Töông quan giöõa
vaät lyù hoïc vaø ñöùc tin
Töông quan giöõa vaät lyù hoïc vaø ñöùc tin.
Phoûng vaán Muïc Sö Anh giaùo vaät lyù gia John Polkinghorne.
Rimini, Italia (Avvenire 2-9-2011) - Trong caùc ngaøy 21-27 thaùng 8 naêm 2011 ñaïi hoäi tình baïn laàn thöù 32 ñaõ dieãn ra taïi Rimini, trung Italia, veà ñeà taøi "Söï hieän höõu trôû thaønh moät söï chaéc chaén meânh moâng". Ñaïi hoäi quy tuï haøng chuïc ngaøn tham döï vieân thuoäc moïi giai taàng xaõ hoäi: chính trò, kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa vaø toân giaùo vôùi haøng traêm thuyeát trình vieân vaø caùc sinh hoaït ñuû loaïi. Beân caïnh caùc leã nghi phuïng vuï vaø caàu nguyeän, coù caùc buoåi thuyeát trình, caùc cuoäc hoäi luaän baøn troøn, caùc buoåi hoøa nhaïc, trieån laõm, vaên ngheä vaø giao löu vaên hoùa.
Trong soá caùc thuyeát trình vieân cuõng coù muïc sö Anh giaùo, vaät lyù gia, thaàn hoïc gia vaø nhaø vaên John Polkinghorne.
Muïc sö John Polkinghorne sinh naêm 1930 vaø ñaõ töøng laø giaùo sö toaùn vaät lyù noåi tieáng taïi ñaïi hoïc Cambrigde beân Anh quoác giöõa caùc naêm 1968-1979. Trong thôøi gian naøy giaùo sö cuõng coù caùc thôøi giôø nghieân cöùu taïi caùc ñaïi hoïc Princeton, Berkeley, Stanford vaø taïi Trung taâm naêng löôïng nguyeân töû aâu chaâu ôû Geneøve beân Thuïy Só. Naêm 1977 caûm thaáy mình ñöôïc ôn goïi daán thaân phuïng söï Chuùa, oâng töø boû gheá giaùo sö vaät lyù ñaïi hoïc ñeå gia nhaäp ñaïi chuûng vieän hoïc thaàn hoïc vaø trôû thaønh muïc sö Anh giaùo naêm 1982. Tieáp ñeán muïc sö phuïc vuï moät giaùo xöù ôû maïn nam Bristol, roài trôû thaønh cha sôû caùc xöù Blean vaø Kent, tröôùc khi trôû laïi Cambridge roài trôû thaønh giaùm ñoác tröôøng Cao ñaúng cuûa Nöõ Hoaøng taïi ñaây trong caùc naêm 1988-1996, laø naêm muïc sö veà höu.
Laø khoa hoïc gia muïc sö Polkinghorne ñaõ vieát 5 cuoán saùch veà vaät lyù vaø ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc khaùm phaù ra vaät lyù duy löôïng töû vaø vaät lyù haït Quark. Nhö laø thaàn hoïc gia vaø vaên só, muïc sö cuõng laø taùc giaû cuûa 26 cuoán saùch veà töông quan giöõa khoa hoïc vaø toân giaùo. Naêm 1997 muïc sö trôû thaønh Hieäp Só cuûa Nöõ Hoaøng vaø naêm 2002 ñöôïc nhieàu giaûi thöôûng trong ñoù coù giaûi thöôûng Templeton trò giaù 1 trieäu baûng Anh, vì caùc ñoùng goùp giuùp khaúng ñònh chieàu kích tinh thaàn cuûa cuoäc soáng vaø chöùng minh cho thaáy vaät lyù vaø ñöùc tin cho pheùp khaùm phaù thöïc taïi vôùi hai con maét.
Taïi ñaïi hoäi tình baïn Rimini ngaøy 24-8-2011 muïc sö Polkinghorne ñaõ dieãn thuyeát veà ñeà taøi söï chaéc chaén cuûa khoa hoïc. Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán muïc sö veà ñeà taøi töông quan giöõa khoa hoïc vaät lyù vaø ñöùc tin.
Hoûi: Thöa muïc sö Polkinghorne, nhö laø khoa hoïc gia vaø thaàn hoïc gia muïc sö nghó gì veà töông quan giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin?
Ñaùp: Caùc caâu hoûi khoa hoïc phaûi nhaän ñöôïc caùc caâu traû lôøi khoa hoïc. Coøn caùc vaán naïn thaàn hoïc phaûi coù caùc caâu traû lôøi thaàn hoïc. Khoa hoïc khoâng theå chöùng minh raèng Thieân Chuùa khoâng hieän höõu vaø toân giaùo khoâng theå lo laéng cho thieân nhieân trong caùc chi tieát cuûa noù, cuõng nhö cho lòch söû cuûa theá giôùi vaät lyù. Nhöng khoa hoïc vaø toân giaùo coù theå soáng chung. Xung khaéc chæ buøng noå, khi moät trong hai beân xaâm laán beân kia vaø xuùc phaïm tôùi laõnh vöïc hôïp phaùp cuûa beân kia.
Hoûi: Thöa giaùo sö, caùc xaùc thöïc cuûa khoa hoïc coù luoân luoân ñaùng tin caäy hay khoâng?
Ñaùp: Khoa hoïc coáng hieán cho nhaân loaïi nhieàu tröïc giaùc vaø hieåu bieát coù yù nghóa vaø coù caùc lyù chöùng. Noù hoaøn toaøn coù lyù söï neân coù theå chaáp nhaän tin töôûng ñöôïc nôi caùc xaùc thöïc cuûa noù. Dó nhieân laø khoa hoïc khoâng theå cho chuùng ta söï xaùc thöïc tuyeät ñoái. Moät vieäc kieåm soaùt quan troïng vaø vieäc xem xeùt laïi coù theå caàn laøm, khi söï hieåu bieát tieán trieån khaù hôn, nhö ñaõ xaûy ra trong söï chuyeån tieáp töø vaät lyù hoïc cuûa Newton sang thuyeát caùc löôïng töû vaø söï töông ñoái.
Hoûi: Caùc söï thaät cuûa khoa hoïc thay ñoåi, ñoâi khi töø ngaøy naøy sang ngaøy khaùc vaø nhö vaäy söï hieåu bieát khoa hoïc khieán cho caùc chaân trôøi cuûa noù tieán tôùi. Caùc yù nieäm neàn taûng cuûa tö töôûng thaàn hoïc, traùi laïi, khoâng bao giôø thay ñoåi. Vôùi söï phaûn töôûng taïm thôøi naøy caùc töông taùc vaø söï ñoái thoaïi giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin xaûy ra nhö theá naøo thöa giaùo sö?
Ñaùp: Caû caùc tröïc giaùc vaø caùc phaân ñònh thaàn hoïc cuõng phaùt trieån trong thôøi gian, coù theå chaäm hôn vì thaàn hoïc khoù hôn khoa hoïc. Chæ caàn nghó tôùi neàn thaàn hoïc kitoâ ñaõ lôùn leân nhö theá naøo trong 5 theá kyû ñaàu tieân vôùi caùc thaûo luaän cuûa caùc Coâng Ñoàng cuûa Giaùo Hoäi. Caùc töông taùc giöõa toân giaùo vaø khoa hoïc coøn toàn taïi, bôûi vì caû hai beân ñeàu chuù yù tôùi vieäc tìm kieám chaân lyù, maëc duø treân caùc bình dieän khaùc nhau trong vieäc tieáp caän vôùi thöïc taïi.
Hoûi: Thöa giaùo sö, trong cuoán saùch töïa ñeà "Tin vaøo Thieân Chuùa trong kyû nguyeân khoa hoïc" giaùo sö mieâu taû chuû thuyeát mghi ngôø baét giöõ ñöôïc vaøi tín höõu trong khi söï tieán boä kyõ thuaät phoå bieán moät quan nieäm duy vaät veà theá giôùi. Nhöng neáu khoa hoïc gia taêng caùc nghi ngôø, thì coù theå coi noù nhö laø ñoái thuû cuûa ñöùc tin hay khoâng?
Ñaùp: Khoa hoïc khoâng khích leä caùc nghi ngôø cuûa tín höõu, neáu noù toân trong laõnh vöïc chuyeân moân cuûa noù, nghóa laø neáu noù chæ ñeà caäp tôùi caùc tieán boä töï nhieân, maø khoâng thaûo luaän veà caùc vaán ñeà giaù trò. Nhö theá ñoái vôùi moät nhaø vaät lyù trong tö caùch laø nhaø vaät lyù, thì aâm nhaïc ñöôïc taïo thaønh bôûi caùc rung ñoäng trong khoâng khí, nhöng khoâng ai coù theå bò daãn ñeán choã tin raèng aâm nhaïc chæ laø theá, vaø khoâng coù gì khaùc ñeå noùi veà ñieàu naøy.
Hoûi: Thöa giaùo sö, coù moät ngöôøi ñaõ hoûi giaùo sö raèng neân trôû thaønh linh muïc hay chuyeân gia vaät lyù, vaø giaùo sö ñaõ traû lôøi: "Haõy nhaém tôùi khoa hoïc vaø moät neàn vaên hoùa giuùp xaây döïng moät moät söï nhaäy caûm vaø moät neàm vaên hoùa toân giaùo baéng caùch caàu nguyeän vaø daán thaân trong caùc sinh hoaït trong giaùo hoäi cuûa baïn", coù ñuùng theá khoâng?"
Ñaùp: Toâi tin laø chuùng ta taát caû ñeàu nhaän ñöôïc caùc taøi naêng khaùc nhau do Thieân Chuøa ban cho ñeå chuùng ta dieãn taû chuùng ra vaø söû duïng chuùng. Nhö theá chuùng ta phaûi chôø ñôïi ai coù taøi kheùo khoa hoïc thì duøng noù moät caùch thích hôïp. Nhöng khoâng ñöôïc bieán noù trôû thaønh trung taâm tuyeät ñoái cuûa cuoäc ñôøi mình. Taät caû moïi ngöôøi ñeàu phaûi saün saøng gaëp gôõ thöïc taïi cuûa söï thaùnh thieâng.
Hoûi: Giaùo sö ñaõ tuyeân boá raèng caùc söï thaät cuûa khoa hoïc vaø caùc söï thaät cuûa ñöùc tin gaén lieàn nhau moät caùch saâu xa. Giaùo sö coù theå giaûi thích theâm moät chuùt hay khoâng?
Ñaùp: Chuùng ta haõy giaûi thích noù moät caùch thoâ thieån nhö theá naøy. Khoa hoïc thì hoûi: caùc söï vieäc xaûy ra nhö theá naøo; coøn toân giaùo thì hoûi taïi sao chuùng xaûy ra. Ñeå coù theå hieåu thöïc taïi, chuùng ta caàn phaûi ñöa ra caùc caâu hoûi vaø nhaän ñöôïc caùc caâu traû lôøi cho caû hai caâu hoûi nhö ñaõ neâu leân treân ñaây. Caùi bình naáu nöôùc ñang soâi bôûi vì hôi ñoát ñang nung noùng nöôùc leân, vaø lyù do laø vì toâi muoán pha cho mình moät ly traø noùng. Caùc caâu traû lôøi coù theå khaùc nhau, nhöng maø chuùng phaûi hoøa hôïp vôùi nhau: bình naáu nöôùc maø ôû trong tuû laïnh thì khoâng phuø hôïp vôùi yù ñònh muoán uoáng moät ly traø noùng. Trong yù nghóa cuûa söï phuø hôïp naøy khoa hoïc vaø toân giaùo gaán lieàn vôùi nhau moät caùch maät thieát.
Hoûi: Thöa giaùo sö, khoâng coù gì coù theå laø thaät, neáu khoâng ñöïôc kieåm thöïc moät caùch khoa hoïc. Nhieàu nhaø nghieân cöùu khaúng ñònh nhö theá. Nhöng giaùo sö ñaõ phaûn baùc raèng, döïa treân ñònh lyù cuûa Godel, trong toaùn hoïc thuaàn tuùy coù caùc khaúng ñònh thaät, nhöng cuõng khoâng theå ñöôïc chöùng minh. Nhöng neáu khoa hoïc vaø ñöùc tin tuøy thuoäc laãn nhau, thì toân giaùo sieâu vöôït treân khoa hoïc vaø khoâng coù gì ñeå chöùng minh caû, coù phaûi vaäy khoâng?
Ñaùp: Toâi tin raèng khoa hoïc cuõng nhö toân giaùo ñeàu coù muïc tieâu laø söï thaät, vaø chuùng tìm kieám söï thaät qua caùc xaùc tín coù caùc lyù do haún hoi, vì theá coù theå tin caäy ñöôïc, maëc duø bieát raèng chuùng khoâng tuyeät ñoái chaéc chaén. Duø sao ñi nöõa thì nieàm tin toân giaùo cuõng khoâng döïa treân söï quy phuïc moät quyeàn bính voâ lyù naøo caû vaø khoâng theå phaûn khaùng ñöôïc.
(Avvenire 2-9-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)