Libia ñöùng tröôùc nguy cô
cuûa chuû thuyeát hoài giaùo aùi quoác
Libia ñöùng tröôùc nguy cô cuûa chuû thuyeát hoài giaùo aùi quoác.
Libia (Avvenire 22.25-10-2011) - Ngaøy 23 thaùng 10 naêm 2011 oâng Mustafa Abdel Jalil, Chuû tòch Hoäi ñoàng quoác gia chuyeån tieáp, ñaõ tuyeán boá Libia seõ coù Hieán Phaùp môùi theo luaät Hoài giaùo Sharia, nhöng ñoàng thôøi oâng cuõng traán an coäng ñoàng quoác teá raèng ngöôøi daân Libia laø caùc tín höõu hoài hoøa hoaõn. Tuy nhieân, theá giôùi taây aâu vaãn coù caûm töôûng caùc ngöôøi laõnh ñaïo môùi sau nhaø ñoäc taøi Muammar Gheddafi phaûi hoaït ñoäng maïnh meõ laém ñeå traùnh nguy cô caùc löïc löôïng hoài cöïc ñoan noåi leân naém quyeàn.
Bình luaän veá bieán coá naøy, ngoaïi tröôûng Franco Frattini cuûa Italia ñaõ khaúng ñònh raèng: "Ñieàu caàn thieát laø neàn taûng cuûa taân Hieán phaùp Libia toân troïng töï do toân giaùo, toân troïng quyeàn töï do xaây caát caùc nhaø thôø kitoâ", nhö ñaõ coù beân Tunisia, beân Ai Caäp vaø ngay taïi Libia cho tôùi nay.
Ngoaøi ra, oâng Jalil cuõng loan baùo thaønh laäp moät uûy ban ñieàu tra veà caùi cheát cuûa oâng Gheddafi theo yeâu caàu cuûa Lieân Hieäp Quoác, trong khi thuû töôùng, oâng Mahmoud Jibril, thì ñeà nghò ñeå cho moät uûy ban quoác teá höôùng daãn cuoäc ñieàu tra. Sôû dó Lieân Hieäp Quoác ñaõ yeâu caàu môû cuoäc ñieàu tra veà caùi cheát cuûa oâng Gheddafi vì trong phim ñöôïc phoå bieán, khi bò baét oâng Gheddafi xem ra chæ bò thöông nheï vaø coøn khoûe maïnh. Nhöng sau ñoù thì ngöôøi ta thaáy xaùc oâng bò baén vaøo ñaàu.
Ñaõ coù 5 nhoùm noåi loaïn cuøng tieán ñaùnh thaønh phoá Sirte: Löõ ñoaøn Al-Borkan, coù nghóa laø "Nuùi löûa", nhoùm Nemr, nhoùm Al Qala, nhoùm Safwat al Zaiat vaø löõ ñoaøn Ghiran ñöôïc coi laø nhoùm ñaõ baét oâng Gheddafi vaø haï saùt oâng treân ñöôøng töø Sirte veà Misurata.
Caùc löïc löôïng noåi loaïn noùi raèng oâng ñaõ bò cheát vì ñaïn laïc khi xaûy ra giao tranh giöõa nhöõng ngöôøi phoø oâng vaø quaân caùch maïng treân ñöôøng veà Misurata. Nhöng nhieàu ngöôøi nghó raéng oâng ñaõ bò ai ñoù noåi giaän haønh quyeát.
Xaùc cuûa oâng Muammar Gheddafi vaø cuûa Mustasim, con trai oâng ñaõ ñöôïc ñeå trong moät phoøng laïnh ôû chôï baùn thòt trong thaønh phoá Misurata cho daân chuùng xem, nhöng sau ñoù ñaõ ñöôïc choân caát taïi moät nôi voâ danh trong sa maïc, ñeå traùnh khoâng cho caùc ngöôøi coøn uûng hoä vaø toân suøng oâng tôùi haønh höông.
Hoäi ñoàng quoác gia chuyeån tieáp cho bieát töø ngaøy 17 thaùng 2 naêm 2011 ñaõ coù ít nhaát 3,000 ngöôøi bò thieät maïng vaø 17,000 ngöôøi bò thöông taïi thaønh phoá Misurata. Haàu nhö khoâng coù gia ñình naøo laø khoâng coù ngöôøi cheát. Nhöng trong thaønh phoá Sirte ngöôøi ta cuõng khaùm phaù ra haøng chuïc xaùc thuoäc löïc löôïng uûng hoä oâng Gheddafi bò haønh quyeát, bò baén vaøo ñaàu hay vaøo gaùy.
Trong cuoäc phoûng vaán daønh cho chöông trình tieáng YÙ ñaøi Vaticaêng ngaøy 26 thaùng 10 naêm 2011 Ñöùc Cha Giovanni Innocenzo Martinelli, Giaùm Quaûn Toâng Toøa Tripoli, "caàu mong ngöôøi daân Libia can ñaûm baét ñaàu trôû laïi cuoäc soáng thöôøng ngaøy baèng söï tha thöù, höôùng nhìn veà töông lai vaø coù cung caùch haønh xöû bình tónh cuï theå. Caùc tình traïng quùa khöù ñaõ gaây ra bieát bao nhieâu baïo löïc vaø khieán cho nhieàu ngöôøi cheát. Nhöng tìm laïi hoøa bình vaø söï hieäp nhaát laø moät thaùch ñoá maø ngöôøi daân Libia seõ bieát caùch ñöông ñaàu. Toaøn daân Libia muoán coù söï hieäp nhaát. Vaøo moät luùc naøo ñoù hoï ñaõ bò caùm doã chia ñaát nöôùc thaønh mieàn naøy mieàn noï. Nhöng toâi tin raèng söï khoân ngoan vaø thieän chí seõ thaéng theá".
Ñöùc Cha Sylvester Carmel Magro, Giaùm Quaûn Bengasi, thì môøi goïi ngöôøi daân Libia hoøa giaûi vaø trôû veà vôùi taâm tình yeâu meán queâ höông.
Thaät theá, sau 7 thaùng noäi chieán, thuû ñoâ Tripoli cuõng nhö caùc thaønh phoá lôùn khaùc cuûa Libia caàn ñöôïc taùi thieát vì ñaõ chòu nhieàu taøn phaù vaø hö haïi trong 9,160 vuï doäi bom cuûa caùc nöôùc taây aâu vaø caùc cuoäc giao tranh giöõa caùc löïc löôïng noåi loaïn vaø binh só cuûa oâng Gheddafi. Song song vôùi söï taùi thieát vaät chaát coøn coù söï taùi thieát tinh thaàn nöõa, vì caùc chia reõ chính trò vaø boä toäc seõ laø moät chöôùng ngaïi raát lôùn cho caùc cô caáu chính trò vaø haønh chaùnh cuûa Libia. Giôø ñaây caàn phaûi thu hoài vuõ khí cuûa caùc löïc löôïng daân quaân. Caùc xaâu xeù baïo löïc xaûy ra taïi Irak sau caùi cheát cuûa oâng Saddam Hussein cuõng nhö taïi Afghanistan sau khi caùc löïc löôïng Taliban bò loaïi ra khoûi quyeàn bính, khoâng chæ phaùt xuaát töø chieán tranh du kích vaø naïn khuûng boá, maø cuõng naûy sinh töø söï baát löïc cuûa caùc chính quyeàn môùi trong vieäc tìm ra caùc giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà cuûa daân chuùng vaø ñaát nöôùc.
Thuû töôùng laâm thôøi oâng Mahmoud Jibril höùa laø seõ töø chöùc ngay sau khi nöôùc nhaø ñöôïc bình ñònh. Nhöng beân trong Hoäi ñoàng quoác gia chuyeån tieáp cuõng coù caùc phe nhoùm khaùc nhau vôùi caùc laäp tröôøng khaùc nhau. Trong quùa khöù Libia ñaõ bò cai trò moät caùch tröïc tieáp bôûi oâng Gheddafi vôùi caùc haäu quûa toài teä treân vieäc phaùt trieån, vaø vieäc duy trì caùc cô caáu haï taàng. Giôø ñaây caàn phaûi cuûng coá cô caáu haï taàng xaõ hoäi. Nhöng thöïc teá laø caùc thaønh phaàn cuûa Hoäi Ñoàng quoác gia chuyeån tieáp laïi bao goàm caùc kyø muïc vuøng Cirenaica, nguyeân thaønh vieân cuûa chính quyeàn cuõ, ñaïi dieän caùc boä toäc, caùc ngöôøi hoài hoøa hoaõn, caùc laõnh tuï daân quaân.
Do ñoù, thaùch ñoá ñích thaät hieän nay laø duy trì ñöôïc söï hoøa hôïp giöõa caùc khaùc bieät, caùc tranh chaáp vaø ghen töông cuûa hoï sau khi keû thuø chung ñaõ naèm xuoáng. Töông quan vôùi hai boä toäc chính laø a raäp vaø berber naém giöõ vai troø neàn taûng. Sau cuøng ngöôøi ta lo sôï chuû nghóa hoài cuoàng tín thaéng theá taïi Libia, vì theá con ñöôøng daân chuû seõ coøn gaëp nhieàu choâng gai trong töông lai.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Khalil Fouad Allam, chuyeân vieân nghieân cöùu tình hình caùc nöôùc A Raäp, taùc giaû cuoán saùch töïa ñeà "Giaûi thích Hoài giaùo cho caùc ngöôøi thuoäc ñaûng Lieân Minh Xanh Italia".
Hoûi: Thöa oâng Allam, oâng nghó gì veà söï kieän luaät Sharia seõ höôùng daãn Hieán phaùp Libia?
Ñaùp: Söï kieän Luaät Sharia höôùng daãn Hieán phaùp Libia laø haäu quûa cuûa chuû nghóa aùi quoác hoài ñang lan traøn trong theá giôùi A raäp hieän nay. Tröôùc ñaây thì ngöôøi ta noùi tôùi töông quan giöõa Hoài giaùo vaø Hieán phaùp, hieän nay thì ngöôøi ta coâng khai noùi tôùi töông quan giöõa Hoài giaùo vaø quoác gia. Vaø ñieàu naøy coù nghóa laø seõ coù söï lieân ñôùi maïnh meõ hôn giöõa hai beân. Vì neáu Hieán phaùp laø ñieàu coù theå thay ñoåi, thì quoác gia tröôøng toàn. Vaø neáu ngöôøi ta ñoàng hoùa luaät Sharia vôùi quoác gia, thì ñieàu naøy seõ coù caùc haäu quûa raát nghieâm troïng ñoái vôùi neàn daân chuû, chaúng haïn toâi nghó tôùi caùc haäu quûa cuûa noù ñoái vôùi nöõ giôùi vaø caùc nhoùm toân giaùo thieåu soá.
Hoûi: Nhöng maø oâng Mustafa Abdel Jalil, Chuû tòch Hoäi ñoàng quoác gia chuyeån tieáp ñaõ noùi tôùi töông quan giöõa Hoài giaùo vaø Hieán Phaùp, chöù khoâng noùi tôùi moät quoác gia hoài giaùo. Theá roài oâng cuõng ñaõ söûa sai laäp tröôøng baèng caùch ñeà ra con ñöôøng hoài giaùo hoøa hoaõn maø thöa oâng...
Ñaùp: Ñöông nhieân laø oâng Jalil ñang ôû trong moät tình traïng teá nhò. Moät ñaøng laø Taây Phöông, ñaøng khaùc laø chuû nghóa hoài giaùo cöïc ñoan. Vì theá oâng ta chæ ñang tìm caùch laøm haøi loøng caû hai beân thoâi.
Hoûi: OÂng nghó sao veà söï kieän toå chöùc khuûng boá hoài cuoàng tín Al Qaeda ñaõ hoan hoâ lôøi tuyeân boá cuûa oâng Jalil?
Ñaùp: Toå chöùc Al Qaeda tröïc giaùc ñöôïc ñieàu ñang xaûy ra. Söï kieän toå chöùc naøy ñaõ nhaán maïnh treân cheá ñoä ña theâ taïi Libia quùa ñuû ñeå cho chuùng ta thaáy hoï ñang chuaån bò nhöõng gì cho ñaát nöôùc naøy. Do ñoù dó nhieân laø Al Qaeda vui möøng veà lôøi tuyeân boá Libia theo luaät hoài Sharia.
Hoûi: Theo oâng thì ñaâu coù theå laø nhöõng haäu quûa cuûa tình hình naøy?
Ñaùp: Coù nguy cô laø Libia seõ keát thuùc nhö Afghanistan, vôùi caùc löïc löôïng Taliban vaø chính quyeàn tìm caùch thoûa hieäp vôùi nhau. Tröø khi AÂu chaâu thaønh coâng trong vieäc trôï giuùp ngöôøi daân Libia höôùng tôùi moät söï chuyeån tieáp daân chuû, nhöng toâi thaáy ñaây laø ñieàu khoù laém.
Hoûi: Thöa oâng, taïi Tunisia ngöôøi ta thaáy chieán thaéng cuûa nhöõng ngöôøi hoài hoøa hoaõn thuoäc ñaûng Ennakhda. OÂng coù nghó raèng söï thaønh coâng naøy cuûa Tunisia coù theå aûnh höôûng treân caùc nöôùc khaùc gioáng nhö cuoäc caùch maïng hoa laøi ñaõ töøng taïo ra Muøa xuaân A raäp hay khoâng?
Ñaùp: Chieán thaéng cuûa ngöôøi Hoài hoøa hoaõn thuoäc ñaûng Ennakhda coù theå laø moät thaønh coâng coù khaû naêng "laây lan". Nhöng toâi xin laäp laïi khuynh höôùng thaéng theá seõ laø chuû nghóa aùi quoác hoài giaùo. Vaán ñeà ñoù laø taát caû caùc phong traøo naøy nhö ñaûng hoài giaùo "Ennakhda", ñeàu coù lieân heä tôùi phong traøo Huynh ñeä hoài giaùo. Töø Tunisia tôùi Ai Caäp caùc phong traøo naøy ñeàu töï giôùi thieäu nhö laø caùc phong traøo hoài giaùo hoøa hoaõn, nhöng caàn phaûi xem xem hoï hieåu "hoøa hoaõn" nhö theá naøo. Vaø toâi tin raèng caùc caêng thaúng seõ naûy sinh töø caùc tranh luaän lieân quan tôùi Hieán phaùp. Ñaõ coù nhieàu daáu hieäu cho thaáy chuùng khoâng ñi theo höôùng cuûa moät Hoài giaùo tuïc hoùa. Ñieàu nguy hieåm nhaát ñoù laø ôû beân trong caùc phong traøo naøy coù caùc löïc löôïng ly taâm. Moät caùch ñaëc bieät caùc ngöôøi hoài Salafít raát coù nhieàu aûnh höôûng. Vaø chính hoï laø nhöõng ngöôøi trieät ñeå khöôùc töø söï ñaïi dieän cuûa Hoài giaùo hoøa hoaõn.
Hoûi: Trong saùch oâng ñaõ nhaéc ñeán AÂu chaâu. Nhöng oâng coù nghó raèng trong khung caûnh hieän nay moïi thuùc ñaåy cuûa AÂu chaâu ñeàu coù theå bò coi nhö laø can thieäp vaøo noäi boä hay khoâng?
Ñaùp: Theá giôùi toaøn caàu bao goàm vieäc taïo ra caùc maãu möïc quoác teá maø taát caû moïi ngöôøi ñeàu phaûi toân troïng. Toâi khoâng bieát caùc quoác gia cuûa "Muøa Xuaân A raäp" coù saün saøng chaáp nhaän chuùng hay khoâng. Toâi phaân tích nhöõng gì hieän coù vaø ñieàu toâi troâng thaáy noùi vôùi toâi raèng vieäc chaáp nhaän naøy laø moät söï caàn thieát. Theá nhöng xaõ hoäi laïi coù caùc daáu chæ cho thaáy noù seõ noå tung.
(Avvenire 22.25-10-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)