Söù Ñieäp Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
Nhaân Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi Naêm 2013
Söù Ñieäp Cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Nhaân Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi Naêm 2013.
Vatican (Vat. 14-12-2012) - "Phuùc cho nhöõng ai kieán taïo hoøa bình" laø chuû ñeà cuûa söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Benedict XVI göûi Ngaøy Hoaø Bình Theá Giôùi laàn thöù 46 seõ ñöôïc toå chöùc vaøo ngaøy 1 thaùng 1 naêm 2013. Söù ñieäp laàn naøy goàm 7 soá, sau ñaây chuùng toâi xin göûi ñeán quyù vò baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên söù ñieäp naøy:
1. Naêm môùi luoân mang laïi cho chuùng ta nieàm hy voïng veà moät theá giôùi toát ñeïp hôn. Trong aùnh saùng naøy, toâi nguyeän xin Thieân Chuùa, laø Cha cuûa nhaân loaïi, ban cho taát caû chuùng ta söï hoaø thuaän vaø bình an ñeå nhöõng khao khaùt cuûa chuùng ta veà moät ñôøi soáng haïnh phuùc vaø thònh vöôïng coù theå ñöôïc thaønh töïu.
Naêm möôi naêm sau ngaøy khai maïc Coâng Ñoàng Vaticano II voán laø söï kieän giuùp chuùng ta ñaøo saâu söù maïng cuûa Giaùo hoäi trong theá giôùi, chuùng ta phaán khôûi nhaän ra raèng nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu, nhö laø Daân Thieân Chuùa trong vieäc böôùc theo Ngöôøi vaø soáng giöõa loøng theá giôùi, chuùng ta daán thaân vaøo lòch söû ñeå chia seû vui möøng vaø hy voïng, öu saàu vaø lo laéng [1], khi chuùng ta coâng boá ôn cöùu ñoä cuûa Ñöùc Kitoâ vaø thaêng tieán hoøa bình cho nhaân loaïi.
Thöïc teá, thôøi ñaïi cuûa chuùng ta ñöôïc ñaùnh daáu bôûi söï toaøn caàu hoaù vôùi nhöõng khía caïnh tích cöïc vaø tieâu cöïc cuûa noù, cuõng nhö söï tieáp noái cuûa nhöõng xung ñoät baïo löïc vaø nhöõng ñe doaï cuûa chieán tranh, ñoøi hoûi moät söï daán thaân môùi meû vaø mang tính hôïp taùc trong vieäc theo ñuoåi ích chung cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa moïi ngöôøi, vaø söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa con ngöôøi.
Thaät ñaùng baùo ñoäng khi chöùng kieán söï lan traøn cuûa nhöõng caêng thaúng vaø xung ñoät gaây ra bôûi söï phaùt trieån cuûa söï baát bình ñaúng giöõa giaøu vaø ngheøo, söï lan traøn cuûa naõo traïng caù nhaân vaø ích kyû voán tìm thaáy söï bieåu hieän cuûa noù trong chuû nghóa tö baûn taøi chính thieáu söï kieåm soaùt. Beân caïnh nhöõng hình thöùc ña daïng cuûa chuû nghóa khuûng boá vaø toäi aùc quoác teá, hoaø bình cuõng bò ñe doaï bôûi traøo löu chính thoáng vaø chuû nghóa cuoàng tín, boùp meùo baûn chaát toân giaùo ñích thöïc, voán môøi goïi coå voõ tình lieân ñôùi vaø söï hoaø giaûi giöõa moïi ngöôøi.
Thôøi naøo cuõng vaäy, nhöõng noã löïc khaùc nhau trong vieäc kieán taïo hoaø bình nhan nhaõn trong theá giôùi chuùng ta chöùng minh raèng ôn goïi caên baûn cuûa con ngöôøi laø hoaø bình. Nôi moãi ngöôøi, khao khaùt hoaø bình laø moät khao khaùt caên baûn, trong moät caùch thöùc naøo ñoù, hoaø hôïp vôùi noãi khao khaùt veà moät ñôøi soáng haïnh phuùc vaø thònh vöôïng troøn ñaày. Noùi caùch khaùc, noãi khaùt khao hoaø bình lieân quan ñeán moät nguyeân lyù luaân lyù neàn taûng, nghóa laø lieân quan ñeán nghóa vuï vaø quyeàn lôïi nôi söï phaùt trieån cuûa coäng ñoàng vaø xaõ hoäi, voán cuõng laø moät thaønh phaàn trong keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa daønh cho con ngöôøi. Con ngöôøi ñöôïc saùng taïo cho söï hoaø bình voán laø moät quøa taëng cuûa Chuùa.
Taát caû nhöõng thao thöùc treân thuùc ñaåy toâi choïn chuû ñeà cho Thoâng Ñieäp naêm nay töø nhöõng lôøi cuûa Ñöùc Gieâsu: "Phuùc thay ai xaây döïng hoøa bình, vì hoï seõ ñöôïc goïi laø con Thieân Chuùa" (Mt 5,9).
Moái phuùc Tin Möøng
2. Caùc moái phuùc maø Ñöùc Gieâsu coâng boá laø nhöõng lôøi höùa. Trong truyeàn thoáng Kinh Thaùnh, moái phuùc laø moät theå loaïi vaên chöông lieân quan ñeán nhöõng tin toát laønh, moät "Tin Möøng", laø choùp ñænh cuûa moät lôøi höùa. Do ñoù, caùc moái phuùc khoâng chæ laø nhöõng khích leä veà maët luaân lyù, coå voõ ngöôøi ta tuaân giöõ ñeå thaáy tröôùc, thöôøng laø trong ñôøi soáng mai haäu, nhöõng phaàn thöôûng hay nhöõng vò theá haïnh phuùc trong töông lai. Ñuùng hôn, phuùc laønh maø caùc moái phuùc noùi ñeán heä taïi ôû vieäc vieân maõn cuûa moät lôøi höùa daønh cho taát caû nhöõng ai ñeå cho mình ñöôïc höôùng daãn bôûi nhöõng ñoøi hoûi cuûa chaân lyù, coâng bình vaø baùc aùi. Trong con maét cuûa theá gian, nhöõng ngöôøi tin töôûng vaøo Thieân Chuùa nhö theá thöôøng bò xem laø keû khôø khaïo vaø xa rôøi thöïc teá. Tuy nhieân, Ñöùc Gieâsu noùi cho hoï raèng, khoâng chæ ôû ñôøi sau nhöng ngay taïi ñôøi naøy, hoï seõ khaùm phaù ra mình laø con caùi cuûa Thieân Chuùa, vaø raèng Thieân Chuùa ñaõ, ñang vaø seõ maõi ôû beân caïnh hoï. Hoï hieåu raèng mình khoâng leû loi, bôûi vì Thieân Chuùa laø ñoàng minh vôùi nhöõng con ngöôøi daán thaân cho chaân lyù, coâng bình vaø baùc aùi. Ñöùc Gieâsu, maïc khaûi Tình yeâu cuûa Chuùa Cha, khoâng do döï trao ban chính mình nhö moät söï töï hieán. Moãi khi chuùng ta ñoùn nhaän Ñöùc Gieâsu, Ñaáng laø Thieân Chuùa vaø laø con ngöôøi, chuùng ta kinh nghieäm ñöôïc nieàm vui veà moät quaø taëng lôùn lao: söï seû chia chính söï soáng cuûa Thieân Chuùa, ñôøi soáng aân suûng vaø laø lôøi höùa veà söï hieän höõu haïnh phuùc troøn ñaày. Cuï theå, Ñöùc Kitoâ ban cho chuùng ta bình an ñích thöïc phaùt sinh töø moät cuoäc gaëp gôõ ñaày tin töôûng giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa.
Moái phuùc cuûa Ñöùc Gieâsu noùi cho chuùng ta bieát hoaø bình laø moät moùn quaø cuûa Ñaáng Mesia nhöng ñoàng thôøi cuõng laø hoa traùi phaùt sinh töø nhöõng noã löïc cuûa con ngöôøi. Thöïc vaäy, hoaø bình giaû thieát veà söï môû ra cuûa con ngöôøi ñoái vôùi sieâu vieät. Noù laø hoa traùi cuûa moät moùn quaø hoã töông, cuûa moät söï phong phuù mang tính hai maët. Nhôø vaøo quaø taëng naøy, moät quaø taëng coù nguoàn coäi nôi Thieân Chuùa, chuùng ta coù theå soáng vôùi vaø soáng cho ngöôøi khaùc. Neàn ñaïo ñöùc cuûa hoaø bình laø ñaïo ñöùc cuûa tình lieân ñôùi vaø chia seû. Ñieàu tuyeät ñoái caàn thieát laø nhöõng neàn vaên hoaù cuûa chuùng ta trong thôøi ñaïi ngaøy nay caàn vöôït qua nhöõng hình thöùc nhaân loaïi hoïc vaø ñaïo ñöùc döïa treân nhöõng giaû ñònh voán chæ mang tính chuû quan vaø thöïc duïng, nôi ñoù moái töông quan ñoàng toàn taïi ñöôïc gôïi höùng bôûi caùc tieåu chuaån veà quyeàn löïc vaø ích lôïi, phöông tieän trôû thaønh cuøng ñích chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi, vaên hoùa vaø giaùo duïc chæ ñôn thuaàn taäp trung vaøo thieát bò, kyõ thuaät vaø hieäu quaû.
Ñieàu kieän caàn thieát ñeå coù hoaø bình laø söï xoaù boû cheá ñoä ñoäc taøi cuûa chuû nghóa töông ñoái vaø cuûa moät giaû ñònh veà neàn luaân lyù hoaøn toaøn töï trò voán khoâng thöøa nhaän luaät luaân lyù töï nhieân, ñöôïc Thieân Chuùa ghi khaéc trong löông taâm cuûa moãi ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ. Hoaø bình caàn ñöôïc xaây döïng treân söï ñoàng hieän dieän cuûa nhöõng thuaät ngöõ lyù trí cuõng nhö luaän lyù, ñöôïc ñaët neàn taûng treân nhöõng tieâu chuaån voán khoâng phaûi do con ngöôøi taïo neân, nhöng ñuùng hôn laø do Thieân Chuùa. Thaùnh Vònh 29 noùi raèng: Xin Yaveâ ban uy löïc cho daân Ngöôøi, Yaveâ chuùc laønh cho daân Ngöôøi bình an" (caâu 11).
Hoaø bình: Quaø taëng cuûa Thieân Chuùa vaø hoa traùi cuûa noã löïc con ngöôøi
3. Hoaø bình lieân quan ñeán con ngöôøi xeùt nhö toaøn theå vaø noù ñoøi hoûi söï daán thaân troïn veïn. Hoaø bình vôùi Thieân Chuùa laø moät ñôøi soáng ñöôïc soáng theo yù muoán cuûa Ngaøi. Hoaø bình cuõng laø moät söï bình an noäi taâm nôi chính mình vaø hoaø bình ngoaïi taïi vôùi tha nhaân vaø vôùi caùc taïo vaät. Treân heát, nhö chaân Phöôùc Gioan 23 ñaõ vieát trong thoâng ñieäp Hoøa Bình Treân Theá Giôùi (Pacem in Terris), maø chuùng ta seõ kyû nieäm 50 vaøo nhöõng thaùng tôùi, hoøa bình ñoøi hoûi xaây döïng treân moät söï ñoàng toàn taïi ñöôïc ñaët neàn taûng treân chaân lyù, töï do, baùc aùi vaø coâng bình [2]. Söï khöôùc töø ñieàu laøm neân baûn chaát ñích thöïc cuûa con ngöôøi trong nhöõng chieàu kích thieát yeáu nhaát, trong khaû naêng noäi taïi ñeå bieát chaân lyù vaø söï thieän, vaø moät caùch toái haäu, laø khaû naêng nhaän bieát chính Thieân Chuùa, seõ gaây nguy haïi cho vieäc kieán taïo hoøa bình. Khoâng coù chaân lyù veà con ngöôøi voán ñöôïc Ñaáng Taïo Hoùa ghi daáu trong traùi tim con ngöôøi, töï do vaø baùc aùi trôû neân giaû taïo, vaø coâng bình ñaùnh maát ñi neàn taûng toàn taïi cuûa chính mình.
Ñeå trôû neân ngöôøi kieán taïo hoøa bình ñích thöïc, chuùng ta caàn phaûi luoân nhôù veà chieàu kích sieâu vieät cuûa mình vaø phaûi ñi vaøo moät cuoäc ñoái thoaïi lieân læ vôùi Thieân Chuùa laø Cha giaøu loøng thöông xoùt, ngang qua ñoù chuùng ta seõ khaùm phaù ra ôn cöùu chuoäc maø Ngöôøi Con Duy Nhaát cuûa Ngaøi ñaõ mang ñeán cho chuùng ta. Nhôø ñoù, con ngöôøi coù theå vöôït qua ñöôïc nhöõng boùng môø cuûa söï tieán boä vaø söï khöôùc töø hoøa bình voán laø toäi loãi trong taát caû hình thöùc cuûa noù: ích kyû, baïo löïc, kieâu caêng, khao khaùt quyeàn löïc vaø thoáng trò, thieáu loøng khoan dung, ghen gheùt vaø caùc cô caáu baát coâng.
Thaønh töïu hoøa bình phuï thuoäc tröôùc heát vaøo vieäc chuùng ta nhaän ra, nôi Thieân Chuùa chuùng ta laø moät gia ñình nhaân loaïi. Nhö Hoøa Bình Treân Theá Giôùi (Pacem in Terris) daïy raèng, gia ñình naøy ñöôïc caáu truùc bôûi caùc moái töông quan lieân vò vaø caùc theå cheá voán ñöôïc hoã trôï vaø ñöôïc laøm soáng ñoäng bôûi coäng ñoàng "chuùng ta", ñoøi hoûi moät traät töï luaân lyù noäi taïi cuõng nhö ngoaïi taïi, maø trong ñoù, hôïp vôùi chaân lyù vaø coâng bình, caùc quyeàn hoã töông vaø caùc nghóa vuï töông öùng ñöôïc chaân nhaän. Hoøa bình laø moät traät töï ñöôïc soáng ñoäng vaø hoøa hôïp bôûi ñöùc aùi, trong ñoù chuùng ta seõ caûm thaáy nhu caàu cuûa tha nhaân cuõng laø cuûa chính mình; chuùng ta chia seû thieän ích vôùi tha nhaân vaø lao taùc cho theá giôùi cho moät söï hieäp thoâng lôùn hôn veà nhöõng giaù trò tinh thaàn. Hoøa bình laø moät giaù trò ñaït ñöôïc trong töï do, nghóa laø trong moät caùch theá phuø hôïp vôùi phaåm giaù cuûa con ngöôøi, vôùi baûn chaát cuûa mình nhö laø nhöõng höõu theå coù lyù trí, con ngöôøi chòu traùch nhieäm cho haønh ñoäng cuûa mình. [3]
Hoøa bình khoâng phaûi laø moät giaác mô hay moät ñieàu gì ñoù khoâng töôûng, nhöng laø moät ñieàu khaû thi. Chuùng ta caàn nhìn saâu xa hôn, vöôït qua nhöõng veû beà ngoaøi vaø caùc hieän töôïng beân ngoaøi, chuùng ta seõ nhaän ra moät thöïc taïi tích cöïc toàn taïi trong traùi tim con ngöôøi, vì moãi ngöôøi nam vaø nöõ ñaõ ñöôïc saùng taïo theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa vaø ñöôïc môøi goïi ñeå lôùn leân vaø goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng moät theá giôùi môùi. Chính Thieân Chuùa, ngang qua maàu nhieäm nhaäp theå cuûa Ngöôøi Con vaø coâng trình cöùu chuoäc cuûa Ngöôøi, ñaõ ñi vaøo lòch söû vaø ñaõ mang ñeán moät cuoäc taïo döïng vaø moät giao öôùc môùi, giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi (xem Gr 31,31-34), vaø ngaøi cuõng ban cho chuùng ta moät "traùi tim môùi" vaø moät "thaàn khí môùi" (xem Gr 36,26).
Vì lyù do naøy, Giaùo Hoäi nhaän ra moät nhu caàu caáp thieát trong vieäc taùi coâng boá veà Ñöùc Gieâsu, laø yeáu toá ñaàu tieân vaø neàn taûng cuûa söï phaùt trieån hoäi nhaát nôi con ngöôøi vaø cuõng laø cuûa söï hoøa bình. Ñöùc Gieâsu laø hoøa bình ñích thöïc, laø coâng bình vaø söï hoøa giaûi cuûa chuùng ta (x. Ep 2,14; 2Cr 5,18). Ngöôøi kieán taïo hoøa bình, theo moái phuùc cuûa Ñöùc Kitoâ, laø ngöôøi tìm kieám thieän ích cho ngöôøi khaùc, thieän ích troïn veïn nôi linh hoàn vaø trong thaân xaùc, hoâm nay cuõng nhö mai sau.
Töø lôøi daïy naøy, ngöôøi ta coù theå suy ra raèng, moãi ngöôøi vaø moãi coâng ñoaøn, cho duø thuoäc veà toân giaùo, neàn giaùo duïc vaø vaên hoùa naøo ñi nöõa, taát caû ñeàu ñöôïc môøi goïi ñeå lao taùc cho hoøa bình. Hoøa bình laø moät söï thaønh töïu nhöõng thieän ích nôi moät xaõ hoäi trong moïi möùc ñoä khaùc nhau, ôû möùc ñoä cô sôû, trung caáp, quoác gia, quoác teá vaø toaøn caàu. Roõ raøng, vì lyù do naøy con ñöôøng ñeå ñaït ñeán thieän ích chung cuõng chính laø con ñöôøng phaûi ñi trong vieäc theo ñuoåi hoøa bình.
Ngöôøi kieán taïo hoøa bình laø ngöôøi yeâu meán, baûo veä vaø thaêng tieán söï soáng trong söï toaøn veïn cuûa noù
4. Con ñöôøng ñaït ñeán thieän ích chung vaø hoøa bình treân heát caàn phaûi toân troïng phaåm giaù con ngöôøi trong moïi chieàu kích, baét ñaàu töø khi thuï thai, thoâng qua söï phaùt trieån cho ñeán caùi cheát töï nhieân cuûa noù. Ngöôøi kieán taïo hoøa bình ñích thöïc phaûi laø ngöôøi yeâu meán, baûo veä vaø thaêng tieán söï soáng con ngöôøi trong söï toaøn veïn cuûa noù, caù nhaân, coäng ñoaøn vaø sieâu vieät. Söï soáng trong yù nghóa troïn veïn nhaát chính laø ñænh cao cuûa hoøa bình. Baát cöù ai yeâu meán hoøa bình thì khoâng theå xem nheï nhöõng taán coâng vaø toäi aùc choáng laïi söï soáng.
Nhöõng ai khoâng toân troïng söï soáng con ngöôøi, vaø heä quaû laø, trong soá nhöõng ñieàu khaùc, coå voõ vieäc töï do phaù thai, nhöõng ngöôøi naøy khoâng nhaän ra raèng, khi laøm nhö vaäy, hoï ñang theo ñuoåi moät thöù hoøa bình giaû taïo. Söï choái boû traùch nhieäm, haï thaáp phaåm giaù con ngöôøi, vaø thaäm chí gieát cheát nhöõng treû em voâ toäi vaø khoâng coù khaû naêng töï veä, seõ khoâng bao giôø coù theå ñem laïi haïnh phuùc vaø bình an. Thöïc vaäy, laøm sao moät ngöôøi coù theå tuyeân boá mình ñang kieán taïo hoøa bình, mang laïi söï phaùt trieån toaøn dieän cho con ngöôøi hay baûo veä moâi tröôøng trong khi khoâng baûo veä nhöõng con ngöôøi yeáu theá nhaát, nhöõng con ngöôøi chöa caát tieáng khoùc chaøo ñôøi. Moïi xuùc phaïm choáng laïi söï soáng, ñaëc bieät trong giai ñoaïn ñaàu cuûa noù, seõ gaây ra nhöõng thieät haïi khoâng theå söûa chöõa ñöôïc cho söï phaùt trieån, hoøa bình vaø moâi tröôøng. Ngöôøi ta khoâng chæ khoân kheùo ñöa vaøo luaät nhöõng quyeàn vaø nhöõng thöù töï do giaû taïo maø, döïa treân neàn taûng cuûa quan ñieåm giaûn löôïc vaø töông ñoái veà con ngöôøi, hoï coøn kheùo leùo söû duïng nhöõng dieãn taû maäp môø nhaém ñeán vieäc thaêng tieán quyeàn uûng hoä vieäc phaù thai vaø cheát eâm dòu. Nhöõng maùnh khoùe ñoù ñang ñe doïa quyeàn cô baûn cuûa söï soáng.
Cuõng caàn phaûi nhìn nhaän vaø thaêng tieán cô caáu töï nhieân cuûa gia ñình, laø söï keát hôïp cuûa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ, choáng laïi nhöõng toan tính ñoàng hoùa veà maët phaùp lyù cô caáu töï nhieân naøy vôùi nhöõng hình thöùc hoaøn toaøn khaùc bieät; nhöõng noã löïc ñoàng hoùa nhö theá thöïc söï laøm thöông toån vaø goùp phaàn laøm xaùo troän neàn taûng cuûa hoân nhaân, che khuaát baûn chaát ñaëc bieät vaø laøm lu môø vai troø cuûa noù trong ñôøi soáng xaõ hoäi.
Nhöõng nguyeân lyù naøy voán khoâng phaûi laø nhöõng chaân lyù ñöùc tin, vaø noù cuõng khoâng ñôn thuaàn laø keát quaû cuûa quyeàn veà töï do toân giaùo. Chuùng ñöôïc ghi khaéc trong baûn chaát con ngöôøi, coù theå tieáp caän bôûi lyù trí vaø chung cho taát caû moïi ngöôøi. Do ñoù, nhöõng noã löïc cuûa Giaùo hoäi ñeå thaêng tieán chuùng khoâng mang ñaëc neùt cuûa nieàm tin, nhöng muoán ngoû lôøi vôùi taát caû moïi ngöôøi, khoâng keå nguoàn goác toân giaùo cuûa hoï. Nhöõng noã löïc nhö theá caøng caàn thieát hôn khi nhöõng nguyeân lyù naøy bò khöôùc töø hay hieåu laàm, vì ñieàu naøy taïo neân moät söï xuùc phaïm choáng laïi chaân lyù veà con ngöôøi, vaø gaây neân moät thieät haïi nghieâm troïng cho coâng lyù vaø hoøa bình.
Moät phöông theá quan troïng khaùc ñeå kieán taïo hoøa bình laø caùc heä thoáng phaùp luaät vaø vieäc thöïc thi coâng lyù nhìn nhaän quyeàn ñöôïc söû duïng nguyeân taéc phaûn khaùng löông taâm tröôùc nhöõng luaät leä vaø bieän phaùp cuûa chính quyeàn choáng laïi phaåm giaù con ngöôøi nhö phaù thai vaø laøm cho cheát eâm dòu. Cuõng lieân quan ñeán hoøa bình theá giôùi, moät trong nhöõng quyeàn neàn taûng cuûa con ngöôøi laø quyeàn cuûa caù nhaân vaø coäng ñoaøn ñoái vôùi töï do toân giaùo. Vaøo thôøi ñieåm naøy cuûa lòch söû, ñieàu coù taàm quan troïng khaån thieát laø phaûi thaêng tieán quyeàn naøy, khoâng chæ töø khía caïnh tieâu cöïc, nghóa laø töï do khoûi - ví duï, khoûi nhöõng raøng buoäc vaø nhöõng giôùi haïn lieân quan ñeán vieäc choïn löïa toân giaùo - nhöng coøn ôû khía caïnh tích cöïc, trong nhöõng dieãn taû khaùc nhau cuûa noù, nghóa laø töï do ñeå, ví duï, töï do ñeå laøm chöùng vaø loan baùo, thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng giaùo duïc vaø töø thieän, hieän höõu vaø haønh ñoäng nhö moät toå chöùc xaõ hoäi hôïp vôùi nhöõng nguyeân lyù hoïc thuyeát vaø muïc ñích cuûa noù. Ñaùng buoàn thay, tình traïng aùp böùc toân giaùo vaãn gia taêng keå caû ôû nhöõng nöôùc coù truyeàn thoâng Kitoâ giaùo laâu ñôøi, ñaëc bieät lieân quan ñeán Kitoâ giaùo vaø nhöõng ngöôøi mang nhöõng daáu hieäu noùi leân caên tính toân giaùo cuûa mình.
Nhöõng ngöôøi kieán taïo hoøa bình cuõng caàn nhôù raèng, trong söï phaùt trieån cuûa quan ñieåm coâng chuùng, nhöõng yù thöùc heä veà töï do cöïc ñoan vaø cheá ñoä kyõ trò ñang coá gaéng thuyeát phuïc ngöôøi ta raèng söï phaùt trieån kinh teá neân ñöôïc theo ñuoåi keå caû khi noù phöông haïi ñeán traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa moät quoác gia vaø nhöõng maïng löôùi lieân ñôùi cuûa xaõ hoäi daân söï, cuõng nhö caùc quyeàn vaø nghóa vuï mang tính xaõ hoäi. Neân nhôù raèng, caùc quyeàn vaø nghóa vuï naøy voán laø neàn taûng ñeå hieän thöïc hoùa nhöõng quyeàn vaø nghóa vuï khaùc, khôûi ñi töø nhöõng quyeàn daân söï vaø chính trò.
Moät trong nhöõng quyeàn vaø nhieäm vuï cô baûn nhaát ñang bò ñe doïa trong theá giôùi ngaøy nay laø quyeàn laøm vieäc. Lyù do laø vì söï thöøa nhaän quyeàn lôïi veà tình traïng phaùp lyù cuûa coâng nhaân ñang khoâng ngöøng bò xem nheï. Vì söï phaùt trieån kinh teá ñöôïc xem laø moät yeáu toá phuï thuoäc hoaøn toaøn vaø chính yeáu vaøo nhöõng thò tröôøng töï do. Trong khi ñoù, löïc löôïng lao ñoäng bò coi laø moät bieán soá phuï thuoäc vaøo cô cheá kinh teá vaø taøi chính. Lieân quan ñeán ñieàu naøy, toâi xaùc nhaän raèng phaåm giaù con ngöôøi vaø caùc yeáu toá kinh teá, chính trò vaø xaõ hoäi, ñoøi hoûi chuùng ta tieáp tuïc "öu tieân muïc tieâu taïo ra vieäc laøm oån ñònh cho moïi ngöôøi" [4]. Ñeå thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu ñaày tham voïng naøy, ñieàu kieän tieân quyeát laø phaûi ñoåi môùi caùi nhìn veà lao ñoäng, döïa treân nhöõng nguyeân taéc ñaïo ñöùc vaø nhöõng giaù trò tinh thaàn voán xem khaùi nieäm lao ñoäng laø moät thieän ích cô baûn ñoái vôùi caù nhaân, gia ñình vaø xaõ hoäi. Ñieàu naøy ñoøi phaûi nghieân cöùu vaø thöïc hieän nhöõng chính saùch can ñaûm vaø môùi meû ñeå moïi ngöôøi coù coâng aên vieäc laøm.
Xaây döïng thieän ích hoøa bình ngang qua moät moâ hình môùi veà phaùt trieån vaø kinh teá
5. Ngaøy nay, ôû nhieàu nôi ngöôøi ta thaáy caàn moät moâ hình phaùt trieån môùi, cuõng nhö moät caùch theá tieáp caän môùi ñoái vôùi lónh vöïc kinh teá. Söï phaùt trieån beàn vöõng vaø hoäi nhaát trong tình lieân ñôùi vaø thieän ích chung ñoøi hoûi moät baäc thang ñuùng ñaén veà giaù trò vaø thieän ích, moät caáu truùc nhìn nhaän Thieân Chuùa nhö laø ñieåm tham chieáu toái haäu cuûa mình. Vieäc saün coù caùc phöông tieän vaø choïn löïa cho daãu laø moät ñieàu toát nhöng chöa ñuû. Söï ña daïng caùc thieän ích coå voõ söï phaùt trieån cuõng nhö söï saün saøng cuûa nhöõng choïn löïa khaùc nhau phaûi ñöôïc söû duïng nhaém ñeán vieäc ñaûm baûo cho moät ñôøi soáng toát, moät caùch haønh xöû ñuùng ñaén voán yù thöùc veà vò trí öu vieät cuûa giaù trò thieâng lieâng vaø lôøi môøi goïi lao taùc cho thieän ích chung. Neáu khoâng chuùng seõ ñaùnh maát ñi yù nghóa ñích thöïc cuûa mình, vaø cuoái cuøng laø trôû neân nhöõng thöù ngaãu töôïng môùi.
Ñeå coù theå thoaùt khoûi cuoäc khuûng hoaûng taøi kinh teá vaø taøi chính hieän nay - voán ñöa ñeán söï baát bình ñaúng ngaøy caøng lôùn hôn - chuùng ta caàn nhöõng con ngöôøi, nhoùm ngöôøi vaø caùc theå cheá thaêng tieán söï soáng, coå voõ cho söï saùng taïo cuûa con ngöôøi. Hoï coù theå ruùt ra töø chính cuoäc khuûng hoaûng naøy moät cô hoäi nhaän ñònh vaø tìm kieám moät moâ hình kinh teá môùi. Moâ hình kinh teá thònh haønh trong nhöõng thaäp nieân gaàn ñaây thöôøng tìm kieám lôïi nhuaän vaø tieâu thuï toái ña, döïa treân neàn taûng cuûa naõo traïng caù nhaân vaø ích kyû, nhaém ñeán vieäc ñaùnh giaù con ngöôøi chæ döïa treân khaû naêng cuûa hoï trong vieäc ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa caïnh tranh. Nhöng xeùt treân moät quan ñieåm khaùc, söï thaønh coâng ñích thöïc vaø laâu daøi chæ ñaït ñöôïc ngang qua moùn quaø laø chính chuùng ta. Vì beân caïnh khaû naêng tri thöùc vaø kyõ naêng ngheà nghieäp, söï phaùt trieån kinh teá nhaân baûn ñích thöïc vaø "soáng ñoäng" coøn ñoøi hoûi nguyeân taéc nhöng khoâng vaø loâ-gích cuûa quaø taëng hieåu nhö caùch bieåu loä tình huynh ñeä [5]. Cuï theå, trong lónh vöïc kinh teá, ngöôøi kieán taïo hoøa bình laø ngöôøi thieát laäp neân moái daây coâng bình vaø töông trôï laãn nhau nôi caùc coâng ty, coâng nhaân, khaùch haøng vaø ngöôøi tieâu thuï. Hoï daán thaân vaøo hoaït ñoäng kinh teá vì thieän ích chung. Hoï kinh nghieäm söï daán thaân naøy nhö laø moät ñieàu gì ñoù vöôït leân treân lôïi ích caù nhaân mình, vì lôïi ích cuûa caùc theá heä hieän taïi vaø töông lai. Thöïc theá, hoï laøm vieäc khoâng chæ cho baûn thaân, nhöng coøn ñeå ñaûm baûo cho ngöôøi khaùc coù töông lai vaø moät coâng vieäc xöùng ñaùng.
Trong lónh vöïc kinh teá, ñaëc bieät laø caùc quoác gia caàn ñöa ra caùc chính saùch phaùt trieån noâng nghieäp vaø coâng nghieäp quan taâm ñeán söï thaêng tieán xaõ hoäi vaø phaùt trieån cuûa caùc quoác gia laäp hieán cuõng nhö daân chuû. Vieäc taïo ra caùc caáu truùc ñaïo ñöùc cho thò tröôøng tieàn teä, taøi chính vaø thöông maïi cuõng laø moät yeáu toá neàn taûng vaø khoâng theå boû qua; nhöõng heä thoáng naøy caàn ñöôïc oån ñònh, phoái hôïp vaø kieåm soaùt toát hôn ñeå traùnh phöông haïi ñeán nhöõng ngöôøi ngheøo.
Ngöôøi kieán taïo hoøa bình cuõng caàn phaûi taäp trung vaøo cuoäc khuûng hoaûng löông thöïc, voán coøn nghieâm troïng hôn cuoäc khuûng hoaûng taøi chính. Vaán ñeà an toaøn löông thöïc luoân laø vaán ñeà troïng yeáu cuûa caùc chính saùch quoác teá, nhö moät heä luaän cuûa caùc cuoäc khuûng hoaûng, vaán ñeà gia taêng ñoät bieán trong giaù caû cuûa caùc löông thöïc thieát yeáu, nhöõng haønh vi thieáu traùch nhieäm cuûa moät vaøi toå chöùc kinh teá, vaø veà phaàn mình, caùc chính phuû vaø caùc toå chöùc coäng ñoàng quoác teá thieáu söï kieåm soaùt caàn thieát. Ñeå ñoái dieän vôùi cuoäc khuûng hoaûng naøy, nhöõng ngöôøi kieán taïo hoøa bình ñöôïc môøi goïi laøm vieäc vôùi nhau trong tinh thaàn lieân ñôùi, töø möùc ñoä ñòa phöông tôùi coäng ñoàng quoác teá, vôùi muïc ñích laø giuùp ngöôøi noâng daân, ñaëc ñaëc bieät cho nhöõng noâng daân nhoû beù, thöïc hieän caùc coâng vieäc cuûa mình trong moät caùch thöùc cao quyù vaø beàn vöõng xeùt töø quan ñieåm kinh teá, moâi tröôøng vaø xaõ hoäi.
Giaùo duïc moät neàn vaên hoùa hoøa bình: vai troø cuûa gia ñình vaø caùc theå cheá
6. Toâi maïnh meõ xaùc nhaän raèng nhöõng ngöôøi kieán taïo hoøa bình ñöôïc môøi goïi ñeå nuoâi döôõng moät loøng khao khaùt daønh cho thieän ích chung cuûa gia ñình vaø coâng bình xaõ hoäi ñoàng thôøi daán thaân moät caùch hieäu quaû vaøo laõnh vöïc giaùo duïc xaõ hoäi.
Khoâng neân phôùt lôø hay ñaùnh giaù thaáp vai troø tieân quyeát cuûa gia ñình, voán laø teá baøo neàn taûng cuûa xaõ hoäi xeùt töø quan ñieåm nhaân khaåu hoïc, ñaïo ñöùc, kinh teá, giaùo duïc vaø vaên hoùa. Ôn goïi töï nhieân cuûa gia ñình laø thaêng tieán ñôøi soáng: Gia ñình ñoàng haønh vôùi moãi caù nhaân cho ñeán khi hoï tröôûng thaønh vaø khuyeán khích moät söï phaùt trieån hoã töông vaø phong phuù ngang qua söï chaêm soùc vaø seû chia. Cuï theå, gia ñình Kitoâ giaùo phuïc vuï nhö laø moät vöôøn öôm cho söï tröôûng thaønh cuûa caù nhaân theo tieâu chuaån tình yeâu Thieân Chuùa. Gia ñình laø moät trong nhöõng chuû theå xaõ hoäi khoâng theå thay theá ñöôïc trong vieäc ñaït ñöôïc moät neàn vaên hoùa hoøa bình. Quyeàn cuûa caùc baäc cha meï vaø vai troø chính yeáu cuûa hoï trong giaùo duïc con em mình trong lónh vöïc luaân lyù vaø toân giaùo phaûi ñöôïc baûo veä. Chính trong gia ñình maø nhöõng con ngöôøi kieán taïo hoøa bình töông lai, nhöõng ngöôøi thaêng tieán neàn vaên hoùa tình yeâu vaø söï soáng, ñöôïc sinh ra vaø ñöôïc döôõng duïc. [6]
Caùc coäng ñoaøn toân giaùo cuõng daán thaân trong moät caùch theá ñaëc bieät trong nhieäm vuï giaùo duïc hoøa bình. Giaùo hoäi tin raèng mình ñang chia seû traùch nhieäm lôùn lao naøy ngang qua söù maïng Taân Phuùc AÂm Hoùa voán ñaët troïng taâm vaøo trong vieäc hoaùn caûi ñeå ñeán vôùi chaân lyù vaø tình yeâu cuûa Ñöùc Kitoâ vaø, keát quaû laø seõ daãn ñeán moät cuoäc taùi sinh veà luaân lyù vaø thieâng lieâng nôi caùc caù nhaân vaø coäng ñoaøn xaõ hoäi. Vieäc gaëp gôõ Ñöùc Kitoâ khuoân ñuùc neân nhöõng con ngöôøi kieán taïo hoøa bình, nhöõng con ngöôøi bieát daán thaân cho coäng ñoàng vaø vöôït qua moïi baát coâng.
Caùc theå cheá vaên hoùa, tröôøng hoïc vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc coù moät söù maïng ñaëc bieät veà giaùo duïc hoøa bình. Hoï ñöôïc môøi goïi ñeå ñöa ra nhöõng ñoùng goùp quyù giaù khoâng chæ ngang qua vieäc huaán luyeän caùc theá heä laõnh ñaïo töông lai, nhöng coøn ñoåi môùi caùc theå cheá coâng coäng, ôû caáp ñoä quoác gia cuõng nhö quoác teá. Hoï coù theå goùp phaàn vaøo nhöõng phaûn tænh mang tính khoa hoïc voán seõ laø neàn taûng cho caùc hoaït ñoäng kinh teá vaø taøi chính döïa treân moät neàn taûng nhaân hoïc vaø ñaïo ñöùc vöõng chaéc. Theá giôùi hoâm nay, ñaëc bieät laø theá giôùi chính trò, caàn ñöôïc hoã trôï bôûi moät loái tö duy môùi vaø moät söï toång hôïp vaên hoùa môùi ñeå coù theå vöôït qua nhöõng phöông phaùp tieáp caän thuaàn kyõ thuaät vaø hoøa hôïp nhöõng khuynh höôùng chính trò khaùc nhau vôùi quan ñieåm veà thieän ích chung. Thieän ích chung, ñöôïc xem nhö laø moät toaøn theå nhöõng moái töông quan lieân vò tích cöïc vaø coù tính cô caáu trong vieäc phuïc vuï cho söï phaùt trieån hoäi nhaát cuûa caùc caù nhaân vaø nhoùm, chính laø neàn taûng cuûa moät neàn giaùo duïc hoøa bình ñích thöïc.
Moät khoa sö phaïm cho nhöõng ngöôøi kieán taïo hoøa bình
7. Cuoái cuøng, chuùng ta thaáy caàn phaûi ñeà nghò vaø thaêng tieán moät khoa sö phaïm veà hoøa bình. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät ñôøi soáng noäi taâm phong phuù, nhöõng quan ñieåm luaân lyù roõ raøng vaø giaù trò, cuøng vôùi nhöõng thaùi ñoä vaø loái soáng thích hôïp. Nhöõng hoaït ñoäng kieán taïo hoøa bình thöôøng keùo theo nhöõng thaønh töïu veà thieän ích chung; nhöõng hoaït ñoäng naøy taïo ra nhöõng lôïi ích cho hoøa bình vaø döôõng nuoâi noù. Nhöõng suy nghó, lôøi noùi vaø cöû chæ hoøa bình thöôøng taïo ra moät taâm thöùc vaø moät neàn vaên hoùa hoøa bình cuøng vôùi moät baàu khí toân troïng, yeâu thöông vaø thaân aùi. Vì vaäy, caàn daïy ngöôøi ta bieát yeâu thöông nhau, nuoâi döôõng hoøa bình vaø soáng caùch nhaân töø chöù khoâng chæ bao dung. Moät söï khích leä caên baûn ñoái vôùi thaùi ñoä soáng naøy laø "noùi khoâng vôùi haän thuø, nhaän ra nhöõng baát coâng vaø chaáp nhaän nhöõng lôøi xin loãi cho duø khoâng tìm kieám noù, vaø cuoái cuøng laø bieát thöù tha" [7]. Trong caùch thöùc naøy, nhöõng loãi laàm vaø nhöõng thuø haän coù theå ñöôïc nhaän ra trong chaân lyù, ñeå cuøng nhau ñi ñeán söï hoøa giaûi. Ñieàu naøy cuõng ñoøi hoûi phaûi khoâng ngöøng lôùn leân trong khoa sö phaïm tha thöù. Thöïc vaäy, söï döõ chæ coù theå vöôït qua nhôø söï thieän, vaø coâng bình chæ coù theå tìm thaáy ngang qua vieäc baét chöôùc Thieân Chuùa laø Cha yeâu thöông taát caû con caùi mình (xem Mt 5, 21-48). Ñaây chaéc chaén laø moät tieán trình laâu daøi, vì noù giaû thieát moät söï tieán trieån thieâng lieâng, moät neàn giaùo duïc veà nhöõng giaù trò cao quyù vaø moät caùi nhìn môùi veà lòch söû nhaân loaïi. Cuõng caàn bieát töø boû thöù bình an giaû taïo maø nhöõng ngaãu töôïng theá gian höùa ban, cuøng vôùi nhöõng nguy hieåm luoân ñi keøm vôùi noù. Thöù bình an giaû taïo naøy chæ laøm lu môø löông taâm vaø ñöa ngöôøi ta ñeán moät loái soáng ích kyû vaø döûng döng. Traùi laïi, khoa sö phaïm veà hoøa bình aùm chæ ñeán hoaït ñoäng, tình yeâu thöông, söï lieân ñôùi, loøng can ñaûm vaø söï kieân ñònh.
Chính Ñöùc Gieâsu laø hieän thaân cho taát caû thaùi ñoä soáng naøy trong ñôøi soáng cuûa Ngaøi, thaäm chí Ngaøi ñaõ töï hieán mình, ñeán noãi töø boû chính maïng soáng mình (xem Mt 13,39; Lc 17,33; Ga 12,25). Ngaøi ñaõ höùa vôùi caùc moân ñeä raèng sôùm muoän gì hoï cuõng khaùm phaù ra nhöõng ñieàu tuyeät dieäu maø toâi ñaõ noùi ôû treân, nghóa laø Thieân Chuùa ôû trong theá giôùi vaø Thieân Chuùa cuûa Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng luoân hieän dieän vôùi con ngöôøi. ÔÛ ñaây, toâi muoán nhaéc laïi lôøi caàu nguyeän, lôøi nguyeän xin Thieân Chuùa bieán chuùng ta thaønh nhöõng khí cuï bình an cuûa Ngaøi, ñeå chuùng ta coù theå mang tình yeâu ñeán nôi haän thuø, ñem tình thöông ñeán vôùi ngöôøi ñau khoå, chaân lyù ñöùc tin vaøo choán loãi laàm. Veà phaàn mình, chuùng ta haõy cuøng chaân phöôùc Gioan 23 caàu xin Thieân Chuùa soi saùng cho caùc vò laõnh ñaïo, ñeå ngoaøi vieäc quan taâm ñeán lôïi ích vaät chaát cuûa daân toäc mình, hoï coøn bieát ñaûm baûo cho ngöôøi daân moùn quaø quyù giaù laø söï bình an, phaù vôõ nhöõng böùc töôøng chia caét, ñaåy maïnh moái daây yeâu thöông laãn nhau, lôùn leân trong söï hieåu bieát vaø saün saøng thöù tha cho keû laøm haïi mình. Nhôø ñoù, ngang qua söùc maïnh vaø thaàn höùng cuûa Thieân Chuùa, moïi ngöôøi daân treân traùi ñaát seõ kinh nghieäm ñöôïc tình huynh ñeä, vaø söï hoøa bình maø hoï haèng mong moûi, seõ nôû hoa vaø cö nguï giöõa hoï.
Vôùi lôøi nguyeän naøy, toâi muoán baøy toû nieàm hy voïng cuûa mình raèng taát caû moïi ngöôøi seõ trôû thaønh ngöôøi kieán taïo hoøa bình ñích thöïc, nhôø ñoù thaønh ñoâ cuûa nhaân loaïi seõ lôùn leân trong söï hoøa hôïp huynh ñeä, trong thònh vöôïng vaø hoøa bình.
Töø Vatican 8 thaùng 12 naêm 2012
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI
[1] Xem, Coâng Ñoàng Vaticano II, Hieán Cheá Muïc Vuï Veà Giaùo Hoäi Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay, Gaudium Et Spes, soá 1.
[2] Xem Thoâng ñieäp Hoøa Bình Treân Theá Giôùi (Pacem in Terris), 11 thaùng 4 naêm 1963: AAS 55(1963), 265-266.
[3] Xem, Ibid.: AAS 55 (1963), 266.
[4] Beneditto XVI, Thoâng Ñieäp Ñöùc AÙi Trong Chaân Lyù (29 - 06 -2009), 32: AAS 101 (2009), 666-667.
[5] Xem ibid, 34 vaø 36: AAS 101 (2009), 668-670 vaø 671-672.
[6] Ñöùc Gioan Phaolo II, Söù Ñieäp Nhaân Ngaøy Hoøa Bình Theá Giôùi Naêm 1994 (3 thaùng 12 naêm 1993) AAS 86 (1994), 156-162.
[7] Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc, Baøi Noùi trong cuoäc gaëp vôùi caùc thaønh vieân chính phuû Lenbanon (15 thaùng 9 naêm 2012) baùo Quan Saùt Vieân Roma (16-9-2012), trang 7.
[8] Xem Thoâng ñieäp Hoøa Bình Treân Theá Giôùi (Pacem in Terris), 11 thaùng 4 naêm 1963: AAS 55(1963), 304.
Nguyeãn Minh Trieäu sj chuyeån ngöõ
(Radio Vatican)