Vai troø cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo
giöõa loøng xaõ hoäi Cuba
Vai troø cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo giöõa loøng xaõ hoäi Cuba.
Cuba (Avvenire 18-3-2012) -Phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Jaime Ortega, Toång Giaùm Muïc La Habana.
Thöù saùu 23 thaùng 3 naêm 2012 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI seõ leân ñöôøng coâng du Meâhicoâ sau ñoù ngaøy 26 thaùng 3 naêm 2012 ngaøi seõ vieáng thaêm Cuba. Ñaây laø laàn thöù hai moät vò Giaùo Hoaøng ñeán vieáng thaêm daân nöôùc Cuba. Chuyeán vieáng thaêm ñaàu tieân do Ñöùc Gioan Phaoloâ II thöïc hieän hoài naêm 1998 ñaõ môû ra giai ñoaïn môùi khieán cho töông quan giöõa nhaø nöôùc vaø Giaùo Hoäi bôùt caêng thaúng hôn. Ñaùp laïi lôøi môøi goïi cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II Giaùo Hoäi Cuba ñaõ daán thaân thaêng tieán moät neàn vaên hoùa ñoái thoaïi vaø hoøa giaûi. Tuy nhieân baàu khí xaõ hoäi Cuba vaãn caêng thaúng. Trong caùc ngaøy 18 ñeán 20 thaùng 3 naêm 2003 chuû tòch Fidel Castro ra leänh baét giam 75 ngöôøi baát ñoàng chính kieán vôùi nhaø nöôùc goàm caùc thi só, nhaø baùo, vaên só, trí thöùc pheâ bình nhaø nöôùc. Qua moät vuï xöû aùn sô saøi chính quyeàn ñaõ ñöa ra caùc baûn aùn naëng neà khieán cho dö luaän theá giôùi phaãn noä.
Thaùng 7 naêm 2006 vì ñau yeáu chuû tòch Fidel Castro taïm nhöôøng quyeàn cho em laø oâng Raul Castro. Ngaøy 20 thaùng 2 naêm 2008 Ñöùc Hoàng Y Tarcisio Bertona Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh ñeán thaêm Cuba vaø trao cho chuû tòch Fidel Castro moât böùc thö keâu goïi hoøa giaûi. Ngaøy hoâm sau oâng Fidel Castro tuyeân boá chính thöùc töø chöùc ñeå cho em laøm chuû tòch nöôùc.
So saùnh vôùi tình hình caùch ñaây 14 naêm, Giaùo Hoäi coâng giaùo Cuba ñaõ coù nhieàu tieán trieån lôùn. Soá linh muïc töø 200 leân ñeán 360 vò. Beân caïnh ñoù Giaùo Hoäi coù 1,000 tu só nam nöõ. Nhaân löïc cuûa Giaùo Hoäi baûo ñaûm caùc sinh hoaït cuûa 600 giaùo xöù trong 8 giaùo phaän vaø 3 toång giaùo phaän. Ngoaøi ra Giaùo Hoäi cuõng ñieàu khieån 12 trung taâm ñaøo taïo vaø 27 trung taâm baùc aùi xaõ hoäi. Giaùo Hoäi hieän dieän nhieàu hôn trong cuoäc soáng xaõ hoäi vôùi caùc sinh hoaït in aán vaø caùc trung taâm thaûo luaän, trong ñoù coù trung taâm vaên hoùa Felix Varela. Caùc tuaàn leã xaõ hoäi do Giaùo Hoäi toå chöùc roäng môû cho taát caû moïi ngöôøi vôùi muïc ñích coáng hieán khoâng gian cho moïi trình baày thaûo luaän, gaëp gôõ trao ñoåi caùc vaán ñeà lieân quan tôùi moïi laõnh vöïc cuoäc soáng xaõ hoäi Cuba.
Giaùo Hoäi muoán thay ñoåi caùi luaän lyù cuûa söï ñuïng ñoä baèng thöù luaän lyù cuûa söï gaëp gôõ, ñoái thoaïi, toân troïng, khoan nhöôïng vaø chung soáng. Trong caùc naêm qua töø caû hai phía nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi daân söï naûy sinh caùc nhoùm coù tinh thaàn caûi tieán vaø töø töø tröôûng thaønh, chaáp nhaän ñoái thoaïi. Trong khi caùc nhoùm thuû cöïu cöùng nhaéc ñoái nghòch vôùi moïi thay ñoåi tìm caùch caûn trôû hoï, thì caùc caûi toå kinh teá vaø kieåu laõnh ñaïo thöïc teá cuûa oâng Raul Castro khích leä hoï vaø khieán cho phe chuû tröông roäng môû lôùn maïnh. Moät trong caùc daáu chæ cuûa söï thay ñoåi ñoù laø söï kieän chuû tòch Raul Castro ñaõ tuyeân boá caùc ngaøy Ñöùc Thaùnh Cha vieáng thaêm Cuba laø leã nghæ treân toaøn quoác.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Jaime Ortega, Toång Giaùm Muïc La Habana veà vai troø cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo giöõa loøng ñaát nöôùc Cuba. Ñöùc Hoàng Y Jaime Ortega y Alamino sinh taïi Matanzas naêm 1936. Gia nhaäp chuûng vieän naêm leân 19 tuoåi, thaày Jaime Ortega thuï phong linh muïc naêm 1964. Giöõa caùc naêm 1966-1967 cha Ortega ñaõ bò tuø trong traïi lao ñoäng quaân ñoäi taïi Camaguey vôùi nhieàu linh muïc tu só trí thöùc khaùc. Naêm 1981 Toøa Thaùnh chæ ñònh Ñöùc Cha laøm Toång Giaùm Muïc thuû ñoâ La Habana, vaø Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ vinh thaêng ngaøi laøm Hoàng Y naêm 1994.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, yù töôûng chuyeán vieáng thaêm naøy cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ naûy sinh nhö theá naøo?
Ñaùp: Ngay töø khi môùi leân giöõ chöùc vuï Chuû Chaên Giaùo Hoäi hoaøn vuõ, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ baûy toû öôùc muoán chaáp nhaän lôøi môøi maø Giaùo Hoäi vaø caû nhaø nöôùc Cuba ñaõ mau maén göûi ñeán Ñöùc Thaùnh Cha xin ngaøi ñeán vieáng thaêm Cuba.
Nhaân chuyeán vieáng thaêm Toøa Thaùnh laàn ñaàu tieân cuûa toâi, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ cho bieát caùc deø daët cuûa ngaøi, vì tuoåi taùc khieán cho ngaøi phaûi haïn cheá vieäc di chuyeån xa nhö vaäy. Nhöng trong caùc cuoäc gaëp gôõ sau ñoù, trong thôøi gian naøy Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vieáng thaêm Brasil, Phi chaâu vaø caû Australia nöõa, khi toâi laäp laïi lôøi môøi ngaøi ñeán thaêm Cuba, Ñöùc Thaùnh Cha luoân traû lôøi "Neáu Chuùa muoán", cho tôùi hoài thaùng 8 naêm ngoaùi. Ngaøi vaãn coù yù ñònh vieáng thaêm Cuba neân ñaõ loàng chuyeán vieáng thaêm vaøo chuyeán coâng du Meâhicoâ.
Hoûi: Quyeát ñònh naøy cuûa Ñöùc Thaùnh Cha coù yù nghóa gì ñoái vôùi Giaùo Hoäi vaø daân nöôùc Cuba, thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Söï kieän Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ muoán ñeán vieáng thaêm Cuba trong dòp kyû nieäm 400 naêm tìm thaáy töôïng Ñöùc Meï Baùc AÙi, Boån Maïng cuûa daân nöôùc Cuba, vaø cuøng vôùi toaøn daân Cuba haønh höông ñeán ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Moû Ñoàng, nhaân chuyeán coâng du muïc vuï Meâhicoâ, thì ñaây laø moät vinh döï vaø laø daáu chæ söï chuù yù ñaëc bieät cuûa ngaøi ñoái vôùi Giaùo Hoäi vaø ñaát nöôùc Cuba. Lyù do laø vì Cuba laø moät nöôùc beù nhoû so saùnh vôùi caùc quoác gia khaùc taïi chaâu Myõ Latinh.
Hoûi: Nhö vaäy ñaây thöïc söï laø moät bieán coá lòch söû, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Ñuùng theá. Ñeà taøi cuûa chuyeán vieáng thaêm "Ngöôøi haønh höông cuûa Ñöùc AÙi" coù moät yù nghóa saâu xa ñoái vôùi moïi ngöôøi daân Cuba, coâng giaùo cuõng nhö khoâng coâng giaùo. Loøng suøng kính ñoái vôùi Ñöùc Baø Baùc AÙi raát phoå bieán trong toaøn nöôùc Cuba, vì noù vöøa laø moät bieåu töôïng coâng giaùo vöøa laø moät daáu chæ caên tính quoác gia cuûa Cuba.
Hoûi: Möôøi boán naêm ñaõ troâi qua keå töø chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, ñaõ coù gì ñöôïc thay ñoåi taïi Cuba thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Hai chuyeán vieáng thaêm xaûy ra trong hai luùc khaùc nhau cuûa lòch söû Cuba. Ñaõ coù caùc thay ñoåi beân trong chính quyeàn Cuba: moät quoác tröôûng môùi, caùc boä tröôûng vaø caùc nhaân vieân môùi, caùc caûi toå kinh teá döï kieán vieäc taùi phaân chia ñaát ñai cho caùc noâng daân, vieäc taïo ra caùc cô sôû kinh doanh taïi noâng thoân cuõng nhö thaønh thò, caùc hôïp taùc xaõ tö vaø caùc thay ñoåi khaùc taïo thuaän lôïi cho saùng kieán tö nhaân vaø coâng aên vieäc laøm töï laäp, trong laõnh vöïc phuïc vuï cuõng nhö trong laõnh vöïc saûn xuaát.
Hoûi: Nhö vaäy Ñöùc Hoàng Y ñaùnh giaù caùc caûi toå naøy nhö theá naøo?
Ñaùp: Caùc caûi caùch kinh teá ñaõ ñöôïc ñeà ra laø nhöõng ñieàu thieát yeáu khoâng theå thieáu vaø cuõng khoâng theå quay trôû laïi ñaøng sau ñöôïc nöõa. Söï chaäm chaïp trong vieäc thi haønh caùc caûi toå naøy laø loãi cuûa caùc khaùng cöï vaø naïn baøn giaáy röôøm raø vaø vieäc caàn thieát phaûi thay ñoåi naõo traïng, laø ñieàu khoù maø coù ngay ñöôïc.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, vaäy treân bình dieän toân giaùo thì ñaõ coù caùc thay ñoåi naøo?
Ñaùp: Caû treân bình dieän naøy cuõng coù moät söï khaùc bieät lôùn, nhaát laø lieân quan tôùi möùc ñoä maø vieäc coâng khai dieãn taû ñöùc tin ñaõ ñaït ñöôïc trong caùc naêm qua, moät phaàn chính laø nhôø chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Con soá caùc linh muïc vaø tu só gia taêng. Moät ñaïi chuûng vieän quoác gia môùi ñaõ ñöôïc xaây trong thuû ñoâ La Habana. Giaùo Hoäi cuõng coù caùc in aán khaùc nhau ñöôïc phoå bieán vaø ñaùnh giaù cao. Con soá caùc öùng sinh linh muïc gia taêng. Giaùo Hoäi cuõng coù theå söû duïng caùc phöông tieän truyeàn thoâng maëc duø moät caùch chöa coù heä thoáng; vaø caùc bieåu loä ñöùc tin coâng khai trôû thaønh vieäc bình thöôøng. Baèng chöùng laø chuyeán thaùnh du cuûa töôïng Ñöùc Meï Baùc AÙi Moû Ñoàng taïi khaép nôi trong toaøn nöôùc Cuba trong suoát 15 thaùng trôøi vöôt qua hôn 30.000 caây soá ñöôøng daøi. Chuyeán thaùnh du cuûa töông Ñöùc Meï ñaõ thu huùt söï chuù yù cuûa haøng trieäu ngöôøi daân Cuba. Söï tham döï cuûa tín höõu ñaõ thaät laø ngoaïi thöôøng treân bình dieän soá ngöôøi tham gia cuõng nhö treân bình dieän phaåm chaát laø loøng haêng say soát saéng. Ñeà taøi toân giaùo khoâng coøn laø caùi gì caám kî hay moät söï kieän thuoäc laõnh vöïc caù nhaân nöõa. Ñöùc tin coù moät chieàu kích vaø söï hieän dieän coâng coäng, xaõ hoäi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, hoài naêm 2010 Giaùo Hoäi ñaõ naém giöõ vai troø trung gian cho vieäc traû töï do cho moät nhoùm tuø nhaân chính trò. Ñöùc Hoàng Y ñaõ laø moät trong caùc nhaân vaät laøm trung gian naøy, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá. Chính nhaø nöôùc Cuba ñaõ xin Giaùo Hoäi laøm trung gian lieân quan tôùi vaán ñeà tuø nhaân chính trò, khi caùc tuø nhaân chính trò yeâu caàu chuû tòch Raul Castro coù thaùi ñoä ñuùng ñaén ñoái vôùi caùc baø vôï vaø caùc baø meï cuûa hoï bieåu tình yeâu caàu nhaø nöôùc traû töï ño cho choàng con cuûa hoï. Chuû tòch Castro ñaõ laäp töùc xin Giaùo Hoäi laøm trung gian vôùi caùc thaân nhaân cuûa caùc tuø nhaân chính trò. Caùc phuï nöõ naøy khoâng chæ yeâu caàu nhaø nöôùc caûi tieán caùc dieàu kieän soáng cuûa choàng con hoï, maø coøn ñoøi hoûi phaûi traû töï do cho hoï nöõa. Vaø chính quyeàn ñaõ quyeát ñònh traû töï do cho hoï, moät caùch töø töø. Moät soá caùc tuø nhaân ñaõ di cö sang Taây Ban Nha, trong khi 12 ngöôøi khaùc ôû laïi Cuba. Vaán ñeà ban ñaàu chæ lieân quan tôùi 53 tuø nhaân bò baét giöõ trong "Muøa xuaân ñen" naêm 2003, nhöng sau cuøng ñaõ keát thuùc vôùi vieäc traû töï do cho 130 tuø nhaân. Vaø nhö theá trong nhaø tuø khoâng coù caùc tuø nhaân chính trò nöõa.
Hoûi: Hoài naêm ngoaùi 2011 ñaõ coù moät vuï aân xaù khaùc nöõa cho caùc tuø nhaân, coù phaûi vaäy khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Vaâng, hoài tröôùc leã Giaùng Sinh naêm ngoaùi, ñeå möøng chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha vaø ñeå cöû haønh Naêm Thaùnh, chuû tòch Raul Castro ñaõ aân xaù cho gaàn 3.000 tuø nhaân thöôøng phaïm vì lyù do nhaân ñaïo vaø nhôø lôøi yeâu caàu cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo vaø caùc Giaùo Hoäi kitoâ khaùc. Giaùo Hoäi ñaùnh giaù tích cöïc söï kieän nhaø nöôùc ñaõ xin tham döï vaøo tieán trình naøy.
Hoûi: Vaø ñoù ñaõ laø moät söï tham döï chöa töøng coù...
Ñaùp: Söï hieän dieän vaø söï tham döï cuûa Giaùo Hoäi vaøo caùc laõnh vöïc xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc laø moät caùi gì hoaøn toaøn môùi meû so vôùi thôøi Ñöùc Gioan Phaoloâ II vieáng thaêm Cuba caùch ñaây 14 naêm. Nhaø nöôùc tham döï ñeå khieán cho Giaùo Hoäi coù theå chuaån bò tieáp ñoùn Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI vôùi moät yù thöùc saâu xa hôn veà yù nghóa söù meänh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng trong Giaùo Hoäi cuõng nhö yù nghóa chuyeán vieáng thaêm muïc vuï cuûa Ñöùc Thaùnh Cha.
(Avvenire 18-3-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)