Chuyeán vieáng thaêm Coäng hoøa Trung Phi
cuûa Ñöùc Hoàng Y Fernando Filoni
Toång Tröôûng Boä Truyeàn Giaùo
Chuyeán vieáng thaêm Coäng hoøa Trung Phi cuûa Ñöùc Hoàng Y Fernando Filoni, Toång Tröôûng Boä Truyeàn Giaùo.
Roma (Fides 24.26-7-2012; RG 28-7-2012) - Phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Fernando Filoni, Toång Tröôøng Boä Truyeàn Giaùo.
Trong caùc ngaøy töø 19 ñeán 26 thaùng 7 naêm 2012 Ñöùc Hoàng Y Fernando Filoni, Toång Tröôûng Boä Truyeàn Giaùo, ñaõ vieáng thaêm Coäng Hoøa Trung Phi.
Chuùa Nhaät 22 thaùng 7 naêm 2012, Ñöùc Hoàng Y Filoni ñaõ chuû söï Thaùnh Leã phong chöùc cho 4 taân Giaùm Muïc: Ñöùc Cha Dieudonneù Nzapalainga, Toång Giaùm Muïc Bangui, Ñöùc Cha Nestor-Deùsireù Nongo Aziabgia, Giaùm Muïc Bossaangoa, Ñöùc Cha Dennis Abgenyadzi, Giaùm Muïc Berbeùrati vaø Ñöùc Cha Cyr-Nestor Yapaupa, Giaùm Muïc Phuï taù Alindao.
Hoâm sau ngaøy 23 thaùng 7 naêm 2012 trong buoåi gaëp gôõ caùc Giaùm Muïc taïi toaø Söù Thaàn Toøa Thaùnh trong thuû ñoâ Bangui, Ñöùc Hoàng Y Toång Tröôûng Boä Truyeàn Giaùo ñaõ xin caùc Giaùm Muïc Trung Phi trôû thaønh nhöõng ngöôøi coå voõ hieäp nhaát, tình huynh ñeä vaø hieäp thoâng giöõa moïi thaønh phaàn daân Chuùa. Ngaøi cuõng löu yù caùc Giaùm Muïc Trung Phi veà söï caàn thieát phaûi canh taân chöông trình muïc vuï ôn goïi, vieäc huaán luyeän caùc giaùo daân, laø nhöõng ngöôøi raát caàn thuû ñaéc moät neàn ñaøo taïo Kitoâ vöõng chaéc vaø thaám nhuaàn caùc giaù trò Phuùc AÂm.
Ngaøy cuoái cuøng trong chuyeán vieáng thaêm, hoâm 25 thaùng 7 naêm 2012, Ñöùc Hoàng Y ñaõ gaëp gôõ caùc Beà Treân Thöôïng Caáp, caùc tu só nam nöõ Trung Phi taïi giaùo xöù Chuùa Cöùu Theá ôû thuû ñoâ Bangui. Ngaøi toû loøng tri aân vì phaàn ñoùng goùp cuûa caùc tu só nam nöõ vaøo coâng cuoäc rao giaûng Tin Möøng cuûa Giaùo Hoäi trong caùc hoaït ñoäng muïc vuï giaùo xöù cuõng nhö trong laõnh vöïc y teá vaø hoïc ñöôøng.
Ñöùc Hoàng Y Filoni noùi: "Xuyeân qua söï hieän dieän naêng ñoäng, anh chò em ñaõ mang laïi söï trôï giuùp quyù giaù vaø caàn thieát cho hoaït ñoäng truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi, ñoàng thôøi bieåu döông baûn tính saâu xa cuûa ôn goïi Kitoâ. Cuøng vôùi anh chò em toâi muoán daâng lôøi caûm taï Thieân Chuùa vì coâng cuoäc khai sinh ñôøi thaùnh hieán treân vuøng ñaát Trung Phi naøy. Ñöôïc khôûi söï vaøo naêm 1894, coâng trình rao giaûng Tin Möøng 55 naêm sau ñaõ troâng thaáy xuaát hieän nhöõng ôn goïi nöõ giôùi baûn xöù ñaàu tieân. Keå töø ñoù, nhöõng boâng hoa ôn goïi khoâng ngöøng tieáp tuïc nôû roä vaø taêng maõi cho ñeán ngaøy hoâm nay".
Tieáp tuïc baøi noùi chuyeän vôùi caùc tu só nam nöõ Trung Phi, Ñöùc Hoàng Y Filoni nhaán maïnh raèng: "Trong moät theá giôùi khoâng ngöøng bieán ñoåi vaø coù nhöõng daáu hieäu ñoâi khi traùi ngöôïc nhau, ngöôøi ta coù khuynh höôùng loaïi boû Thieân Chuùa ra khoûi nhöõng choïn löïa neàn taûng nhaát, caùc tu só nam nöõ cuõng coù nguy cô ñaùnh maát caên tính rieâng cuûa mình. Vì theá, thaät laø khaån caáp khi caùc ngöôøi thaùnh hieán trôû veà vôùi nguoàn coäi laø Ñöùc Kitoâ ñeå taùi khôûi haønh töø Ñöùc Kitoâ vaø giaêng buoàm ra khôi thaû löôùi".
Trung Phi roäng gaàn 623 ngaøn caây soá vuoâng coù khoaûng 4 trieäu daân, 60% theo Kitoâ giaùo, 30% thôø vaät linh vaø 9% theo Hoài giaùo. Ngöôøi daân Trung Phi goàm nhieàu boä laïc khaùc nhau nhöng ñeàu thuoäc hai nhoùm chuûng toäc chính laø Bantu vaø Sudanese.
Vuøng ñaát naøy ñaõ coù ngöôøi ôû töø caùc thôøi raát xa xöa. Caùc veát tích khaûo coå chöùng minh cho thaáy ñaõ coù caùc neàn vaên hoùa coå xöa tröôùc caû Ñeá quoác Ai Caäp. Nhieàu vöông quoác vaø ñeá quoác ñaõ noái tieáp nhau cai trò vuøng ñaát naøy nhö ñeá quoác Kanem-Bornu, ñeá quoác Ouaddai, ñeá quoác Banguirmi. Caùc nhoùm thuoäc chuûng toäc Fur soáng raûi raùc cung quanh hoà Cioad vaø doïc sng Nil Thöôïng. Sau naøy caùc Sultan A Raäp thoáng trò vaø coi toaøn vuøng cuûa chuûng toäc Ubangi nhö laø vuøng ñaát cung caáp noä leä, maø hoï chuyeân chôû vaø baùn laïi trong vuøng Baéc Phi chaâu, qua sa maïc Sahara, nhaát laø taïi chôï noâ leä Cairo. Trong caùc theá kyû XVIII-XIX caùc laøn soùng di cö ñöa nhieàu chuûng toäc khaùc ñeán soáng taïi Trung Phi nhö Zande, Banda, vaø Baya-Mandjia.
Naêm 1875 Sultan cuûa Sudan laø Rabih az-Zubayr cai trò vuøng Oubangui Thöôïng bao goàm caû coäng hoøa Trung Phi hieän nay. Tieáp ñeán vaøo naêm 1885 ngöôøi Phaùp vaø ngöôøi Bæ ñeán vuøng naøy vaø bieán noù trôû thaønh thuoäc ñòa cuûa hoï töø naêm 1903 ñeán 1960, laø naêm Trung Phi ñöôïc ñoäc laäp.
Trong caùc naêm 1962 tôùi 1993 Coäng hoøa Trung Phi do caùc chính quyeàn quaân ñoäi ñoäc taøi cai trò. Sau khi thaéng ñoái thuû laø Abel Goumba, oâng David Dacko leân naém quyeàn vaø theo cheá ñoä ñoäc ñaûng. Nhöng naêm 1965 ñaïi taù Jean Bedel Bokassa ñaûo chaùnh laät ñoå oâng Dacko. Neàn kinh teá suy suïp döôùi thôøi toång thoáng Dacko ngaøy caøng toài teä hôn. Naêm 1972 toång thoáng Bokassa tuyeân boá mình seõ laø toång thoáng maõn ñôøi, vaø naêm 1976 oâng töï phong laøm hoaøng ñeá Bokassa I cuûa Trung Phi. Chính quyeàn Phaùp uûng hoä oâng vì muoán duy trì caùc lôïi loäc cuûa mình laø coù ñöôïc vuøng ñaát saên baén daõ thuù gaàn vôùi Sudan vaø mua quaëng moû Uranium cuûa Trung Phi. Naêm 1979 lôïi duïng chuyeán vieáng thaêm Libia cuûa hoaøng ñeá Bokassa I, chính quyeàn Phaùp ñaûo chaùnh ñöa oâng Dacko leân naém quyeàn. Nhöng naêm 1981 töôùng Andreù Kolingba ñaûo chaùnh laät ñoå oâng Dacko vaø thaønh laäp Hoäi ñoàng quaân nhaân cai trò Trung Phi. Naêm 1986 oâng Kolingba thay ñoåi hieán phaùp, thaønh laäp ñaûng "Taäp hôïp daân chuû Trung Phi", toå chöùc baàu cöû quoác hoäi nhöng loaïi tröø söï tham döï cuûa hai ñaûng ñoái laäp ño caùc oâng Abel Goumba vaø Ange Feùlix Patasseù laõnh ñaïo.
Trong cuoâc baàu cöû naêm 1993 oâng Ange Felix Patasseù thaéng cöû toång thoáng, vaø naêm 1999 oâng thaéng cöû nhieäm kyø hai. Naêm 2001 sau vuï ñaûo chaùnh huït, töôùng Toång tö leänh Abel Abrou vaø töôùng N'Djadder Bedaya bò aùm saùt, vaø caùc toaùn quaân trung thaønh vôùi oâng Patasseù ñaõ coù caùc haønh ñoäng baïo löïc choáng laïi daân chuùng, ñoát nhaø cöôùp cuûa vaø aùm saùt nhieàu chính khaùch ñoài laäp. Naêm 2003 lôïi duïng dòp toång thoáng Patasseù ñi ra ngoaïi quoác, töôùng Francois Bozizeù ñaõ ñaûo chaùnh vaø leân naém quyeàn.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Fernando Filoni veà chuyeán vieáng thaêm naøy.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, xin Ñöùc Hoàng Y cho bieát vaøi caûm töôûng cuûa Ñöùc Hoàng Y veà chuyeán vieáng thaêm Trung Phi trong tuaàn vöøa qua.
Ñaùp: Giaùo Hoäi coâng giaùo Trung Phi laø moät Giaùo Hoäi ñang phaûi soáng trong tình traïng khoå ñau, vì ñaõ thieáu tôùi 4 Giaùm Muïc. Vaø Boä Truyeàn Giaùo ñaõ lo lieäu cho Giaùo Hoäi coù theâm boán chuû chaên maø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ chæ ñònh môùi ñaây. Vì theá söï hieän dieän cuûa toâi chính laø ñeå taán phong caùc taân Giaùm Muïc. Söï tham döï cuûa taát caû moïi taàng lôùp daân Chuùa, cuûa taát caû caùc Giaùm Muïc Trung Phi cuõng nhö cuûa taát caû caùc linh muïc vaø raát nhieàu giaùo daân, bao goàm caû toång thoáng, thuû töôùng vaø caùc vieân chöùc cao caáp khaùc, ñaõ laø nhöõng giôø phuùt ñöôïc chôø ñôïi töø laâu, vaø ñaõ ñem laïi nieàn vui vaø nieàm hy voïng cho toaøn coäng ñoaøn Giaùo Hoäi cuûa ñaát nöôùc naøy, cuûa Coäng hoøa Trung Phi.
Chung quanh bieán coá chính naøy laø caùc cuoäc gaêp gôõ khaùc trong chuyeân vieáng thaêm muïc vuï cuûa toâi taïi Coäng Hoøa Trung Phi, baét ñaàu vôùi cuoäc gaëp gôõ caùc vò giaùo sö, caùc vò ñaøo taïo vaø caùc ñaïi chuûng sinh taïi ñaïi chuûng vieän, maø chuùng toâi ñang toå chöùc laïi cô caáu ñaøo taïo. Toâi cuõng ñaõ gaëp gôõ caùc anh chò em giaùo daân; xem ra hoï raát saün saøng vaø öôùc mong troâng thaáy moät chöông môùi môû ra cho Giaùo Hoäi ñòa phöông. Toâi cuõng ñaõ gaëp caùc Giaùm Muïc vaø noùi chuyeän chung vôùi caùc vò, cuõng nhö trao ñoåi vôùi töøng vò. Vaø sau ñoù dó nhieân laø toâi cuõng gaëp caùc linh muïc, tu só nam nöõ. Toâi nghó ñaây ñaõ laø cuoäc gaëp gôõ maø haøng giaùo só tu só ñaõ chôø ñôïi, moät cuoäc vieáng thaêm traøn ñaày hy voïng vaø töông lai. Noù ñaõ khieán cho hoï raát phaán khôûi vaø ñaõ cho pheùp ñeà caäp tôùi nhieàu vaán ñeà vaø phaân tích caùc vaán ñeà ñaëc bieät gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån cuûa Giaùo Hoäi truyeàn giaùo ñòa phöông. Vaø toâi tin laø Giaùo Hoäi Trung Phi ñöôïc môøi goïi tham döï vaøo taát caû caùc khía caïnh cuûa söï phaùt trieån truyeàn giaùo.
Hoûi: Chính quyeàn Coäng hoøa Trung Phi ñaõ tieáp ñoùn Ñöùc Hoàng Y ra sao?
Ñaùp: Tröôùc heát toâi ñaõ hoäi kieán vôùi toång thoáng Coäng Hoøa Trung Phi, roài vôùi thuû töôùng chính phuû. Toång thoáng ñaõ khoâng ngaàn ngaïi baày toû loøng bieát ôn ñoái vôùi coâng taùc truyeàn giaùo cuûa caùc thöøa sai, caùc linh muïc vaø tu só nam nöõ. Ñaëc bieät oâng raát nhaäy caûm ñoái vôùi vaán ñeà giaùo duïc: 50% caùc tröôøng hoïc toaøn nöôùc, ñaëc bieät laø caùc tröôøng tieåu hoïc vaø trung hoïc laø do caùc giaùo xöù ñaûm traùch vaø ñieàu khieån. OÂng cuõng nhaäy caûm ñoái vôùi vaán ñeà söùc khoûe. Caùc traïm phaùt thuoác vaø vaøi nhaø thöông cuûa Giaùo Hoäi hoaït ñoäng raát toát vaø höõu hieäu, khieán cho raát nhieàu ngöôøi daân ñöôïc nhôø vaø toång thoáng ñaõ baày toû söï haøi loøng, bieát ôn vaø khích leä. Vaø dó nhieân laø Giaùo Hoäi seõ tieáp tuïc laøm nhöõng gì coù theå, vaø laøm toát hôn nöõa ñeå phuïc vuï daân nöôùc Trung Phi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y Toång tröôûng Boä Truyeàn Giaùo, Ñöùc Hoàng Y ñaõ coù kinh nghieäm naøo ñoái vôùi thöïc taïi baùc aùi cuûa Giaùo Hoäi Trung Phi?
Ñaùp: Taïi Coâng hoøa Trung Phi, caùc sinh hoaït baùc aùi hieän nay voâ cuøng quan troïng vaø caàn thieát. Coù nhieàu ngheøo tuùng laém. Nhöng beân caïnh söï ngheøo tuùng, coøn coù nhieàu baàn cuøng, chaéng haïn nhö nhieàu beänh nhaân Sida, cuõng nhö nhieàu caên beänh ñòa phöông gaén lieån vôùi moâi tröôøng nhieät ñôùi. Theá roài dó nhieân, coøn coù taát caû coâng vieäc trôï giuùp caùc treû em: coù nhieàu treû em ngheøo, bò boû rôi; coù nhieàu caëp vôï choàng vì ngheøo quùa neân khoâng theå nuoâi daäy vaø chu caáp cho con caùi mình. Toâi ñaõ thaêm vaøi trung taâm moà coâi. Caùc trung taâm naøy thaät laø caùc oác ñaûo nhoû, trong ñoù caùc treû em ñöôïc cô may coù moät gia ñình. Coù nhöõng ngöôøi chaêm nom, saên soùc caùc em, vaø hoï troâng nhôø vaøo tình baùc aùi lieân ñôùi vaø söï trôï giuùp cuûa moïi ngöôøi. Toâi tìm thaáy nôi caùc em söï naâng ñôõ cho chuyeán vieáng thaêm cuûa toâi. Toâi thaáy raèng vieäc baùc aùi maø chuùng ta laøm khoâng phaûi laø ñoái vôùi caùc em, cho baèng loøng trìu meán maø caùc em daønh cho söï tieáp ñoùn chuùng toâi, noù laø moät moùn quøa cho taát caû chuùng ta, ñoái vôùi bieát bao nhieâu aân nhaân thöôøng laø voâ danh, khoâng ai bieát tôùi, nhöng hoï vaãn tieáp tuïc trôï giuùp caùc coâng trình tuyeät ñoái khoâng theå khoâng coù naøy. Neáu khoâng coù caùc aân nhaân vaø caùc coâng taùc trôï giuùp naøy, thì caùc em seõ khoâng theå soáng ñöôïc.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, trong thaùng 7 naøy Ñöùc Hoàng Y ñaõ soáng chìm ngaäp trong thöïc taïi cuûa Giaùo Hoäi taïi Phi chaâu vôùi chuyeán vieâng thaêm hoài ñaàu thaùng 7 taïi Coäng hoøa daân chuû Congo vaø giôø ñaây laø Coäng hoøa Trung Phi. Coù caùc ñieåm chung giöõa hai chuyeán vieáng thaêm hay khoâng?
Ñaùp: Vaâng, coù caùc ñieåm gaëp gôõ giöõa hai chuyeán vieáng thaêm. Tröôùc heát laø söï kieän caû hai Giaùo Hoäi ñeàu ñang phaùt trieån vaø lôùn leân. Toâi ñaõ giaûi thích cho hoï hieåu raèng caùch ñaây 50 naêm, khi khai môû Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II, Giaùo Hoäi taïi Phi chaâu ñaõ ñöôïc ñaïi dieän bôûi ña soá caùc thöøa sai töø Taây phöông sang truyeàn giaùo beân Phi chaâu. Ngaøy nay, chuùng ta thaáy raèng moät caùch cuï theå, coù tôùi 90% caùc Giaùm Muïc vaø linh muïc laø ngöôøi ñòa phöông. Nhö theá Giaùo Hoäi Phi chaâu ñaõ thay ñoåi boä maët trong 50 naêm qua. Vaø Giaùo Hoäi tieáp tuïc ñaàu tö taát caû taøi nguyeân cuûa mình, nhaát laø trong vieäc ñaøo taïo toân giaùo, luaân lyù, tinh thaàn, nhöng song song cuõng coù vieäc giaùo duïc, keå caû cho laõnh vöc söùc khoûe, vôùi bieát bao nhieâu coâng taùc baùc aùi. Trong caû hai nöôùc toâi ñaõ troâng thaáy coù söï daán thaân raát quaûng ñaïi. Dó nhieân ñöùng tröôùc caùc nhu caàu meânh moâng chuùng ta ñöôïc môøi goïi laøm nhieàu hôn nöõa; nhöng ñaây laø moät daán thaân khoâng chæ lieân quan tôùi Giaùo Hoäi, maø coøn lieân quan tôùi toaøn xaõ hoäi, caàn löu taâm tôùi thieän ích cuûa ñaïi luïc naøy. Nhö Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi trong toâng huaán haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Phi chaâu kyø II, ñaây laø moät ñaïi luïc coù bieát bao hy voïng, maø chuùng ta phaûi tìm caùch bieán thaønh cuï theå vaø höõu hình trong raát nhieàu nhu caàu khaùc nhau cuûa noù.
(Fides 24.26-7-2012; RG 28-7-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)