Giaùo huaán xaõ hoäi coâng giaùo
laø thuoác giaûi ñoäc
cho cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh
treân theá giôùi hieän nay
Giaùo huaán xaõ hoäi coâng giaùo laø thuoác giaûi ñoäc cho cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh treân theá giôùi hieän nay.
Roma (Avvenire 28-11-2012; Vat. 14-12-2012) - Phoûng vaán giaùo sö Robert Skidelsky, giaùo sö Kinh teá chính trò ngöôøi Anh.
Hoài thaùng 11 naêm 2012 oâng Robert Skidelsky, giaùo sö Kinh teá chính trò taïi ñaïi hoïc Warwick, ñaõ cuøng con trai laø oâng Edward Skidelsky, giaùo sö Trieát lyù taïi ñaïi hoïc Exeter beân Anh quoác, cho phaùt haønh cuoán saùch töïa ñeà "Bao nhieâu laø ñuû? Tình yeâu tieàn baïc vaø tröôøng hôïp cuûa cuoäc soáng toát laønh". Cuoán saùch laø moät phaân tích pheâ bình thaúng thöøng, khoâng thöông tieác cheá ñoä tö baûn ñang thoáng trò theá giôùi hieän nay, trong ñoù chæ coù neàn kinh teá xaõ hoäi môùi ñoái ñaàu noåi ñeå kieám soaùt loøng tham voâ ñaùy cuûa baûn tính con ngöôøi. Theo giaùo sö Robert Skidelsky, giaùo huaán xaõ hoäi coâng giaùo laø thuoác giaûi ñoäc cho cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh vaø caùc söï döõ cuûa cheá ñoä tö baûn hieän nay.
Giaùo sö Robert Jacob Alexander Skidelsky sinh naêm 1939 laø ngöôøi Anh goác Nga. Cha theo Do thaùi giaùo meï theo Kitoâ giaùo. Gia ñình oâng ñaõ töøng soáng beân Trung quoác vaø khi chieán tranh buøng noå giöõa Anh quoác vaø Nhaät Baûn naêm 1941, gia ñình oâng bò nhoát tuø taïi Maõn Chaâu. Sau ñoù ñöôïc hoï traû töï do trong cuoäc trao ñoåi tuø binh giöõa hai beân. Naêm 1947 oâng Skidelsky laïi sang Trung quoác vaø cuøng cha meï soáng taïi Thieân Taân. Sau ñoù hoï sang soáng taïi Hoàng Koâng, tröôùc khi Coäng saûn tieán chieám thaønh phoá Thieân Taân.
Trong caùc naêm 1953-1958 oâng Skidelsky theo hoïc taïi ñaïi hoïc Brighton, tieáp ñeán taïi ñaïi hoïc Jesus Oxford, roài laøm vieäc nhö sinh vieân nghieân cöùu taïi ñaïi hoïc Nuffield. Naêm 1970 oâng laø giaùo sö söû hoïc taïi Cao hoïc nghieân cöùu quoác teá thuoäc ñaïi hoïc John Hopkins. Trong caùc naêm 1976-1978 oâng laø giaùo sö Söû, Trieát hoïc vaø Nghieân cöùu aâu chaâu taïi tröôøng Kyõ thuaät ña khoa Luaân Ñoân, vaø naêm 1978 oâng ñöôïc chæ ñònh laø giaùo sö khoa Nghieân cöùu quoác teá taïi ñaïi hoïc Warwick, roài naêm 1990 laø giaùo sö Kinh teá chính trò. OÂng cuõng laø giaùo sö taïi Hoïc vieän chính trò toaøn caàu thuoäc ñaïi hoïc Metropolitan Luaân Ñoân. Naêm 1994 oâng ñöôïc baàu laøm thaønh vieân Vieän Haøn Laâm Anh quoác.
Giaùo sö Skidelsky laø taùc giaû 3 cuoán saùch tieåu söû cuûa lyù thuyeát gia John Maynard Keynes, vaø haøng chuïc saùch khaùc, chaúng haïn nhö: "Caùc chính trò gia vaø söï suy suïp" (1967); "Caùc tröôøng taân tieán cuûa Anh quoác" (1969); "Lôïi loäc vaø aùm aûnh" (1993); "Theá giôùi sau chuû nghóa coäng saûn: Moät cuoäc tranh luaän trong thôøi ñaïi chuùng ta" (1995). Giaùo sö Skidelsky ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu giaûi thöôûng, trong soù coù giaûi thöôûng lòch söû "Wolfson" naêm 1992 cho cuoán saùch thöù hai "Nhaø kinh teá nhö vò Cöùu tinh" noùi veà cuoäc ñôøi cuûa kinh teá gia Keynes; giaûi thöôûng "Duff Copper" naêm 2000 cho cuoán thöù ba tieåu söû kinh teá gia Keynes "Chieán ñaáu cho Anh quoác"; vaø vaøi giaûi thöôûng khaùc trong ñoù coù giaûi thöôûng "Lionel Gelber" 2002 veà caùc töông quan quoác teá.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng veà giaùo huaán xaõ hoäi coâng giaùo nhö lieàu thuoác giaûi ñoäc cho cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh vaø caùc söï döõ do cheá ñoä tö baûn gaây ra cho con ngöôøi ngaøy nay.
Hoûi: Thöa giaùo sö, trong cuoán saùch töïa ñeà "Bao nhieâu laø ñuû? Tình yeâu tieàn baïc vaø tröôøng hôïp cuûa cuoäc soáng toát laønh", giaùo sö cho raèng cheá ñoä tö baûn ñaõ trôû thaønh moät cuoäc chaïy ñua ñieân loaïn vì tieàn baïc, maø khoâng coù caùc phanh luaân lyù naøo haõm noù caû, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng vaäy. OÂng Keynes ñaõ nghó raèng, ñeå töï noù, cheá ñoä tö baûn seõ baûo ñaûm cho taát caû moïi ngöôøi coù moät möùc soáng an ninh kinh teá. Bôûi vì moät khi ñaõ ñaït tôùi moät möùc giaàu coù naøo ñoù, thì ngöôøi ta seõ khoâng muoán gì hôn nöõa; vaø luùc ñoù hoï seõ daønh thôøi giôø cuoäc soáng cho caùc sinh hoaït vui thuù. Nhöng oâng Keynes ñaõ khoâng tính tôùi chuyeän heä thoáng tö baûn ngaøy caøng baûo ñaûm cho con ngöôøi coù caùc haøng hoùa coù chaát löôïng toát hôn, vaø con ngöôøi muoán coù chuùng, bôûi vì baûn chaát laø ngöôøi chuùng ta ñöôïc caáu taïo nhö vaäy. Nhö theá caùi thoûa thuaän cuûa oâng Keynes vôùi heä thoáng kinh teá maø trong ñoù chuùng ta soáng, thoûa thuaän theo kieåu Faust thoûa thuaän baùn linh hoàn cho quûy, laïi trôû thaønh moät Frankenstein, moät cuoäc chaïy ñua ñieân loaïn, trong ñoù nhöõng ngöôøi giaàu nhaát laøm vieäc raát nhieàu giôø ñeå mua nhöõng thöù maø hoï khoâng caàn ñeán, vaø nhöõng ngöôøi ngheøo traïi laïi phaûi soáng vaát vaû khoù khaên.
Hoûi: Thöa giaùo sö, coù phaûi giaùo sö cho raèng giaùo huaán xaõ hoäi coâng giaùo laø moät trong soá ít quan ñieåm luaân lyù coù theå giuùp ra khoûi tình traïng khuûng hoaûng treân theá giôùi hieän nay hay khoâng?
Ñaùp: Vaâng, thuoác giaûi ñoäc duy nhaát cho söï theo ñuoåi söï giaàu sang muø quaùng naøy laø moät quan ñieåm luaân lyù cuûa con ngöôøi, ñaët ra cho noù caùc giôùi haïn vaø caùc daáu hieäu maø moät cuoäc soáng toát laønh coù ñöôïc, trong ñoù tieàn baïc chæ quan troïng, neáu noù giuùp chuùng ta soáng toát ñeïp hôn. Quan ñieåm luaân lyù naøy trong quùa khöù ñaõ ñöôïc baûo ñaûm bôûi toân giaùo. Chuùng toâi cho raèng trong thôøi ñaïi chuûng ta nieàm tin soáng coøn moät caùch toát ñeïp nhaát laø nieàm tin cuûa Coâng Giaùo, vaø chuùng toâi daønh moät phaàn cuoán saùch cho caùc Thoâng ñieäp xaõ hoäi cuûa caùc Giaùo Hoaøng, baét ñaàu töø Thoâng ñieäp "Taân söï" cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIII. Giaùo thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo laø söï pheâ bình khoâng maùc xít chuû nghóa tö baûn vaø thò tröôøng töï do, bôûi vì noù töø choái caùc khaùc bieät cuûa söï giaàu coù vaø vieäc khai thaùc boùc loät con ngöôøi, nhöng khoâng khöôùc töø taøi saûn rieâng. Tö töôûng xaõ hoäi coâng giaùo raát quan troïng trong boái caûnh naøy, bôûi vì noù pheâ bình vaø taán coâng chuû nghóa maùc xít cuõng nhö chuû nghóa tö baûn. Ngoaøi ra, noù raát nghi ngôø ñoái vôùi Nhaø nöôùc. Noù tin nôi caùc cô caáu trung gian giöõa Nhaø nöôùc vaø ngöôøi daân, maø Giaùo Hoäi coâng giaùo laø moät thí duï raát quan troïng, nhöng khoâng phaûi laø duy nhaát.
Thaät laø raát hay, yù töôûng gia ñình phaûi töï ñuû treân bình dieän kinh teá, maø khoâng tuøy thuoäc nôi tö baûn. Vì theá ngöôøi ta yeâu caàu taùi phaân chia taøi saûn hôn laø huûy boû taøi saûn. Giaùo Hoäi tin laønh, nhaát laø trong kieåu Myõ, khi töï giôùi thieäu nhö laø toân giaùo cuûa söï cöùu roãi, ñaõ thaêng tieán thò tröôøng vaø ñaõ ñaùnh maát ñi khía caïnh xaõ hoäi.
Hoûi: Khi ñeà caäp tôùi "cuoäc soáng toát ñeïp", hay ñieàu maø chuùng ta caàn coù ñeå soáng haïnh phuùc, giaùo sö ñaõ lieät keâ ra moät danh saùch bao goàm: söùc khoûe, an ninh, söï toân troïng, baûn vò tính, söï hoøa hôïp vôùi thieân nhieân, tình baèng höõu, thuù vui vaø nhöõng ñieàu, maø caùc chính quyeàn ngaøy nay coøn ôû raát xa trong vieäc thaêng tieán caùc giaù trò ñoù. Taïi sao vaäy?
Ñaùp: Vieäc töï do hoùa thò tröôøng vaø caùc ñöôøng loái chính trò cuûa toång thoáng Ronald Reagan vaø cuûa baø Margaret Thatcher ñaõ laøm suy yeáu söï an toaøn cuûa choã laøm vieäc, vaø söï baûo ñaûm raèng moät khi ñaõ ñaït moät tuoåi naøo ñoù, thì ngöôøi ta coù theå döïa vaøo löông höu trí ñeå soáng. OÂng Keynes thì laïi nghó raèng, trong khi caùc xaõ hoäi cuûa chuùng ta ngaøy caøng trôû thaønh giaàu coù hôn, thì con ngöôøi seõ coù nhieàu thôøi giôø hôn daønh cho caùc thuù vui hay caùc sinh hoaït giaûi trí hay caùc lôïi ích khaùc. Thaät ra thì ñieàu naøy ñaõ khoâng xaûy ra. Traùi laïi, ñaõ gia taêng aùp löïc baét con ngöôøi phaûi luoân luoân laøm vieäc vaát vaû hôn, caû khi hoï giaàu hôn tröôùc nhieàu.
Hoûi: Thöa giaùo sö, khi giaùo sö giôùi thieäu lieàu thuoác ñeå ñaùnh baïi chuû nghóa tö baûn, giaùo sö noùi tôùi ñoàng löông toái thieåu, giaûm aùp löïc tieâu thuï vaø kieåm soaùt vieäc quaûng caùo. Giaùo sö coù troâng thaáy caùc kieåu, trong ñoù caùc tö töôûng naøy trôû thaønh cuï theå khoâng?
Ñaùp: Ñieàu naøy thì tuøy theo töøng quoác gia. Ñaõ coù caùc kieåm soaùt treân bình dieän quaûng caùo. Chaúng haïn taïi Anh quoác, khoâng coøn coù theå quaûng caùo thuoác laù treân truyeàn bình nöõa. Baát cöù caùi gì bò coi laø coù haïi cho xaõ hoäi Anh cuûa chuùng toâi ñeàu bò haïn cheá, vaø chuùng toâi nghó raèng coù theå traûi roäng tö töôûng cuûa söï nguy haïi naøy ra cho caùc tieâu thuï quùa ñaùng. Coù moät ñieàu raát nguy haïi, thí duï nhö aên nhieàu quùa khieán cho ngöôøi ta bò maäp phì; caàn phaûi haïn cheá quaûng caùo vaøi loaïi thöïc phaåm, hay baùo ñoäng cho daân chuùng bieát laø chuùng nguy hieåm cho söùc khoûe.
Hoûi: Giaùo sö coù nghó raèng toân giaùo coù nguy cô bieán maát khoûi xaõ hoäi cuûa chuùng ta ngaøy nay hay khoâng?
Ñaùp: Coù raát nhieàu löïc löôïng baøi toân giaùo trong xaõ hoäi taân tieán ngaøy nay. Tröôùc heát laø coù giôùi trí thöùc voâ thaàn, chuû tröông baát khaû ngoä hay khoâng theå bieát ñöôïc caùc söï thaät sieâu nhieân, hoaëc choáng ñoái toân giaùo, ña soá trong theá kyû XX, nhaát laø taïi Anh quoác vaø Hoa Kyø. Coù raát ít nhaø thôø hôn trong caùc thaønh phoá, neàn vaên hoùa thaønh thò khoâng tieáp ñoùn toân giaùo. Nhöng khoâng coù caùi gì trong taát caû nhöõng thöù ñoù daãn ñöa tôùi moät söï suy ñoài khoâng theå traùnh ñöôïc cuûa toân giaùo.
Ngöôøi ta khoâng bieát baàu khí trí thöùc cuûa 50 naêm nöõa seõ nhö theá naøo. Coù theå seõ coù moät söï hoài sinh. Nhöng khoâng caàn phaûi laø ngöôøi ñaïo ñöùc ñeå traân quùy taàm quan troïng cuûa nieàm tin, bôûi vì noù cung caáp cho chuùng ta moät trong ít duïng cuï giuùp kieåm soaùt caùc baûn naêng toài teä nhaát cuûa chuùng ta. Cuõng khoâng caàn phaûi laø tín höõu coâng giaùo môùi coù theå chia seû giaùo thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo, bôûi vì caùc tieàn ñeà cuûa noù khoâng chuyeân bieät thuoäc Kitoâ giaùo, nhöng phaùt xuaát töø quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi.
(Avvenire 28-11-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)