Khoâng coù caùc Giaùo Hoäi Kitoâ
AÂu Chaâu khoâng hieän höõu
Khoâng coù caùc Giaùo Hoäi Kitoâ, AÂu Chaâu khoâng hieän höõu.
Roma (Avvenire 23-11-2012; Vat. 3-12-2012) - Phoûng vaán trieát gia Roger Scruton, ngöôøi Anh.
Keå töø naêm 2008 tôùi nay cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh ñaõ khieán cho cuoäc soáng cuûa moïi daân toäc toaøn theá giôùi phaûi ñieâu ñöùng. Rieâng taïi caùc nöôùc Taây AÂu coù neàn vaên hoùa Kitoâ nhieàu ngöôøi, ñaëc bieät laø caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo, xaùc tín raèng noù cuõng laø cuoäc khuûng hoaûng luaân lyù ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn nöõa. Trong soá caùc ngöôøi xaùc tín ñieàu naøy coù nhieàu trieát gia, chaúng haïn nhö trieát gia Roger Scruton, ngöôøi Anh.
Trieát gia Roger Scruton sinh naêm 1944, coù khuynh höôùng baûo thuû, nhöng laø moät trong caùc trieát gia saùng giaù nhaát cuûa Anh quoác hieän nay. OÂng cuõng laø nhaø vaên vaø ngöôøi saùng taùc nhaïc, taùc giaû cuûa hôn 30 cuoán saùch, trong ñoù coù caùc cuoán nhö "Ngheä thuaät vaø töôûng töôïng" (1974), "Öôùc muoán tính duïc" (1986), "Veû ñeïp cuûa AÂm nhaïc" (1997), "Trieát lyù chính trò: caùc lyù leõ cuûa khuynh höôùng baûo thuû" (2006). OÂng Scruton cuõng vieát nhieàu tieåu thuyeát vaø saùng taùc hai nhaïc kòch.
Trong caùc naêm 1971-1992 trieát gia Roger Scruton ñaõ laø giaùo sö Myõ thuaät taïi ñaïi hoïc Birkbeck Luaân Ñoân. Töø naêm 1992 giaùo sö cuõng daäy taïi ñaïi hoïc Boston, Hoïc vieän ñaàu tö Myõ taïi Washington vaø ñaïi hoïc St. Andrews. Naêm 1982 giaùo sö ñaõ thaønh laäp nguyeät san Salisbury laø nguyeät san chính trò baûo thuû, vaø ñaõ ñieàu khieån suoát 18 naêm. Naêm 1987 giaùo sö cuõng thaønh laäp nhaø in Claridge, vaø thuoäc ban giaùm ñoác Nguyeät san Myõ thuaät Anh. Ñoàng thôøi oâng cuõng laø thaønh vieân UÛy ban coá vaán quoác teá cuûa Trung taâm canh taân AÂu chaâu. Trieát gia Roger Scruton ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu giaûi thöôûng vì nhöõng noã löïc thaønh laäp caùc "ñaïi hoïc haàm truù vaø maïng löôùi ñaïi hoïc" taïi caùc quoác gia Trung AÂu hoài ñoù coøn naèm döôùi söï kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc coäng saûn Lieân Xoâ.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán trieát gia veà ñeà taøi "Caùc xaõ hoäi Taây AÂu naûy sinh töø Kitoâ giaùo". Giaùo sö Scruton ñaõ laø moät trong caùc thuyeát trình vieân cuûa Dieãn ñaøn veà ñeà taøi "Thieân Chuùa", do Döï aùn vaên hoùa cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Italia toå chöùc hoài naêm 2009.
Giaùo sö ñaõ khoâng hieän dieän trong ñaïi hoäi laàn thöù XI, trieäu taäp trong hai ngaøy 30 thaùng 11 vaø muøng 1 thaùng 12 naêm 2012 taïi Trung taâm Villa Aurora ôû Roma. Ñieãn ñaøn coù ñeà taøi laø "Caùc tieán trình toaøn caàu hoùa, cô may ñoái vôùi caùc tín höõu coâng giaùo Italia", nhaèm tìm hieåu thaùch ñoá maø Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ ñöa ra trong Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong Chaân lyù" khi vieát: "Toaøn caàu hoùa laø hieän töôïng bao goàm nhieàu chieàu kích vaø ña trò, ñoøi hoûi ñöôïc tieáp nhaän trong sö khaùc bieät vaø söï hieäp nhaát cuûa taát caû moïi chieàu kích cuûa noù, keå caû chieàu kích thaàn hoïc. Ñieàu naøy seõ cho pheùp soáng vaø höôùng söï toaøn caàu hoùa cuûa nhaân loaïi trong caùc töø töông quan tính, hieäp thoâng vaø chia seû". Tuy nhieân, cuoán saùch giaùo sö môùi cho phaùt haønh töïa ñeà "Giaùo Hoäi cuûa chuùng ta" cuõng laø moät ñoùng goùp cho ñaïi hoäi naøy, maëc duø töø moät vieãn töôïng khoâng coâng giaùo.
Hoûi: Thöa giaùo sö Scruton, trong AÂu chaâu töø theá kyû XVI cho tôùi nay Anh quoác laø quoác gia noåi baät trong caùc tieán trình toaøn caàu hoùa. Nhöng Anh giaùo ñaõ laïi ra khoûi tieán trình naøy, vaø bò taùi löôïng ñònh chieàu kích moät caùch maïnh meõ bôûi caùc thaäp nieân qua, vaø haàu nhö bò ñeø beïp bôûi caùc thay ñoåi. Theo giaùo sö thì taïi sao vaäy? Coù phaûi hình thaùi "Giaùo Hoäi cuûa Nhaø nöôùc" ñaõ caïn kieät nhieäm vuï lòch söû cuûa mình hay khoâng?
Ñaùp: Giaùo Hoäi Anh giaùo dieãn taû moät söï giaøn xeáp lòch söû, moät coá gaéng giaûng hoøa moät quan nieäm noøng coát coâng giaùo cuûa Kitoâ giaùo xaây neàn treân Bí tích Thaùnh Theå, vaø vieäc vaâng phuïc quyeàn bính ñôøi. Quyeàn bính traàn theá aáy ñaõ nuoâi döôõng vaø ñaõ ñöôïc nuoâi döôõng bôûi Nhaø Nöôùc trong caùc theá kyû xaây döïng ñeá quoác Anh; vaø chung quanh Giaùo Hoäi Anh giaùo ñaõ lôùn leân moät neàn vaên hoùa giao thoa vôùi caùc truyeàn thnoáng vaø caùc leã nghi theo kieåu soáng cuûa ngöôøi Anh. Moät Giaùo Hoäi nhö theá laø moät Giaùo Hoäi raát deã bò thöông tích moät caùch khoâng theå traùnh ñöôïc tröôùc söï tuïc hoùa cuûa quyeàn bính traàn theá vaø söï khaúng ñònh moät quan nieäm cuûa traät töï chính trò kieåu chuû nghóa xaõ hoäi töï do. Noù cuõng deã bò thöông toån vì söï suy ñoài cuûa quyeàn toái thöôïng quoác gia vaø laäp tröôøng khoâng chaéc chaén cuûa neàn quaân chuû trong moät thôøi ñaïi bình ñaúng nhö thôøi ñaïi ngaøy nay. Nhöng Giaùo hoäi Anh giaùo vaãn laø moät caùi gì hôn laø moät "Giaùo Hoäi cuûa Nhaø Nöôùc": noù laø moät Giaùo Hoäi coâng giaùo ñöôïc coät buoäc baèng hai sôïi daây vôùi moät neàn vaên hoùa coøn soáng, nhöng cuõng ñang cheát, vaø coøn noùi vôùi taát caû nhöõng ngöôøi chia seû quan ñieåm vôùi noù.
Hoûi: Thöa giaùo sö, trong caùi khoù khaên cuûa Anh giaùo taát caû hay haàu nhö taát caû xem ra ñeàu xoay quanh caùc vaán ñeà luaân lyù ñaïo ñöùc tính duïc, nhö söï roäng môû cho hoân nhaân ñoàng phaùi, hay caùc vaán ñeà töông töï nhö vieäc truyeàn chöùc Giaùm Muïc cho nöõ giôùi. Taïi sao Thaùnh Kinh cuõng nhö Truyeàn Thoáng laïi khoâng theå ñöa ra moät ñieåm töïa chaéc chaên ñoái vôùi caùc vaán ñeà naøy?
Ñaùp: Vaán ñeà ñoù laø moät phaàn cuõng do aûnh höôûng cuûa Hoa Kyø, caùc vaán ñeà veà tính duïc vaø caùc vaán ñeà töông töï ñaõ ñi ñeán choã thoáng trò neàn chính trò cuûa caùc nöôùc noùi tieáng Anh. Caùc Kitoâ höõu bò boù buoäc phaûi ruùt lui vaø tìm caùch leân tieáng trong moïi moâi tröôøng, nôi caùc ngöôøi ñoàng tính hay caùc ngöôøi theo phong traøo nöõ quyeàn ñoøi hoûi caùc quyeàn lôïi cuûa hoï. Söï quan saùt coù tính caùch nhaân chuûng hoïc sô ñaúng hay laø caùc toân giaùo gaén lieàn vôùi caùc nghi thöùc choùng qua, vaø vì theá coi tính duïc thuoäc soá caùc lôïi ích chính, khoâng thay ñoåi söï kieän chính caùc quyeàn bính traàn theá hôn laø caùc quyeàn bính toân giaùo tìm ñònh nghóa ñieàu chuùng ta phaûi tin lieân quan tôùi caùc ñeà taøi naøy.
Hoûi: Cuoán saùch cuûa giaùo sö ñöôïc trình baày nhö laø vieäc ca tuïng gia taøi Anh giaùo: ñieàu ñöôïc hieåu ngaàm laø caàn chòu traän coi noù nhö laø moät "loaïi lòch söû baûo taøng vieän", hay noù coù theå tieáp tuïc laø moät gôïi höùng ñoái vôùi xaõ hoäi Anh quoác?
Ñaùp: Ñaây khoâng phaûi laø moät lòch söû baûo taøng vieän. Trong saùch toâi noùi tôùi moät lòch söû lieân quan tôùi quùa khöù vaø yù nghóa cuûa noù. Giaùo Hoäi Anh giaùo laø moät söï hieäp thoâng soáng ñoäng vaø coøn quan troïng ñoái vôùi raát nhieàu ngöôøi noùi tieáng Anh; vaø trong moät nghóa naøo ñoù noù coøn quan troïng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng tin vaøo söù ñieäp cuûa noù hôn laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi tin. Vì trong ñoù coù söï tieáp noái kinh nghieäm lòch söû cuûa moät quoác gia, heä thoáng tö phaùp raát quan troïng cuûa noù vaø neàn vaên hoùa lôùn lao cuûa noù.
Hoûi: Thöa giaùo sö, giaùo sö bieát roõ neàn vaên hoùa aâu chaâu vaø neàn vaên hoùa cuûa Italia. Coù moät baøi hoïc naøo cuûa Anh quoác hay cuûa Anh giaùo maø caùc Giaùo Hoäi aâu chaâu khaùc coù theå hoïc ñöôïc trong töông quan vôùi caùc tieán trình toaøn caàu hoùa vaø tuïc hoùa hay khoâng?
Ñaùp: Toâi nghó raèng taát caû caùc Giaùo Hoäi AÂu chaâu phaûi chuyeån ñaït söù ñieäp naøy: ñoù laø khoâng coù caùc Giaùo Hoäi Kitoâ, thì ñaïi luïc AÂu chaâu naøy khoâng hieän höõu. Caùc xaõ hoäi cuûa chuùng ta ñaõ ñöôïc taïo döïng neân bôûi caùc Giaùo Hoäi Kitoâ. Treân moïi bình dieän chuùng ñeàu tuøy thuoäc moät maëc khaûi cuûa ñieàu ñaõ ñöôïc caùc Giaùo Hoäi thoâng truyeàn vaø noù ñaõ coù moät chieàu kích bí tích. Khöôùc töø ñieàu naøy coù nghóa laø loaïi boû moïi haøng raøo ñoái vôùi söï maát naêng löïc ñang ñe doïa caû AÂu chaâu nöõa. Khaúng ñònh noù coù nghóa laø baét ñaàu taùi khaùm phaù ra caùc ñieàu chuùng ta phaûi tranh ñaáu vaø phaûi baûo veä cho khoûi söï thoái naùt.
Hoûi: Thöa giaùo sö, ngaøy coøn treû khi giaùo sö theo Anh giaùo, thì caùi gì ñaõ haáp daãn giaùo sö nhaát trong truyeàn thoáng Anh giaùo, vaø caùi gì vaãn coøn haáp daãn giaùo sö ngaøy nay?
Ñaùp: Toâi ñaõ bò haáp daãn nhaát laø bôûi söï toång hôïp cuûa caùc giaù trò luaân lyù ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn vaø cuûa söï hieän dieän tröôùc baøn thôø cuûa moät coäng ñoaøn an bình vôùi chính mình vaø tieáp xuùc vôùi quùa khöù cuûa chính mình. Vaø ñoù cuõng chính laø ñieàu vaãn coøn tieáp tuïc haáp ñaãn toâi ngaøy nay.
(Avvenire 23-11-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)