Hieän tình cuoäc soáng
cuûa caùc Kitoâ höõu taïi Nigeria
Hieän tình cuoäc soáng cuûa caùc Kitoâ höõu taïi Nigeria.
Roma (Avvenire 16-04-2013; Vat. 6-05-2013) - Phoûng vaán Ñöùc Cha Ignatius Ayau Kaigama, Toång Giaùm Muïc Jos, kieâm Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nigeria.
Töø naêm 2001 tôùi nay caùc vuï taán kích baïo löïc choáng laïi caùc Kitoâ höõu xaûy ra trong bang Plateau mieàn trung Nigeria, mhaát laø taïi thaønh phoá Jos vaø vuøng phuï caän, ñaõ khieán cho 1,000 ngöôøi thieät maïng, haøng ngaøn ngöôøi khaùc bò thöông vaø raát ñoâng daân chuùng phaûi boû laøng maïc di cö laùnh naïn. Sau caùc vuï thaûm saùt naêm 2002 coù maàu saéc thuø haän chuûng toäc vaø chính trò, caùc vuï taán kích traàm troïng laïi taùi buøng noå sau cuoäc baàu cöû hoài naêm 2008. Trong naêm 2010 ñaõ coù 400 ngöôøi bò gieát taïi Dogo Nahawa ôû ngoaïi oâ thaønh phoá Jos. Trong cuøng naêm vaøo ngaøy aùp leã Giaùng Sinh ñaõ coù 5 traùi bom noå taïi nhieàu nôi khaùc nhau trong thaønh phoá, trong ñoù coù hai traùi noå caïnh nhaø thôø Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu trong giôø coù ñoâng tín höõu tham döï thaùnh leã. Vuï noå ñaõ khieán cho 32 ngöôøi cheát vaø 74 ngöôøi bi thöông.
Ngaøy 11 thaùng 3 naêm 2012 toå chöùc Boko Haram ñaõ thöû moät vuï khaùc choáng laïi nhaø thôø thaùnh Finbarr. Chieác xe bom coù hai thaønh vieân Boko Haram ñaõ toâng saäp coång nhaø thôø coù caùc höôùng ñaïo sinh canh giöõ, vaø noå beân trong saân khieán cho 14 ngöôøi cheát vaø haøng chuïc ngöôøi khaùc bò thöông.
Trong caùc laøng maïc Kitoâ chung quanh thaønh phoá Jos cuõng thöôøng xuyeân xaûy ra caùc vuï ñuïng ñoä giöõa ngöôøi hoài Fulani du muïc vaø ngöôøi Kitoâ Birom soáng veà noâng nghieäp. Ngaøy 15 thaùng 4 naêm 2013 Phong traøo giaûi phoùng cho vuøng ñoàng baèng soâng Niger ñaõ ra toái haäu thö cho toå chöùc Boko Haram laø neáu khoâng chaám döùt caùc cuoäc taán kích vaø khuûng boá caùc tín höõu Kitoâ, phong traøo seõ phaùt ñoäng cuoäc toång taán coâng vaøo ngaøy 31 thaùng 5 naêm 2013.
OÂng Simon Balan cha cuûa 7 ngöôøi con soáng trong laøng Mangor cho bieát oâng vaø gia ñình ñaõ may maén thoaùt cheát. Nhöng ñaây khoâng phaûi laø tröôøng hôïp cuûa nhieàu noâng daân khaùc. Trong caùc ngaøy tröôùc vaø sau leã Phuïc Sinh vöøa qua caùc nhoùm hoài Fulani voõ trang ñaõ lieân tuïc xaâm nhaäp, cöôùp boùc vaø saùt haïi daân laøng. Nöûa ñeâm hoï ñoät nhaäp nhaø oâng Simon, töø phoøng cuûa maáy ñöùa con hoï qua phoøng hai oâng baø, döïng hoï daäy, tra khaûo tieàn baïc vaø doïa gieát. OÂng Simon noùi oâng laø noâng daân ngheøo, laïi vöøa ñoùng hoïc phí cho caùc con neân khoâng coøn tieàn. OÂng noäp cho hoï moät ít tieàn coøn laïi. Hoï baét oâng phaûi chæ ñieåm nhöõng ngöôøi giaàu trong laøng, nhöng oâng cho bieát caû laøng vì laø noâng daân ai cuõng ngheøo nhö nhau. Hoï coøn ñe doïa gieát oâng, nhöng sau ñoù boû ñi.
Hieän nay gia ñình oâng cuøng vôùi 100 ngöôøi khaùc chaïy tôùi taïm truù chung quanh nhaø thôø vaø nhaø xöù thaùnh Toma trong laøng Bokkos. Thænh thoaûng oâng Simon môùi trôû veà laøng Mangor, nhöng khoâng daùm nguû ôû nhaø, maø nguû trong röøng.
Nhöõng ngöôøi tieác cuûa veà laøng ñeàu bò gieát. Linh Muïc Andrew Danjuma, cha sôû Bokkos, cho bieát cha laøm taát caû nhöõng gì coù theå ñeå giuùp ñaùm daân tò naïn naøy, cho hoï taïm truù trong caùc cô sôû cuûa nhaø xöù vaø caû trong nhaø thôø. Moät phaùi ñoaøn cuûa uûy ban coâng lyù vaø hoøa bình cuûa giaùo phaän ñaõ ñeán cung caáp thöïc phaåm vaø chaên meàn cho hoï. Chính quyeàn ñòa phöông khoâng giuùp ñöôïc gì vaø cuõng khoâng coù khaû naêng baûo ñaûm an ninh cho hoï. Khoâng ai daùm trôû veà laøng, vì trong caùc tuaàn qua tình hình trong toaøn bang Plateau trôû neân noùng boûng vì caùc vuï taán kích vaø xung ñoät laïi gia taêng. Ñaõ coù 40 ngöôøi bò cheát vaø trong thaùng 4 vöøa qua coù theâm 100 ngöôøi khaùc bò gieát.
Töø 10 naêm qua caùc vuï taán kích vaø xung ñoät naøy ñaõ khuynh ñaûo tình hình trong tieåu bang Plateau mieàn trung Nigeria. Caùc xung ñoät xaûy ra giöõa caùc chuûng toäc du muïc theo Hoài giaùo vaø caùc chuûng toäc noâng nghieäp theo Kitoâ giaùo. Ngoaøi ra chuùng coøn nhuoám ñaày maàu saéc caùc lôïi loäc kinh teá vaø chính trò, treân bình dieän vuøng mieàn vaø quoác gia.
Hieän nay thaønh phoá Jos laø moät thaønh phoá ñöôïc canh phoøng caån maät, caøng tôùi gaàn caøng coù nhieàu traïm kieåm soaùt. Taïi giaùo xöù Finbarr, vaãn coøn coù caùc daáu veát taøn phaù cuûa vuï noå xe bom hoài naêm 2012. Linh Muïc Peter Umoren cho bieát hoâm ñoù ngaøi vöøa baét ñaàu thaùnh leã hai luùc 10 giôø röôõi thì nghe coù tieáng noå maïnh, khieán cho caùc cöûa kính maàu ñaøng sau baøn thôø vôõ heát. Beân ngoaøi laø caûnh maùu me ngöôøi cheát, ngöôøi bò thöông keâu la vaø xaùc chieác xe coøn ñang chaùy. Ñaõ chæ coù Giaùo Hoäi cöùu giuùp caùc naïn nhaân vaø gia ñình hoï, coøn chính quyeàn ñaõ khoâng giuùp ñôõ gì caû. Cha cuõng cho bieát caùc cuoäc taán kích lieân tuïc trong caùc naêm qua ñaõ khieán cho khu phoá chung quanh nhaø thôø chính toøa giôø ñaây hoang taøn. Tình hình ñaõ trôû neân caêng thaúng tôùi ñoä thaân phuï vaø thaân maãu cuûa cha cuõng ñaõ phaûi laùnh naïn veà giaùo xöù Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu. Nhieàu ngöôøi tieác cuûa trôû laïi nhaø cuõ ñaõ bò caùc toaùn Fulani vuõ trang saùt haïi. Nhaø xöù cuõng bò ñoát chaùy. Ñaõ coù haøng traêm ngöôøi cheát vaø caùc vuï Kitoâ höõu traû thuø.
Hieän nay thaønh phoá Jos chia thaønh caùc khu phoá hoài giaùo vaø caùc khu phoá Kitoâ. Nhöng khu phoá chung quanh nhaø thôø chính toøa thì gioáng nhö khu phoá ma. Tuy tình hình caêng thaúng nhö theá nhöng tín höõu vaãn tieáp tuïc soáng ñöùc tin töôi vui, hoï naêng lui tôùi caùc thaùnh ñöôøng ñeå tham döï thaùnh leã vaø laõnh nhaän caùc bí tích.
Trong maáy ngaøy cuoái thaùng 4 naêm 2013 Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ignatius Ayau Kaigama ñaõ höôùng daãn moät phaùi ñoaøn goàm 6 Giaùm Muïc thuoäc giaùo tænh Jos ñeán thaêm giaùo phaän Maidaguri ôû mieàn baéc Nigeria, nôi ñaõ xaûy ra caùc vuï taán kích taøn baïo nhaát choáng laïi caùc Kitoâ höõu, do caùc löïc löôïng Boko Haram chuû möu. Caùc vò ñaõ gaëp gôõ Ñöùc Cha Oliver Dashe Doeme, Giaùm Muïc sôû taïi, vaø löu laïi ñaây hai ngaøy ñeå toû tình lieân ñôùi, chia seû caùc khoù khaên vaø caàu nguyeän vôùi caùc tín höõu giaùo phaän naøy.
OÂng Sani Suleyman, phoái hôïp vieân caùc sinh hoaït cuûa ngöôøi treû hoài trong tieåu bang Plateau vaø laø thaønh vieân Hoäi ñoàng Hoài giaùo Nigeria cho bieát töø naêm 2002 oâng toå chöùc cöùu trôï caùc ngöôøi hoài naïn nhaân cuûa toå chöùc Boko Haram. Töø naêm 2006 oâng cuõng nhaän laø thaønh vieân Chöông trình ñieàu haønh cuûa Vaên phoøng UÛy ban coâng lyù phaùt trieån vaø hoøa giaûi cuûa toång giaùo phaän Jos. Söï coäng taùc cuûa oâng vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khieán cho coù nhieàu ngöôøi coi oâng laø giaùn ñieäp hay laø keû phaûn boäi Hoài giaùo. Nhöng theo oâng chöông trình thaêng tieán thoâng caûm, hieåu bieát, hoøa bình vaø hoøa giaûi giöõa ngöôøi daân Nigeria laø ñieàu raát quan troïng ñoái vôùi töông lai ñaát nöôùc.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha Ignatius Ayau Kaigama, Toång Giaùm Muïc Jos, kieâm Chuû tæch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nigeria, veà tình traïng cuoäc soáng cuûa tín höõu Kitoâ taïi Nigeria.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, tình hình taïi Nigeria ñaëc bieät trong toång giaùo phaän Jos cuûa Ñöùc Cha hieän nay ra sao?
Ñaùp: Khi toâi ñi ra khoûi nhaø, toâi khoâng bieát ñieàu gì seõ coù theå xaûy ra cho mình. Toâi bieát toâi laø moät muïc tieâu. Toå chöùc Boko Haram seõ raát sung söôùng, neáu coù theå haï ñöôïc moät ngöôøi laõnh ñaïo Giaùo Hoäi. Vì nhö theá seõ laø moät quaûng caùo lôùn cho hoï. Nhöng chuùng toâi phaûi saün saøng ñoái vôùi moïi söï vaø khoâng sôï haõi. Khoâng ñöôïc ñeå cho sôï haõi laáy maát ñi cuoäc soáng ñöùc tin cuûa chuùng toâi.
Hoûi: Keå töø khi phong traøo Boko Haram chuû möu caùc vuï taán kích trong caùc bang mieàn baéc Nigeria, ñaëc bieät trong toång giaùo phaän Jos cuûa Ñöùc Cha, caùc Kitoâ höõu ñaõ soáng nhö theá naøo? Ñaây laø caùc cuoäc baùch haïi thöïc söï hay theá naøo thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Chuùng toâi vaãn tieáp tuïc can ñaûm soáng ñöùc tin vaø laøm chöùng cho ñöùc tin. Toâi khoâng theå noùi raèng caùc Kitoâ höõu trong vuøng naøy bò baùch haïi. Chaéc chaén laø hoï phaûi chòu caùc baïo löïc, khoù khaên vaø khoå ñau, vaø ñoâi khi nhaát laø giôùi treû cuõng taán coâng laïi. Söï giaän döõ vaø taâm tình bò töôùc ñoaït laø ñieàu deã hieåu, nhöng maø baïo löïc vaø baùo thuø thì khoâng. Tuy nhieân, trong neàn taûng thì ñaây khoâng phaûi laø moät vaán ñeà toân giaùo. Toâi tieáp tuïc laäp ñi laäp laïi ñieàu naøy, nhöng cuõng coù vaøi ngöôøi khoâng muoán nghe noùi nhö vaäy. Nhaán maïnh treân yeáu toá toân giaùo thì deã hôn, bôûi vì noù mang ñaäm daáu veát caên tính. Nhöng maø noùi nhö theá thì chæ laø che daáu caùc vaán ñeà naèm ñaøng sau thoâi.
Hoûi: Ñoù laø caùc vaán ñeà naøo thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Ñoù laø caùc vaán ñeà chính trò vaø kinh teá, chuûng toäc vaø caùc vaán ñeà gaén lieàn vôùi vieäc sôû höõu ñaát ñai. Chuùng giao thoa vôùi nhau. Toå chöùc khuûng boá phaù hoaïi Boko Haram chæ laø moät yeáu toá cuûa cuoäc khuûng hoaûng thoâi. Khi naøo hoï taán coâng thì ñoù laø ñieàu roõ raøng. Nhöng quang caûnh chung phöùc taïp hôn nhieàu, vaø chæ giaûn löôïc noù vaøo caùc vuï choáng ñoái giöõa caùc tín höõu Kitoâ vaø caùc tín höõu hoài khoâng thoâi, thì khoâng giuùp giaûi quyeát vaán ñeà.
Hoûi: Ñeå thaêng tieán hieåu bieát vaø hoøa giaûi hoài thaùng hai vöøa qua Ñöùc Cha ñaõ cho thaønh laäp Trung taâm hoøa bình taïi Jos, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá. Ñoù laø moät coá gaéng ñeå cuøng nhau ñöông ñaàu vôùi caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa cuoäc xung ñoät. Chuùng toâi khoâng chæ muoán duyeät xeùt caùc ñeà taøi toân giaùo vaø ñoái thoaïi giöõa Hoài giaùo vaø Kitoâ giaùo. Maø muïc ñích cuõng laø ñeå taïo ra moät khoaûng troáng giuùp ñöông ñaàu vôùi taát caû caùc hình thöùc cuûa cuoäc xung ñoät kinh teá chính trò, xaõ hoäi, giôùi treû, baèng caùch loâi cuoán söï tham döï caùc thaønh phaàn xaõ hoäi daân söï treân bình dieän ñòa phöông cuõng nhö treân bình dieän quoác gia.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, trong caùc tuaàn qua ngöôøi ta ñaõ noùi nhieàu tôùi vieäc aân xaù cho caùc thaønh vieân toå chöùc khuûng boá Boko Haram, Ñöùc Cha nghó sao?
Ñaùp: Toâi khoâng tuyeät ñoái choáng laïi vieäc aân xaù cho caùc thaønh vieân cuûa toå chöùc Boko Haram, nhöng toâi tin raèng phaûi coù caùc ñieàu kieän tieân quyeát. Chaúng haïn nhö chính hoï phaûi laø nhöõng ngöôøi ñöùng ra xin ñöôïc aân xaù, chöù khoâng phaûi caùc giôùi laõnh ñaïo Hoài ñöùng ra xin cho hoï, nhö ñaõ laøm cho tôùi nay; vaø caùc thaønh vieân naøy phaûi chöùng minh cho thaáy ít nhaát laø moät chuùt hoái haän vì hoï ñaõ gaây cheát choùc tang thöông cho bieát bao nhieäu ngöôøi daân voâ toäi. Ngoaøi ra toâi cuõng nghó raèng vieäc aân xaù phaûi töông xöùng vôùi coâng lyù ñoái vôùi caùc naïn nhaân. Cho tôùi nay ngöôøi ta ñaõ laøm gì cho hoï? Ai ñaõ giuùp ñôõ hoï? Nhö laø Giaùo Hoäi chuùng toâi ñaõ tìm caùch laøm taát caû nhöõng gì chuùng toâi coù theå laøm, nhöng daân chuùng chôø ñôïi töø caùc cô caáu cuûa chính quyeàn nhieàu hôn nöõa.
(Avvenire 16-4-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)