Möôøi ñieàu raên chính trò trong Thaùnh Kinh
Möôøi ñieàu raên chính trò trong Thaùnh Kinh.
Roma (Avvenire 27-03-2013; Vat. 23-04-2013) - Phoûng vaán trieát gia chính trò Michael Walzer.
Hoài thaùng 3 naêm 2013 trieát gia chính trò Michael Walzer, ngöôøi Myõ, ñaõ cho aán haønh baûn tieáng YÙ taùc phaåm "Döôùi boùng cuûa Thieân Chuùa: caùc chính trò gia vaø Thaùnh Kinh Do thaùi". Taùc phaåm baøn veà caùc yù nieäm chính trò trong Thaùnh Kinh Cöïu Öôùc.
OÂng Michael Walzer, ñaõ töøng laø giaùo sö trieát lyù chính trò "Hoïc vieän Nghieân cöùu saâu" cuûa ñaïi hoïc Princeton, New Jersey, vaø laø ngöôøi ñoàng xuaát baûn nguyeät san trí thöùc "Baát ñoàng yù kieán". Giaùo sö laø taùc giaû cuûa 27 cuoán saùch vaø 300 baøi khaûo luaän lieân quan tôùi caùc ñeà taøi: luaân lyù ñaïo ñöùc chính trò, caùc cuoäc chieán chính ñaùng vaø khoâng chính ñaùng, chuû thuyeát quoác gia, tính caùch chuûng toäc, coâng baèng kinh teá, chuû nghóa pheâ bình xaõ hoäi, chuû nghóa caáp tieán, söï khoan nhöôïng vaø boån phaän chính trò.
Trong soá caùc saùch cuûa giaùo sö coù caùc cuoán nhö: "Cuoäc caùch maïng cuûa caùc Thaùnh: Nghieân cöùu nguoàn goác caùc nhaø chính trò caáp tieán" (1965); "Caùc baét buoäc: Khaûo luaän veà söï baát phuïc tuøng, chieán tranh vaø quoác tòch" (1970); "Chieán tranh chính ñaùng vaø khoâng chính ñaùng" (1977); "Xuaát haønh vaø caùch maïng" (1983); "Caùc laõnh vöïc cuûa coâng lyù" (1983); "Giaûi thích vaø khuynh höôùng pheâ bình xaõ hoäi" (1987); "Coäng ñoàng daân söï vaø neàn daân chuû Myõ" (1992); "Höôùng tôùi moät xaõ hoäi daân söï toaøn caàu" (1995); "Lieân quan tôùi söï khoan nhöôïng" (1997); "Caùc lyù leõ töø Phe Taû" (1997); "Truyeàn thoáng chính trò do thaùi cuoán I" (2000); "Truyeàn thoáng chính trò do thaùi cuoán II (2003); "Caùc nhaø chính trò thôøi löu ñaày trong Thaùnh Kinh" (2001); "Caùc nhaø chính trò vaø söï ñam meâ: tieán tôùi moät chuû nghóa töï do coâng baèng hôn" (2004); "Lyù luaän veà chieán tranh" (2004); "Luaät leä, caùc nhaø chính trò vaø luaân lyù trong Do thaùi giaùo" (2006); "Döôùi boùng cuûa Thieân Chuùa: caùc chính trò gia vaø Thaùnh Kinh Do thaùi" (2012).
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán giaùo sö Michael Walzer veà caùc yù nieäm chính trò trong Thaùnh Kinh Cöïu Öôùc.
Hoûi: Thöa giaùo sö, taïi sao caùc vaên baûn kinh thaùnh laïi thöôøng chöùa ñöïng caùc yù töôûng vaø caùc yù nieäm chính trò nhö theá?
Ñaùp: Nhaän xeùt naøy khoâng theå aùp duïng cho taát caû moïi vaên baûn kinh thaùnh: toâi nghó tôùi caùc buùt tích thaàn bí, laø caùc vaên baûn roõ raøng khoâng coù tính caùch chính trò. Tuy nhieân, Thaùnh Kinh laø moät cuoán saùch ñaëc bieät: ñaây laø moät söu taäp caùc buùt tích ñaõ ñöôïc vieát ra doïc daøi hôn 800 naêm phaûn aùnh lòch söû vaø neàn vaên hoùa cuûa caùc ngöôøi Israel coå xöa. Caùc ngöôøi Israel naøy ñaõ soáng döôùi quyeàn bính cuûa moät chuû theå ñoäc laäp, hay ñuùng hôn hoï ñaõ soáng trong hai ñôn vò chính trò ñoäc laäp vôùi nhau: ñoù laø vöông quoác Israel mieàn baéc vaø vöông quoác Giuña mieàn nam. Vì theá trong Thaùnh Kinh coù khoaûng troáng roäng raõi cho caùc tìm toøi vaø tin töùc chính trò lieân quan tôùi hai vöông quoác naøy. Theâm vaøo ñoù laïi coøn coù caùc vaên baûn luaät leä vaø buùt tích cuûa caùc ngoân söù coù tính caùch toân giaùo, nhöng cuõng khoâng keùm phaàn chính trò, trong nghóa chuùng lieân quan tôùi vieäc thöïc thi coâng lyù. Traùi laïi ñieàu thieáu trong Thaùnh Kinh ñoù laø moät "lyù thuyeát hay trieát lyù chính trò" lieân quan tôùi ñaëc thaùi cuûa caùc theå cheá chính trò khaùc nhau, hay caùc raøng buoäc trung thaønh maø daân chuùng phaûi tuaân giöõ. Nhö chuùng ta bieát, caùc nhaäy caûm naøy laø moät saùng cheá cuûa ngöôøi Hy Laïp.
Hoûi: Trong cuoán saùch cuoái cuøng cuûa giaùo sö töïa ñeà: "Döôùi boùng cuûa Thieân Chuùa: caùc chính trò gia vaø Thaùnh Kinh Do thaùi", giaùo sö ñaõ baét ñaàu vôùi moät chöông noùi veà "yù töôûng cuûa giao öôùc". Ñaâu laø yù nghóa cuûa noù? Vaø giao öôùc ñaõ naém vai troø naøo trong caùc thôøi ñaàu tieân cuûa lòch söû Hoa Kyø?
Ñaùp: Giao öôùc kinh thaùnh nhö ñöôïc mieâu taû trong saùch Xuaát Haønh laø moät loaïi thoûa hieäp, maø daân do thaùi kyù keát vôùi Thieân Chuùa cuûa mình. Noù laø moät thoûa hieäp coù ñieàu kieän: neáu Israel trung thaønh vôùi caùc luaät leä do Thieân Chuùa ñeà ra, thì seõ ñöôïc hoøa bình vaø thònh vöôïng trong Ñaát Höùa. Ngoaøi ra, giao öôùc laø moät thoûa hieäp beân trong giöõa ngöôøi Israel vôùi nhau, vôùi muïc ñích laø ñeå soáng theo caùc luaät leä naøo ñoù. Trong tröôøng hôïp naøy giao öôùc kinh thaùnh laø moät thoûa hieäp xaõ hoäi, maø caùc trieát gia thuoäc theá kyû thöù XVIII vaø caùc ngöôøi di daân Myõ ñaàu tieân ñaõ noùi tôùi.
Trong giaûi thích cuûa hoï, giao öôùc trôû thaønh moät thoûa hieäp ñôøi, ñöôïc hôïp thöùc hoùa vôùi söï ñoàng yù cuûa caùc ngöôøi caàm quyeàn. Trong traät töï ñoái vôùi caùc luaät leä cuûa Thieân Chuùa vaø ñoái vôùi nhieàu khaû theå ñöôïc môû ra cho caùc ngöôøi taân tieán ñeå ñöôïc chaáp thuaän theo nhöõng gì Thaùnh Kinh mieâu taû, ñaây laø moät vaán ñeà maø caùc trieát gia cuûa "söï ñoái nghòch xaõ hoäi" nhö Hobbes, Locke, Rousseau, Puffendorf vv... ñaõ traùnh khoâng ñeà caäp tôùi.
Hoûi: Thöa giaùo sö, trong Thaùnh Kinh chuùng ta thaáy mieâu taû moät loaït caùc cuoäc chieán voâ taän: taïi sao chieán tranh laïi chieám nhieàu choã trong Thaùnh Kinh nhö vaäy? Töø caùc vaên baûn veà chieán tranh naøy naûy sinh ra moät vaán naïn do thaùi vaø kitoâ lieân quan tôùi yù nieäm veà vieäc "thaùnh chieán", coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Taát caû moïi toân giaùo ñoäc thaàn: Do thaùi giaùo, Kitoâ giaùo vaø Hoài giaùo ñeàu ñaõ ñeà ra caùc giaùo thuyeát nhaèm bieän minh cho "thaùnh chieán" cuûa Do thaùi giaùo, jihad cuûa Hoài giaùo hay caùc ñaïo binh thaäp töï cuûa Kitoâ giaùo. Caùc giaùo thuyeát naøy khaúng ñònh raèng chính Thieân Chuùa ñoàng yù vôùi caùc cuoäc chieán ñoù, vì theá caùc ngöôøi lính chieán ñaáu haøng ñaàu phaûi ñöôïc coi nhö caùc ngoân söù vaø caùc nhaø giaûng thuyeát. Theá roài ôû beân trong ba toân giaùo ñoäc thaàn naøy cuõng ñaõ naûy sinh ra caùc pheâ bình sít sao lieân quan tôùi yù nieäm "thaùnh chieán": lyù thuyeát veà "chieán tranh chính ñaùng", döïa treân yù nieäm thaùnh chieán. Chieán tranh chính ñaùng laø moät saùng cheá cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo, ñöôïc phaùt trieån beân Taây Ban Nha hoái theá kyû XVI bôûi Francisco de Vitoria vaø Francisco Suarez. Caùc suy tö naøy coâng khai quy chieáu truyeàn thoáng giaùo phuï vaø thaàn hoïc kinh vieän, nhaèm muïc ñích phaûn baùc tö töôûng cho raèng coù theå gaây chieán tranh vôùi caùc muïc ñích toân giaùo.
Hoûi: Theá coøn vaán ñeà baïo löïc trong caùc vaên baûn kinh thaùnh thì sao thöa giaùo sö?
Ñaùp: Vaâng, ñoù laø ñieàu toâi saép noùi tôùi. Trong vaên baûn kinh thaùnh coù keå laïi nhieàu cuoäc chieán vì daân Israel laø moät trong caùc daân toäc soáng trong vuøng Trung Ñoâng Coå. Maø nhö quùy vò ñaõ hoïc bieát trong chöông trình trung hoïc taïi Italia, laø moät trong caùc chöông trình giaùo duïc vaãn ñöôïc coi laø toát nhaát theá giôùi, Trung Ñoâng Coå xöa kia laø moät theá giôùi ñaày baïo löïc, trong nghóa chieán tranh laø phöông theá bình thöôøng trong vieäc cai trò. Dó nhieân khoâng phaûi moïi cuoäc chieán ñöôïc mieâu taû trong Thaùnh Kinh ñeàu laø "thaùnh chieán" trong nghóa rieâng cuûa töø thaùnh chieán, maø ñoù laø caùc haønh ñoäng chính trò coù muïc ñích xaâm laêng ñeå baønh tröôùng ñeá quoác, hay coù muïc ñích töï veä choáng laïi quaân thuø. Caùc nöôùc lôùn muoán thoân tính caùc nöôùc nhoû khaùc, vaø caùc nöôùc nhoû tìm caùch lieân minh vôùi nhau ñeå choáng laïi caùc ñaïo binh xaâm laêng. Hay chieán tranh xaûy ra giöõa caùc nöôùc nhoû laùng gieàng vôùi nhau vì tham voïng hay caùc tranh chaáp cuûa caùc vua quan. Tuy nhieân, trong Thaùnh Kinh chuùng ta cuõng tìm thaáy nhieàu trình thuaät cöû haønh tö töôûng hoøa bình, chaúng haïn nhö trong saùch ngoân söù Isaia. Vaø ñeà taøi hoøa bình, thònh vöôïng, cuoäc soáng an laønh laø moät trong caùc ñeà taøi thaàn hoïc noåi baät ñöôïc raát nhieàu vaên baûn cuûa Thaùnh Kinh Cöïu Öôùc khai trieån.
Hoûi: Vaãn lieân quan tôùi yù nieäm veà "chieán tranh chính ñaùng", giaùo sö laø ngöôøi noåi tieáng vì ñaõ coù coâng thôøi söï hoùa göông maët cuûa noù, vaø ñöa noù vaøo trong caùc neáp gaáp cuûa laõnh vöïc chính trò hieän ñaïi. Theá giaùo sö nghó gì veà "chieán tranh chính ñaùng"?
Ñaùp: Cuoán saùch cuûa toâi xuaát baûn naêm 1977 töïa ñeà "Chieán tranh chính ñaùng vaø khoâng chính ñaùng", laø moät aán baûn ñôøi veà yù nieäm "chieán tranh chính ñaùng" cuûa lyù thuyeát coâng giaùo. ÔÛ ñaây trong khuoân khoå cuoäc phoûng vaán haïn heïp naøy khoù maø coù theå trình baày vaán ñeà moät caùch roát raùo. Noùi moät caùch toång hôïp ngaén goïn, coát loõi luaän thuyeát cuûa toâi ñoù laø caùc cuoäc chieán töï veä hay ñeå baûo veä moät daân toäc thöù ba ñeàu laø chieán tranh chính ñaùng, chaúng haïn nhö trong tröôøng hôïp baûo veä daân toäc Camphuchia hay daân toäc Rwanda khoûi caùc cuoäc dieät chuûng. Treân bình dieän luaân lyù ñaïo ñöùc ñaây laø caùc cuoäc chieán maø ngöôøi ta coù theå, vaø trong moät soá tröôøng hôïp phaûi coù boån phaän chieán ñaáu. Theá roài lyù thuyeát veà "chieán tranh chính ñaùng" cuõng ñöa ra caùc luaät leä höôùng daãn caùc cuoäc chieán chính ñaùng naøy: ñieàu quan troïng haøng ñaàu ñoù laø phaûi baûo ñaûm khoâng ñöôïc gaây thieät maïng cho thöôøng daân, töùc cho nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø caùc chieán binh. Noùi caùch khaùc, chuû yù cuûa toâi khoâng chæ trieät ñeå laø trieát lyù maø thoâi, bôûi vì noù nhaém coáng hieán cho caùc coâng daân cuûa caùc cheá ñoä daân chuû caùc duïng cuï phaùn ñoaùn giuùp löôïng ñònh söï hôïp phaùp luaân lyù ñaïo ñöùc cuûa caùc cuoäc chieán do caùc giôùi laõnh ñaïo cuûa hoï daán thaân laõnh traùch nhieäm.
(Avvenire 27-3-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)