Hieän tình chính trò xaõ hoäi
vaø toân giaùo taïi Nigeria
Hieän tình chính trò xaõ hoäi vaø toân giaùo taïi Nigeria.
Nigeria (SD 1-8-2012; Vat 9-8-2012) - Phoûng vaán Ñöùc Cha Matthew Hassan Kukah, Giaùm Muïc Sokoto.
Ngaøy 6 thaùng 8 naêm 2012 moät toaùn ngöôøi vuõ trang ñaõ ñoät nhaäp nhaø thôø cuûa coäng ñoaøn "Cuoäc soáng Thaùnh kinh saâu xa hôn" taïi Otite, bang Kogi, vaø baén loaïn xaï vaøo tín höõu ñang tuï taäp nhau caàu nguyeân, khieán cho 15 phuï nöõ vaø 10 ñaøn oâng bò cheát.
Ñaõ khoâng coù nhoùm naøo nhaän laø taùc giaû cuoäc thaûm saùt, nhöng ñaây laø kieåu toå chöùc Boko Haram khuûng boá caùc tín höõu kitoâ trong caùc naêm qua. Trong buoåi phoûng vaán daønh cho chöông trình tieáng Anh ñaøi Vaticaêng sau ñoù Ñöùc Cha Ignatius A. Kaigama Toång Giaùm Muïc Jos, ñaõ maïnh meõ leân aùn caùc nhoùm hoài cuoàng tín vaø goïi vuï taán coâng laø "voâ hoài giaùo". Ngaøi noùi raèng ñieàu quan troïng laø caùc kitoâ höõu vaø tín höõu hoài thöôøng soáng chung trong hoøa bình vôùi nhau. Ñöùc Cha Kaigama cuõng keâu goïi coäng ñoàng quoác teá can thieäp ñeå chaám döùt caùc haønh ñoäng baïo löïc naøy.
Hai möôi boán giôø sau ñoù caùc toaùn voõ trang laïi taán coâng ñeàn thôø hoài giaùo chính taïi Okene trong cuøng bang Kogi, khieán cho boán ngöôøi bò thieät maïng, keå caû hai lính canh gaùc ñeàn thôø. Ñöùc Cha John Olorunfemi Onaiyekan, Toång Giaùm Muïc Jos, ñaõ maïnh meõ leân aùn vuï khuûng boá naøy vaø noùi raèng moïi ngöôøi caàn bieát roõ ñaây laø haønh ñoäng cuûa caùc nhoùm toäi phaïm, maø ngöôøi daân Nigeria chuùng ta taát caû, tín höõu kitoâ cuõng nhö tín höõu hoài, phaûi cuøng nhau ñoái phoù.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Ñöùc Cha Matthew HassanKukah, Giaùm Muïc Sokoto, veà hieän tình chính trò xaõ hoäi vaø toân giaùo taïi Nigeria.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, xin Ñöùc Cha giuùp thính giaû hieåu boái caûnh Nigeria hôn moät chuùt, vöôït ngoaøi nhöng gì maø giôùi truyeàn thoâng töôøng thuaät.
Ñaùp: Coù nhieáu ngöôøi thích coù caùc caâu traû lôøi nhanh ñeå hieåu boái caûnh vaø giaûi thích tình hình taïi Nigeria. Sau khi Nigeria ñöôïc ñoäc laäp quaân ñoäi ñaõ naém quyeàn, khoâng ñeå cho caùc chính trò gia cai trò vaø thaønh laäp neàn daân chuû trong nöôùc. Moät vaán ñeà lôùn khaùc nöõa cuûa Nigeria laø caùc moû daàu hoûa, taïo ra caùc xung khaéc giöõa nhöõng ngöôøi muoán kieåm soaùt caùc taøi nguyeân naøy vaø taïo lôïi nhuaän cho hoï.
Hoûi: Giôùi baùo chí thöôøng trình baày tình hình Nigeria nhö laø moät cuoäc xung ñoät toân giaùo. Ñöùc Cha coù yù kieán gì khoâng?
Ñaùp: Ñaây laø ñieàu quan troïng caàn phaûi hieåu roõ: caùc vaán ñeà cuûa Nigeria, treân heát laø baïo löïc kinh hoaøng, khoâng dính daùng gì tôùi toân giaùo. Vaán ñeà ôû ñaây laø vieäc quaûn trò yeáu keùm caùc taøi nguyeân cuûa quoác gia, vaø söï baát löïc cuûa chính quyeàn trong vieäc kieåm soaùt tình hình. Moãi moät cuoäc khuûng hoaûng taïi Nigeria ñeàu bò gaén lieàn vôùi caùc toân giaùo, nhöng chuùng toâi ñaõ khoâng bao giôø coù cuoäc khuûng hoaûng toân giaùo hay baát cöù cuoäc khuûng hoaûng naøo khieán cho tín höõu kitoâ vaø tín höõu hoài ñaùnh nhau vì lyù do toân giaùo. Lyù do thaät naèm ñaøng sau cuoäc khuûng hoaûng naøy laø lyù do chính trò vaø kinh teá. Vì theá trình baày caùc vaán ñeà ngaøy nay nhö laø cuoäc xung ñoät toân giaùo laø khoâng ñuùng.
Hoûi: Vaäy thì tình traïng baïo löïc naøy ñaõ baét ñaàu khi naøo? Vaø caùi gì ñaõ khieán cho noù buøng noå, thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Thaät laø moät sai laàm, khi nghó raéng ñaây laø moät caùi gì ñaõ chæ baét ñaàu töø vaøi naêm nay. Ñieàu chuùng ta ñang chöùng kieán laø vieäc bieåu loä söï thoái naùt cuûa ñaát nöôùc Nigeria. Tröôùc khi coù phong traøo Boko Haram thì chuùng toâi ñaõ coù moät hieän töôïng töông töï trong vuøng Niger Delta. Vaø tröôùc ñoù nöõa thì chuùng toâi ñaõ chòu cuøng caûnh baïo löïc trong vuøng Taây Nam vaø caûnh naøy ñaõ theo chuùng toâi trong suoát hai möôi naêm qua. Coù ñuùng thaät laø kieåu baïo löïc vaø boái caûnh thay ñoåi. Noùi cho cuøng, chuùng toâi ñaõ soáng döôùi cheá ñoä quaân phieät trong thôøi gian raát laâu, vaø haäu quûa laø chuùng toâi phaûi soáng trong baïo löïc cuøng vôùi lòch söû cuûa naïn gian tham hoái loä taïi Nigeria. Vaø theo toâi nghó neáu söï vieäc khoâng thay ñoåi vaø neáu chính quyeàn vaø caùc cô caáu daân söï tieáp tuïc vôùi vieäc quaûn lyù sai traùi caùc taøi nguyeân quoác gia, thì ho seõ khoâng coù quyeàn bính luaân lyù ñeå tröøng phaït caùc tay toäi phaïm. Baïn coù theå chaám döùt tình traïng naøy hoâm nay vaø ngaøy mai, nhöng noù seõ laïi xuaát hieän taïi moät nôi khaùc. Nhö theá sau cuøng söï khaùc bieät seõ chæ laø vaán ñeà thôøi gian vaø ñòa lyù thoâi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, löïc löôïng Boko Haram xem ra laø moät yeáu toá môùi nguy hieåm cho cuoäc soáng cuûa Nigeria. Ñöùc cha nghó gì veà hieän töôïng naøy?
Ñaùp: Boko Haram laø moät hieän töôïng môùi vaø ngoaïi lai. Noù khoâng dính daùng gì tôùi toân giaùo, tôùi tín höõu kitoâ vaø tín höõu Hoài. Söï kieän noù taán coâng caùc nhaø thôø vôùi baïo löïc ngoaïi thöôøng khieán cho giôùi truyeàn thoâng keát luaän raèng noù choáng laïi caùc kitoâ höõu, nhöng ñieàu naøy khoâng ñuùng. Vì noù cuõng gieát caû phuï nöõ vaø treû em hoài nöõa. Noù goàm nhöõng tay toäi phaïm taán coâng caùc nhaø thôù, caùc trung taâm truyeàn thoâng, caùc traïm caûnh saùt, chôï buùa. Chuùng khoâng phaân bieät gì heát... Chính quyeàn phaûi kieåm soaùt vaø chaën ñöùng baïo löïc cuûa toå chöùc naøy. Chuùng toâi caàn söï can thieäp maïnh meõ ñeå chaën ñöùng caùc tay khuûng boá phaù hoaïi naøy.
Khoâng choái caõi laø toå chöùc Boko Haram ñaõ quaûng caùo nhö theá vaø ñang duøng ngoân ngöõ toân giaùo. Nhöng chæ duøng töø ngöõ toân giaùo khoâng khieán cho tính caùch toäi phaïm cuûa noù trôû thaønh toân giaùo trong baát cöù nghóa naøo. Thaät ra, chuùng ñaõ taán coâng caùc giôùi laõnh ñaïo hoài vaø caùc cô caáu hoài vaø saùt haïi haøng ngaøn ngöôøi hoài, nhieàu hôn laø saùt haïi caùc kitoâ höõu raát nhieàu, neáu chuùng ta coù theå duøng kieåu noùi naøy. Trong ña soá caùc tröôøng hôïp khi caùc nhaø thôø bò taán coâng, thì cuõng coù nhieàu ngöôøi hoài vaø thöôøng daân bò cheát. Ñieàu quan troïng ñoái vôùi chuùng ta laø hieåu raèng khuynh höôùng toân giaùo cöïc ñoan, cho duø laø ôû trong Kitoâ giaùo hay Hoài giaùo, ñeàu gaây ra caùc naïn nhaân trong chính mình, tröôùc khi lan ra ngoaøi.
Hoûi: Haønh ñoäng baïo löïc naøy coù taïo ra chia reõ trong xaõ hoäi hay khoâng. Noù coù taïo ra öôùc muoán baùo thuø nhau hay khoâng thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Ñieàu taïo ra chia reõ ñoù laø phaûn öùng chaäm chaïp vaø söï baát löïc cuûa caùc cô quan an ninh trong vieäc keát thuùc caùc ñieàu tra vaø ñöa caùc thuû phaïm ra toøa. Ñaây laø ñieàu taïo ra caûm töôûng baát löïc vaø daãn ñöa ngöôøi daân tôùi moät neàn vaên hoùa töï veä nhö moät löïa choïn. Neáu chính quyeàn haønh ñoäng moät caùch cöông quyeát, thì ngöôøi ta seõ hoïc ñöôïc baøi hoïc chöù.
Hoûi: Coù ai ñöôïc lôïi nhuaän töø cuoäc khuûng hoaûng naøy khoâng thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Tuyeät ñoái laø coù roài. Caùc keû ñôõ ñaàu ôû ñòa phöông vaø caùc keû leøo laùi tieán trình ñang thu ñöôïc caùc moùn tieàn keách xuø töø haûi ngoaïi vaø vaøi nöôùc A raäp. Thaät laø ñieàu quan troïng, khi nhaán maïnh raèng ngaøy töø thaäp nieân 1960 ngöôøi Hoài A raäp ñaõ taøi trôï cho caùc noã löïc cuûa ngöôøi Hoài loâi keùo ngöôøi khaùc theo ñaïo döôùi döï aùn Dawah. Ñaïi taù Gheddafi ñaõ laø moät nhaø taøi trôï lôùn vaø nuoâi aûo töôûng raèng trong moät caùch theá naøo ñoù Nigeria laø ñieåm chieán thuaät toát nhaát cho vieäc cuûng coá söï thoáng trò cuûa Hoài giaùo taïi Phi chaâu.
Treân bình dieän cuûa caùc cô quan an ninh taïi Nigeria hoï "beùo maäp" laø nhôø ñoù. Ñaây ñaõ laø tröôøng hôïp ngay töø thôøi coù cuoâc khuûng hoaûng Niger Delta, noù ñaõ ñöôïc giaûi quyeát vôùi moät ñoáng tieàn. Chæ noäi trong caùc naêm ñoù khoâng thoâi chính quyeàn lieân bang boû ra ngaân khoaûn 3.000 tyû naira cho an ninh. Soá tieàn naøy baèng ngaân saùch quoác gia caùch ñaây hai naêm. Vaâng, nhö theá cuoäc khuûng hoaûng naøy trôû thaønh "veù aên", vaø noù thaät nguy hieåm cho chuùng toâi.
Hoûi: Theá thöa Ñöùc Cha, coù ñöôøng ra naøo khoâng vaø ñoù laø caùi gì?
Ñaùp: Ñoâi khi, loái ra khoâng phaûi laø söï löïa choïn toát nhaát, neáu caùc löïa choïn khoâng ñöôïc caân nhaéc kyõ löôõng. Trong ngaén haïn, toâi nghó chính quyeàn lieân bang phaûi boû rôi tö töôûng veà moät giaûi phaùp quaân ñoäi, baèng caùch baét ñaàu trieät thoaùi binh só khoûi caùc ñöôøng phoá. Giôùi chính trò phaûi ñöôïc khích leä tìm ra moät giaûi phaùp cho ñieàu roõ raøng laø vaán ñeà chính trò, chöù khoâng phaûi laø vaán ñeà toân giaùo. Caùc vò laõnh ñaïo coäng ñoaøn khoâng nhaát thieát phaûi laø caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo, hoï phaûi ñöôïc khích leä laõnh laáy traùch nhieäm cuûa mình, baèng caùch ñöa ra caùc saùng kieán laøm cho caùc coäng ñoaøn xích laïi gaàn nhau.
Neáu ñieàu naøy xaûy ra, thì coù theå xaây döïng söï tin töôûng cuûa daân chuùng, bôûi vì seõ khoâng bao giôø laø moät giaûi phaùp quaân ñoäi, khi söï hieän dieän cuûa hoï chæ vinh danh baïo löïc. Töø töø hoï trôû thaønh moät ñaïo binh xaâm laêng vaø aûnh höôûng cuûa hoï seõ daàn daàn taøn luïi. Sau cuøng, chính quyeàn lieân bang phaûi baét tay vaøo vieäc phuïc hoài vaø taùi thieát caùc dinh thöï bò taøn phaù. Ñieàu naøy seõ taïo ra söï tin töôûng vaø giaûm thieåu caùc caûm töôûng bò töôùc ñoaït vaø noãi cay ñaéng chaát chöùa trong loøng ngöôøi daân.
Hoûi: Cuoäc soáng thöôøng ngaøy trong giaùo phaän cuûa Ñöùc Cha vaø cuoäc soáng cuûa caùc tín höõu ra sao trong boái caûnh baïo löïc naøy?
Ñaùp: Xem ra laø ñieàu laï, nhöng giaùo phaän Sokoto raát laø yeân tónh. Ñaõ khoâng coù tai naïn naøo xaûy ra cho chuùng toâi. Toâi ñaõ khích leä daân chuùng tænh thöùc ñeà phoøng, nhöng chuùng toâi ñaõ quyeát ñònh khoâng thay ñoåi loái soáng, khoâng thay ñoåi thôøi bieåu thaùnh leã vaø caùc buoåi caàu nguyeän vì sôï haõi. Toâi ñaõ noùi vôùi tín höõu raèng töø sôï haõi khoâng coù trong töø vöïng cuûa baát cöù kitoâ höõu naøo. Vaø nhö theá chuùng toâi ñaõ tieáp tuïc caùc boån phaän vaø cuoäc soáng cuûa chuùng toâi.
Hoûi: Ñöùc Cha coù caûm thaáy söï soáng cuûa Ñöùc Cha laâm nguy khoâng?
Ñaùp: Toâi ñaõ khoâng bao giôø coù caûm töôûng sôï haõi, bôûi vì toâi tin raèng moãi ngaøy hay baát cöù choã naøo cuõng ñeàu laø ngaøy hay laø choã toát ñeå cheát caû. Khoâng coù phaàn ñaát naøo cuûa theá giôùi naøy laø coâ laäp vôùi caùc ñe doïa choáng laïi söï soáng. Ñoái vôùi chuùng toâi ôû ñaây coù theå laø baïo löïc cuûa toå chöùc Boko Haram, nhöng vaøi nôi khaùc taïi Hoa Kyø laø baõo toá, ñoái vôùi vaøi phaàn khaùc nöõa treân theá giôùi coù theå laø naïn soùng thaàn Tsunami vv... Nhö theá, cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø ôû trong tay Thieân Chuùa, chöù khoâng phaûi trong söï an ninh cuûa loaøi ngöôøi.
Hoûi: Ñöùc Cha Kaigama ñaõ toá caùo söï vaéng boùng cuûa nhaø nöôùc trong tình hình naøy, vieäc thieáu söï che chôû cuûa quaân ñoäi ñoái vôùi daân chuùng vaø caùc laøng maïc bò taán coâng moät caùch coù heä thoáng bôûi caùc nhoùm baïo löïc. Ñöùc Cha coù ñoàng yù nhö theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng Ñöùc Cha Kaigama coù lyù, nhöng nhö toâi ñaõ noùi, coù leõ trong moät vaøi tình traïng coù quùa nhieàu söï hieän dieän cuûa nhaø nöôùc vôùi caùc duïng cuï baïo löïc cuûa noù. Ñieàu naøy khieán cho daân chuùng lo laéng, nhöng noùi chung thì Ñöùc Cha Kaigama coù lyù.
Hoûi: Theo Ñöùc Cha thì ai laø ngöôøi coù traùch nhieäm thaät söï ñoái vôùi tình hình hieän nay cuûa Nigeria?
Ñaùp: Neáu toâi hay ai ñoù maø bieát ñöôïc ñieàu naøy, thì chuùng toâi ñaõ khoâng ôû ñaây.
(SD 1-8-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)