Cuoäc soáng ôû theá giôùi beân kia
Cuoäc soáng ôû theá giôùi beân kia.
Roma (Avvenire 5-2-2012; Vat. 14-2-2012) - Phoûng vaán trieát gia Fabrice Hadjadj veà tính caùch thôøi söï cuûa cuoäc soáng ôû theá giôùi beân kia.
Töø khi xaûy ra cuoäc khuûng hoaûng taøi chaùnh kinh teá naêm 2008 tôùi nay, tình hình khoù khaên ñaõ khieán cho ngöôøi ta suy tö nhieàu hôn veà yù nghóa cuûa cuoäc soáng. Theo trieát gia Fabrice Hadjadj thì "khoâng coù gì thôøi söï hôn vaán ñeà cuoäc soáng ôû theá giôùi beân kia, vì treân bình dieän sieâu hình cuoäc soáng beân kia khoâng phaûi laø moät cuoäc soáng khaùc, maø laø cuoäc soáng ñang hieän höõu moät caùch toaøn veïn".
Trieát gia Hadjadj hieän laø moät trong soá caùc nhaø trí thöùc kitoâ taân tieán nhaát cuûa Phaùp. OÂng sinh naêm 1971 vaø xuaát thaân töø moät gia ñình goác Do thaùi, nhöng voâ thaàn vaø theo maùc xít. Khi tröôûng thaønh oâng môùi theo Kitoâ giaùo. Vaø cuoäc ñoåi ñôøi cuûa oâng ñaõ xaûy ra trong nhaø thôø thaùnh Severino ôû Paris. OÂng coù vôï vaø 6 con. Traùi vôùi nhöõng ngöôøi khaùc thöôøng tìm veà soáng vaø laøm vieäc ôû thuû ñoâ Paris, oâng choïn cuoäc soáng ñôn giaûn laø giaùo sö trieát trong moät tröôøng trung hoïc tænh Toulon, mieàn nam nöôùc Phaùp, vaø daäy trieát trong chuûng vieän cuûa giaùo phaän naøy. Tuy treû tuoåi nhöng oâng ñaõ taïo cho mình moät vò theá ñaùng neå vì caùc saùch vaø caùc baøi khaûo luaän cuûa oâng ñi ngöôïc doøng. Chuùng laø moät toång hôïp giöõa söï hieåu bieát trieát lyù saâu xa, vôùi kinh nghieäm vaø suy tö kitoâ. Trong soá caùc saùch cuûa oâng coù caùc cuoán nhö "Coù theå chòu ñöïng ñöôïc caùi cheát", "Söï thaàn bí cuûa thòt xaùc", "Con ñöôøng thöù ba cuûa trôøi", "Ñöùc tin cuûa ma quûy", "Thieân ñöôøng ôû tröôùc cöûa. Khaûo luaän veà nieàm vui loâi cuoán".
Naêm 2010 trieát gia Hadjadj ñaõ thaéng Giaûi vaên chöông toân giaùo Phaùp vì cuoán saùch vieát veà chuû nghóa voâ thaàn, trong khi hoài naêm 2006 oâng ñaõ ñöôïc Giaûi vaên chöông coâng giaùo vì cuoán saùch noùi veà caùi cheát. Töø vò theá laø moät cöïu tín ñoà cuûa chuû nghóa maùc xít vaø chuû nghóa hö voâ, ngaøy nay trieát gia Hadjadj nhìn vaøo cuoäc khuûng hoaûng kinh teá vaø caùc khoù khaên cuõng nhö ngoõ cuït vaên hoùa cuûa ñaïi luïc AÂu chaâu giaø coãi, vaø noàng nhieät öôùc mong quaûng baù chieàu kích cuoäc soáng beân kia cuûa Kitoâ giaùo, laø lòch söû ñích thöïc.
Trong thôøi gian tôùi ñaây giaùo sö seõ sang daäy trieát taïi ñaïi hoïc Fribourg beân Thuïy só. Baøn veà thaân xaùc vinh hieån, trieát gia noùi ñaây khoâng phaûi laø thaân xaùc cuûa söï deã chòu hay cuûa tính duïc, laø caùc muïc tieâu cuûa quaûng caùo reû tieàn. Söï thaät cuûa thaân xaùc vinh hieån ôû trong thaân xaùc thaùnh theå, hay moät thaân xaùc ñöôïc trao ban moät caùch caù nhaân trong söï hieäp thoâng. Vaø noù lieân quan tôùi caùc ñieàu heát söùc cuï theå: moät thaân xaùc vinh quang coù nghóa laø moät söï hieäp thoâng soáng ñoäng cuûa con ngöôøi vôùi caùc ngöôøi khaùc, moät söï hieäp thoâng ñöôïc dieãn taû ra ngoaøi baèng caùch cuøng nhau ca haùt, muùa nhaûy vaø cöû haønh maàu nhieäm söï soáng.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán giaùo sö veà cuoäc soáng ôû theá giôùi beân kia.
Hoûi: Thöa giaùo sö Hadjadj, Marx vaø chuû thuyeát maùc xít ñaõ toá caùo Kitoâ giaùo laø laøm cho con ngöôøi bò tha hoùa vôùi nieàm hy voïng vaøo cuoäc soáng ôû Theá giôùi beân kia. Nhöng ngaøy nay, chuùng ta thaáy raèng chính caùc kitoâ höõu, vaø caùc ngöôøi coù tín ngöôõng noùi chung, laø nhöõng ngöôøi daán thaân nhaát vôùi caùc noã löïc giuùp con ngöôøi cuøng nhau ra khoûi cuoäc khuûng hoaûng ñang kìm keïp Taây Phöông naøy. Nhö theá, xem ra chính ñöùc tin cuõng laø ñieàu toát ñoái vôùi theá giôùi naøy ñaáy chöù, coù phaûi theá khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Lôøi toá caùo cuûa Marx thaät ra choáng laïi cuoäc Caùch maïng coäng saûn vaø choáng laïi moïi thöïc haønh chính trò duy baàu cöû. Nhö ñaõ bieát, Caùch maïng noùi vôùi con ngöôøi raèng "Mi phaûi ñau khoå ñeå xaây döïng xaõ hoäi töông lai". Noù noùi tôùi "vuøng ñaát cuûa töông lai", vaø nhö theá noù yeâu saùch laøm cho coâng lyù xuoáng treân traùi ñaát naøy. Noù cuõng döôõng nuoâi moät nieàm hy voïng naøo ñoù vaøo cuoäc soáng beân kia, vì noù cho raèng söï coâng baèng ñoù khoâng phaûi laø ñeå cho hoâm nay, maø laø cho ngaøy mai. Caû neàn chính trò döïa treân vieäc baàu cöû cuõng khoâng ngöøng chieáu leân tröôùc maét con ngöôøi caùc lôøi höùa toát ñeïp, bôûi vì caùc giôùi chöùc chính trò tìm caùch laøm cho mình taùi ñaéc cöû, vì theá hoï söû duïng caùc phaïm truø toân giaùo ñeå loâi keùo cöû tri: lôøi höùa, vieäc tuyeån choïn, cuoäc soáng beân gia thôøi gian vv... Hoï höùa heïn "Moät thöù beân kia" khoâng thöïc söï laø ôû "ñoù". Nhö vaäy, cuoäc soáng beân kia theo nghóa cuûa Kitoâ giaùo laø moät caùi gì hoaøn toaøn khaùc.
Hoûi: Vaäy ñaâu laø ñaëc tính cuûa noù thöa giaùo sö?
Ñaùp: Chuùa Gieâsu ñaõ tuyeân boá: Cuoäc soáng beân kia khoâng phaûi laø ngaøy mai, cuõng khoâng ôû nôi khaùc, maø laø ôû ñaây vaø trong luùc naøy: "Nöôùc Thieân Chuùa ôû giöõa anh em" (Lc 17,21). Ñieàu naøy coù nghóa laø cuoäc soáng beân kia ñích thöïc khoâng phaûi laø ôû moät thôøi ñaïi khaùc hay moät nôi khaùc. Noù ôû beân kia khoâng gian vaø vaø thôøi gian: noù lieân quan tôùi söï vónh cöûu, söï meânh moâng voâ taän, noù laø suoái nguoàn voït leân ñuïng chaïm tôùi moïi nôi vaø moïi luùc. Ñoù laø lyù do giaûi thích taïi sao kitoâ höõu hieän dieän trong theá giôùi moät caùch maïnh meõ nhö vaäy. Hoï muoán löïa choïn theá giôùi ôû nguoàn goác cuûa noù. Hoï öôùc mong cuûng coá söï hieän dieän cuûa mình baèng caùch ñaåy luøi söï döõ laøm cho chuùng ta vaéng boùng ñoái vôùi nhau. Kitoâ höõu coá gaéng khôûi haønh töø Ñaáng ban söï soáng, vaø noã löïc duy trì, baûo veä vaø naâng cao taát caû nhöõng gì hieän höõu.
Hoûi: Töø nhieàu phía khaùc nhau ngöôøi ta nhaän ra raèng cuoäc khuûng hoaûng khoâng chæ coù tính caùch kinh teá, maø tröôùc heát cuõng laø cuoäc khuûng hoaûng luaân lyù nöõa. Theo giaùo sö, thì goác reã cuûa tình traïng khaån tröông naøy naèm taïi ñaâu?
Ñaùp: Thaät laø ñieàu khoâng ñuùng ñaén, khi taùch rôøi cuoäc khuûng hoaûng luaân lyù khoûi cuoäc khuûng hoaûng kinh teá, hay taùch rôøi vieäc saûn xuaát khoûi vieäc phaân chia söï giaàu coù, vì noù laø moät sinh hoaït cuûa con ngöôøi, vaø noù tröïc tieáp lieân quan tôùi söï phaùn ñoaùn luaân lyù cuûa con ngöôøi. Noù caät vaán con ngöôøi lieân quan tôùi taàm quan troïng cuûa caùc giaàu coù vaät chaát trong cuoäc soáng xaõ hoäi. Ngaøy nay taïi Phaùp ngöôøi ta hay duøng töø "caùc giaù trò". Noù aùm chæ nhöõng gì coù giaù trò treân bình dieän kinh teá vaø luaân lyù. Vì theá noùi ñeán cuoäc khuûng hoaûng kinh teù taøi chaùnh maø khoâng ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà nhaân chuûng naèm ôû beân döôùi, thì cuõng gioáng nhö laø tìm giaûi quyeát vaán ñeà söùc khoûe baèng caùch loaïi boû ngöôøi beänh, vaø ñeå cho veát thöông cuûa hoï trôû thaønh ung thoái. Theo thieån yù toâi, cuoäc khuûng hoaûng hieän nay lieân quan tôùi nieàm tin nôi söï tieâu thuï. Xem ra ngaøy nay khoâng coù ai laø ngöôøi tin nöõa. Neáu ñöùc tin bò khöôùc töø nhö laø nhaân ñöùc thaàn hoïc, thì noù laïi ñöôïc hieåu nhö laø söï tin töôûng nôi tín duïng treân bình dieän kinh teá. OÂng chuû cho vay tieàn vì tin vaøo söï gia taêng cho pheùp ngöôøi vay tieàn traû nôï cho oâng ta; vaø ngöôøi vay höùa söï gia taêng vì tin nôi vieäc tieâu thuï: nghóa laø tin raèng ngöôøi ta seõ caøng ngaøy caøng mua haøng, nhö theá caøng ngaøy oâng caøng baùn ñöôïc nhieàu haøng hôn, vaø nhö vaäy thì ngöôøi ta caøng saûn xuaát nhieàu hôn.
Hoûi: Vaäy thì caùi gì ñieàu khieån söï naêng ñoäng naøy thöa giaùo sö?
Ñaùp: Ñeå nuoâi döôõng söï aùm aûnh duy saûn xuaát naøy, caàn phaûi leøo laùi caùc naêng löïc saâu thaúm nhaát cuûa con ngöôøi, nghóa laø caùc naêng löïc lieân quan tôùi öôùc muoán haïnh phuùc vaø noãi sôï haõi caùi cheát. Khi ngöôøi ta khoâng coøn hy voïng vaøo Trôøi nöõa, thì con ngöôøi ñaët nieàm hy voïng nôi Thò tröôøng: thò tröôøng phaûi coáng hieán cho con ngöôøi taát caû nhöõng gì coù theå "giaûi trí", nghóa laø laøm cho noù queân noãi lo aâu, qua caùc saûn phaåm ñöôïc giôùi thieäu nhö laø lôïi ích. Thò tröôøng laø söï baûo ñaûm cho moät cuoäc soáng beân kia môùi, noù khoâng ngöøng höùa heïn cho töông lai caùc saûn phaåm laøm cho quùy vò ñöôïc haïnh phuùc. Theá laø ngöôøi ta cheá ra ñuû thöù: naøo laø Iphone 4, roài Iphone 5, Iphone 6 roài naøo laø caùc muøa töôûng töôïng môùi treân truyeàn hình; roài kem thoa maët choáng veát nhaên vv... Khi traû tieàn cho moùn naøy moùn noï, con ngöôøi muoán queân raèng cuoäc soáng khoâng coù moät yù nghóa naøo. Vaø con ngöôøi coù cung caùch haønh xöû nhö ñi chôi soøng baïc vôùi nieàm hy voïng thaéng caùc canh baïc.
Hoûi: Tình hình kinh teá khoù khaên ñang khieán cho caùc ñieàu kieän cuûa moät ñaïi luïc trong 60 naêm qua ñaõ töøng bieát tôùi söï sung tuùc vaø tieán boä trôû neân toài teä hôn. Nhieàu ngöôøi daân aâu chaâu, nhaát laø giôùi treû, nhìn ngaøy mai nhö laø moät baát haïnh coù theå xaûy ra moät caùch cuï theå, vaø seõ khieán cho tình traïng soáng cuûa hoï trôû thaønh toài teä hôn. Taïi sao töông lai laïi khôi daäy nhieàu lo sôï nhö vaäy thöa giaùo sö?
Ñaùp: Neáu chuùng ta kinh ngaïc tröôùc cuoäc khuûng hoaûng, thì ñieàu ñoù coù nghóa laø ngöôøi ta coøn tin nôi "thuyeát tieán boä". Rieâng toâi, thì toâi cho raèng ngay töø ñaàu theá giôùi ñaõ gaëp khuûng hoaûng roài. Ñoù laø ñieàu giaùo lyù veà toäi toå toâng thoâng truyeàn cho chuùng ta. Theá roài chuùng ta haõy nghó tôùi duï ngoân luùa mì vaø coû luøng trong Phuùc AÂm: duï ngoân daäy chuùng ta khoâng neân nhôù nhung quùa khöù, bôûi vì chuùng ta khoâng theå trôû laïi ñaøng sau ñöôïc nöõa, vaø chuùng ta tieán tôùi tình traïng toát ñeïp hôn hay toài teä hôn trong cuøng moät luùc. Nhö theá ñaøng sau moãi moät tình traïng toài teä ñeàu coù moät khaû theå toát laønh hôn. Ñaøng khaùc, toâi khoâng ñoàng yù vôùi quùy vò laém veà khaúng ñònh khôûi ñaàu cuûa quùy vò.
Hoûi: Nghóa laø giaùo sö khoâng chaáp nhaän raèng ngöôøi daân taây aâu ñaõ soáng trong sung tuùc hay sao?
Ñaùp: Nhöõng naêm maø chuùng ta ñònh nghóa laø 60 naêm "tieán boä vaø sung tuùc" ñoù cuõng ñaõ laø nhöõng thaäp nieân cuûa chuû nghóa tieâu thuï quùa trôùn, saùt haïi linh hoàn con ngöôøi, khieán cho con ngöôøi trôû thaønh xaáu xa moät caùch khoâng theå tin ñöôïc, vì noù bieán con ngöôøi trôû thaønh moät con heo ñöôïc vuoát ve nuoâi beùo, trong khi ngöôøi ta laïi daáu khoâng cho noù bieát taïi sao ngöôøi ta vuoát ve nuoâi beùo noù: ñoù laø chæ ñeå xeû thòt noù maø thoâi. Nhö theá maø goïi laø söï taêng tröôûng vaät chaát hay sao? Chaéc chaén roài, nhöng con ngöôøi khoâng lôùn leân treân bình dieän nhaân baûn vaø tinh thaàn. Coù söï baän roän hoaøn toaøn ö? Ñieàu ñoù ñuùng, nhöng maø chieán thaéng ñích thöïc cuûa söï khoâng baän roän laø ngaøy nghæ sabaùt. Söï thaät, ñoù laø cuoäc soáng chuùng ta khoâng coù moät yù nghóa, roát cuoäc chuùng ta laøm vieäc nhö nhöõng teân noâ leä; vaø chuùng ta tieâu thuï moät caùch khoâng tin ñöôïc, chæ ñeå queân baén vaøo ñaàu mình moät vieân ñaïn cho xong ñôøi. Nieàm hy voïng trôû thaønh moät teân noâ leä deã daäy cuûa heä thoáng khoâng phaûi laø nieàm hy voïng: caùi chuû tröông laïc quan cuûa söï caáu keát thaáp heøn töông xöùng vôùi noãi tuyeät voïng xaâu xa nhaát. Thaät ra, töø nöûa theá kyû qua chuùng ta soáng trong moät noãi tuyeät voïng, maø khoâng daùm cho noù moät caùi teân goïi. Giôø ñaây, khi thaáy laâu ñaøi baèng giaáy suïp ñoå roài, chuùng ta laïi phaûi than vaõn hay sao? AÛo töôûng ñaõ heát roài. Nhöng ñoái vôùi chuùng ta giôø ñaây môû ra khaû theå xaây döïng moät caùi gì treân ñaù taûng vöõng beàn ñích thöïc.
(Avvenire 5-2-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)