Muøa xuaân A raäp
vaø thöû thaùch daân chuû
Muøa xuaân A raäp vaø thöû thaùch daân chuû.
Phoûng vaán oâng Ala Al Aswani, nha só kieâm nhaø vaên vaø chuyeân vieân phaân tích tình hình caùc nöôùc A raäp.
A-raäp (Avvenire 4-9-2011) - Ngaøy 9 thaùng 9 naêm 2011 oâng Ala Al-Aswani nha só, nhaø vaên kieâm chuyeân vieân phaân tích tình hình caùc nöôùc A raäp, seõ tham döï ñaïi hoäi vaên chöông taïi tænh Mantova baéc Italia, ñeå giôùi thieäu cuoán saùch môùi cuûa oâng coù töïa ñeà laø "Cuoäc caùch maïng Ai caäp", vaø tham döï cuoäc thaûo luaän baøn troøn veà ñeà taøi "Caùch maïng". Baùc só cuõng laø taùc giaû hai cuoán tieåu thuyeát noåi tieáng "Dinh Yacoubian" xuaát baûn naêm 2002, vaø "Chicago" xuaát baûn naêm 2006.
OÂng Ala Al Aswani sinh naêm 1957 vaø laø con cuûa vaên só Abbas Al-Aswani. Sau khi maõn baäc trung hoïc taïi moät tröôøng daäy baèng tieáng Phaùp taïi Ai Caäp, oâng ñaõ theo hoïc nha khoa taïi ñaïi hoïc Illinois vaø Chicago beân Hoa Kyø, vaø hieän nay vaãn haønh ngheà baùc só nha khoa.
Baùc só Ala Al Aswani cuõng laø moät vaên só noåi tieáng thöôøng xuyeân coäng taùc vôùi caùc nhaät baùo ñoái laäp, vaø gaàn guõi caùc nhaø trí thöùc taû phaùi Ai Caäp, ñaëc bieät laø vôùi nhaø vaên Sonallah Ibrahim. Tuy tuyeân boá mình ñoäc laäp treân bình dieän chính trò, nhöng oâng laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaõ thaønh laäp phong traøo phaûn ñoái Kifaya coù nghóa laø "Ñuû roài". Chính phong traøo naøy ñaõ laøm naûy sinh ra cuoäc caùch maïng daân chuû taïi Ai Caäp nhö chuùng ta ñaõ chöùng kieán trong caùc thaùng qua.
Ngoaøi ra baùc só coøn laø moät caây vieát noåi tieáng theá giôùi vì caùc phaân tích saéc beùn, chính xaùc, cuõng nhö loøng can ñaûm vaø söï ñam meâ toá caùo caùc teä naïn gaây ra khoå ñau cho xaõ hoäi Ai Caäp, cuõng nhö cho nhieàu quoác gia khaùc treân theá giôùi. OÂng mieâu taû Ai Caäp nhö laø moät quoác gia bò töôùc ñoaït, thoái naùt, ngheøo ñoùi vaø baát ñoäng, nhöng söï tuyeät voïng cuûa noù chæ chôø ñôïi moät tia löûa laø buøng noå vaø bieán thaønh cuoäc noåi loaïn cuûa toaøn daân. Ñoù laø ñieàu ñaõ xaûy ra, khieán cho Ai Caäp thoaùt khoûi cheá ñoä cai trò ñoäc taøi. Theo baùc só Al Aswani muøa xuaân A raäp ñaõ laøm naûy sinh ra moät "quoác tòch toaøn caàu" môùi. Maëc duø coøn coù caùc caûnh baát oån xaûy ra nhöng ñoù laø moät trong caùc hoa traùi quùy baùu nhaát cuûa caùc cuoäc noåi loaïn cuûa caùc daân toäc A raäp. Caùc hoa traùi ñoù ñaõ laøm suïp ñoå traät töï vuøng Trung Ñoâng, maø chuùng ta ñaõ bieát töø bao thaäp nieân qua.
Taùc phaåm môùi nhaát cuûa baùc só laø cuoán "Neáu toâi khoâng phaûi laø ngöôøi Ai caäp", bao goàm caùc baøi vieát hoài thaäp nieân 1990, nhöng ñaõ khoâng bao giôø ñöôïc pheùp xuaát baûn, vì söï choáng ñoái cuûa moät nhaân vieân chính quyeàn.
Baùc só Al Aswani coù loái vieát thöïc tieãn vaø tröïc tieáp, khieán cho ngöôøi ñoïc deã hieåu vaø vì theá saùch cuûa oâng raát ñöôïc daân chuùng öa thích. Nhaát laø vì oâng raát kheùo leùo trình baøy cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân Ai Caäp trong taát caû moïi chieàu kích khaùc nhau cuûa noù, haáp daãn ñeán ñoä daân chuùng so saùnh oâng vôùi nhaø vaên vaø tieåu thuyeát gia Nagib Mahkfuz, ngöôøi ñaõ ñöôïc giaûi Nobel vaên chöông 1988.
Baùc só Al Swani cuõng laø moät ngöôøi hoaït ñoäng thaêng tieán daân chuû taïi Ai Caäp vaø trong theá giôùi A raäp. Söï kieän giôùi treû xuoáng ñöôøng bieåu tình taïi caùc nöôùc AÂu chaâu cuõng nhö khaép nôi treân theá giôùi chaéc chaén ñaõ laáy höùng töø caùc cuoäc bieåu tình cuûa ngöôøi daân Ai Caäp taïi quaûng tröôøng Tahkrir lieân tuïc trong maáy tuaàn ñöa ñeán thaønh coâng laät ñoä chính phuû cuûa toång thoáng Hosni Mubarak.
Hoûi: Thöa baùc só Al Aswani, "Daân chuû laø giaûi phaùp duy nhaát": ñoù ñaõ laø khaåu hieäu cuûa baùc só. Nhöng taïi Ai Caäp, nôi vieäc ñaùnh ñuoåi oâng Mubarak ñaõ khieán cho toaøn daân phaán khôûi vaø daáy leân bieát bao hy voïng, ngöôøi ta nhaän thaáy caùc ñe doïa nghieâm troïng ñoái vôùi vieäc chuyeån tieáp daân chuû. Ñieàu naøy coù khieám cho baùc só lo laéng khoâng?
Ñaùp: Toâi khoâng ngaïc nhieân veà söï kieän naøy: moãi moät cuoäc caùch maïng ñeàu phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc thuùc ñaåy choáng laïi caùch maïng. Trong tröôøng hôïp cuûa Ai Caäp, coù caùc thaønh phaàn cuûa chính quyeàn cuõ vaãn coøn hieän dieän khaép nôi, töø trong caùc phöông tieän truyeàn thoâng cho tôùi caùc boä, vaø hoï hoaït ñoäng trong quyeàn haïn cuûa hoï ñeå gaây hoãn loaïn, vaø ngaên chaën söï thay ñoåi daân chuû. Vaán ñeà ñoù laø töø khi chính quyeàn cuûa oâng Hosni Mubarak suïp ñoå cho tôùi nay, Hoäi ñoàng quaân nhaân laõnh ñaïo ñaát nöôùc ñang chöùng minh cho thaáy hoï khoâng coù khaû naêng choáng laïi caùc löïc löôïng phaûn caùch maïng naøy. Töø phía toâi cuõng nhö töø phía caùc nhaø trí thöùc, chuùng toâi ñaõ nhieàu laàn gaëp gôõ caùc giôùi chöùc quaân söï ñeå goùp yù kieán nhaèm cuï theå hoùa lyù töôûng cuûa caùc cuoäc noåi daäy, nhöng caùc löïa choïn chính trò ñaõ khoâng ñaùp öùng ñuû caùc chôø mong cuûa daân chuùng.
Hoûi: Thöa baùc só, caû cuoäc khuûng hoaûng kinh teá cuõng khieán cho ngöôøi ta lo sôï: baùc só coù nghó raèng noù coù theå khieán cho caùc haêng say caùch maïng cuûa daân chuùng bò nguoäi ñi khoâng?
Ñaùp: Chuùng ta haõy thöïc teá: döôùi thôøi toång thoáng Mubarak 40% hay trong moät vaøi vuøng coù tôùi 55% ngöôøi daân Ai Caäp phaûi soáng döôùi möùc ngheøo tuùng. Naïn thaát nghieäp cao taän trôøi xanh, vaø ñaây ñaõ laø moät trong caùc lyù do laøm naûy sinh ra cuoäc noãi daäy cuûa daân chuùng. Trong khi hieän nay, hieån nhieân khoâng phaûi laø loãi cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ khieán cho cheá ñoä sup ñoå, nhöng laø cuûa Hoäi ñoàng quaân nhaân, baét ñaàu naém quyeàn toång thoáng vaø quoác hoäi, sau khi cheá ñoä Mubarack suïp ñoå.
Hoûi: Baùc só coù sôï khuynh höôùng hoài giaùo quùa khích khoâng?
Ñaùp: Caû veà phía naøy nöõa, cuõng coù caùc thaønh phaàn cuûa cheá ñoä cuõ ñang laøm taát caû nhöõng gì coù theå laøm ñöôïc ñeå phôi baày boùng ma cuûa cuoäc xung ñoät giöõa caùc giaùo phaùi thöôøng laø baèng caùch döôõng nuoâi bao löïc. Ñieàu khieán cho toâi lo sôï ñoù laø caùc nhaân vieân an ninh, laø caùc keû toäi phaïm ñaõ tra taán haøng traêm ngaøn ngöôøi voâ toäi, vaø hoï vaãn coøn töï do haønh ñoäng. Caàn phaûi coù caùc luaät leä daân chuû baûo veä taát caû moïi ngöôøi daân.
Hoûi: Caùc ngöôøi treû ñaõ khôi daäy cuoäc caùch maïng daân chuû vaø caùc thay ñoåi seõ coù vai troø vaø theá ñöùng naøo trong caùc xaõ hoäi A raäp môùi thöa baùc só?
Ñaùp: Haàu nhö gaàn phaân nöûa toång soá daân Ai Caäp laø ngöôøi treû döôùi 30 tuoåi. Khi chuùng ta noùi tôùi giôùi treû, chuùng ta ñuïng tôùi nhöõng giai taàng to lôùn trong caùc xaõ hoäi A raäp. Sau cuoäc caùch maïng toâi ñaõ gaëp bieát bao nhieâu baïn treû chuyeân nghieäp Ai caäp nhö caùc baùc só, kyõ sö, soáng beân AÂu chaâu hay trong vuøng vònh Ba Tö, vaø hoï ñaõ quyeát ñònh hoài höông ñeå goùp phaàn xaây döïng moät ñaát nöôùc Ai Caäp môùi. Toâi nghó raèng vôùi neàn daân chuû seõ coù caùc cô may cho taát caû moïi ngöôøi, vì theá toâi laø ngöôøi ñaàu tieân khoâng chòu ñöôïc söï chaäm chaïp cuûa vieäc chuyeån tieáp. Nhöng toâi xaùc tín raèng chuùng toâi ñaõ chaâm ngoøi cho moät söï thay ñoåi khoâng theå quay trôû laïi ñaøng sau ñöôïc nöõa. Chuùng toâi khoâng trôû laïi ñaøng sau.
Hoûi: Baùc só coù nghó raèng Muøa Xuaân A raäp seõ coøn lan roäng ra trong vuøng hay khoâng?
Ñaùp: Coù chöù, toâi tin laø cuoäc caùch maïng daân chuû, Muøa Xuaân A Raäp seõ lan traøn trong vuøng. Toâi caûm thaáy chaéc chaén nhö vaäy. Ngaøy nay chuùng ta ñang chöùng kieán vieäc keát thuùc cuûa moät kyû nguyeân trong theá giôùi A raäp: ñoù laø ngaøy taøn cuûa caùc cheá ñoä ñoäc taøi. Chaéc chaén laø tình hình khoâng phaûi ôû ñaâu cuõng nhö nhau, bôûi vì moãi quoác gia coù caùc ñieàu kieän rieâng bieât, nhöng chuùng toâi ñang baét ñaàu moät töông lai môùi.
Hoûi: Thöa baùc só caùc nhaø trí thöùc Ai Caäp ñaõ naém giöõ vai troø naøo trong boái caûnh caùch maïng daân chuû naøy?
Ñaùp: Chuùng toâi phaûi ñöùng haøng ñaàu trong vieäc ñoøi hoûi coâng baèng vaø caùc quyeàn con ngöôøi, vaø nhaäp cuoäc vaøo moïi tranh ñaáu cuûa ngöôøi daân. Ñaøng khaùc, toâi khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc raèng moät ngöôøi nhö toâi ñaõ keâu goïi vaø coå voõ thay ñoåi töø 30 naêm nay, giôø ñaây ñaõ coù söï thay ñoåi, laïi coù theá ñöùng ngoaøi nhìn maø khoâng daán thaân laøm gì caû.
Hoûi: Chæ coøn vaøi ngaøy nöõa laø töôûng nieäm bieán coá khuûng boá xaûy ra taïi Hoa Kyø ngaøy 11 thaùng 9 naêm 2001, môû maøn cho cuoäc chieán cuûa Hoa Kyø vaø caùc nöôùc ñoàng minh choáng laïi phong traøo hoài giaùo khuûng boá phaù hoaïi, cuõng nhö laøm thay ñoåi cuïc ñieän nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Baùc só nhaän thaáy töông quan giöõa theá giôùi hoài giaùo vôùi Taây AÂu nhö theá naøo?
Ñaùp: Toâi khoâng tin vaøo caùc phaïm truø naøy, vaø xem ra ngöôøi daân thöôøng cuõng khoâng tin vaøo chuùng. ÔÛ baát cöù nôi ñaâu treân theá giôùi naøy con ngöôøi ñeàu bình ñaúng vôùi nhau, hoï muoán coù coâng aên vieäc laøm, vaø taïo döïng moät töông lai toát ñeïp hôn cho con caùi cuûa hoï. Khuynh höôùng cöïc ñoan laø moät ñe doïa nghieâm troïng ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, tín höõu kitoâ cuõng nhö tín höõu hoài giaùo. Ben Laden ñaõ khoâng chæ choáng laïi taây aâu maø oâng ta cuõng ñaõ choáng laïi toâi, choáng laïi tö töôûng töï do cuûa toâi, choáng laïi nieàm tin cuûa toâi nôi neàn daân chuû nöõa. Ñaøng khaùc khi caùc daân toäc A raäp chuùng toâi xuoáng ñöôøng bieåu tình ñoøi daân chuû, thì ñaõ coù bieát bao nhieâu ngöôøi ñoù ñaây treân theá giôùi uûng hoä chuùng toâi, trong khi caùc chính quyeàn, keå caû caùc chính quyeàn vuøng Trung Ñoâng tìm caùch caâu giôø laàn löõa vaø tính toaùn caùc lôïi loäc. Nhìn thaáy giôùi treû huy ñoäng nhau ñoøi daân chuû töø Trung Ñoâng cho tôùi caùc phaàn ñaát khaùc treân theá giôùi, khieán cho toâi traøn ñaày hy voïng.
(Avvenire 4-9-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)