Giaù Trò Vónh Vieãn Cuûa
Tuyeân Ngoân Nostra Aetate
Dieãn Vaên Cuûa Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh
Coå Voõ Söï Hieäp Nhaát Caùc Kitoâ höõu
Giaù Trò Vónh Vieãn Cuûa Tuyeân Ngoân Nostra Aetate - Dieãn Vaên Cuûa Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh Coå Voõ Söï Hieäp Nhaát Caùc Kitoâ höõu.
Roma (Vat. 9/11/2012) - Trong nhöõng cuoäc thaûo luaän gaàn ñaây veà khaû naêng ñoùn nhaän trôû laïi Huynh Ñoaøn Thaùnh Pio 10 vaøo Giaùo hoäi Coâng Giaùo Roma ñaõ naûy sinh moät vaøi vaán naïn, khoâng chæ lieân quan ñeán ngöôøi Do Thaùi, veà taàm quan troïng vaø giaù trò cuûa Tuyeân Ngoân veà lieân laïc cuûa Giaùo Hoäi vôùi caùc Toân Giaùo ngoaøi Kitoâ Giaùo - Nostra Aetate (soá 4). Ngöôøi Do thaùi lo ngaïi raèng, ngang qua moät loaït haønh ñoäng taùi hieäp thoâng cuûa moät soá linh muïc vaø tín höõu voán coù theo khuynh höôùng baøi Do thaùi giaùo vaø töø choái tuyeân ngoân veà Nostra Aetate, Giaùo hoäi Coâng Giaùo coù theå ñöông ñaàu vôùi moät höôùng ñi môùi trong vieäc ñoái thoaïi vôùi Do thaùi giaùo hay ít nhaát ñieàu naøy cuõng cho thaáy raèng ñoái vôùi Giaùo hoäi Coâng Giaùo taàm quan troïng cuûa Tuyeân Ngoân naøy chæ laø töông ñoái. Veà phaàn mình, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñoâi luùc ñaõ noùi raèng Coâng Ñoàng Vaticano II ñaõ ñöa ra moät söï phaân bieät veà caùc baûn vaên cuûa mình, moät söï phaân bieät giöõa Hieán Cheá, Saéc Leänh vaø Tuyeân Ngoân, vaø raèng Nostra Aetate chæ laø moät Tuyeân Ngoân vaø coù moät taàm quan troïng thöù yeáu vaø tính caùch baét buoäc cuûa noù coù theå ñöôïc caân nhaéc trong moái lieân heä vôùi caùc baûn vaên khaùc.
Tröôùc vaán ñeà naøy, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ uûy thaùc cho toâi trình baøy vaán naïn naøy trong moät caùch thöùc cuï theå: Nostra Aetate khoâng heà bò ñaët laïi bôûi Huaán quyeàn cuûa Giaùo Hoäi, nhö chính Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ minh chöùng trong caùc baøi noùi chuyeän, caùc baøi vieát vaø caùc cöû chæ cuûa ngaøi khi gaëp gôõ ngöôøi Do Thaùi. Moät söï xích laïi gaàn hôn vôùi Huynh ñoaøn Thaùnh Pio khoâng coù nghóa laø chaáp nhaän vaø uûng hoä laäp tröôøng cuûa hoï. Chaéc chaén raèng veà hình thöùc, chuùng ta coù theå ñöa ra moät söï phaân bieät giöõa caùc baûn vaên khaùc nhau cuûa Coâng Ñoàng; tuy nhieân, xeùt veà maët noäi dung thì chuùng laø moät theå thoáng nhaát khoâng theå taùch rôøi hay khoâng theå ñoái choïi nhau.
Do ñoù, Nostra Aetate khoâng theå ñöôïc xem nhö moät thieân theå ñoäc laäp, rôi tröïc tieáp töø trôøi xuoáng vaø khoâng coù söï lieân heä naøo vôùi caùc baûn vaên khaùc cuûa Coâng Ñoàng. Vì theá, khôûi ñaàu trieàu ñaïi Giaùo Hoaøng cuûa mình, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc 16 ñaõ xoùa tan moïi nghi vaán baèng caùch ñoàng yù hoaøn toaøn vôùi Coâng Ñoàng vaø caùc taøi lieäu cuûa Coâng Ñoàng trong moät caùi nhìn thoáng nhaát. Khi trình baøy veà moät phöông phaùp chuù giaûi caùc baûn vaên cuûa Coâng Ñoàng, ngaøi ñaõ dieãn taû roõ quan ñieåm naøy trong baøi noùi chuyeän noåi tieáng cuûa mình tröôùc Giaùo Trieàu Roma trong dòp möøng leã Giaùng Sinh naêm 2005.
Nostra Aetate ñöôïc xem laø "taøi lieäu neàn taûng" vaø laø "Magna charta" (taøi lieäu quan troïng) trong cuoäc ñoái thoaïi giöõa Giaùo hoäi Coâng Giaùo Roâma vaø Do thaùi giaùo. Tuyeân ngoân naøy baét ñaàu vôùi vieäc phaûn tænh veà maàu nhieäm vaø söù vuï cuûa Giaùo hoäi trong lòch söû cöùu ñoä vaø cuõng nhaéc nhôù veà moái daây hieäp thoâng saâu saéc noái keát daân cuûa Taân Öôùc vôùi con chaùu Abraham. Tuyeân ngoân naøy noùi roõ veà thaùi ñoä caàn phaûi traùnh khi ñoái xöû vôùi ngöôøi Do thaùi, ñoù laø thaùi ñoä khinh khi, haï giaù vaø xuùc phaïm. Hôn nöõa, Tuyeân ngoân naøy cuõng minh nhieân nhaán maïnh veà nguoàn goác Do thaùi cuûa Kitoâ giaùo vaø ñaõ noã löïc ñeå ñaùnh ñoå nhöõng keát aùn daønh cho ngöôøi Do thaùi dieãn ra ôû nhieàu nôi trong nhieàu theá kyû qua. Veà phaàn mình, ngöôøi Do thaùi ñaëc bieät ñaùnh giaù cao noã löïc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ngang qua taøi lieäu naøy ñaõ choáng laïi moïi hình thöùc baøi Do Thaùi. Do ñoù, hoï tieáp tuïc ñöôïc an uûi vaø hi voïng veà khaû naêng Giaùo hoäi Coâng giaùo seõ laø moät ñoàng minh ñaùng tin caäy trong traän chieán choáng laïi phong traøo baøi Do thaùi voán chöa theå loaïi tröø trong theá giôùi hoâm nay.
Nhöõng chaát lieäu hình thaønh neân baûn döï thaûo cuûa tuyeân ngoân Nostra Aetate coù theå ñöôïc toång keát ôû ba ñieåm sau: moät söï phaûn tænh veà löông taâm Kitoâ giaùo sau thaûm hoïa Holocaust, söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc Kinh Thaùnh cho ñeán Coâng Ñoàng Vaticano II vaø cuoái cuøng laø söï thaønh laäp nhaø nöôùc Israel vaøo naêm 1948. Trong boái caûnh Kitoâ giaùo, thì nhöõng haäu quaû maø con ngöôøi phaûi ñoái dieän trong thaûm hoïa Holocaust chính laø yeáu toá quyeát ñònh thuùc ñaåy Giaùo hoäi soaïn thaûo baûn vaên naøy. Moät yeáu toá khaùc ñoùng vai troø khoâng nhoû lieân quan ñeán yeáu toá chính trò vaø thöïc tieãn ñoù laø söï ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc Israel. Sau khi nhaø nöôùc naøy ñöôïc thaønh laäp, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñaõ coù theå hieän dieän ôû Ñaát Thaùnh vaø ñaõ thi haønh ñôøi soáng muïc vuï cuûa mình trong moät ñaát nöôùc voán ñöôïc xem laø quoác gia cuûa Do thaùi Giaùo. Khi xem xeùt ñeán nhöõng nguyeân lyù thaàn hoïc ñöôïc tìm thaáy trong Nostra Aetate nhö laø moät caáu truùc neàn taûng chuùng ta caàn löu yù raèng, trong nhöõng nghieân cöùu Kinh thaùnh tröôùc Coâng Ñoàng, hình aûnh cuûa Ñöùc Gieâsu Nadaret ñaõ baét ñaàu ñöôïc xem xeùt nhieàu hôn trong boái caûnh cuûa Do thaùi giaùo trong thôøi ñoù. Do ñoù, Taân Öôùc ñaõ ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh cuûa caùc truyeàn thoáng cuûa Do thaùi vaø Ñöùc Gieâsu ñöôïc xem laø moät ngöôøi Do thaùi trong thôøi ñaïi cuûa Ngaøi vaø tuaân theo nhöõng truyeàn thoáng naøy.
Khi phaûn tænh veà nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc taøi lieäu Coâng Ñoàng Vaticano II, chuùng ta khoâng e ngaïi ñeå xaùc nhaän raèng Nostra Aetate laø moät taøi lieäu quan troïng giöõa caùc taøi lieäu naøy vaø noù ñoùng goùp moät phaàn quan troïng vaø ñöa ra moät ñònh höôùng neàn taûng cho Giaùo hoäi Coâng Giaùo sau coâng ñoàng. Söï toân troïng daønh cho ngöôøi Do Thaùi ñöôïc dieãn taû trong Tuyeân Ngoân naøy ñaõ giuùp hai beân chuyeån töø thaùi ñoä nghi kî laãn nhau trong nhieàu theá kyû sang thaùi ñoä sang thaùi ñoä hôïp taùc, hai beân ñaõ trôû thaønh ñoái taùc ñaùng tin caäy cuûa nhau vaø thaäm chí laø thaønh nhöõng ngöôøi baïn thaân ñeå coù theå cuøng nhau ñoái dieän vôùi nhöõng khuûng hoaûng vaø vöôït qua nhöõng xung ñoät trong moät caùch theá tích cöïc.
Trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi Do thaùi giaùo, khôûi ñaàu trieàu ñaïi Giaùo Hoaøng cuûa mình, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc ñaõ nhaán maïnh raèng, theo böôùc chaân ngöôøi tieàm nhieäm, ngaøi khoâng chæ öôùc mong phaùt trieån maø coøn taêng cöôøng moái lieân heä vôùi nhöõng ngöôøi Do thaùi. Ñieàu naøy thì khoâng theå nghi ngôø vì nhöõng noã löïc cuûa Ñöùc Gioan Phaolo II trong vieäc ñoái thoaïi giöõa Coâng Giaùo vaø Do thaùi thì ñöôïc ñaûm baûo vaø ñöôïc xaây döïng treân UÛy Ban Giaùo Lyù Ñöùc Tin do hoàng Y Ratzinger laøm boä tröôûng. Vôùi tö caùch laø moät nhaø nghieân cöùu Kinh Thaùnh, ngang qua vieäc nghieân cöùu Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc, hoàng Y Ratzinger ñaõ xaây döïng nhöõng moái töông quan thaém thieát vôùi ngöôøi Do thaùi; vaø ngaøi cuõng ñaõ taêng cöôøng caùc moái töông quan caù nhaân vôùi ngöôøi Do thaùi trong thôøi gian ngaøi ôû Roma. Quan ñieåm neàn taûng thaàn hoïc cuûa Ratzinger döïa treân nieàm xaùc tín cho raèng Kinh thaùnh chæ coù theå ñöôïc hieåu moät caùch ñích thöïc khi xem noù laø cuoán saùch duy nhaát; vaø do ñoù, "concordia testamentorum" (söï hoaø hôïp giöõa caùc baûn vaên Kinh Thaùnh) laø moät moät yeáu toá thieát yeáu ñeå giaûi thích ñuùng ñaén söù ñieäp Kinh thaùnh veà cöùu ñoä.
Trong aùnh saùng cuûa nhöõng nieàm xaùc tín naøy, ta khoâng laáy laøm ngaïc nhieân khi Ñöùc Thaùnh Cha gaùnh vaùc söù maïng hoøa giaûi ñaõ ñöôïc baét ñaàu bôûi vò tieàn nhieäm cuûa mình trong coâng cuoäc ñoái thoaïi giöõa Coâng giaùo vaø Do thaùi. Ngaøi khoâng chæ göûi ñeán vò Tröôûng Hoäi Ñöôøng Do thaùi giaùo ôû Roma trong laø thö ñaàu tieân trong trieàu ñaïi cuûa ngaøi maø coøn taùi xaùc nhaän ñieàu naøy trong cuoäc gaëp gôõ ñaàu tieân vôùi vò uûy vieân cuûa ngöôøi Do thaùi vaøo ngaøy 9 thaùng 7 naêm 2005. Giaùo hoäi Coâng giaùo ñang böôùc nhöõng böôùc ñi vöõng chaéc döïa treân nhöõng nguyeân lyù ñöôïc thieát laäp bôûi Nostra Aetate; vaø tieáp böôùc vò tieàn nhieäm cuûa mình, Ñöùc Thaùnh Cha chaén chaén seõ tieáp tuïc cuoäc ñoái thoaïi naøy.
Nguyeãn Minh Trieäu sj
(Radio Vatican)