Taây phöông vaø söï doái traù
cuûa vieäc toaøn caàu hoùa
Taây phöông vaø söï doái traù cuûa vieäc toaøn caàu hoùa.
Roma (Avvenire 3-3-2012) - Moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Roger Scruton, trieát gia ngöôøi Anh, veà theá giôùi Taây phöông vaø söï doái traù cuûa vieäc toaøn caàu hoùa.
Sau moät thôøi gian ca tuïng vaø ñeà cao vieäc toaøn caàu hoùa, ngaøy nay xem ra ñeà taøi naøy khoâng coøn söùc haáp daãn nhö tröôùc nöõa. Lyù do laø vì söï toaøn caàu hoùa chæ coù tính caùch moät chieàu, vaø haàu nhö chæ naèm trong laõnh vöïc thöông maïi, döïa treân ñoù caùc nöôùc kyõ ngheä giaàu taây phöông ñoøi cho mình quyeàn xuaát caûng haøng hoùa sang caùc nöôùc ngheøo thuoäc theá giôùi thöù ba, nhöng laïi haïn cheá toái ña hay caám caùc nöôùc ñang treân ñöôøng phaùt trieån xuaát caûng saûn phaåm vaø haøng hoùa cuûa hoï sang caùc nöôùc taây phöông.
Ñaây ñaõ laø lyù do khieán cho nhieàu vò laõnh ñaïo toân giaùo caùc nöôùc Phi chaâu, AÙ chaâu vaø chaâu Myõ Latinh toû ra raát deø daët vôùi chieâu baøi "toaøn caàu hoùa kinh teá thöông maïi", vì caùc vò thaáy noù khoâng ñem laïi ích lôïi gì cho caùc daân toäc ngheøo, maø chæ laøm lôøi cho caùc quoác gia giaàu vaø caùc toå chöùc sieâu quoác tìm caùc thò tröôøng môùi ñeå baùn caùc saûn phaåm cuûa hoï, vôùi caùc ñieàu kieän khieán cho caùc nöôùc ngheøo ngaøy caøng phaûi tuøy thuoäc vaøo caùc nöôùc giaàu nhieàu hôn.
Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi chæ laø laäp tröôøng cuûa nhieàu vò laõnh ñaïo toân giaùo, maø cuõng laø yù kieán cuûa nhieàu nhaø trí thöùc, trong ñoù coù trieát gia Roger Scruton, ngöôøi Anh.
Trieát gia Roger Scruton sinh naêm 1944, laø taùc giaû cuûa treân 30 cuoán saùch, trong ñoù coù caùc cuoán noåi tieáng nhö: "Ngheä thuaät vaø töôûng töôûng" (1974). "Öôùc muoán tính duïc" (1986), "Veû ñeïp cuûa aâm nhaïc" (1997), vaø "Moät trieát lyù chính trò: caùc lyù leõ cho khuynh höôùng baûo thuû" (2006). OÂng Scruton hieän laø giaùo sö moân khoa hoïc taâm lyù taïi ñaïi hoïc Virginia beân Hoa Kyø. OÂng beânh vöïc chieàu kích sieâu vieät cuûa con ngöôøi vaø yù nieäm quoác gia, choáng laïi khuyh höôùng toaøn caàu hoùa chuû tröông huûy boû caùc bieân giôùi ñòa lyù, vaên hoùa vaø taäp tuïc cuûa caùc daân toäc treân theá giôùi.
Trong khaûo luaän töïa ñeà "Vieäc söû duïng toát khuynh höôùng bi quan" trieát gia Scruton cho raèng caùc toå chöùc vaø cô caáu quoác teá nhö Lieân Hieäp Quoác, Lieân Hieäp AÂu chaâu vaø Thò tröôøng maäu dòch quoác teá cuõng nhö caùc cô caáu lieân quoác khaùc chæ laø "nhöõng nieàm hy voïng giaû doái". Ñöùng tröôùc "chaát nöôùc ñen caùu baån toaøn caàu hoùa" nhaèm xoùa boû caùc khaùc bieät, caùc neàn vaên hoùa, caùc daân toäc vaø chuû quyeàn, caàn phaûi caáp thieát trôû laïi vôùi yù thöùc quoác gia daân toäc vaø noùi "khoâng" vôùi hieän töôïng toaøn caàu hoùa.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa oâng veà theá giôùi Taây phöông vaø söï doái traù cuûa vieäc toaøn caàu hoùa.
Hoûi: Thöa giaùo sö Scruton, giaùo sö ñeà cao vai troø cuûa quoác gia daân toäc tröôùc quyeàn löïc quùa lôùn cuûa caùc cô caáu vöôït treân caùc quoác gia. Giaùo sö khoâng sôï bò coi laø theo khuynh höôùng quoác gia quùa khích sao?
Ñaùp: Ngöôøi ta luoân luoân laãn loän vieäc baûo veä quoác gia vôùi vieäc baûo veä chuû nghóa quoác gia. Noù gioáng nhö phaûn öûng töï ñoäng cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu ñoái vôùi baát cöù noã löïc naøo baûo veä quyeàn toái thöôïng cuûa quoác gia choáng laïi teä naïn baøn giaáy röôøm raø cuûa Quoác hoäi aâu chaâu ôû Bruxelles. Trong theá kyû XIX caùc chuû nghóa quoác gia thöôøng ñaõ raát laø baïo löïc vaø yù thöùc heä, ñieån hình nhö taïi Italia, vôùi caùc buoåi bieåu tình, côø quaït, caùc anh huøng giaû taïo, vaø caùc vuï ñoå maùu. Chuùng ta haõy nhôù raèng taát caû nhöõng ñieàu naøy ñaõ baét ñaàu vôùi cuoäc Caùch Maïng Phaùp vaø tieáng goïi cuûa "Toå quoác". Nhöng vieäc baûo veä quoác gia khoâng dính daùng gì tôùi taát caû nhöõng ñieàu naøy.
Hoûi: "Ñieàu naøy" coù nghóa laø gì, thöa giaùo sö?
Ñaùp: Moät caùch ñôn sô, ñoù laø vieäc baûo veä quyeàn toái thöôïng ñòa lyù, caùc bieân giôùi, khu phoá, caùc tuïc leä cuõng nhö neàn daân chuû vaø luaät leä. Khoâng theå coù moät neàn daân chuû lieân quoác gia ñöôïc, vaø vai troø cuûa luaät leä do caùc toøa aùn AÂu chaâu aùp ñaët chæ laø moät söï khoâi haøi cheá nhaïo luaät leä. Neàn daân chuû vaø vai troø cuûa luaät leä chæ coù theå hieän höõu trong ranh giôùi cuûa moät quoác gia xaùc ñònh.
Hoûi: Giaùo sö ñaõ trích daãn trieát gia Emmanuel Kant vaø döï aùn "cho hoøa bình vónh vieãn" cuûa oâng. Giaùo sö cho raèng Lieân Hieäp Quoác khoâng phaûi laø toå chöùc nhö noù ñaùng lyù phaûi laø, vì noù bao goàm caû caùc quoác gia ñoäc taøi khoâng daân chuû. Theá thì phaûi thay ñoåi Lieân Hieäp Quoác nhö theá naøo, thöa giaùo sö?
Ñaùp: Dó nhieân Lieân Hieäp Quoác laø moät toå chöùc raát thieáu soùt, vì noù trao ban cuøng söï tin töôûng vaø hôïp phaùp hoùa cho caû caùc tay ñoäc taøi chuyeân cheá vaø toäi phaïm mafia cuõng nhö cho caùc vò laõnh ñaïo ñöôïc baàu leân moät caùch daân chuû. Chính vì theá khoâng theå coi Lieân Hieäp Quoác laø moät toå chöùc nghieâm chænh ñöôïc. Laøm sao maø coù theå coi Lieân Hieäp Quoác laø coù uy tín, khi noù chæ ñònh nhaø ñoäc taøi Libia Gheddafi laøm chuû tòch UÛy ban nhaân quyeàn?
Caùch thöùc duy nhaát giuùp Lieân Hieäp Quoác thay ñoåi ñoù laø di chuyeån, höôùng tôùi daân chuû vaø lo laéng cho caùc vaán ñeà maø caùc quyeát ñònh cuûa noù tuyeät ñoái caàn thieát cho haïnh phuùc cuûa nhaân loaïi. Ñieàu naøy coù nghóa laø phaûi thay ñoåi ñoái vôùi taát caû caùc toå chöùc thöøa thaõi chæ toán tieàn voâ ích nhö UNESCO, trong ñoù caùc tay ñoäc taøi chuyeân cheá vaø caùc tay treû tuoåi xaác xöôïc coù ñieäu boä phaùch loái ta ñaây laø ñaïi ñieän cuûa caùc daân toäc ñaõ khoâng bao giôø löïa choïn hoï.
Hoûi: Thöa giaùo sö, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI laøm vang voïng laïi tö töôûng cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II, ñeà caäp tôùi moät AÂu chaâu "töï gheùt boû chính mình", ñaëc bieät ñoái vôùi caùc goác reã kitoâ cuûa noù. Laøm theá naøo ñeå bieän minh cho ñieàu maø giaùo sö goïi laø "söï sôï haõi chanh chua" cuûa daïi luïc AÂu chaâu gìa nua naøy?
Ñaùp: Ñieàu maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ goïi laø "söï thuø gheùt chính mình", toâi ñònh nghóa noù laø "neàn vaên hoùa töø raãy". Ngöôøi aâu chaâu chuùng ta ñeán töø hai cuoäc chieán ñaõ gaây ra moät yù thöùc veà toäi loãi lôùn; tuy nhieân chuùng ta cuõng coù moät gia taøi vaên minh ñaùng tin caäy. Theá nhöng coù nhieàu ngöôøi choáng laïi vieäc thöøa nhaän gia taøi aáy vaø troán chaïy trong yù thöùc loãi laàm. Ñieàu naøy ñaëc bieät xaûy ra vôùi phe taû, trong ñoù söï oaùn hôøn ñoái vôùi ñaëc aân vaø quyeàn bính baét ñaàu xoùa boû moïi toân troïng ñoái vôùi söï chinh phuïc cao caû cuûa luaät leä vaø söï töï do, maø ngöôøi aâu chaâu chuùng ta ñaõ thöøa töï. Ngoaøi ra coøn coù moät "kyõ ngheä haøn laâm" chuyeân moân bieän minh cho neàn vaên hoùa khöôùc töø ñoù.
Hoûi: Giaùo sö coù theå keå teân moät soá nhaân vaät cuûa kyõ ngheä naøy hay khoâng?
Ñaùp: Toâi nghó tôùi vaøi teân tuoåi trong caùc ngaønh vaên chöông vaø khoa hoïc xaõ hoäi: töø Foucault cho tôùi Deleuze vaø Toni Negri, cuõng nhö toå chöùc maùc xít Italia hoài thaäp nieân 1960. Nguoàn goác cuûa thaùi ñoä ñoù laø vieäc ñaùnh maát ñöùc tin toân giaùo. Nhöng cuõng coù moät loaïi töï nghaém nghía chính mình nöõa, nghóa laø taâm tình, qua ñoù moät ngöôøi thieát ñònh söï trong saïch cuûa rieâng mình, baèng caùch khöôùc töø caùc söï vaät, thay vì phaûi chòu laøm vieäc vaø tuaân haønh kyû luaät ñoøi hoûi ñeå chaáp nhaän chuùng.
Hoûi: Thöa giaùo sö, giaùo sö chæ trích toå chöùc Maäu dòch quoác teá WTO, bôûi vì noù traûi ñaøi thò tröôøng töï do treân toaøn caàu vaø gaây thieät haïi cho caùc thöïc taïi kinh teá ñòa phöông. Vaäy thì caàn phaûi trôû laïi vôùi cheá ñoä baûo hoä hay sao?
Ñaùp: Toâi khoâng coi vieäc trôû laïi vôùi cheá ñoä baûo hoä laø moät ñieàu xaáu xa. Coù moät vaøi ñieàu caàn phaûi ñöôïc baûo veä khoûi söùc maïnh cuûa thò tröôøng, chaúng haïn nhö caùc töông quan tính duïc, caùc giaù tri gia ñình, caùc nieàm tin toân giaùo. Coù thöïc söï laø chuùng ta nghó raèng thò tröôøng phaûi vöôït leân treân thoùi quen cuûa ngöôøi hoài giaùo moãi ngaøy caàu nguyeän 5 laàn, vì moät thoùi quen nhö theá gaây ra thieät thoøi kinh teá cho caùc xaõ hoäi hoài khoâng? Haõy ñeå cho hoï baûo veä caùc thò tröôøng cuûa hoï, neáu ñieàu naøy coù nghóa laø baûo veä caùc giaù trò vaø loái soáng cuûa hoï. Vaø chuùng ta cuõng haõy laøm nhö theá. Nhöng cho raèng thò tröôøng toaøn caàu laø phaûi coù cuøng caùc möùc ñoä soáng cao nhö möùc ñoä soáng cuûa chuùng ta thì nhaát ñònh laø moät yù töôûng khoâng laønh maïnh roài.
Hoûi: Trong khaûo luaän cuûa mình giaùo sö neâu baät vieäc Thoå Nhó Kyø gia nhaäp Lieân Hieäp AÂu chaâu nhö laø ñieàu khaû theå: nhö theá laø quoác gia hoài giaùo to lôùn naøy seõ ñöôïc che chôû khoûi tình traïng khoâng ñöôïc laø thaønh vieân hieän haønh trong theá giôùi hoài giaùo. Giaùo sö coù ñoàng yù cho Thoå Nhó Kyø gia nhaäp Lieân Hieäp AÂu chaâu khoâng?
Ñaùp: Ñaây laø moät caâu hoûi raát khoù traû lôøi. Toâi laø moät ngöôøi phoø nöôùc Thoå Nhó Kyø, nhöng toâi thích moät nöôùc Thoå Nhó Kyø do Kemal Ataturk nhaøo naën hôn laø nöôùc Thoå Nhó Kyø ngaøy nay. Toâi seõ raát sung söôùng, neáu Thoå Nhó Kyø gia nhaäp Lieân Hieäp AÂu chaâu, neáu Anh quoác khoâng laø thaønh vieân. Nhöng Lieân Hieäp AÂu chaâu coù moät ñoøi hoûi nguy hieåm ñoái vôùi thò tröôøng lao ñoäng töï do, coù nghóa laø töï do di chuyeån vieäc laøm nhö höôùng tôùi Anh quoác chaúng haïn. Neáu Lieân Hieäp AÂu chaâu ñaõ khoâng coù baét buoäc naøy vaø ñeå yeân quyeàn toái thöôïng quoác gia, thì seõ khoâng coù vaán ñeà cuûa ngöôøi di chuyeån. Nhöng vì söï vieäc laø nhö vaäy, neân toâi choáng laïi söï kieän Thoå Nhó Kyø gia nhaäp Lieân Hieäp AÂu chaâu. Nhöng toâi coi vaán ñeà naøy nhö laø moät thaát baïi lôùn cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu, vì moät nöôùc coù theå laø thaønh vieân laïi bò khöôùc töø nhö vaäy. Coøn hôn theá nöõa Thoå Nhó Kyø coù theå trôû thaønh keû thuø töông lai cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu.
(Avvenire 3-3-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)