Ñaùnh maát nieàm tin: thaùch ñoá lôùn
cuûa caùc Giaùo Hoäi Kitoâ
taïi Coäng Hoøa Lieân Bang Ñöùc
Ñaùnh maát nieàm tin: thaùch ñoá lôùn cuûa caùc Giaùo Hoäi Kitoâ taïi Coäng Hoøa Lieân Bang Ñöùc.
Vatican (Avvenire 14-9-2011) - Trong caùc ngaøy 22 ñeán 25 thaùng 9 naêm 2011 laàn ñaàu tieân Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI seõ chính thöùc vieáng thaêm Coäng Hoøa Lieân Bang Ñöùc. Thaät ra Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ vieáng thaêm nöôùc Ñöùc hai laàn, nhöng chuyeán vieáng thaêm taïi Koeln naêm 2005 nhaân Ngaøy Quoác Teá Giôùi Treû chæ coù tính caùch muïc vuï, vaø chuyeán vieáng thaêm thöù hai naêm 2006 taïi vuøng Bavieøre laø chuyeán vieáng thaêm rieâng tö. Trong chuyeán coâng du laàn naøy Ñöùc Thaùnh Cha seõ thaêm caùc giaùo phaän Berlin, Erfurt vaø Freiburg.
Xaõ hoäi Lieân Bang Ñöùc, maø Ñöùc Joseph Ratzinger seõ tìm thaáy trong chuyeán vieáng thaêm, ñöôïc oâng Andreas Puettman, mieâu taû nhö moät xaõ hoäi caøng ngaøy caøng ñaùnh maát ñi ñöùc tin kitoâ cuûa mình. Thaät ra ñaây laø thaûm caûnh chung cuûa caùc quoác gia taây aâu coù neàn vaên minh kitoâ, chöù khoâng rieâng gì cuûa Coäng Hoøa Lieân Bang Ñöùc. Trong nhieàu thaäp nieân qua caùc kitoâ höõu taây aâu ngaøy caøng xa rôøi ñöùc tin. Khoâng nhöõng hoï khoâng thöïc haønh ñaïo, maø coøn coâng khai choái boû goác reã kitoâ cuûa mình. Nhaân danh chuû nghóa duy ñôøi cöïc ñoan vaø laáy côù toân troïng töï do toân giaùo cuûa caùc chuûng toäc khaùc - ôû ñaây thöôøng laø thieåu soá tín höõu Hoài giaùo - moät soá chính quyeàn taây aâu ñaõ ra leänh loaïi boû moïi daáu chæ beà ngoaøi cuûa Kitoâ giaùo, nhö thaùo gôõ caùc thaùnh giaù khoûi caùc nôi coâng coäng.
Cuõng coù chính quyeàn coøn caám caû vieäc ñeo aûnh ñaïo nöõa. Ñieån hình laø vuï moät nöõ chieâu ñaõi vieân haøng khoâng Anh quoác ñaõ maát vieäc laøm vì nhaát ñònh khoâng tuaân leänh cuûa ban giaùm ñoác vaø vaãn tieáp tuïc ñeo thaùnh giaù ôû coå. Traøo löu choái boû caùc bieåu töôïng cuûa Kitoâ giaùo ñaõ baét ñaàu töø nhieàu thaäp nieân qua: hình Chuùa Haøi Ñoàng bieán khoûi caùc taám thieäp chuùc möøng Giaùng Sinh, hang ñaù maùng coû bò loaïi boû, hình Chuùa Kitoâ phuïc sinh khaûi hoaøn cuõng khoâng coøn thaáy treân caùc thieäp phuïc sinh nöõa. Thay vaøo ñoù laø moät soá hoa hoøe, caûnh trí hay caùc traùi tröùng ñöôïc veõ nhieàu maàu loøe koeït vv... Vaø taïi Anh quoác töø nhieàu naêm qua ban giaùm ñoác caùc haõng xöôûng vaø caùc baøn giaáy coøn khuyeán caùo nhaân vieân khoâng ñöôïc trang hoaøng caû caây thoâng Giaùng Sinh nöõa, laáy coù laø noù xuùc phaïm ñeán töï do toân giaùo cuûa tín höõu caùc toân giaùo khaùc.
Vaø tình hình choái boû Kitoâ giaùo trôû thaønh teä haïi tôùi ñoä hieän nay Kitoâ giaùo bò saùch nhieãu vaø kyø thò coâng khai ngay trong caùc xaõ hoäi taây aâu coù nguoàn goác kitoâ. Beân caïnh chieán dòch loaïi tröø Kitoâ giaùo khoûi cuoäc soáng xaõ hoäi, nhieàu chính khaùch vaø traøo löu duy ñôøi cöïc ñoan coøn coâng khai taán kích boâi nhoï Giaùo Hoäi, sæ vaû giôùi laõnh ñaïo vaø bòt mieäng khoâng muoán cho Giaùo Hoäi leân tieáng veà caùc vaán ñeà luaân lyù phaåm giaù vaø caùc quyeàn con ngöôøi.
Trong cuoán saùch töïa ñeà "Xaõ hoäi khoâng coù Thieân Chuùa. Caùc nguy cô vaø hieäu quûa phuï cuûa vieäc ñaùnh maát ñi caùc giaù trò kitoâ cuûa Ñöùc" oâng Andreas Puettman vieát: "Khuynh höôùng toân giaùo tính cuûa nöôùc Ñöùc trong moät thôøi gian daøi cho thaáy moät söï suy suïp, phaûi goïi laø moät söï suïp ñoå coù chieàu kích thôøi ñaïi, maëc duø coù caùc coá gaéng taùi löôïng ñònh noù". Cuoán saùch vaø caùc nhaän xeùt cuûa oâng hieän ñang gaây ra tranh luaän soâi noåi taïi Ñöùc. Nhöng toài teä nhaát laù thaùi ñoä thôø ô vôùi toân giaùo vaø caùc giaù trò linh thieâng sieâu vieät.
Andreas Puettman sinh naêm 1964. Trong caùc naêm 1983-1990 oâng hoïc Khoa hoïc chính trò, Lòch söû vaø Luaät quoác gia taïi ñaïi hoïc Bonn vaø Hoïc vieän nghieân cöùu chính trò Paris. Laø chính trò gia, nhaø baùo vaø nhaø xuaát baûn saùch, oâng ñaõ thaéng giaûi Nhaø baùo coâng giaùo 1991 cuûa Hoäi nhaø baùo coâng giaùo Ñöùc. OÂng cuõng ñaõ laøm vieäc nhö nhaø xaõ hoäi hoïc nghieân cöùu caùc tieán trình xaõ hoäi vaên hoùa taïi Hieäp hoäi Konrad Adenauer. Laø nhaø baùo oâng ñaõ vieát baøi cho nhieàu nhaät baùo vaø naêm 1998-1999 oâng ñaõ laø thaønh vieân nhoùm laøm vieäc "Chính trò vaø Xaõ hoäi cuûa UÛy Ban "Giaùo Hoäi naêm 2000" cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñöùc.
Cuoán saùch noùi treân cuûa oâng laø moät khaûo luaän chuïp laïi tình hình Kitoâ giaùo taïi Lieân Bang Ñöùc hieän nay. Ngoaøi caùc trình baày thuaän tieän hay coù tính caùch an uûi, oâng ñaët ñeå caùc vò laõnh ñaïo tin laønh vaø coâng giaùo tröôùc thöïc taïi suy suïp naøy cuûa Kitoâ giaùo, vaø môøi goïi nhöõng ngöôøi tin cuõng nhö khoâng tin suy tö veà caùc haäu quûa cuûa söï thay ñoåi moâ thöùc trieät ñeå ñang hieän dieän khaép nôi trong cuoäc soáng, vaø chuùng gaây ra aâu lo vì khoâng theå naøo thaáy tröôùc ñöôïc caùc haäu quûa cuûa chuùng trong töông lai.
Dó nhieân, caùc döõ kieän vaø caùc soá thoáng keâ traàn truïi khoâng phaûi laø taát caû, nhöng chuùng coù söùc maïnh vaø yù nghóa rieâng cuûa chuùng. Chaúng haïn nhö tröôùc kia taïi caùc bang cöïu Ñoâng Ñöùc cuøng vôùi Lettonia vaø Coäng Hoøa Tcheøques, laø caùc vuøng ñaát coù sæ soá voâ thaàn cao nhaát, thì hieän nay, theo löôïng ñònh cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu, noùi chung, loøng ñaïo haïnh cuûa ngöôøi daân Ñöùc ôû döôùi möùc trung bình cuûa AÂu chaâu, vì chæ coù 47% daân khaúng ñònh mình tin nôi Thieân Chuùa. Töø naêm 1950 cho tôùi nay soá tín höõu tin laønh Ñöùc giaûm töø 43 xuoáng coøn 25 trieäu, nghóa laø gaàn phaân nöûa trong voøng hai theá heä, vaø keå töø naêm 1970 tôùi nay Giaùo Hoäi tin laønh ñaõ maát ñi 6.6 trieäu tín höõu. Trong khi Giaùo Hoäi coâng giaùo trong thaäp nieân 1970 coù 25 trieäu tín höõu vaø ngaøy nay cuõng coù soá tín höõu töông töï, nghóa laø khoâng tieán trieån tí naøo. Nhöng trong caùc thaäp nieân qua Giaùo Hoäi coâng giaùo ñaõ maát ñi söùc lôùn maïnh nhôø hieän töôïng di cö vaø daân soá gia taêng. Töø naêm 1989 tôùi nay Giaùo Hoäi coâng giaùo ñaõ maát ñi 2.2 trieäu tín höõu, töông ñöông vôùi soá tín höõu toaøn toång giaùo phaän Koeln. Vaø moãi naêm toång giaùo phaän Koeln maát 0.6% tín höõu.
Lieân quan tôùi vieäc tham döï thaùnh leã Chuùa Nhaät, hoài naêm 1950 coù phaân nöûa toång soá 25 trieäu tín höõu trung thaønh tham döï thaùnh leã Chuùa Nhaät. Nhöng theo moät cuoäc thaêm doø do hoïc vieän Allensbach thöïc hieän hoài thaùng gieâng naêm 2009 chæ coù 8% tín höõu coâng giaùo Taây Ñöùc vaø 17% tín höõu coâng giaùo Ñoâng Ñöùc tuyeân boá laø tham döï thaùnh leã ñeàu ñaën moãi ngaøy Chuùa Nhaät. Tuoåi trung bình cuûa nhöõng ngöôøi tham döï thaùnh leã Chuùa Nhaät cuõng khoâng laáy gì laøm khích leä: trong caû hai Giaùo Hoäi tin laønh cuõng nhö coâng giaùo nhöõng ngöôøi ñi leã Chuùa Nhaät ñeàu treân 60 tuoåi.
Vaãn theo keát quûa moät cuoäc thaêm doø môùi ñaây cuûa Hoïc vieän Allensbach, chæ coù 15% ngöôøi daân Ñöùc döôùi 30 tuoåi, töùc laø giôùi cha meï trong tieàm naêng cuûa theá heä môùi, coi vieäc giaùo duïc toân giaùo laø quan troïng ñoái vôùi con caùi hoï.
Nieàm tin kitoâ cuûa ngöôøi daân Ñöùc laïi coøn giaûm suùt hôn nöõa, neáu duyeät xeùt möùc ñoä tin vaøo caùc söï thaät ñöùc tin cuûa hoï. Chæ coù 58.7% tín höõu coâng giaùo vaø 47.7% tín höõu tin laønh tin raèng Thieân Chuùa ñaõ döïng neân traùi ñaát. Vaø soá tín höõu tin vaøo söï thuï thai ñoàng trinh cuûa Ñöùc Maria hay tin vaøo söï phuïc sinh laïi coøn ít hôn nöõa. Chæ coù 38% daân Ñöùc coøn tin Giaùng Sinh laø moät ngaøy leã toân giaùo. Theo ñuùc keát cuûa nhaø xaõ hoäi hoïc Thomas Gesincke, "ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, Kitoâ giaùo ñaõ hoaøn toaøn trôû thaønh moät boái caûnh vaên hoùa ñeå ñan deät moät toân giaùo rieâng cuûa mình", hay nhö lôøi Ñöùc Hoàng Y Degenhardt, Toång Giaùm Muïc giaùo phaän Paderborn, kieâm Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muc Ñöùc, tuyeân boá tröôùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Ñöùc hoài naêm 1988: "Kitoâ giaùo ñaõ trôû thaønh moät quang caûnh chung beân trong Giaùo Hoäi Ñöùc, laø quang caûnh cuûa moät ñaùm ñoâng "ngöôøi ngoaïi giaùo ñöôïc röûa toäi".
OÂng Puettman ñaõ daønh ra haøng chuïc trang trong saùch ñeå mieâu taû tình traïng ngheøo naøn tinh thaàn naøy cuûa Kitoâ giaùo Ñöùc. Tieáng baùo ñoäng cuûa oâng tuy laø moät söï ñôn giaûn hoùa khaéc nghieät, nhöng lieâm chính, maø chính Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI cuõng ñaõ nhieàu laàn gioùng leân. Trong thö ñeà caäp tôùi vieäc giaûi vaï tuyeät thoâng cho boán Giaùm Muïc theo nhoùm Lefeøvre thuû cöïu, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ vieát: "Taïi nhieàu vuøng roäng lôùn cuûa traùi ñaát, ñöùc tin ñang gaêp nguy cô taét ngaám ñi nhö moät ngoïn löûa khoâng tìm ra chaát ñoát nöõa". Vaø oâng Puettman lôïi duïng luùc cuoäc thaûo luaän veà khuynh höôùng ña vaên hoùa ñang loâi keùo söï chuù yù taïi Ñöùc ñeå laøm cho moïi ngöôøi hieåu raèng taâm tình baøi hoài giaùo töï noù coù theå laøm cho dö luaän höôùng daãn ngöôøi daân thöôøng xích laïi gaàn caùc goác reã kitoâ ñaõ bò queân laõng hôn. Vaø ñoù laø ñieàu coøn caàn phaûi chôø xem xaûy ra nhö theá naøo.
Ngaøy nay, caùc löïc löôïng cuûa söï tuïc hoùa taán kích hoài giaùo cuõng bôûi vì ñoù laø thöïc taïi coøn laïi, gioáng nhö böùc töôøng ñoái ñaàu vaø ngaên chaën caùc löïc löôïng tuïc hoùa lan traøn. Theá giôùi tin laønh thì ueå oaûi trong caùi khoâ caèn cuûa mình vaø ñöôïc nònh hoùt bôûi tö töôûng thoáng trò cho raèng tin laønh ñöôïc coi nhö ñoàng nghóa vôùi neàn vaên minh "ñôøi vaø töï do". Trong khi ñoái vôùi theá giôùi coâng giaùo thì tuøy theo töøng tröôøng hôïp: noù ñöôïc kính troïng, khi daùm boùc nhaõn hieäu, leân tieáng coâng khai choáng laïi khuynh höôùng duy töông ñoái luaân lyù thoáng trò, nhöng khi khaùc noù laïi bò coi nhö ñoái thuû, caàn phaûi kieåm soaùt vaø beû gaãy gioáng nhö xaûy ra vôùi Hoài giaùo.
Nhö theá, theo giaùo sö Puettman tình hình Giaùo Hoäi tin laønh Ñöùc raát laø toài teä. Caùc tín höõu coâng giaùo thì ngöng tuï khoâng tieán trieån. Vaäy phaûi ñöa ra caùc bieän phaùp choáng laïi tình traïng tieâu cöïc naøy nhö theá naøo ñaây? Chaéc chaén khoâng phaûi laø giöông cao laù côø cuûa khuynh höôùng duy ñôøi, maø laø soáng theo tinh thaàn nghieâm khaéc cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Töø phía caùc giôùi truyeàn thoâng thì daáu chæ cuûa tình traïng naøy laø trieàu ñaïi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XVI. Hoài naêm 2005 vôùi caùi cheát cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II, vieäc baàu leân moät vò Giaùo Hoaøng ngöôøi Ñöùc vaø chuyeán vieáng thaêm cuûa ngöôøi taïi Ñöùc ñaõ daáy leân moät côn soùng coâng giaùo coù ba maët, taïo ra caûm töôûng cuûa moät söï hoài sinh toân giaùo. Nhöng vì chöông trình cuûa Ñöùc Bieån Ñöùc XVI khoâng phaûi laø laøm cho mình ñöôïc quùy meán hay ñöôïc voã tay taùn thöôûng, maø laø loan baùo söù ñieäp cuûa Chuùa, neân tuaàn traêng maät ñaõ khoâng keùo daøi. OÂng Puettman cho raèng coù vaán ñeà vaø cuõng coù moät cô may. OÂng laø ngöôøi coù can ñaûm nhìn vaøo söï thaät vaø noùi leân söï thaät, maëc duø vì theá coù theå oâng khoâng ñöôïc daân chuùng öa thích hay bò hoï khinh bæ. OÂng nhaéc tôùi chìa khoùa cuûa moät cuoäc trôû laïi khoâng giaû taïo cuûa Thieân Chuùa. Vaø theo oâng chöông toång keát ñaõ ñöôïc Hoäi Ñoàng Giaùo Hoäi Kitoâ tin laønh ñöa ra trong hoäi nghò nhoùm taïi Stockholm hoài naêm 1945: ñoù laø "Loan baùo Lôøi Chuùa vôùi nhieàu can ñaûm hôn, caàu nguyeän vôùi nhieàu tin töôûng hôn, tin vôùi nhieàu töôi vui hôn, vaø yeâu thöông vôùi nhieàu ñam meâ hôn". Ñoù laø caùc ñieåm coù theå giuùp taùi trao ban söùc soáng tinh thaàn cho Kitoâ giaùo. Vì theá caùc kitoâ höõu phaûi thaéng vöôït söï nhuùt nhaùt cuûa mình, thaéng vöôït söï öôn löôøi cuûa mình, vaø thaéng vöôït tình traïng thieáu chuyeân moân lieân quan tôùi ñöùc tin maø hoï tuyeân xöng.
(Avvenire 14-9-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)