Moät vaøi kyû nieäm veà
Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II
Moät vaøi kyû nieäm veà Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II.
Roma (Avvenire 25-04-2012; Vat. 4-09-2012) - Phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Georges Cottier, doøng Ña Minh, nguyeân thaàn hoïc gia Phuû Giaùo Hoaøng.
Ngaøy 11 thaùng 10 naêm 2012 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI seõ chuû söï thaùnh leã khai maïc Naêm Ñöùc Tin. Ñaây cuõng laø ñòp kyû nieäm 50 naêm khai maïc Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II vaø 20 naêm coâng boá Saùch Giaùo Lyù cuûa Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Georges Cottier, 90 tuoåi ngöôøi Thuïy Só, thuoäc doøng Ña Minh, nguyeân thaàn hoïc gia Phuû Giaùo Hoaøng.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, hoài khai môû Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II Ñöùc Hoàng Y ñaõ laø moät linh muïc treû, maø Ñöùc Cha Charles Provencheøres choïn nhö thaàn hoïc gia rieâng theo ngöôøi tham döï Coâng Ñoàng trong khoùa hoïp thöù hai. Ñöùc Hoàng Y ñaõ coù kyû nieäm naøo veà vieäc Ñöùc Roncali ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng?
Ñaùp: Thaønh thaät maø noùi, toâi ñaõ ngaïc nhieân vaø hôi bò ñaûo loän moät chuùt veà vieäc löïa choïn moät vò Hoàng Y giaø nua nhö theá laøm Giaùo Hoaøng. Vaøi moâi tröôøng ñoái khaùng ñaõ khoâng ñaùnh giaù cao Ñöùc Roncali trong caùc naêm ngöôøi laøm söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Paris. Nhöng quùy vò coù thaáy ngöôøi ta deã laàm laãn chöøng naøo khoâng! Nhöng ngay töø dieãn vaên ñaàu cuûa ngöôøi toâi ñaõ nghó "Moät kyû nguyeân môùi ñaõ baét ñaàu vôùi con ngöôøi naøy", vaø toâi ñaõ nghó tôùi caùc maàm gioáng cuûa caùc naêm tröôùc khi baét ñaàu Coâng Ñoàng Chung. Nhaát laø ngöôøi ta hít thôû baàu khí öôùc mong coù caùc thay ñoåi, ñaëc bieät laø giöõa caùc thaàn hoïc gia khoâng Roma.
Nhö laø tu só Ña Minh toâi ñaõ chuaån bò töø laâu tröôùc, tìm caùch traû lôøi cho caùc öôùc mong maø toâi nghe noùi tôùi. Vieäc ñaøo taïo cuûa toâi ñaõ gaén lieàn toâi vôùi caùc Tieåu Ñeä Chuùa Gieâsu, moät caùch ñaëc bieät vôùi linh muïc Jacques Loew, cuõng doøng Ña Minh vaø laø linh muc thôï taïi beán caûng Marseilles. Cha laø moät tu só ñöôïc quùy troïng bôûi caû moät ngöôøi raát nghieâm khaéc nhö Ñöùc Hoàng Y Alfredo Ottoviani. Vôùi cha, trong moät caên nhaø vaùn treân nuùi Alpes, chuùng toâi ñaõ cuøng vieát baûn thaûo cuûa moät cuoán saùch noùi veà caùc thaùch ñoá maø Coâng Ñoàng seõ phaûi tieáp nhaän. Vaø theo toâi cuoán saùch naøy ngaøy nay vaãn coøn thôøi söï vaø ñaõ coù moät söï thaønh coâng kín ñaùo. Noù coù töïa ñeà laø "Naêng ñoäng cuûa ñöùc tin vaø söï khoâng tin".
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, Ñöùc Hoàng Y coù kyû nieäm gì veà uûy ban chuaån bò vaø khoùa hoïp thöù nhaát cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II khoâng?
Ñaùp: Toâi nhôù raèng toâi ñaõ bò aán töôïng maïnh bôûi söï kieän hai thaàn hoïc gia Congar vaø De Lubac ñöôïc chæ ñònh laøm thaønh vieân cuûa uûy ban thaàn hoïc. Coâng Ñoàng Chung ñaõ coù theå töï giôùi thieäu nhö laø moät cô may raát lôùn cho Giaùo Hoäi, nhöng khoâng ai bieát noù seõ phaùt trieån ra sao. Cuõng ñaõ coù nguy cô di chuyeån trong moät chaân trôøi thu heïp. Ñöùc cha De Provencheøres coù trong tay taát caû caùc löôïc ñoà thaàn hoïc cuûa caùc ñaïi hoïc giaùo hoaøng Roma. Nhöng raát tieác chuùng laø caùc löôïc ñoà coå ñieån, khoâng bieát tôùi nhieàu vaán ñeà môùi meû raát ñöôïc thaûo luaän trong Giaùo Hoäi thôøi ñoù. Toâi nhôù laø toâi ñaõ thaûo luaän vôùi Ñöùc Hoàng Y Charles Journet veà vaên baûn lieân quan tôùi söï Maïc Khaûi, vaø chuùng toâi ñeàu coù caûm töôûng laø noù thieáu hôi thôû. Toâi nghieân cöùu taát caû chaát lieäu aáy, keå caû caùc nhaän xeùt dó nhieân laø vieát baèng tieáng Latinh.
Hoûi: Ñoù laø tình trang cuûa thaùng 10 naêm 1962 xa xöa aáy, nhöng roài Coâng Ñoàng ñöôïc khai thoâng, nhôø "cuoäc noåi loaïn" cuûa caùc Giaùm Muïc khoâng chaáp nhaän caùc löôïc ñoà do Giaùo Trieàu Roma doïn saün, coù ñuùng vaäy khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Vaâng, thaät ñuùng nhö theá. Nhôø phaûn öùng cuûa nhieàu Giaùm Muïc Bæ, Phaùp, vaø Ñöùc, vaø ñaëc bieät laø cuûa Ñöùc Hoàng Y Achile Lieùnart, söï aùp ñaët cuûa Giaùo Trieàu Roma muoán boû phieáu caùc danh saùch doïn saün trong vieäc choïn thaønh vieân cuûa caùc uûy ban ñaõ bò caùc nghò phuï khöôùc töø. Caùc Giaùm Muïc yeâu caàu ñeå cho caùc vò coù thôøi gian laøm quen vôùi nhau tröôùc vaø hieåu bieát nhau hôn. Lôøi yeâu caàu ñöôïc chaáp nhaän. Vaø ñieàu naøy ñaõ ñaû thoâng caùc söï vieäc. Hoài ñoù ñaõ coù raát nhieàu caám ñoaùn giöõa caùc Giaùm Muïc. Caû Ñöùc Cha De Provencheøres laø moät ngöôøi thöïc söï cuûa Thieân Chuùa, cuõng ñaõ bò Giaùo Trieàu Roma can thieäp vì moät cuoán giaùo lyù coâng giaùo Phaùp. Raát nhieàu vaên baûn ñöôïc soaïn tröôùc ñaõ bò gaït ra ngoaøi leà, vaø nhö theá ñaõ laø ñieàu toát hôn, trong khi Coâng Ñoàng chuù troïng vaøo moät soá ñeà taøi noøng coát ñoái vôùi Giaùo Hoäi.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y ñaõ tham döï vieäc soaïn thaûo moät taøi lieäu ñaõ gaây tranh luaän soâi noåi ñoù laø tuyeân ngoân "Dignitatis Humanae" Nhaân phaåm con ngöôøi. Taïi sao vieäc soaïn thaûo laïi ñaõ vaát vaû nhö vaäy thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Ñaây ñaõ laø moät vaên kieän bò choáng ñoái nhaát cuûa Coâng Ñoàng. Nhöng noù ñaõ ñöôïc ñaïi ña soá caùc nghò phuï chaáp nhaän, maëc duø coù söï choáng ñoái quyeát lieät cuûa Ñöùc Cha Marcel Lefeøvre. Toâi phaûi coâng nhaän raèng vaøo thôøi ñoù Ñöùc Cha khoâng xem ra laø moät vò laõnh ñaïo: ngöôøi hoaït ñoäng döôùi boùng cuûa Ñöùc Cha Luigi Carli, Giaùm Muïc Segni, moät vò Giaùm Muïc tranh luaän raát haêng haùi vaø choáng laïi tính caùch giaùm muïc ñoaøn. Toâi nhôù laø Ñöùc Cha Carli noùi moät thöù tieáng latinh raát laø hay ñeïp, vaø ñoàng ñieäu vôùi Ñöùc Hoàng Y Ottaviani laø ngöôøi minh xaùc tö töôûng cuûa ngöôøi, nhöng sau cuøng Ñöùc Cha khoâng choáng laïi Ñöùc Giaùo Hoaøng. Vò ñaõ naém giöõ vai troø chìa khoùa trong vieäc soaïn thaûo taøi lieäu "Dignitatis Humanae" laø linh muïc John Courtney Murray, ngöôøi Myõ, doøng Teân. Vì ñeán töø moät nöôùc trong ñoù tín höõu coâng giaùo chæ laø thieåu soá so vôùi caùc tín höõu tin laønh, neân cha laø ngöôøi thích hôïp hôn ñeå giaûi thích ñeà taøi töï do toân giaùo. Caùc Giaùm Muïc Hoa Kyø ñaõ chöùng minh raèng töï do khoâng phaûi laø moät vuõ khí choáng laïi toân giaùo, trong khi ngöôøi aâu chaâu chuùng ta ñaõ luoân luoân coù moâ thöùc cuûa Kitoâ giaùo nhö laø quoác giaùo. Toâi nhôù laø cha Jean Danielou ñaõ yeâu caàu toâi vieát vaøi baøi ñaêng treân nguyeât san "Nghieân cöùu" cuûa caùc cha doøng Teân Phaùp veà vaán ñeà hoùc buùa gaây tranh caõi naøy giöõa caùc Nghi Phuï Coâng Ñoàng.
Hoûi: AÛnh höôûng ñang leân cuûa Ñöùc Hoàng Y Journet lieân quan tôùi tuyeân ngoân naøy ñaõ thöïc söï ñaùng keå, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Ñöùc Hoàng Y Journet ñaõ raát uûng hoä taøi lieäu naøy vaø thaûo luaän raát nhieàu vôùi trieát gia Jacques Maritain, vaø caû hai ñeàu ñoàng coù cuøng quan ñieåm veà vaán ñeà naøy. Raát may laø nhôø Ñöùc Hoàng Y Journet môùi ñöôïc thaêng Hoàng Y maø toâi ñaõ thaùp tuøng trong tö caùch laø chuyeân vieân trong khoùa hoïp thöù tö, maø Coâng Ñoàng ñaõ hieåu raèng söï thaät chaéc chaén coù caùc quyeàn cuûa noù, nhöng con ngöôøi, moãi baûn vò con ngöôøi coøn coù caùc quyeàn neàn taûng hôn nöõa: chính con ngöôøi kieám tìm chaân lyù vaø coù boån phaän phaûi chaáp nhaän chaân lyù khi tìm ra noù. Nhöng noù laø moät boån phaän tröôùc maét Thieân Chuùa, chöù khoâng phaûi tröôùc maët nhaø nöôùc. Ñöùc Hoàng Y Journet ñaõ ñöa ra caùc giaûi thích quan troïng veà taát caû nhöõng ñieàu naøy. Ñöùc Hoàng Y ñaõ noåi tieáng laø moät chuyeân gia lôùn veà thaàn hoïc cuûa thaùnh Toma, moät thaàn hoïc gia coå ñieån. Söï kieän ngöôøi uûng hoä taøi lieäu naøy ñaõ cho pheùp nhieàu Giaùm Muïc baûo thuû yeân taâm vaø chaáp nhaän vaên baûn chung keát.
Hoûi: Trong soá caùc thaàn hoïc gia teân tuoåi thôøi Coâng Ñoàng ñaâu ñaõ laø caùc cuoäc gaëp gôõ gaây aán töôïng nhaát ñoái vôùi Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Chaéc chaén laø söï chaêm chæ cuûa cha Yves Marie Congar, nhöng quan nieäm thaàn hoïc vaø giaùo hoäi hoïc cuûa ngöôøi khaùc vôùi quan nieäm cuûa cha Jean Danielou ñaõ ñaùnh ñoäng toâi raát nhieàu. Chaúng haïn nhö toâi ñaõ raát bò aán töôïng khi thaáy cha Geùrard Philips, ngöôøi Bæ, vaát vaû soaïn caùc baûn thaûo vaø löôïc ñoà cuûa taøi lieäu Lumen Gentium. Theá roài coøn coù trí thoâng minh vaø tính cuoàng nhieät nhö nuùi löûa cuûa cha Karl Rahner, maø theo toâi ngay töø hoài ñoù ñaõ manh nha coù vaøi chæ trích ñoái vôùi Giaùo Hoäi, vaø caùc chæ trích naøy seõ trôû thaønh cuï theå thôøi haäu coâng ñoàng. Theá roài toâi coøn giöõ moät kyû nieäm raát ñeïp veà cha Giuseppe Dossetti. Toâi nhaän thaáy nôi cha moät taâm hoàn raát thieâng lieâng, vì cha ñaõ coù kinh nghieäm ñoái vôùi Quoác hoäi laäp hieán Italia. Nhöng chuùng toâi raát hieåu nhau.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, coù moät taøi lieäu khaùc chaéc chaén coøn ghi khaéc trong tim Ñöùc Hoàng Y ñoù laø tuyeân ngoân "Nostra Aetate". Do lôøi yeâu caàu cuûa cha Yves Congar, naêm 1966 Ñöùc Hoàng Y seõ vieát moät cuoán chuû giaûi taøi lieäu naøy. Noù ñaõ coù yù nghóa naøo ñoái vôùi Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Ñoái vôùi toâi ñoù ñaõ laø moät trong caùc trang ñeïp nhaát cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II. Toâi ñaõ say meâ nghieân cöùu caùc toân giaùo khoâng Kitoâ. Theá roài taøi lieäu naøy naûy sinh töø moät tröïc giaùc lôùn, töø cuoäc gaëp gôõ cuûa Ñöùc Gioan XXIII vôùi söû gia Phaùp goác do thaùi Jules Isaac. Moät trong nhöõng ngöôøi coå voõ vaø hoaït ñoäng ngaàm beân döôùi laø Ñöùc Cha Provencheøres, vì trieát gia Jules Isaac soáng trong giaùo phaän cuûa ngöôøi. Ñaây laø moät cuoäc tieáp kieán seõ ñaùnh daáu moät khuùc reõ thaàn hoïc: OÂng Isaac trình leân Ñöùc Gioan XXIII moät taøi lieäu caùc tìm kieám oâng ñaõ hoaøn thaønh trong caùc naêm sau ñeä nhò theá chieán, veà caùc goác reã cuûa khuynh höôùng baøi do thaùi; vôùi hy voïng laø caùc taøi lieäu ñoù coù theå thuùc ñaåy Coâng Ñoàng töông lai thay ñoåi thaùi ñoä cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi Do thaùi giaùo. Cuoäc gaëp gôõ ñoù ñaõ laø moät khôûi ñaàu môùi ñoái vôùi caùc lieän heä giöõa caùc tín höõu do thaùi vaø caùc tín höõu Kitoâ, seõ ñöôïc ñoùng aán bôûi vieäc coâng boá tuyeân ngoân "Nostra Aetate" veà caùc lieân laïc vôùi caùc toân giaùo khoâng Kitoâ.
Hoûi: Taøi lieäu naøy cuõng ñaõ gaëp raát nhieàu vaát vaû trong vieäc soaïn thaûo, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Vaâng, quûa ñuùng nhö vaäy. Ngöôøi ta chieán ñaáu vôùi töøng töø moät. Vaên baûn thöù nhaát noùi raèng "Giaùo Hoäi "leân aùn vaø than phieàn" veà moïi hình thöùc baøi do thaùi. Sau cuøng thì töø "leân aùn" seõ bieán maát khoûi tuyeân ngoân chung keát. Coâng Ñoàng ñaõ ñi ñeán vieäc giaøn xeáp naøy ñeå khoâng gaây khoù chòu cho caùc Giaùo Hoäi nhoû vuøng Trung Ñoâng, vì theo hoï, vieäc coâng khai leân aùn khuynh höôùng baøi Do thaùi coù nghóa laø ngaám ngaàm thöøa nhaän nöôùc Israel. Toâi nhôù söï ñaéng cay cuûa caùc vò nhö Maritain, Congar vaø Journet, vì ñaõ khoâng ñi tôùi moät söï keát aùn roõ raøng hôn. Nhöng chaéc chaén ñoù ñaõ laø moät thaønh coâng ñoái vôùi nhöõng ngöôi chuû tröông ñoái thoaïi vôùi Do thaùi giaùo, ñöùng ñaàu laø Ñöùc Hoàng Y Agostino Bea. Tuyeân ngoân Nostra Aetate ñaõ laø vieân ñaù ñaàu tieân trong cuoäc ñoái thoaïi lieân toân, vaø neáu khoâng coù taøi lieäu naøy thì ñaõ khoâng coù bieán coá lieân toân caàu nguyeän cho hoøa bình taïi Assisi hoài naêm 1986.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y ñaõ luoân luoân chuû tröông raèng tinh thaàn lôùn lao cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II ñaõ coù vò ñaïo dieãn chính laø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI. Ñöùc Hoàng Y coù theå cho bieát lyù do taïi sao khoâng?
Ñaùp: Toâi tin raèng nhaát laø bôûi vì cung caùch Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ höôùng daãn caùc cuoäc hoïp. Ñaõ khoâng coù ai trong nhöõng nghò phuï baûo thuû cuõng nhö canh taân ñaõ coù theå cho thaáy caùc cöû chæ thieân vò nôi Phaoloâ VI. Theá roài coøn coù söï löïa choïn cuûa Ñöùc Phaoloâ VI trong vieäc laøm laéng dòu caùc cuoäc thaûo luaän soâi noåi nhaát, chaúng haïn nhö lieân quan tôùi giaùm muïc ñoaøn vaø quyeàn toái thöôïng cuûa ngai toøa Pheâroâ. Vôùi taøi lieäu noåi tieáng Nota Praevia maø Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ ban haønh vaø coáng hieán moät söï giaûi thích coù uy tín vaû ñuùng ñaén nhaát lieân quan tôùi ñeà taøi ñöôïc thaûo luaän. Toâi tin raèng ngöôøi ñaõ daïy cho taát caû caùc Nghò Phuï yù thöùc veà moät giaùm muïc ñoaøn soáng ñoäng baéng caùch tröïc giaùc tröôùc caùc vò khaùc raèng Coâng Ñoàng khoâng phaûi laø moät cuoäc hoïp quoác hoäi.
(Avvenire 25-4-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)