Satan, nguoàn goác moïi xung khaéc
baïo löïc giöõa con ngöôøi
Satan, nguoàn goác moïi xung khaéc baïo löïc giöõa con ngöôøi.
Vatican (Avvenire 25-1-2012; Vat. 31-1-2012) - Phoûng vaán trieát gia Claudio Tardini, veà phöông phaùp hoaït ñoäng cuûa Satan, nguoàn goác cuûa moïi xung khaéc chieán tranh vaø baïo löïc giöõa con ngöôøi vôùi nhau treân theá giôùi
Naêm 1999 trieát gia Reneù Girard ngöôøi Phaùp cho xuaát baûn cuoán saùch töïa ñeà "Ñaõ thaáy Satan töø trôøi rôi xuoáng nhö aùnh chôùp", trong ñoù oâng aùp duïng cho Belzebul "lyù thuyeát vaät hieán teá", döïa treân hieán teá cuûa ngöôøi voâ toäi ñeå chuoäc söï döõ. Môùi ñaây moät trong nhöõng moân sinh cuûa oâng laø trieát gia Claudio Tardini, ñaõ cho xuaát baûn cuoán saùch töïa ñeà "Ma quûy, coù leõ theá. Suy tö trôû laïi Satan ngaøy nay". Muïc ñích laø thöû thaønh laäp moät "khoa ma quûy hoïc höõu lyù" vaø trao ban trôû laïi quyeàn coâng daân cho Satan trong tö töôûng ngaøy nay, baèng caùch troán chaïy chuû tröông nghi hoaëc duy lyù cuõng nhö caùc lo sôï cuûa thuyeát duy tín.
Trieát gia Reneù Girard sinh naêm 1923 taïi Avignon mieàn nam nöôùc Phaùp, du hoïc taïi Hoa Kyø vaø daäy moân vaên chöông so saùnh taïi ñaïi hoïc Stanford cho tôùi khi veà höu naêm 1995. OÂng chuyeân nghieân cöùu veà laõnh vöïc nhaân chuûng trieát lyù, vaø coù aûnh höôûng lôùn treân ngaønh pheâ bình vaên chöông, taâm lyù, lòch söû, xaõ hoäi hoïc vaø thaàn hoïc. Giaùo sö cuõng laø taùc giaû cuûa treân 30 cuoán saùch. Caùc suy tö cuûa oâng taäp trung vaøo ba ñeà taøi chính: öôùc muoán baét chöôùc, guoàng maùy cuûa con deâ ñeàn toäi, vaø khaû naêng cuûa Thaùnh Kinh veùn môû cho thaáy caû hai. Trong caùc saùch cuûa oâng coù cuoán "Baïo löïc vaø söï thaùnh thieâng" ñeà caäp tôùi nguoàn goác vieäc hieán teá.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa trieát gia Claudio Tardini, moân sinh cuûa oâng, veà phöông phaùp hoaït ñoäng cuûa Satan, nguoàn goác cuûa moïi xung khaéc chieán tranh vaø baïo löïc giöõa con ngöôøi vôùi nhau treân theá giôùi.
Hoûi: Thöa giaùo sö Tardini, trong cuoán saùch "Suy tö trôû laïi Satan ngaøy nay", giaùo sö cho raèng caàn phaûi taùi thaønh laäp moät ngaønh "ma quûy hoïc höõu lyù", nghóa laø taùi trao ban cho ma quûy quyeàn coâng daân trong tö töôûng ngaøy nay, vaø traùnh xa khuynh höôùng hoaøi nghi duy lyù cuõng nhö caùc sôï haõi cuûa chuû tröông duy ñöùc tin. Lyù thuyeát naøy khoâng ñôn giaûn. Giaùo sö coù theå giaûi thích theâm moät chuùt hay khoâng?
Ñaùp: Toâi ñaõ chæ laáy laïi tö töôûng cuûa trieát gia Reneù Girard. Giaùo sö Girard giaûi thích trôû laïi guoàng maùy baét chöôùc naïn nhaân trong caùc töø ngöõ cuûa khoa ma quûy hoïc. Luaän thuyeát chính cuûa oâng laø caùc caïnh tranh giöõa con ngöôøi ñeàu bò caùc tieán trình Satan thaùp nhaäp vaøo.
Trong thöïc tieãn theo giaùo sö Girard, taát caû moïi ngöôøi ñeàu öôùc mong moät caùi gì ñoù, nhöng ñieàu ñoù laïi ñöôïc gôïi yù bôûi moät keû naøo khaùc. Nghóa laø chuùng ta luoân luoân baét chöôùc moät moâ thöùc, vaø thöïc taïi ñoù phuø hôïp vôùi Satan laø keû quyeàn ruõ, caùm ñoã con ngöôøi vôùi hình aûnh cuûa söï thaønh coâng. Nhöng tieán trình naøy taïo ra söï caïnh tranh khoâng theå traùnh ñöôïc, trong nghóa neáu toâi öôùc muoán ñieàu thuoäc veà ngöôøi khaùc, thì ñoái töôïng bò tranh giaønh giöõa nhieàu ñòch thuû khaùc nhau. Nhö theá xaûy ra moät chöôùng ngaïi maø oâng Girard goïi laø "xìcaêngñan", vaø moät khía caïnh khaùc quen thuoäc cuûa ma quûy ñöôïc veùn môû leân, trong nguoàn goác cuûa noù laø "keû chia reõ". Khoâng phaûi voâ tình maø trong ñoaïn Phuùc AÂm trong ñoù Ñöùc Gieâsu maéng oâng Pheâroâ "Satan hay xeùo ra sau Ta", Satan ñöôïc keát hieäp vôùi vieäc gaây vaáp phaïm.
Hoûi: Vaø chính khi ñoù buøng noå baïo löïc, coù ñuùng theá khoâng? Giaùo sö coù theå ñôn cöû vaøi thí duï khoâng?
Ñaùp: Ñuùng vaäy. Vaø khi caùc caïnh tranh trôû thaønh toaøn caàu, thì chuùng thöôøng töï giaûi quyeát baèng söï truïc xuaát, baèng caùch chuyeån ñi söï gian aùc cuûa taát caû moïi ngöôøi choáng laïi moät ngöôøi: ñoù laø con deâ ñeàn toäi. Xem ra ñoù laø vieäc ñoäi trieàu thieân cho heä thoáng cuûa Satan: khieán cho keû voâ toäi trôû thaønh quûy döõ. Bôûi vì chuùng ta thöôøng raát gioûi, khi chæ trích caùc giaùo phaùi toân thôø Satan, laø moät thieåu soá, nhöng laïi queân raèng treân bình dieän saâu xa hôn chuùng ta taát caû ñeàu laø baø con vôùi cuøng moät thöù luaän lyù ñoù cuûa Satan.
Thí duï nhö phong traøo saên baét caùc nöõ phuø thuûy, hay cuoäc dieät chuûng Do thaùi vaø chuû thuyeát baøi ngöôøi Semít. Trieát gia Girard giaûi thích chuùng nhö laø guoàng maùy satan, keå caû phong traøo khuûng boá toân giaùo, naûy sinh töø söï ñoái khaùng giöõa neàn vaên hoùa Hoài giaùo vaø theá giôùi Taây Phöông. Treân bình dieän thöôøng ngaøy hôn, chæ caàn nghó tôùi bieát bao nhieâu söï kieän ñöôïc ñaêng taûi treân caùc phöông tieän tryeàn thoâng xaõ hoäi thì ñuû hieåu, trong ñoù loãi laàm rôi treân ñaàu keû ñeán sau cuøng, treân ngöôøi ngoaïi quoác, treân ngöôøi yeáu ñuoái nhaát vaø nhö theá deã bò toá caùo nhaát.
Hoûi: Tuy nhieân chính nhôø theá maø ngöôøi ta xaû caùc caêng thaúng nhö laø moät caùi van an ninh... Nhö vaäy nhaân loaïi nhôø coù Satan maø ñöôïc höôûng traät töï nhö noù ñang höôûng, coù phaûi vaäy khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Chính ôû ñieåm naøy coù moät vaên baûn khaùc cuûa Phuùc AÂm trôû thaønh hieån nhieân hôn. "Satan ñaùnh ñuoåi Satan" vaø "nöôùc cuûa noù bò chia reõ trong chính mình". Ma quûy haønh xöû nhö moät kyù sinh truøng: noù taïo ra caùc xung khaéc, nhöng khi caùc xung khaéc ñaït toät ñænh, thì noù laïi thaùp vaøo moät heä thoáng töï baûo veä; bôûi vì neáu xaõ hoäi bò huûy hoaïi, thì ma quûy cuõng seõ cheát. Vì theá ñeå caàm cöï, noù phaûi töï truïc xuaát chính mình.
Hoûi: Nhöng giaùo sö Girard laïi cho raèng guoàng maùy aáy ñaõ bò Chuùa Kitoâ beû gaãy roài, thöa giaùo sö?
Ñaùp: Thaät theá, tieán trình phaù huûy phöông phaùp cuûa Satan ñaõ baét ñaàu trong Thaùnh Kinh Cöïu Öôùc, nhöng vieäc loaïi boû noù ñaõ xaûy ra vôùi Ñöùc Gieâsu Kitoâ, ñaëc bieät laø qua cuoäc Khoå Naïn cuûa Ngöôøi, laø vaên baûn ñaàu tieân ñöôïc vieát ra töø phía bình dieän cuûa naïn nhaân. Ñeå beû gaãy caùi voøng aáy, caàn phaûi coù moät hy leã coù hình thöùc gioáng caùc hy leã cuûa caùc toân giaùo kyø cöïu. Trong Phuùc AÂm thöôïng teá Caipha noùi roõ ñieàu naøy: "Neân ñeå cho moät ngöôøi cheát thay cho daân thì hôn". Tuy nhieân, vôùi vieäc töø choái noåi loaïn, naïn nhaân laïi thaùo boû baûn leà cuûa noù vaø veùn môû cho thaáy heä thoáng con deâ ñeàn toäi töï noù laø satan.
Hoûi: Vaø ñeán ñaây thì Satan bò thua traän?
Ñaùp: Khoâng. Ngöôøi ta kieåm chöùng laø coù söï loän ngöôïc cuûa toaøn heä thoáng, nhöng khoâng phaûi laø söï huûy hoaïi noù. Traùi laïi, moät caùch maâu thuaãn, Kitoâ giaùo khieán cho Satan trôû thaønh döõ tôïn hôn nöõa, trong nghóa Kitoâ giaùo khoâng cho pheùp Satan töï ñuoåi chính noù, vaø vì theá cho thaáy caùi baïo löïc cuûa noù. Trong luùc noù bò thua, ma quûy cuõng ñöôïc thaùo xích: khoâng coù söï thaùnh thieâng laøm phanh haõm nhö tröôùc ñoù nöõa.
Hoûi: Chính vì vaäy maø giaùo sö vieát raèng ma quûy khoâng ôû trong hoûa nguïc, nhöng ôû treân traùi ñaát naøy, coù phaûi theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, vôùi bieán coá ñoùng ñanh Ñöùc Kitoâ, ñeå coøn soáng Satan phaûi gia taêng caùc hoaït ñoäng thuø nghòch lieân tuïc cuûa noù. Vaø traùi ñaát trôû thaønh hoûa nguïc.
Hoûi: Nhöng nhö theá haäu quûa laø Kitoâ giaùo gaây thieät haïi cho hoøa bình hay sao thöa giaùo sö?
Ñaùp: Ñieàu Chuùa Gieâsu ñaõ noùi trong Phuùc AÂm ñöôïc thöïc hieän: "Caùc con ñöøng töôûng Thaày ñeán ñem bình an cho traùi ñaát; Thaày ñeán khoâng phaûi ñeå ñem bình an, nhöng ñeå ñem göôm giaùo" (Mt 10,34). Nhöng ñaøng khaùc, Chuùa Kitoâ laø Ñaáng duy nhaát coáng hieán cho con ngöôøi khaû theå töï giaûi thoaùt moät caùch vónh vieãn khoûi guoàng maùy cuûa Satan. Ngöôøi laø Ñaáng duy nhaát coù theå ñöôïc noi göông maø khoâng taïo ra söï caïnh tranh, nghóa laø khoâng taïo ra baïo löïc. Vôùi vieäc phoå bieán Kitoâ giaùo, caû khi moät caùch chaäm chaïp vaø vôùi nhieàu trôn tröôït, vieäc saên soùc caùc naïn nhaân ñaõ phaùt trieån.
Hoûi: Thöa giaùo sö, ñuùng ra thì caùc ngöôøi cho mình laø "ñôøi" noùi ngöôïc laïi: hoï toá caùo raèng chính caùc toân giaùo yeâu saùch naém giöõ chaân lyù tuyeät ñoái, ñaõ laøm naûy sinh ra baïo löïc. Rieâng giaùo sö thì giaùo sö nghó sao?
Ñaùp: Chaéc chaén laø Satan cuõng hoaït ñoäng trong caùc toân giaùo nöõa, trong luùc caùc toân giaùo töï giaûi thích trôû laïi trong töø vöïng hy teá. Neáu chaân lyù ñöôïc khaúng ñònh nhö laø söï chieám höõu, thì noù raát coù theå trôû thaønh khí giôùi choáng ñoái caùc chaân lyù khaùc... Ñaøng khaùc, seõ laø ñieàu raát vó ñaïi roài, neáu moãi truyeàn thoáng toân giaùo yù thöùc ñöôïc caùc con deâ ñeàn toäi cuûa mình.
Hoûi: Thöa giaùo sö, caû caùc toân giaùo khaùc nöõa cuõng ñaõ thöû tìm tröø quûy öôùc muoán trong nhieàu caùch theá khaùc nhau. Chuùng ta haõy nghó tôùi Phaät giaùo, hay vaøi toân giaùo ñoâng phöông khaùc chaúng haïn.
Ñaùp: Thaät ra trieát gia Girard chaáp nhaän khaû theå caùc toân giaùo lôùn coù nguoàn goác khoâng baïo ñoäng. Toâi ñaõ khoâng nôùi roäng vieäc phaân tích, nhöng toâi nghó raèng noù seõ laø moät phöông theá tuyeät dieäu ñeå thaønh laäp phong traøo ñaïi keát.
Hoûi: Giaùo sö coøn khaúng ñònh raèng tö töôûng pheâ bình trong thöïc teá laø moät heä thoáng ma quûy: Satan hoaït ñoäng taïi caùc ngoõ ngaùch saâu thaúm nhaát trong neàn vaên hoùa cuûa chuùng ta? Coù thaät vaäy khoâng?
Ñaùp: Kieåu lyù tính thieân quang luaän cuûa chuùng ta che daáu caùi luaän lyù cuûa vieäc truïc xuaát khieán cho truyeàn thoáng taây phöông ñaõ boû ra ngoaøi taát caû nhöõng gì laø maâu thuaãn. Traùi laïi, Kitoâ giaùo, ngoaøi lyù trí khoa hoïc, coøn coáng hieán cho con ngöôøi moät söï hieåu bieát bao goàm caû caùc bieán coá, maø lyù trí khoâng theå thoáng trò ñöôïc, trong ñoù coù baïo löïc.
(Avvenire 25-1-2012)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)