Kinh teá taøi chaùnh phaûi ñöôïc
luaân lyù ñaïo ñöùc höôùng daãn
Kinh teá taøi chaùnh phaûi ñöôïc luaân lyù ñaïo ñöùc höôùng daãn.
Vatican (Avvenire 28-12-2011; Vat. 18/01/2012) - Phoûng vaán Linh Muïc Gael Giraud veà söï caàn thieát taùi khaùm phaù ra gía trò luaân lyù ñaïo ñöùc trong laõnh vöïc taøi chaùnh.
Trong dieãn vaên ñoïc tröôùc nhaân vieân caùc cô quan trung öông Toøa Thaùnh saùng ngaøy 22 thaùng 12 naêm 2011, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ ñeà caäp tôùi cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh keùo daøi töø naêm 2008 tôùi nay. Ngaøi noùi: "Vaøo cuoái naêm, AÂu chaâu ñang ôû trong moät cuoäc khuûng hoaûng kinh teá vaø taøi chaùnh, xeùt cho cuøng, cuoäc khuûng hoaûng naøy laø do khuûng hoaûng veà luaân lyù ñaïo ñöùc ñang ñe doïa Ñaïi Luïc kyø cöïu naøy. Tuy caùc giaù trò nhö tình lieân ñôùi, daán thaân cho tha nhaân, traùch nhieäm ñoái vôùi ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi ñau khoå, phaàn lôùn khoâng bò ñaët laïi vaán ñeà, nhöng chuùng thöôøng thieáu söùc maïnh thuùc ñaåy, coù khaû naêng daãn ñöa caù nhaân vaø caùc nhoùm lôùn trong xaõ hoäi chaáp nhaän töø boû vaø hy sinh". Trong soá 37 cuûa Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" Ñöùc Thaùnh Cha cuõng ñaõ khaúng ñònh raèng: "Moãi moät quyeát ñònh kinh teá ñeàu coù moät haäu quûa coù tính caùch luaân lyù". Vaø trong Thoâng ñieäp "Tieán boä caùc daân toäc" Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ minh nhieân söï caàn thieát kinh teá khoâng ñöôïc ñaùnh maát ñi caùi nhìn veà con ngöôøi vaø chæ nhaém caùc lôïi nhuaän vaät chaát maø thoâi. Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Linh Muïc Gael Giraud, ngöôøi Phaùp doøng Teân, veà söï caàn thieát taùi khaùm phaù ra giaù trò luaân lyù ñaïo ñöùc trong laõnh vöïc kinh teá taøi chaùnh.
Cha Giraud sinh naêm 1970 chuyeân nghieân cöùu veà kinh teá toaùn hoïc vaø laø taùc giaû cuûa 30 cuoán saùch vaø caùc baøi khaûo luaän cuõng nhö haøng chuïc baøi baùo, ñaêng treân caùc nguyeät san kinh teá thuoäc nhieàu ñaïi hoïc khaùc nhau. Cha laø giaùo sö daäy lyù thuyeát caùc cuoäc chôi vaø kinh teá toaùn hoïc taïi ñaïi hoïc Paris 1 Pantheùon-Sorbonne, ñaïi hoïc Strasbourg Louis Pasteur beân Phaùp vaø ñaïi hoïc Haø Noäi, Vieät Nam. Cha cuõng thöôøng xuyeân thuyeát giaûng taïi ñaïi hoïc coâng giaùo Louvain-la-Neuve Bæ, vaø taïi Tchad, nôi cha ñaõ thaønh laäp moät Trung taâm tieáp ñoùn treû em buïi ñôøi Balimba.
Hoûi: Thöa Cha Giraud, theo cha thì caùc goác reã cuûa cuoäc khuûng hoaûng hieän nay treân theá giôùi khoâng phaûi chæ laø cuoäc khuûng hoaûng taøi chaùnh, taïi sao vaäy?
Ñaùp: Töø 20 naêm nay chuùng ta ñang soáng trong moät tình traïng kinh teá raát baát lôïi cho AÂu chaâu. Chuùng ta ñang caïnh tranh vôùi caùc nöôùc coù neàn kinh teá ñang leân, nhöng caùc nöôùc naøy laïi coù caùc ñieàu kieän löông boång raát khaùc vôùi caùc ñieàu kieän löông boång cuûa AÂu chaâu. Nhö theá, chính chuùng ta ñeà caäp tôùi moät söï goø eùp löông boång raát maïnh. Caùc gia ñình AÂu chaâu, Hoa Kyø, Nhaät Baûn khoâng tieâu thuï ñuû, vì lôïi töùc quùa yeáu. Ñuøng moät caùi, phöông tieän kinh teá toaøn caàu vó ñaïi duy nhaát laâm vaøo trình traïng buø tröø cho söï yeáu keùm naøy laø tín duïng ñeå tieâu thuï vaøo giöõa thaäp nieân 1990. Chính treân tín duïng naøy maø tôø thoâng tin taøi chaùnh cuûa caùc naêm 2001-2007 ñöôïc thaùp vaøo, ñaëc bieät laø taïi Myõ, Anh quoác, Taây Ban Nha vaø AÙo. Caùc moùn nôï coâng coäng hieän nay ña soá gaén lieàn vôùi vieäc chuyeån ngaân döôùi hình thöùc coâng cuûa caùc moùn nôï tö, ñaõ trôû thaønh khoâng theå chòu ñöïng noåi nöõa trong naêm 2008.
Hoûi: Cbuùng ta coù theå hoûi xem daân chuû tôùi möùc naøo, khi caùc moùn nôï tö laïi trôû thaønh caùc moùn nôï coâng nhö vaäy thöa cha?
Ñaùp: Trong naêm 2008 caùc nöôùc aâu chaâu ñaõ haønh ñoäng toát, khi cöùu vôùt caùc ngaân haøng. Ñoù ñaõ laø ñieàu tuyeät ñoái caàn thieát. Nhöng ngaøy nay, caùc thò tröôøng baùo thuø caùc chính quyeàn, baèng caùch traùch caùc chính quyeàn laø laâm caûnh nôï naàn quùa ñaùng, trong khi moät phaàn nôï naàn aáy gaén lieàn vôùi vieäc cöùu caùc ngaân haøng naøy. Veà ñieàu naøy thì toâi hieåu söï baát maõn cuûa daân chuùng beân Taây Ban Nha, vaø Hy Laïp, vaø cuûa nhöõng ai noùi raèng nhöõng ngöôøi thaát nghieäp khoâng nhaát thieát phaûi traû giaù cho caùc sai loãi cuûa caùc nhaø baêng. Ñaây laø ñieàu caøng thaät hôn nöõa, khi chuùng ta nghó raèng caùc chöông trình khaéc khoå "thaét löng buoäc buïng" aùp ñaët ngaøy nay coù leõ seõ giuùp giaûm nôï naàn, nhöng khoâng giaûm moùn nôï coâng coäng, vì caùc aûnh höôûng treân söùc taêng tröôûng, cuõng nhö vì laõi xuaát voán ñaõ quùa cao roài.
Hoûi: Thöa cha, caùc phaân tích tình traïng nôï naàn cuûa Italia thöôøng raát khaùc nhau. Cha nghó sao?
Ñaùp: Ñaây laø moät tình traïng maø ñoái vôùi vaøi chuyeân vieân, coøn toát hôn laø tình traïng cuûa nöôùc Phaùp. Moät phaàn tieàn nôï cuûa Italia laø gia taøi cuûa thaäp nieâm 1990. Nhöng noùi chung, neàn taûng neàn kinh teá Italia laønh maïnh. Soá nôï tö raát ít, vaø moät phaàn lôùn soá nôï coâng laø do ngöôøi Italia naém giöõ. Ñoái vôùi nöôùc Italia khoâng coù lyù do ñeå gieo raéc söï hoát hoaûng, tuy nhieân, caùc thò tröôøng taøi chaùnh ngaøy nay thaät söï khoâng höõu lyù, vaø khoâng theå löôøng tröôùc ñöôïc.
Hoûi: Söùc maïnh cuûa neàn kinh teá gia ñình Italia seõ laø thuaãn ñôõ, trong taàm trung bình, coù ñuùng theá khoâng thöa cha?
Ñaùp: Tuyeät ñoái laø nhö theá roài. Ngöôøi ta cuõng coù theå gæa thieát raèng moät chính quyeàn maïnh quyeát ñònh khieán cho mình ñoäc laäp hôn khoûi caùc thò tröôøng qua vieäc cho vay moät soá tieàn vôùi laõi xuaát nheï 1-2%, vaø soá tieàn naøy seõ laø moät phaàn cuûa söï lieân ñôùi quoác gia. Daàu sao ñi nöõa, ñieàu naøy seõ deã thöïc hieän beân Italia hôn laø beân Phaùp, nôi tình traïng nôï naàn tö raát laø teá nhò. Traùi laïi, trong caùc nöôùc Anglosaxon ñaây laø ñieàu tuyeät ñoái khoâng theå laøm ñöôïc, bôûi vì tieàn tieát kieäm quùa ít, trong khi soá nôï tö laïi quùa cao.
Hoûi: Caùc töông quan giöõa nöôùc Phaùp vaø nöôùc Ñöùc khieán cho ngöôøi ta phaûi tranh luaän, moät ñaøng ngöôøi ta sôï hai nöôùc naøy ñöa ra moät chæ thò môùi cho AÂu chaâu, ñaøng khaùc ngöôøi ta sôï trieäu chöùng cuûa söï ñoå beå cuûa Lieân Hieäp AÂu Chaâu. Rieâng cha, thì cha nghó sao?
Ñaùp: Moïi chæ daãn ñeàu laø taïm thôøi heát, bôûi vì nöôùc Phaùp cuõng seõ mau choùng ôû trong tình traïng cuûa nöôùc Italia vaø Taây Ban Nha. Theo thieån yù toâi, trong caùc thöông löôïng vôùi nöôùc Ñöùc hieän nay nöôùc Phaùp coù moät vai troø xaáu, vì xem ra chæ muoán trieät ñeå che chôû caùc ngaân haøng cuûa mình. Traùi laïi, nöôùc Ñöùc thì muoán tieán tôùi choã huûy boû moät phaàn moùn nôï, vaø baét buoäc caùc ngaân haøng phaûi traû nôï.
Beân Ñöùc coù moät cô caáu kinh teá ñích thaät coù theå choáng laïi cô caáu ngaân haøng. Nhöng beân Phaùp thì khoâng coù. Ñoàng thôøi rieâng caù nhaân toâi, toâi khoâng ñoàng yù vôùi söï choáng ñoái cuûa nöôùc Ñöùc ñoái vôùi moät loaïi tieàn teä cuûa nôï naàn coâng coäng. Toâi thaáy raèng caëp Ñöùc vaø Phaùp khoâng ñöùng vöõng, vaø khoâng ñöôïc caùc nöôùc khaùc trong Lieân Hieäp AÂu chaâu nhìn vôùi con maét thieän caûm. Nhöng hai nöôùc vaãn coøn coù theå laøm nhieàu ñieàu cho AÂu chaâu, baèng caùch hoaït ñoäng cho vieäc thaønh laäp moät chính quyeàn kinh teá aâu chaâu, vaø tieàn teä hoùa moät phaàn cuûa caùc moùn nôï coâng cuûa caùc nöôùc yeáu keùm.
Hoûi: Thöa cha, laøm theá naøo ñeå ra khoûi ñöôøng haàm ñen toái naøy cuûa caûnh nôï naàn coâng coäng?
Ñaùp: Coù ba con ñöôøng. Con ñöôøng thöù nhaát, maø nöôùc Phaùp choáng laïi, laø huûy boû moät phaàn caùc moùn nôï, ñaây laø ñieàu ngöôøi ta ñang laøm ñoái vôùi nöôùc Hy Laïp, vaø chaéc chaén ngöôøi ta cuõng seõ laøm ñoái vôùi hai nöôùc Ailen vaø Boà Ñaøo Nha. Coù leõ ngöôøi ta cuõng seõ laøm ñoái vôùi caùc nöôùc Taây Ban Nha, Italia vaø Phaùp. Ñieàu naøy seõ ñaët ra moät daáu hoûi lôùn ñoái vôùi töông lai cuûa caùc ngaân haøng coù nguy cô bò phaù saûn, ñaëc bieät laø caùc ngaân haøng cuûa Phaùp vaø cuûa Ñöùc. Chaéc chaén laø caàn phaûi quoác höõu hoùa ít nhaát laø moät phaàn, vaøi ngaân haøng. Nhöng daàu sao ñi nöõa cuõng caàn phaûi löïa choïn giöõa kieåu choïn cuûa Islen laø khoâng traû tieàn caùc nhaø baêng, hay kieåu ngöôïc laïi cuûa Ailen. Trong tröôøng hôïp thöù nhaát, caùc ngöôøi tieát kieäm giaàu seõ traû caùc hoùa ñôn. Trong tröôøng hôïp thöù hai, taát caû moïi ngöôøi ñoùng goùp ñeàu phaûi traû.
Hoûi: Nhö vaäy coù giaûi phaùp naøo khaùc nöõa khoâng thöa cha?
Ñaùp: Coù, ñoù laø vieäc tieàn teä hoùa, nghóa laø cho pheùp ngaân haøng trung öông AÂu chaâu taïo ra tieàn ñeå mua caùc moùn nôï coâng. Nhöng nöôùc Ñöùc laïi khoâng chòu chaáp nhaän giaûi phaùp naøy. Coøn coù moät con ñöôøng thöù ba nöõa, ñoù laø mau choùng tieán tôùi moät chính quyeàn chính trò aâu chaâu vôùi moät söï hôïp phaùp daân chuû ñích thöïc ñeå aùp ñaët caùc quyeát ñònh khoù khaên. Chính quyeàn naøy seõ coù maàu saéc nöôùc Ñöùc vaø seõ aùp ñaët khaép nôi chính saùch chi tieâu khaéc khoå "thaét löng buoäc buïng", nhöng vôùi caùc di chuyeån taøi chaùnh buø laïi. Ñaây seõ laø caùch thöùc duy nhaát baét buoäc nöôùc Ñöùc traû moät phaàn cho caùc nöôùc khaùc. Coù theå hy voïng raèng moät chính quyeàn nhö theá coù ñuû söï ñaùng tin caäy ñeå aùp ñaët moät söï phoái hôïp hoãn hôïp: vöøa huûy boû moät phaàn nôï naàn, vöøa duyeät xeùt caùc thoûa hieäp cho pheùp Ngaân haøng trung öông aâu chaâu taøi trôï moät phaàn caùc moùn nôï vv... Nhöng chuùng ta coøn ôû raát xa moät chính quyeàn nhö theá. Ngay caû nöôùc Ñöùc, ban ñaàu xem ra ñaõ ñoàng yù, thì môùi ñaây ñaõ laïi cho bieát laø mình chöa saün saøng ñeå traû nôï cho caùc nöôùc yeáu keùm hôn.
Hoûi: Nhöng maø cuoäc khuûng hoaûng taøi chaùnh naøy cuõng laø phaûn aùnh cuûa moät cuoäc khuûng hoaûng luaân lyù ñaïo ñöùc, coù ñuùng theá khoâng thöa cha?
Ñaùp: Ñuùng vaäy. Raát nhieàu guoàng maùy kinh teá hieän nay coù theå ñöôïc coi nhö laø xu thôøi vaø xaây döïng treân söï tình côø luaân lyù. Chaúng haïn, coù söï xung khaéc lôïi loäc giöõa caùc toå chöùc coå phaàn vaø caùc ngaân haøng traû tieàn cho caùc toå chöùc coå phaàn aáy. Caùc toå chöùc coå phaàn naøy luoân noùi ñieàu caùc ngaân haøng muoán nghe. Trong khi caùc cô quan töôûng thöôûng treân caùc thò tröôøng taøi chaùnh thì ñöôïc traû tieàn bôûi caùc ngöôøi ñaàu tö, nhö theá chuùng cho caùc giôùi ñaàu tö thaáy chuùng laøm cho hoï haøi loøng chöøng naøo coù theå. Beân Hoa Kyø chính quyeàn cuûa toång thoáng Obama coù moät phaàn bao goàm caùc giôùi chöùc ngaân haøng, vaø vì theá vaán ñeà xung khaéc lôïi loäc trôû thaønh toång quaùt. Ñoàng thôøi ngöôøi ta cuõng nhaän ra moät vaán ñeà luaân lyù ñaïo ñöùc treân bình dieän taøi chaùnh, cuõng gaén lieàn vôùi söï kieän caùc kitoâ höõu daán thaân trong laõnh vöïc taøi chaùnh coù moät yù nieäm raát haïn cheá veà luaân lyù caù nhaân, laø yù nieäm veà söï lieâm chính. Noù heä taïi choã noùi raèng toâi khoâng thoø tay vaøo trong thuøng tieàn vaø toâi toân troïng caùc luaät chôi. Nhöng ngaøy nay chuùng ta ñang ñöùng tröôùc moät tình traïng, trong ñoù caùc luaät leä cuoäc chôi khoâng laønh maïnh. Caàn phaûi thay ñoåi chuùng. Ñaây laø moät vaán ñeà luaân lyù ñaïo ñöùc taäp theå, vaø theo toâi caùc kitoâ höõu phaûi taùi khaùm phaù ra caùc nhaân ñöùc cuûa neàn luaân lyù ñaïo ñöùc taäp theå, raát quan troïng trong truyeàn thoáng kitoâ, nhöng ngaøy nay thì ít soáng ñoäng hôn xöa. Caàm laùi toát moät taàu löûa ñaõ laø ñieàu toát roài, nhöng ñoâi khi treân bình dieän luaân lyù cuõng caàn phaûi hoûi xem haøng hoùa con taàu aáy chuyeân chôû noù nhö theá naøo.
(Avvenire 28-12-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)