Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI
laø ngöôøi ñaõ taùi trao ban hy voïng cho AÂu Chaâu
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI laø ngöôøi ñaõ taùi trao ban hy voïng cho AÂu Chaâu.
Roma (Avvenire 13-02-2013; Vat. 26-02-2013) - Phoûng vaán nöõ giaùo sö trieát vaø phaân taâm hoïc Julia Kristeva.
Tin Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI töø nhieäm ngaøy 11 thaùng 2 naêm 2013 khoâng ngöøng gaây ra caùc phaûn öùng cuûa nhieàu giôùi khaùc nhau, trong ñoù coù caùc giaùo sö ñaïi hoïc. Ñieån hình nhö tröôøng hôïp cuûa trieát gia Zygmund Baumann, ngöôøi Ba Lan, vaø nöõ giaùo sö Julia Kristeva, ngöôøi Bulgari.
Hoài thöôïng tuaàn thaùng Hai naêm 2013 trieát gia vaø nhaø xaõ hoäi hoïc Zygmund Bauman ñaõ coù maët taïi Roma ñeå thuyeát trình veà ñeà taøi "Höôùng tôùi moät neàn nhaân baûn môùi". Ñaïi hoäi do toå chöùc phi chính phuû Greenaccord cuøng toå chöùc vôùi ñaïi hoïc Lumsa, Lieân ñoaøn aán loaùt Italia vaø Hieäp hoäi aán loaùt Roma. Khi nghe tin Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI töø nhieäm, oâng noùi: "Dó nhieân laø toâi khoâng theå ñi vaøo trong con tim cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI, vaø toâi chæ coù theå suy tö veà taùc ñoäng cuûa söï töø nhieäm naøy treân thöïc taïi di ñoäng cuûa caùc cô caáu toân giaùo trong nhieäm vuï trung gian giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi. Toâi tin raèng ñieàu ngaøi ñaõ laøm laø moät coá gaéng ñöa chöùc giaùo hoaøng trôû veà vôùi chieàu kích cuûa nhaân loaïi. Vôùi vieäc coâng khai töï thuù cuûa ngaøi Ñöùc Ratzinger ñaõ muoán nhìn nhaän raèng caû Ñöùc Giaùo Hoaøng, duø laø moät loaïi toâng ñoà vaø söù giaû, cuõng chæ laø moät ngöôøi. Tuy laø ngöôøi Thieân Chuùa ban cho coù toaøn quyeàn, nhöng ngaøi ñaõ nhaéc cho chuùng ta bieát raèng cuõng coù caùc haïn heïp trong nhöõng gì ngaøi laøm.
Vì theá loøng can ñaûm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI laø ôû choã ngaøi ñaõ muoán nhaéc nhôù raèng göông maët cuûa Vò Ñaïi Dieän Chuùa Kitoâ treân traàn gian vaø con ngöôøi maø ngaøi dieãn taû khoâng theå luoân luoân choàng leân nhau. Söï phaân bieät naøy ñaõ ñöôïc laøm laàn ñaàu tieân caùch ñaây nhieàu theá kyû, töø chính ngöôøi laø vò keá thöøa thaùnh Pheâroâ vaø laø thuû laõnh cuûa moät coäng ñoaøn tín höõu khoång loà. Vaø toâi tin raèng Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ raát lieâm chính vaø raát can ñaûm, khi noùi raèng ngaøi ñaõ ñöôïc choïn ñeå ñaïi dieän chöùc vuï thaùnh thieâng nhö theá, nhöng ñoàng thôøi ngaøi vaãn coøn laø moät ngöôøi, ngaøi ñang tìm caùch chu toaøn toát chöøng naøo coù theå vai troø ñoù, nhöng raát tieác caùc khaû naêng cuûa ngaøi laø caùc khaû naêng cuûa con ngöôøi, vaø vì theá coù giôùi haïn.
Theo giaùo sö Bauman, chaéc chaén laø Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ suy nghó laâu daøi vaø ñaõ ñi ñeán keát luaän raèng moät lôøi tuyeân boá loaïi naøy thay ñoåi vónh vieãn tình traïng caùc söï vaät, ñaõ coù theå ñöôïc laøm. Ñöông nhieân laø tröôùc maét cuûa moät tín höõu hay moät ngöôøi thöôøng, coù söï so saùnh vôùi göông maët trieàu ñaïi cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Nhöng nhö laø Toång tröôûng Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Ñöùc Ratzinger ñaõ laøm vieäc laâu naêm vôùi Ñöùc Gioan Phaoloâ II, vaø vì theá ngaøi hieåu bieát xung khaéc giöõa vai troø maø Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ coù vaø söï baát löïc cuûa ngöôøi, trong giai ñoaïn cuoái cuøng cuûa moät ngöôøi ñau khoå vaø beänh taät, coù theå tôùi moät möùc naøo ñoù thoâi vaø khoâng theå chòu ñöïng hôn. Toâi tin raèng khi chia seû caùc giôø phuùt theâ thaûm naøy, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ ruùt tæa ra caùc keát luaän. Vaø vì theá ngaøi ñaõ quyeát ñònh khoâng laäp laïi tình traïng naøy.
Giaùo sö Julia Kristeva sinh naêm 1941, töø naêm 1964 soáng taïi Phaùp vaø thaønh hoân vôùi trieát gia Philippe Sollers vaø coäng taùc vôùi nguyeät san "Tel Quel" do oâng thaønh laäp, cuøng vôùi nhieàu trieát gia Phaùp khaùc.
Laø giaùo sö trieát vaø phaân taâm hoïc noåi tieáng baø ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu giaûi thöôûng cuûa caùc ñaïi hoïc teân tuoåi nhö ñaïi hoïc Harvard, Hoa Kyø vaø daäy taïi ñaïi hoïc Paris vaø New York. Baø ñaõ khai trieån moät suy tö raát ñoäc ñaùo veà ranh giôùi giöõa ngoân ngöõ, taâm lyù, vaên chöông vaø chuû thuyeát nöõ quyeàn. Giaùo sö Kristeva laø taùc giaû cuûa hôn 30 cuoán saùch vaø caùc khaûo luaän. Trong soá caùc saùch vaø khaûo luaän noåi tieáng cuûa baø ñaõ ñöôïc dòch ra tieáng YÙ coù caùc cuoán nhö: "Xa laï vôùi chính mình" (1990); "Caùc beänh taät môùi cuûa linh hoàn" (1993); "Nhu caàu tin. Moät quan ñieåm ñôøi" (2006). Ngoaøi ra coøn coù cuoán tieåu thuyeát khaûo luaän töïa ñeà "Teâreâxa, tình yeâu cuûa toâi" (2009).
Giaùo sö Kristeva ñaëc bieät höôùng caùi nhìn cuûa baø veà tinh thaàn tu ñöùc vaø Kitoâ giaùo. Söï kieän coù ñöùa con trai taøn taät cuõng laøm naûy sinh ra taùc phaåm töïa ñeà "Caùi nhìn cuûa chuùng choïc thuûng caùc boùng ñen cuûa chuùng ta" (2011). Cuoán saùch naøy laø moät cuoäc ñoái thoaïi vôùi oâng Jean Vanier, saùng laäp vieân coäng ñoaøn "Con Taàu" chuyeân saên soùc caùc ngöôøi taøn taät. Ngaøy 27 thaùng 10 naêm 2011 baø ñaõ ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI môøi tham döï Ngaøy lieân toân caàu nguyeän cho hoøa bình taïi Assisi. Baø ñaõ phaùt bieåu veà söï caàn thieát cuûa moät chuû thuyeát nhaân baûn môùi cho theá kyû XXI vaø tuyeân boá raèng: "Chuùng ta phaûi coù can ñaûm ñaùnh caù veà vieäc lieân læ canh taân caùc khaû naêng cuûa con ngöôøi tin vaø cuøng nhau hieåu bieát".
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi ñeán quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa baø veà Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI vaø vieäc töø nhieäm cuûa ngaøi. Baøi phoûng vaán do phoùng vieân Daniele Zappalaø thöïc hieän töø Paris vaø ñaêng treân nhaät baùo Töông Lai cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Italia, soá ra ngaøy 13 thaùng 2 naêm 2013.
Hoûi: Thöa giaùo sö Kristeva, trong cöông vò laø ngöôøi khoâng tin, giaùo sö coù nhaän xeùt gì veà caùc naêm trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI?
Ñaùp: Vôùi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ môû ra moät giai ñoaïn môùi toát ñeïp cho töông lai cuûa AÂu chaâu vaø neàn hoøa bình treân theá giôùi. Khi laøm cho thuyeát nhaân baûn kitoâ ñoái thoaïi vôùi thuyeát nhaân baûn bò tuïc hoùa vaø höôùng tôùi söï taùi thoáng nhaát trieát lyù. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ cho ñaïi luïc AÂu chaâu moät töông lai vaø höôùng theá giôùi tôùi hoøa bình. Vaø trong caùc ngaøy giôø bò phöông tieän truyeàn thoâng quy tuï naøy, toâi nghó raèng taát caû moïi ngöôøi ñeàu nhaäy caûm ñoái vôùi söï kieän trieát gia vaø nhaø nhaân baûn naøy cuõng laø moät nhaø chính trò lôùn. Hoâm nay theá giôùi baày toû söï ngöôõng moä ñoái vôùi moät ngöôøi baûo veä hoøa bình coù khaû naêng tieáp nhaän tính khaùc bieät hoaøn vuõ. Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI laø moät thaàn hoïc gia vaø moät trieát gia. Vì theá ngaøi cuõng laø moät nhaân vaät AÂu chaâu vó ñaïi. Vôùi coâng trình cuûa mình ngaøi ñaõ trao ban nieàm hy voïng cho moät AÂu chaâu bò khuûng hoaûng. Bôûi vì AÂu chaâu coù vai troø noøng coát ñoái vôùi theá giôùi, nhaát laø qua söï thoáng nhaát trieát hoïc cuûa noù Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ trôï giuùp theá giôùi höôùng tôùi hoøa bình. Toâi ñaõ coù aán töôïng naøy moät caùch raát roõ raøng taïi Assisi, trong cuoäc gaëp gôõ lieân toân caàu nguyeän cho hoøa bình naêm 2011, trong ñoù Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI laàn ñaàu tieân ñaõ chính thöùc môøi moät nhoùm nhoû caùc ngöôøi khoâng coù nieàm tin toân giaùo phaùt bieåu. Chuùng toâi ñaõ hieåu raèng ñaõ chaám döùt thôøi gian nghi ngôø vaø baát oån giöõa caùc ngöôøi tin vaø khoâng tin.
Ñoái vôùi rieâng caù nhaân toâi, toâi thaáy ñöôïc nhaéc laïi caâu noùi cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II: "Ñöøng sôï haõi!" Lôøi keâu goïi naøy ñaõ coù moät yù nghóa ñaëc bieät ñoái vôùi caùc ngöôøi Ñoâng aâu bò cheá ñoä ñoäc taøi baùch haïi. Nhöng trong boái caûnh môùi, lôøi môøi goïi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ coù nghóa laø: caùc ngöôøi tin vaø khoâng tin ñöøng sôï haõi nhau, vaø haõy tìm caùch hieåu nhau baèng caùch truyeàn thoâng vôùi nhau. Ñieàu naøy xem ra khoâng theå thieáu ñöôïc cho söï hieän höõu cuûa AÂu chaâu, vaø ñeå cuøng nhau suy tö veà caùc veát thöông cuûa AÂu chaâu. Ñaây laø moät söù ñieäp lôùn, khoâng phaûi chæ ñoái vôùi vò Giaùo Hoaøng keá tieáp, maø coøn ñoái vôùi taát caû caùc theá heä môùi cuûa AÂu chaâu nöõa.
Hoûi: Coù ñieàu gì ñaõ ñaùnh ñoäng giaùo sö nhaát trong cung caùch haønh xöû cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI?
Ñaùp: Ñoù laø söï kín ñaùo raát lôùn vaø söï chính xaùc cuûa ngaøi. Trong baøi phaùt bieåu trong Ngaøy lieân toân caàu nguyeän cho hoøa bình taïi Assisi ngaøi ñaõ noùi moät caâu seõ luoân luoân in saâu trong kyù öùc cuûa toâi: ñoù laø khoâng coù ai chieám höõu chaân lyù caû. Ñoù ñaõ laø ñieàu baát ngôø ñoái vôùi moät vò ñaïi dieän toân giaùo, coù khuynh höôùng nghó raèng chaân lyù rieâng cuûa mình laø duy nhaát. Nhöng Ñöùc Giaùo Hoaøng naøy laø moät nhaø nhaân baûn vaø moät trieát gia. Ngaøi ñaõ höôùng tôùi chuùng toâi vaø hieåu raèng chaân lyù Kitoâ ñoái vôùi chuùng toâi khoâng phaûi laø chaân lyù, caû khi ñieàu naøy khieán cho chuùng toâi ñau khoå vì vaäy. Theá roài nhö theå ñeå ñính chính, ngaøi quan saùt raèng chaân lyù cuûa chuùng toâi laø moät hình thöùc tìm kieám môû ra cho caùc vaán naïn. Noù laø moät cuoäc chieán ñaáu noäi taâm. Vaø khi höôùng tôùi caùc tín höõu, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ xin hoï laéng nghe chuùng toâi ñeå coù theå thanh taåy ñöùc tin cuûa hoï, laáy höùng töø caû chuùng toâi laø nhöõng ngöôøi khoâng tin nöõa. Ñaây thaät laø moät ñieàu chöa töøng coù, vaø ñoàng thôøi noù cho thaáy moät söï saâu xa trieát hoïc lôùn, moät söï khieâm nhöôøng vó ñaïi, vaø moät ñaùnh caù lôùn ñoái vôùi töông lai cuûa thuyeát nhaân baûn Kitoâ vaø thuyeát nhaân baûn ñôøi. Trieàu ñaïi giaùo hoaøng naøy ñaõ giaûi thích nhu caàu veà thuyeát nhaân baûn cuûa AÂu chaâu, vaø hieåu raèng noù coù hai laù phoåi. Traùi ngöôïc vôùi nhöõng gì maø ngöôøi ta coù theå noùi, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ khoâng phaûi laø moät vò Giaùo Hoaøng tín ñieàu, trong nghóa kheùp kín cuûa töø naøy. Trong caùc neàn taûng cuûa Coâng Giaùo ngaøi ñaõ tìm nhöõng gì côûi môû, nhöõng gì ñaïi dieän cho moät caâu hoûi baèng caùch noái lieàn thaùnh Agostino vôùi caùc trieát gia Heidegger vaø Freud. Nhö theá cuoäc soáng vaø tö töôûng laø vaán naïn vaø laø ñöôøng ñi.
Hoûi: Thöa giaùo sö Kristeva, giaùo sö ñaõ tieáp nhaän tin Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI töø nhieäm nhö theá naøo?
Ñaùp: Toâi ngaïc nhieân, vaø haàu nhö choaùng vaùng. Toâi khoâng caûm thaáy mình coù khaû naêng giaûi thích moät cöû chæ nhö vaäy, trong ñoù söï khieâm toán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø söï phöùc taïp cuûa tình hình hieän nay cuûa Giaùo Hoäi chaéc chaén ñöôïc troän laãn vôùi caùc yeáu toá khaùc. Töông lai seõ noùi cho chuùng ta bieát ñoù laø caùi gì. Nhöng treân bình dieän hoaøn toaøn nhaân loaïi maø noùi, toâi thaáy ñoù laø moät haønh ñoäng ñaày can ñaûm vaø khoân ngoan.
Hoûi: Trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI seõ keát thuùc vôùi Naêm Ñöùc Tin. Laø ngöôi ñaõ vieát nhieàu veà ñöùc tin giaùo sö nhaän thaáy söï truøng hôïp naøy ra sao?
Ñaùp: Vieäc giaûi thích veà haønh ñoäng tin cuûa toâi khoâng nhaát thieát truøng hôïp vôùi ñöùc tin coâng giaùo trong nghóa roõ raøng, nhöng tröôùc heát chuù yù tôùi neàn taûng nhaân chuûng hoïc cuûa kinh nghieäm naøy. Theo toâi thaáy, neàn taûng naøy lieân quan tôùi khaû naêng ñuïng chaïm tôùi ngöôøi khaùc vaø thöøa nhaän hoï vaø laøm cho hoï bieát toâi, ngay töø thôøi thô aáu. Trong chìa khoùa naøy, ñöùc tin trong nghóa roäng hôn ñaõ ñaùnh ñoäng toâi nhieáu nhaát nôi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñoù laø nieàm tin ñoái vôùi AÂu chaâu bò tuïc hoùa.
Hoûi: "Thieân Chuùa vaø tình yeâu" laø Thoâng ñieäp ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI lieân quan tôùi tình yeâu Kitoâ. Moät haønh ñoäng töø nhieäm coù theå ñöôïc coi nhö moät söï keùo daøi vaø ñoäi trieàu thieân cuûa tình yeâu naøy hay khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Thoâng ñieäp ñoái vôùi toâi laø moät dieãn vaên raát trieát lyù vaø ñaày ñuû veà tình yeâu Kitoâ, vaø noù khoâng haïn heïp nôi loøng baùc aùi, maø cuõng xuyeân qua söï saâu xa cuûa thaân xaùc nöõa, baèng caùch thöøa nhaän caû khoaùi caûm nhuïc duïc, ñöôïc nhaéc tôùi trong Thoâng ñieäp. Toâi xin laäp laïi laø toâi khoâng daùm ñöa ra caùc giaûi thích lieân quan tôùi vieäc töø nhieäm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha. Nhöng toâi coù theå noùi raèng trong söï tin töôûng maø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ dieãn taû ra ñoái vôùi thuyeát nhaân baûn bò tuïc hoùa, chaéc chaén cuõng coù moät vieäc thöøa nhaän caùc xaùc theå soáng ñoäng, xaùc theå cuûa nhöõng ngöôøi khoâng coù ñöùc tin, thöøa nhaän tính caùch rieâng tö cuûa moïi kinh nghieäm. Caû ñieàu naøy nöõa cuõng naèm trong truyeàn thoáng Kitoâ maø taát caû moïi ngöôøi ñeàu muoán toân troïng.
(Avvenire 13-2-2013)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)