ñieån.
Roma (Avvenire 24.25-05-2013; Vat. 11-06-2013) - Phoûng vaán oâng Azous Begag, nhaø vaên chuyeân nghieân cöùu caùc vaán ñeà kinh teá vaø xaõ hoäi.
Töø trung tuaàn thaùng 5 naêm 2013 taïi thuû ñoâ Stcokholm vaø trong vaøi thaønh phoá taïi Thuïy Ñieån haøng traêm ngöôøi treû di cö thaát nghieäp ñaõ xuoáng ñöôøng bieåu tình, noåi loaïn phaûn ñoái chính quyeàn vaø ñoát phaù xe coä, caùc trung taâm xaõ hoäi, tröôøng hoïc vaø traïm caûnh saùt.
Ngoïn löûa khieán cho baïo löïc buøng noå laø söï kieän ngaøy 13 thaùng 5 naêm 2013 caûnh saùt ñaõ baén cheát moät ngöôøi di cö 69 tuoåi, taâm trí baát bình thöôøng trong khu phoá Husby cuûa thuû ñoâ Stockholm, laáy côù laø oâng ñaõ ñe doïa hoï vôùi moät con dao to. Nhöng nhieàu ngöôøi daân thuoäc khu phoá coù tôùi 12,000 daân cö naøy xaùc tín raèng neáu oâng ñaõ laø ngöôøi Thuïy Ñieån, thì caûnh saùt ñaõ chæ töôùc khí giôùi thoâi chöù khoâng baén cheát oâng. Sau khi söï kieän xaûy ra haøng traêm ngöôøi daân cuûa khu phoá naøy ñaõ bieåu tình oân hoøa yeâu caàu caûnh saùt ñieàu tra vuï saùt haïi, nhöng ñaõ khoâng coù gì ñöôïc laøm. Töø ñoù caùc vuï bieåu tình lan sang caùc khu phoá ghetto khaùc nôi coù ña soá daân di cö sinh soáng ôû maïn nam vaø maïn taây nhö: Jakobsberg, Hagsatra, Skarsholmenset, Skogas. Caùc vuï bieåu tình nhoû cuõng xaûy ra trong tænh Malmoe mieàn nam Thuïy Ñieån, laø nôi ñaõ xaûy ra caùc vuï baïo ñoäng hoài naêm 2010. Caùc ngöôøi bieåu tình ñaõ neùm gaïch ñaù vaøo caûnh saùt, ñoát 30 chieác xe hôi vaø khieán cho moät caûnh saùt vieân bò thöông. Ñaõ coù 10 ngöôøi bieåu tænh bò baét, moät quaùn aên, nhieàu trung taâm xaõ hoäi, tröôøng hoïc vaø sôû caûnh saùt bò ñoát chaùy.
OÂng Lindgren cuõng cho bieát caùc vuï bieåu tình baïo ñoäng ñaõ ñöôïc huy ñoäng treân Internet, Twuitter vaø Facebook, y nhö caùc cuoäc bieåu tình cuûa giôùi treû "muøa xuaân A raäp". Nhöng ngöôøi daân khu phoá Megafonen cho bieát ñaây chæ laø söï phaãn noä cuûa ngöôøi treû tröôùc thaùi ñoä thôø ô cuûa caûnh saùt ñoái vôùi yeâu caàu cuûa daân chuùng khu phoá Husby. Hoï keå treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng naøy nhöõng kyø thò vaø saùch nhieãu hoï phaûi chòu trong xaõ hoäi Thuïy Ñieån. Caùc ngöôøi bieåu tình ñeàu laø ngöôøi treû vò thaønh nieân. Thanh nieân bò baét giöõ lôùn nhaát môùi chæ 18 tuoåi.
Giôùi treû bieåu tình thì toá caùo chính quyeàn ñaõ duøng löïc löôïng caûnh saùt vuõ trang choáng baïo ñoäng ñeå deïp ngöôøi bieåu tình. Vaø khi taán coâng ngöôøi bieåu tình caûnh saùt goïi hoï laø luõ "khæ" vaø ñoà "da ñen". Tröôùc tình traïng caêng thaúng gia taêng thuû töôùng Fredrik Reinfeld ñaõ keâu goïi moïi ngöôøi phaûi daán thaân taùi taïo an bình traät töï xaõ hoäi.
Nhaät baùo thieân taû "Aftonbladet" nhaän xeùt raèng ñaây laø "moät thaát baïi thieâu ñoát" trong chính saùch nhaän ngöôøi di cö cuûa chính quyeàn Thuïy Ñieån. Thaät theá, chæ noäi trong naêm 2012 chính quyeàn ñaõ tieáp nhaän 44,000 ngöôøi xin tò naïn ñeán töø vuøng Trung Ñoâng vaø vuøng söøng Phi chaâu. 15% treân toång soá 9.5 trieäu daân Thuïy Ñieån laø ngöôøi di cö, töùc ñöùng haøng ñaàu trong soá caùc nöôùc Baéc AÂu. Trong khi ñaûng daân chuû Thuûy Ñieån vaãn chuû tröông baøi ngöôøi nöôùc ngoaøi naêm 2010 ñaõ loït vaøo Quoác hoäi vaø laø ñaûng ñöùng haøng thöù ba. Vaán ñeà ñoù laø chính quyeàn coù ñöôøng loái kyø thò chuûng toäc, taùch rôøi ngöôøi di cö khoûi ngöôøi Thuïy Ñieån. Vieäc kyø thò naøy hieän höõu caû treân bình dieän kinh teá: trong khi soá ngöôøi goác Thuïy ñieån thaát nghieäp chæ coù 5% thì soá ngöôøi di cö thaát nghieäp leân tôùi 16%. Trong khu phoá Husby nôi xaûy ra vuï bieåu tình ñaàu tieân coù tôùi 20% ngöôøi treû töø 16-19 tuoåi khoâng ñi hoïc vaø khoâng coù coâng vieäc laøm.
Trong 7 naêm qua chính quyeàn trung höõu ñaõ taùi löôïng ñònh chieàu kích xaõ hoäi, töï do hoùa heä thoáng hoïc ñöôøng, vaø boû rôi caùc vuøng ngheøo nhaát vôùi raát ít cô caáu haï taàng xaõ hoäi. Trong khi caùc trung taâm sinh hoaït cho giôùi treû bò ñoùng cöûa vaø caùc tröôøng hoïc khoâng coøn ngaân quõy nöõa. Theo toå chöùc Coäng taùc phaùt trieån kinh teá, trong caùc naêm 1995-2010 Thuïy Ñieån laø quoác gia coù khoaûng caùch giöõa ngöôøi giaàu vaø ngöôøi ngheøo lôùn nhaát.
Bình luaän veà caùc vuï bieåu tình baïo loaïn cuûa ngöôøi treû oâng Jerzy Sarnecky, chuyeân vieân nghieân cöùu veà toäi phaïm noùi: "Ñaây laø moät cuoäc phaûn ñoái choáng laïi naïn thaát nghieäp cuûa ngöôøi treû, choáng laïi caùc keát quûa thieáu soùt ôû hoïc ñöôøng vaø söï thieáu caùc nieàm hy voïng cho töông lai. Tuy nhieân xaõ hoäi Thuïy Ñieån khoâng ñaàu haøng baïo löïc. Caùc giôùi chöùc chính quyeàn vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi keâu goïi daân chuùng trôû laïi cuoäc soáng bình thöôøng vaø yeâu caàu giôùi laõnh ñaïo caùc coäng ñoaøn di cö laøm trung gian ñoái thoaïi vôùi ngöôøi treû vaø chaám döùt baïo löïc, khoâng ñem laïi giaûi phaùp naøo cho caùc vaán ñeà xaõ hoäi hieän nay.
Nhoùm caùc vaên só thuoäc toå chöùc "Con baùo" chuyeân hoaït ñoäng xaõ hoäi trong caùc khu phoá noùng boûng nhaát Thuïî Ñieån trong ñoù cuõng coù caùc vaên só noåi tieáng nhö Homa Radpa, Murat Solmaz, vaø thi só Johannes Anyuru. Hoï ra thoâng caùo khích leä ngöôøi treû ñöøng söû duïng baïo löïc, vì noù chæ ñem laïi caùc vuï traû thuø vaø hieåu laàm maø thoâi. Hoï cuõng môøi goïi ngöôøi daân Thuïy Ñieån suy tö veà thöïc taïi kyø thò chuûng toäc hieän coù taïi Thuïy Ñieån. Noù taïo ra caùc khoù khaên vaø tuûi nhuïc cho giôùi treû di cö moãi ngaøy trong caùc tröôøng hoïc, ngoaøi ñöôøng phoá, nôi coâng coäng, chæ vì maàu da, gioïng noùi vaø quaàn aùo khoâng hôïp thôøi cuûa hoï. Ngoaøi ra hoï cuõng phaûi chòu caùc aùm chæ lieân quan tôùi caùc "laï luøng" toân giaùo. Trong caùc chöông trình trung hoïc ñoâi khi hoï bò ñieåm thaáp vì khoâng raønh tieáng Thuïy Ñieån, nhöng thöïc ra vì hoï bò caùc thaày coâ kyø thò. Vaø söï kyø thò naøy cuõng aûnh höông treân noã löïc kieám coâng vieäc laøm cuûa hoï.
Hoäi caùc vaên só vaø thi só cuõng yeâu caàu giôùi truyeàn thoâng trung thöïc vaø khaùch quan trong vieäc ñöa tin töùc lieân quan tôùi caùc söï kieän xaûy ra, vaø haõy bieát khích leä ngöôøi treû ñöøng ñeå mình bò caùc thaønh phaàn baát haûo loâi cuoán vaø ñaùnh maát ñi töông lai, khi chuû tröông baïo ñoäng.
Thaät ra nhöõng gì ñaõ xaûy ra taïi Stockholm ñaõ chæ laø moät kieåu dieãn taû taâm tình bò töôùc ñoaït cuûa giôùi treû soáng trong caùc khu phoá ngoaïi oâ, bò gaït boû ngoaøi leà xaõ hoäi, naïn nhaân cuûa cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh keùo daøi töø naêm 2008 ñeán nay, vaø cuûa taâm thöùc kyø thò chuûng toäc ngaøy caøng gia taêng trong caùc nöôùc AÂu chaâu.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng Azouz Begag, giaùo sö, nhaø vaên chuyeân nghieân cöùu veà caùc vaán ñeà kinh teá vaø xaõ hoäi hoïc. Giaùo sö Begag cuõng ñaõ töøng laø Boä tröôûng phaân boä "Cô may ñoàng ñeàu cho moïi ngöôøi" trong chính quyeàn cuûa Thuû töôùng Phaùp Dominique Villepin. Giaùo sö daäy moân xaõ hoäi hoïc taïi Lyon vaø coù thôøi laø giaùo sö thænh giaûng taïi ñaïi hoïc quoác gia Florida, vaø ñaïi hoïc Cornell New York.
OÂng Begag sinh naêm 1957 taïi Lyon, mieàn nam nöôùc Phaùp, nhöng laø ngöôøi goác Algeri. OÂng laø taùc giaû cuûa 20 cuoán saùch cho ngöôøi lôùn vaø treû em vaø cuõng laø ngöôøi saùng taùc caùc baøi haùt.
Hoûi: Thöa giaùo sö, tình hình giôùi treû thaát nghieäp noåi loaïn hieän nay ra sao?
Ñaùp: Thaät khoù maø laïc quan ñoái vôùi ngöôøi treû ngaøy nay vì tình traïng khuûng hoaûng kinh teá khuûng khieáp lan traøn trong toaøn AÂu chaâu, khieán cho nhöõng ngöôøi voán ñaõ gioøn moûng laïi caøng gioøn moûng hôn. Nhöng caùc chính quyeàn AÂu chaâu khoâng theå baát ñoäng ñöôïc.
Hoûi: Giaùo sö thaáy cuoäc khuûng hoaûng taïi nhöõng vuøng ngoaïi oâ caùc nöôùc Baéc AÂu ra sao?
Ñaùp: Toâi ñaõ thöôøng vieáng thaêm nöôùc Thuïy Ñieån, vaø phaûi noùi raèng ñaây khoâng phaûi laø moät ñieàu môùi meû gì. Töø moät thaäp nieân nay Thuïy Ñieån ñaõ bieát tôùi hieän töôïng ngöôøi treû baïo löïc, vaø coù vaán ñeà gaén lieàn vôùi söï hoäi nhaäp cuûa con caùi nhöõng ngöôøi di cö, caùch rieâng laø caùc thieáu nöõ. Nhöng noùi cho cuøng ñoù laø moät vaán ñeà gioáng nhö vaàn ñeà cuûa caùc nöôùc aâu chaâu khaùc nhö Phaùp, Ñöùc, AÙo, Bæ vaø Hoøa Lan.
Hoûi: Nhö vaäy theo giaùo sö, nuùt thaét chính cuûa hieän töôïng naøy naèm ôû ñaâu?
Ñaùp: Tröôùc heát, treân bình dieän lòch söû, söï phaân bieät chuûng toäc trong thaønh phoá ñaõ coù caùc haäu quûa xaáu cuûa noù, vaø trong caùc naêm qua ñaõ bò gia taêng ñaëc bieät bôûi söï kieän giôùi treû thaát nghieäp. Caùc ngöôøi treû naøy taïi Stockholm cuõng nhö taïi Paris ñaõ sinh tröôûng trong caùc khu phoá ngoaïi oâ taùch bieät, thöôøng laø raát xa trung taâm thaønh phoá vaø khoâng coù caùc phöông tieän giao thoâng thuaän tieän noái lieàn vôùi trung taâm. Ñaõ coù söï maát quaân bình ñòa lyù, nhöng ngöôøi ta ñaõ khoâng muoán nhìn ra. Beân Phaùp ngay töø caùc naêm 1950 caùc khu nhaø bình daân ñaõ ñöôïc xaây leân cho ngöôøi di cö trong caùc khu ngoaïi oâ xa xoâi nhaát, taïo ra caùc cô theå xa laï vôùi cuoäc soáng thaønh thò.
Hoûi: Söï gaãy ñoå ñòa lyù naøy coù theå thöïc söï giaûi thích cho naïn baïo löïc cuûa ngöôøi treû hay sao thöa giaùo sö?
Ñaùp: Noù ñaõ laø nguoàn goác lòch söû cuûa vaán ñeà, nhöng maø ngöôøi ta ñaõ thaùp vaøo noù moät hieän töôïng ngaøy caøng gia taêng: ñoù laø söï sôï haõi Hoài giaùo. Hieän töôïng naøy ít nhieàu ñeàu coù taïi khaép moïi nôi trong ñaïi luïc AÂu chaâu. Taïi Phaùp coù töø 10 tôùi 15 trieäu ngöôøi coù goác gia ñình di cö, dó nhieân laø treân bình dieän lòch söû coù caû caùc laøn soùng ñeán töø AÂu chaâu nöõa. Theá maø khi nhìn vaøo Quoác Hoäi ngöôøi ta chæ thaáy coù 2 treân 577 daân bieåu laø ngöôøi goác vuøng Magreb töùc mieàn baéc Phi chaâu. Theá roài trong soá 36,000 tænh tröôûng vaø thò tröôûng taïi Phaùp chæ coù 5 ngöôøi goác Magreb. Traùch nhieäm cuûa chính trò khoâng theå ñöôïc giaûm nheï, khi ngöôøi ta thaáy caùc ñaûng phaùi chính trò coâng khai beânh vöïc caùc laäp tröôøng baøi ngöôøi nöôùc ngoaøi. Söï kyø thò chuûng toäc trong thaønh phoá ñaõ taïo ra caùc ñieàu kieän khôûi ñaàu cho noãi sôï haõi ngöôøi khaùc, nhöng caùc giôùi chöùc chính trò chæ thænh thoaûng môùi cho thaáy raèng moät xaõ hoäi ña nguyeân laø moät söï phong phuù.
Hoûi: Caû giaùo sö nöõa, giaùo sö cuõng ñaõ lôùn leân trong moät vuøng ngoaïi oâ khoù khaên cuûa thaønh phoá Lyon. Giaùo sö caûm thaáy phaûi noùi gì trong chieàu höôùng xaây döïng, vôùi nhöõng ngöôøi treû di cö khoâng tìm ra coâng aên vieäc laøm?
Ñaùp: Toâi muoán noùi vôùi giôùi treû raèng phöông theá duy nhaát ñeå thoaùt khoûi ngoõ cuït laø coá gaéng hoïc haønh, gia taêng hieåu bieát, ñoïc saùch vaø chaêm chæ tôùi tröôøng. Ñoù laø ñieàu toâi ñaõ laøm. Neàn taûng cuûa toaøn cuoäc soáng laø kieân trì vaø cöông quyeát hoïc tieáng noùi cuûa quoác gia trong ñoù mình ñang soáng. Traùi laïi treân bình dieän chính trò cuõng caàn phaûi khôûi haønh trôû laïi töø caùc bieän phaùp ñôn sô coù löông tri nhö hoäi nhaäp ngöôøi treû di cö vaø thu nhaän hoï vaøo caû trong caùc löïc löôïng caûnh saùt an ninh, nghóa laø taïo coâng aên vieäc laøm vaø cô may cho hoï hoäi nhaäp.
(Avvenire 24.25-5-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)