Kitoâ giaùo choáng
neàn vaên hoùa baêng hoaïi ngaøy nay
Kitoâ giaùo choáng neàn vaên hoùa baêng hoaïi ngaøy nay.
Phoûng vaán nhaø baùo Jean Pierre Denis, veà Kitoâ giaùo nhö löïc löôïng choáng laïi neàn vaên hoùa baêng hoaïi thoáng trò ngaøy nay.
Lille, Phaùp (Avvenire 7-10-2011; Vat. 26/10/2011) - Trong caùc ngaøy 7 ñeán 10 thaùng 10 naêm 2011 ñaïi hoäi vaên hoùa Phaùp ñaõ dieãn ra taïi thaønh phoá Lille, mieàn baéc nöôùc Phaùp. Tham döï ñaïi hoäi ñaõ coù haøng traêm nhaø trí thöùc goàm caû caùc Giaùm Muïc, caùc Muïc sö tin laønh, caùc trieát gia, vaên ngheä só, giôùi baùo chí vaø haøng ngaøn ngöôøi thuoäc nhieàu thaønh phaàn xaõ hoäi khaùc nhau. Trong ba ngaøy ñaïi hoäi haøng traêm thuyeát trình vieân ñaõ höôùng daãn 60 cuoäc hoäi thaûo khaùc nhau veà ñeà taøi: "Coù caàn phaûi sôï haõi hay khoâng?".
Trong soá caùc thuyeát trình vieân coù oâng Jean Vanier, ngöôøi saùng laäp coäng ñoaøn "Con Taàu", Jean Claude Guillebaud, nhaø baùo chuyeân vieát khaûo luaän, Fabrice Hadjadj, trieát gia, Chantal Delsol, nöõ tö töôûng gia, Thereøse Lebrun, nöõ vieän tröôûng ñaïi hoïc coâng giaùo Lille, Claude Baty, Chuû tòch Lieân hieäp tin laønh Phaùp, Ñöùc Cha Vincent Landel, Toång Giaùm Muïc Rabat beân Maroác vv...
Ngoaøi ra coøn coù hai buoåi hoøa nhaïc, moät trong nhaø thôø chính toøa Lille vôùi ñeà töïa "Ngöôøi haønh höông Santiago" do Jean Francois Capony saùng taùc; moät trong nhaø thôø thaùnh Maurice vôùi töïa ñeà "Ñeâm cuûa Kitoâ giaùo".
Xem keõ cuõng coù nhöõng luùc thinh laëng caàu nguyeän, vaø caùc chöùng töø cuûa Marine Ulrich thaønh vieân ñaïi nhaïc hoäi "Anuncio" Madrid, vaø cuûa Guy Aurenche, chuû tòch toå chöùc Traùi ñaát lieân ñôùi.
Cuøng tham döï ñaïi hoäi noùi treân cuõng coù oâng Jean Pierre Denis, vaên só, nhaø baùo, phoùng vieân kieâm thi só, chuû buùt tuaàn san "La Vie Ñôøi Soáng" vaø laø taùc giaû cuoán saùch môùi xuaát baûn töïa ñeà "Taïi sao Kitoâ giaùo gaây göông muø göông xaáu?". Trong saùch vaên só Denis ñaõ laáy laïi luaän thuyeát cuûa trieát gia Jacques Ellul, cho raèng khi bò gaït ra "vuøng ngoaïi oâ" vaø trôû thaønh moät löïc löôïng choáng laïi neàn vaên hoùa duy vaät, tieâu thuï, höôûng thuï vaø töông ñoái hoùa luaân lyù hieän ñaïi, Kitoâ giaùo bò coi laø "phaù hoaïi" ñoái vôùi tö töôûng ñang thoáng trò xaõ hoäi ngaøy nay. Tuy laø thieåu soá, caùc tín höõu coâng giaùo coù theå trôû thaønh moät ñieåm tham chieáu, vì chæ coù hoï laø coù caùc caâu traû lôøi cho cuoäc khuûng hoaûng xaõ hoäi hieän nay.
Ngaøy 26 thaùng gieâng naêm 2011, trong buoåi thuyeát trình thaûo luaän veà ñeà taøi "Taïi sao Kitoâ giaùo gaây göông muø göông xaáu?" taïi thaønh phoá Saint Etienne, vaên só Denis khaúng ñònh yù muoán cuûa mình laø taùi laäp uy tín cho Kitoâ giaùo trong nieàm tin vaø tinh thaàn laïc quan, trong moät xaõ hoäi ñaõ ñaùnh maát ñi caùc giaù trò kitoâ nhöng ñoàng thôøi cuõng ñang moø maãm kieám tìm caùc giaù trò vöõng vaøng cho cuoäc soáng. Thaät theá, raát nhieàu tín höõu kitoâ bò maát tinh thaàn bi quan töï hoûi "Kitoâ giaùo seõ ñi veà ñaâu? Ai seõ laø nhöõng ngöôøi laøm ñaày caùc nhaø thôø cuûa chuùng ta trong töông lai? Chuùng ta coù theá ñöùng naøo trong moät xaõ hoäi khoâng coøn laø xaõ hoäi kitoâ nöõa?" Nhaø vaên Denis laáy laïi caâu noùi cuûa Linh Muïc chính thoáng Alexander Men, bò aùm saùt trong caùc ñöôøng phoá thuû ñoâ Matscôva "Kitoâ giaøo môùi chæ baét ñaàu" vaø oâng baày toû söï laïc quan hy voïng cuûa mình. Theo oâng, Giaùo Hoäi khoâng bò khuûng hoaûng, chæ coù xaõ hoäi noùi chung laø bò khuûng hoaûng maø thoâi. Lòch söû Kitoâ giaùo bao goàm caùc cuoäc khuûng hoaûng ñoái vôùi khoa hoïc, nhöng caùc cuoäc khuûng hoaûng naøy môøi goïi Giaùo Hoäi chuyeån ñoäng vaø duyeät xeùt laïi nhieàu vaán ñeà quan troïng.
Chuû thuyeát duy khoa hoïc coù caùc haïn heïp cuûa noù, vì noù khoâng coù caùc caâu traû lôøi cho moïi caâu hoûi, nhaát laø caâu hoûi lieân quan tôùi yù nghóa cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Cuõng chính vì theá Giaùo Hoäi phaûi luoân luoân hieän dieän trong caùc vaán ñeà lieân quan tôùi nhaân loaïi nhö luaân lyù sinh hoïc, trôï töû hay vuõ khí nguyeân töû vv...
Tuy nhieân, Kitoâ giaùo khoâng coøn ôû trong trung taâm cuûa neàn vaên hoùa ngaøy nay nöõa, nhöng laø ôû ngoaøi leà xaõ hoäi vaø trôû thaønh löïc löôïng choáng laïi neàn vaên hoùa hieän ñaïi. Caùc kitoâ höõu laø nhöõng ngöôøi "khoâng töôûng" trong nghóa tích cöïc cuûa töø naøy, vì hoï cho raèng xaõ hoäi loaøi ngöôøi coù theå toát laønh hôn. Hoï laø nhöõng ngöôøi ñem laïi nieàm hy voïng vôùi caùc giaù trò maø hoï baûo veä; chuùng khaùc xa vôùi caùc giaù trò ñang khoáng cheá xaõ hoäi hieän nay.
Hoûi: Thöa vaên só Denis, nhieàu ngöôøi trong giôùi vaên hoùa ñôøi nhö Reùgis Debray vaø Marcel Gauchet, thöøa nhaän söùc naëng cuûa neàn vaên hoùa kitoâ taïi AÂu chaâu. Nhöng treân bình dieän xaõ hoäi vaø truyeàn thoâng, ñöùc tin kitoâ ñaõ phaûi chòu moät söï thuït luøi naëng neà. Laøm theá naøo ñeå ra khoûi ngoõ cuït naøy thöa oâng?
Ñaùp: Toâi tin raèng giôùi öu vieät truyeàn thoâng vaên hoùa tieáp tuïc nghó raèng Kitoâ giaùo khoâng coøn coù gì ñeå noùi vôùi xaõ hoäi chuùng ta nöõa; traùi laïi caàn phaûi traán aùp Kitoâ giaùo vaø khoùa mieäng tín höõu kitoâ. Tuy nhieân, treân bình dieän toång quaùt hôn, trong xaõ hoäi taïi Phaùp so vôùi caùch ñaây vaøi naêm, ngöôøi ta ñöôïc bieát laø coù söï toø moø lôùn hôn ñoái vôùi Kitoâ giaùo. Vì vaäy phaûi ñaïp ñoå böùc töôøng phaân caùch giöõa Giaùo Hoäi vaø cuoäc soáng xaõ hoäi. Thöïc teá laø Kitoâ giaùo bò gaït ra beân leà trong moâi tröôøng vaên hoùa cuûa chuùng toâi. Töï noù ñaây khoâng phaûi laø moät ñieàu xaáu, vì noù dieãn taû vieäc trôû laïi vôùi tình traïng ban ñaàu, nghóa laø vôùi baûn chaát bò chæ trích vaø gaït ra ngoaøi leà trong caùc theá kyû ñaàu cuûa Giaùo Hoäi. Taïi Phaùp caùc kitoâ höõu khoâng phaûi laø moät söùc maïnh xaõ hoäi, traùi laïi hoï laø thí duï cuûa "söï yeáu ñuoái". Vaø vôùi caùc giaù trò cuûa Kitoâ giaùo tín höõu coù theå thöïc söï phuïc vuï nhaân loaïi, ñaëc bieät trong caùc xaõ hoäi Taây Phöông. Chuùng ta ñang ñöùng tröôùc moät ñieåm quaët trong lòch söû cuûa Kitoâ giaùo taây phöông: vieäc bò gaït boû ngoaøi leà trôû thaønh yeáu toá canh taân ñoái vôùi ñöùc tin, vaø moät khaû naêng môùi cuûa söï hôïp thöùc hoùa vaên hoùa.
Hoûi: Vaên só coi vaøi giaù trò kitoâ nhö söï khieát tònh, tính chaát nhöng khoâng, söï gioøn moûng, vieäc phuïng töï vv... nhö laø caùc yeáu toá "ngöôïc vôùi vaên hoùa" cuûa thôøi ñaïi chuùng ta. Caû töø phía nhöõng ngöôøi khoâng tín ngöôõng cuõng coù caùc tín hieäu nhö theá hay sao?
Ñaùp: Xaõ hoäi aâu chaâu ñang thay ñoåi: caøng ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi nhaän ra raèng hoï bò heä thoáng duy vaät hieän haønh khoáng cheá, trong ñoù ngöôøi ta buoân baùn moïi söï, vaø tieâu chuaån cuoái cuøng chæ laø kinh teá. Nhöng cuõng coù nhöõng ngöôøi, coù tín ngöôõng cuõng nhö khoâng coù tín ngöôõng, hieåu cuoäc khuûng hoaûng cuûa moâ thöùc naøy, vaø hoï tìm kieám caùc giaù trò khaùc ñeå taùi ñònh nghóa minh öôùc xaõ hoäi. Hoï tin nôi moät xaõ hoäi coù moâ thöùc hôïp vôùi con ngöôøi. Vì theá khi thaáy giôùi truyeàn thoâng trình baày Kitoâ giaùo nhö laø caùi gì giaø nua vaø baûo thuû, thì noù khieán cho toâi nöïc cöôøi. Ñöùc tin chính laø ñieàu traùi ngöôïc: noù "tieán boä", noù "ñi tröôùc" vì noù ñeà nghò caùc kieåu soáng choáng laïi khuynh höôùng duy töï do vaø choáng laïi chuû tröông duy tieâu thuï. Caøng ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi coi caùc kitoâ höõu vaø caùc giaù trò kitoâ nhö laø "choáng vaên hoùa". Toâi caàu mong cho caùc ngöôøi aáy gaëp gôõ Chuùa Kitoâ vaø caùc giaù trò kitoâ.
Hoûi: Thöa vaên só Denis, oâng coù theå ñôn cöû vaøi thí duï lieân quan tôùi caùc giaù trò khaùc, giöõa nhöõng ngöôøi tin vaø nhöõng ngöôøi khoâng tin hay khoâng?
Ñaùp: Caùch ñaây vaøi naêm taïi Phaùp naøy ngöôøi ta ñaõ haêng say thaûo luaän veà vieäc môû caùc sieâu thò vaø haøng quaùn trong ngaøy Chuùa Nhaät. Giaùo Hoäi ñaõ maïnh meõ choáng laïi chuû tröông naøy, vaø giaûi thích raèng laäp tröôøng cuûa mình khoâng coù tính caùch "toân giaùo", nhöng laø ñeå baûo veä thieän ích cuûa con ngöôøi, baûo veä giaù trò cuûa ngaøy leã, cuûa tính caùch nhöng khoâng, giaù trò cuûa gia ñình... Caùc tín höõu coâng giaùo ñaõ beânh vöïc giaù trò cho raèng thôøi gian khoâng theå laø moät moùn haøng ñeå buoán baùn. Raát nhieàu ngöôøi Phaùp ñaõ hieåu raèng Giaùo Hoäi choáng laïi hieän töôïng laøm vieäc ngaøy Chuùa Nhaät khoâng phaûi vì lôïi loäc cuûa mình, maø chæ vì thieän ích vaø haïnh phuùc cuûa con ngöôøi maø thoâi.
Moät thí duï khaùc laø vaán ñeà luaân lyù sinh hoïc: töø vaøi naêm nay caøng ngaøy ngöôøi ta caøng hieåu hôn raèng Giaùo Hoäi khoâng noùi "khoâng" vôùi vaøi laäp tröôøng naøo ñoù, bôûi vì Giaùo Hoäi laø keû thuø cuûa söï tieán boä. Nhöng Giaùo Hoäi noùi khoâng vì baûo veä phaåm giaù con ngöôøi nhö giaù trò ñaïi ñoàng. Moät thí duï cuï theå ñoù laø caùch ñaây ít laâu trong moät cuoäc thaûo luaän treân ñaøi truyeàn hình, baø Sylvie Agacinski, trieát gia theo huynh höôùng nöõ quyeàn, vôï cuûa nguyeân thuû töôùng Jospin, tuy laø ngöôøi khoâng tín ngöôõng nhöng cuõng ñaõ ñoàng yù vôùi laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo lieân quan tôùi ñeà taøi "cho möôùn töû cung", chính vì lyù do baûo veä phaãm giaù con ngöôøi cuûa Giaùo Hoäi.
Hoûi: "ÔÛ ñaâu coù Thieân Chuùa, ôû ñoù coù töông lai" ñoù laø khaåu hieäu chuyeán vieáng thaêm muïc vuï Coïng hoøa Lieân Bang Ñöùc cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI vaø laø ñieàu ñöôïc ngaøi nhaán maïnh nhieàu laàn. Vaên só laø moät trong nhöõng ngöôøi linh hoaït ñaïi hoäi "Caùc tình traïng chung cuûa Kitoâ giaùo" taïi Lille naøy. Trong cuoäc khuûng hoaûng hieän nay tín höõu kitoâ phaûi goùp phaàn nhö theá naøo?
Ñaùp: Trong ñaïi hoäi taïi Lille chuùng toâi ñöa ra caâu hoûi naøy: "Coù caàn phaûi sôï haõi khoâng?". Taïi Phaùp chuùng toâi ñaõ baát ñaàu soáng baàu khí baàu cöû toáng thoáng seõ dieãn ra vaøo naêm 2012 tôùi ñaây. Coù caùc noãi lo sôï len loûi vaøo trong loøng xaõ hoäi: lo sôï khoâng chæ treân bình dieän kinh teá, nhöng cuõng coøn coù söï sôï haõi hoài giaùo vaø sôï haõi cho töông lai cuûa con ngöôøi nöõa. Theá roài coøn coù söï khoâng chaéc chaén khieán cho chuùng toâi lo sôï raèng con caùi cuûa chuùng toâi seõ khoâng coù ñöôïc cuøng caùc ñieàu kieän soáng nhö chuùng toâi. Caùc noãi sôï haõi cuõng phoå bieán trong caùc quoác gia khaùc cuûa AÂu chaâu. Vì theá, theo toâi, vai troø cuûa caùc kitoâ höõu tröôùc heát laø phaûi laéng nghe caùc noãi sôï haõi ñoù, vaø ñöøng laøm nhö theå laø khoâng coù caùc sôï haõi lieân quan tôùi kinh teá, moâi sinh, yù nghóa cuoäc soáng. Caâu traû lôøi thöù hai lieân quan tôùi vieäc loan baùo söï hieäp nhaát cuûa con ngöôøi ñoái vôùi moïi noãi sôï haõi: caùc sôï haõi ñoù lieân quan tôùi toaøn con ngöôøi vaø chuùng caàn moät caâu traû lôøi toaøn caàu. Taïi AÂu chaâu ngaøy nay caùc kitoâ höõu laø nhöõng ngöôøi ñuy nhaát coù moät caâu traû lôøi maïnh meõ cho cuoäc khuûng hoaûng hieän nay trong xaõ hoäi.
(Avvenire 7-10-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)