Naïn khai thaùc
noâng daân noâ leä taïi Pakistan
Naïn khai thaùc noâng daân noâ leä taïi Pakistan.
Phoûng vaán linh muïc Bonnie Mendes, thö kyù Caritas Pakistan, veà naïn khai thaùc noâng daân noâ leä.
Pakistan (Avvenire 1-7-2011) - Trong caùc hình thöùc noâ leä môùi hieän nay coù naïn noâng daân noâ leä. Ñieån hình laø soá phaän cuûa 1.7 trieäu noâng daân khoâng ruoäng ñaát taïi Pakistan. Hoï phaûi laøm thueâ laøm möôùn cho caùc ñaïi ñieàn chuû taøn aùc, boû tuø vôï con hoï ñeå baét buoäc hoï phaûi vaâng lôøi. Luaät lao ñoäng Pakistan naêm 1992 coù khoaûn xaùc ñònh lôïi töùc phaûi chia ñoâi ñoàng ñeàu giöõa giôùi ñieàn chuû vaø noâng daân laøm thueâ, nhöng noù ñaõ khoâng bao giôø ñöôïc aùp duïng. Caùc nhaân vieân ñöôïc chæ ñònh kieåm soaùt thöôøng ñöôïc giôùi ñieàn chuû hoái loä ñeå khoâng aùp duïng luaät vaø khoâng tröøng phaït hoï.
Tieåu bang Sindh ôû mieàn nam Pakistan laø vuøng coù teä naïn noâng daân noâ leä traàm troïng vaø teä haïi nhaát, khi so saùnh vôùi caùc vuøng khaùc. 40% treân toång soá dieän tích 135,300 maãu taây ñaát vuøng naøy naèm trong tay cuûa caùc ñaïi ñieàn chuû. Punjab laø vuøng roäng lôùn nhaát, giaàu nhaát vaø "taân tieán" nhaát vaãn thua so vôùi bang Sindh, vì caùc ñieàn chuû tieåu bang Punjab chæ coù khaûng 3 maãu taây ñaát, trong khi caùc ñieàn chuû vuøng Sindh coù tôùi 12 maãu.
Tuy nhieân, trong lòch söû Pakistan cho tôùi thôøi gian caùch ñaây khoâng xa laém, chæ coù caùc ñaïi ñieàn chuû laø coù noâng daân noâ leä, nhöng hieän nay caû caùc ñieàn chuû haïng trung cuõng coù noâng daân bò baét buoäc laøm vieäc cho hoï. Nguoàn goác teä naïn noâ leä naøy laø caùc vuï noâng daân vay möôïn tieàn cuûa caùc ñieàn chuû ñeå toå chöùc caùc leã laäy, ma chay, hay caùc ñaùm cöôùi hoûi, hoaëc ñeå coù tieàn ñi lo chuyeän naøy chuyeän noï, cöù theá choàng chaát leân maø khoâng coù tieàn traû nôï. Caùc moùn nôï choàng chaát aáy töø töø trôû thaønh caùc moái daây raøng buoäc raát naëng neà, trôû thaønh tình traïng soáng thöôøng tröïc cuûa ngöôøi vay nôï. Vaø chuùng laø caùc daây xích coät chaân caùc ngöôøi maéc nôï: hoï vaø caû gia ñình bò baét buoäc phaûi laøm vieäc cho chuû nôï vaø bò giam haõm trong tình traïng hoaøn toaøn leä thuoäc chuû nôï, roài phaûi soáng y nhö caùc ngöôøi bò tuø. Raát thöôøng khi vôï con cuûa hoï bò giam taïi nhöõng nôi bí maät vaø trôû thaønh con tin cuûa chuû. Theá laø ngöôøi choàng vaø caû gia ñình bò baét buoäc phaûi laøm toâi moïi cho chuû. Söï kieän khoâng coù luaät leä tröøng phaït caùc ñòa chuû vaø söï thinh laëng chòu traän vì aâu lo sôï haõi khieán cho teä naïn noâng daân noâ leä lan traøn taïi Pakistan.
Sau khi hai nöôùc AÁn Ñoä vaø Pakistan taùch rôøi nhau vaøo naêm 1948, bang Sindh môùi ñöa ra moät luaät thích hôïp nhaèm baûo veä caùc noâng daân. Naêm 1950 hoäi ñoàng tö phaùp bang Sindh ñaõ pheâ chuaån moät luaät nhaèm baûo veä caùc lôïi loäc vaø boån phaän cuûa caùc noâng daân laøm thueâ vaø caùc ñieàn chuû, baèng caùch xaùc ñònh vieäc phaân chia lôïi töùc. Nhöng luaät naøy ñaõ bò caùc ñaïi ñieàn chuû leøo laùi ñeå baûo veä caùc ñaëc quyeàn ñaëc lôïi cuûa hoï.
Theo luaät, ngöôøi maéc nôï vaø gia ñình hoï khoâng phaûi laøm vieäc khoâng coâng cho chuû nôï, nhöng luaät laïi khoâng xaùc ñònh caùc nhieäm vuï cuûa ngöôøi maéc nôï vaø giôø giaác laøm vieäc. Vì theá khoù maø xaùc ñònh ñaâu laø vieäc laøm khoâng coâng, ñaâu laø vieäc laøm phaûi ñöôïc traû löông vaø ñaâu laø vieäc khai thaùc ngöôøi maéc nôï. Vaø giôùi ñieàn chuû bao giôø cuõng coù ñuû lyù do ñeå bieän minh cho caùch ñoái xöû taøn teä cuûa hoï. Haäu quûa ñoù laø caû gia ñình ngöôøi maéc nôï bò khai thaùc boùc loät ñeå traû caùc moùn nôï choàng chaát heát ñôøi naøy sang ñôøi kia vaø ngaøy caøng gia taêng chöù khoâng giaûm.
Ñieån hình nhö tröôøng hôïp cuûa anh Muno Bheel, thuoäc thieåu soá AÁn soáng taïi Pakistan. Vì moät moùn nôï anh ñaõ phaûi laøm vieäc 13 naêm trôøi cho oâng Abdul Rehman Mari, moät ñieàn chuû soáng trong moät tænh maïn nam bang Sindh. Caâu chuyeän cuûa anh ñöôïc baùo chí ñòa phöông bieát ñeán naêm 1997 vaø ñöôïc UÛy ban nhaân quyeàn trôï giuùp can thieäp. Xem ra noù ñöôïc giaûi quyeát khi gia ñình anh ñöôïc traû töï do naêm 1998, do leänh cuûa toøa aùn vuøng Sindh. Nhöng ngaøy muøng 2 thaùng 5 naêm 1998 ñieàn chuû Mari cuøng vôùi moät nhoùm ngöôøi vuõ trang ñoät nhaäp nhaø anh Muno vaø baét coùc 9 thaønh phaàn trong gia ñình goàm cha meï giaø, vôï vaø caùc con anh vaø ñem ñi maát tích.
Keå töø ñoù anh khoâng coù tin töùc gì veà hoï. Nhöng Muno khoâng naûn loøng, anh goõ cöûa moïi nôi naøo coù theå ñeå xin giuùp tìm kieám thaân nhaân. Sau cuøng ñeå loâi keùo söï chuù yù cuûa moïi ngöôøi, anh ñaõ tuyeät thöïc 1,287 ngaøy tröôùc truï sôû baùo chí tænh Hyderabad, thuû phuû bang Sindh. Söï kieân trì cuûa anh ñaõ loâi keùo söï chuù yù cuûa Hoäi ñoàng baûo veä hoøa bình vaø nhaân quyeàn. Toå chöùc naøy ñaõ can thieäp vaø naêm 2006 ñieàn chuû Mari bò baét vaø bò tuø 18 thaùng. Nhöng caûnh saùt cuõng ñaõ khoâng giaûi thoaùt ñöôïc gia ñình cuûa anh Muno, tuy sau cuøng bieát ñöôïc laø hoï bò giam trong vuøng Johl thuoäc quaän Sanghar, roài töø ñoù bieät tích. Chaéc chaén laø ñieàn chuû Mari ñaõ baùn laïi cho moät thaân nhaân hay cho moät ñieàn chuû ôû vuøng khaùc. Vaø cho tôùi nay anh Muno Bheel vaãn chöa tìm ra gia ñình mình.
Giaùo sö Ahmad Ali daäy moân lyù thuyeát kinh teá taïi ñaïi hoïc Lahore, thuû phuû bang Punjab cho bieát söï thieáu luaät leä baûo veä caùc noâng daân laø moät trong caùc lyù do cuûa vieäc keùo daøi teä nan khai thaùc boùc loät söùc lao ñoäng cuûa hoï. Giôùi noâng daân cuõng khoâng coù quyeàn thaønh laäp nghieäp ñoaøn hay töï toå chöùc ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa hoï. Caàn phaûi coù caùc bieän phaùp giuùp caûi tieán cuoäc soáng cuûa caùc noâng daân laøm thueâ, ñeå hoï gia taêng saûn xuaát haàu coù theå töï löïc veà löông thöïc vaø nhoå taän goác reã caûnh ngheøo tuùng cuûa noâng daân, nhöng taát caû ñeàu laø caùc muïc tieâu lyù thuyeát. Caùc naïn nhaân thuoäc caùc nhoùm bò gaït boû ngoaøi leà xaõ hoäi, bao goàm caû caùc ngöôøi di cö noäi ñòa vaø caùc nhoùm thieåu soá chuûng toäc hay toân thieåu soá giaùo bò kyø thò tröôùc söï thôø ô cuûa chính quyeàn. Trong bang Sindh teä naïn caùc ñieàn chuû khai thaùc boùc loät noâng daân noâ leä naëng neà nhaát laø trong caùc quaän Sanghar, Mirpurkhas vaø Thar, nôi coù caùc nhoùm thieåu soá Bheel, Kolhi vaø Meghwar theo AÁn giaùo sinh soáng; beân caïnh ñoù cuõng coù moät soá caùc kitoâ höõu.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán linh muïc Bonnie Mendes, thö kyù Caritas Pakistan veà naïn noâ leä vuøng queâ beân Pakistan. Cha Mendes raát daán thaân trong vieäc baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi vaø ñaõ soáng kinh nghieäm thaûm caûnh cuûa caùc noâng daân noâ leä trong bang Sindh.
Hoûi: Thöa cha, cha coù yù noùi gì khi goïi caùc anh chò em noâng daân naøy laø "noâ leä" hay "noâ leä vuøng queâ" trong boái caûnh cuûa nöôùc Pakistan hieän nay, vaø vaán ñeà naøy ñaõ ñaâm reã saâu töø khi naøo taïi ñaây?
Ñaùp: Naïn noâ leä taïi Pakistan coù raát nhieàu hình thöùc khaùc nhau, vaø trong moät möùc ñoä ít nhieàu naøo ñoù cuõng lieân luïy tôùi caùc phuï nöõ vaø treû em. Nhöng hieän töôïng phoå bieán nhaát lieân quan tôùi vieäc kyø thò xaõ hoäi toân giaùo ñoù laø naïn noâ leä trong caùc vuøng queâ.
Theo toå chöùc Lao Ñoäng Quoác Teá, ña soá treân 1,7 trieäu ngöôøi Pakistan naïn nhaân cuûa noâ leä, töùc 1,3 trieäu ngöôøi, laø phuï nöõ theo thoáng keâ cuûa caùc toå chöùc phi chính quyeàn ñòa phöông, coäng theâm vôùi ngöôøi lôùn nam giôùi vaø treû trai. Hoï laø coâng nhaân soáng trong bang Sindh laø moät trong 5 bang lôùn cuûa nöôùc Pakistan. Hoï laø caùc noâng daân khoâng coù ñaát ñai ñeå troàng tæa, vaø con soá noâng daân khoâng ruoäng ñaát naøy ngaøy caøng gia taêng.
Khoâng phaûi voâ tình maø caùc ñieàn chuû khai thaùc daân chuùng ñòa phöông, ña soá laø ngöôøi hoài, cuõng nhö lôïi duïng nhöõng ngöôøi quyeàn theá maø hoï tìm caäy döïa ñeå ñöôïc bao che, vaø nhöõng ngöôøi naøy cuõng laø ngöôøi hoài. Cuõng coù vaøi ñieàn chuû giaàu laø tín höõu AÁn giaùo soáng trong bang Sindh, nhöng hoï chæ laø thieåu soá. Coù theå noùi raèng tình hình naøy phaûn aùnh tình traïng cuûa caùc toân giaùo taïi Pakistan. Ñuùng thaät laø caùc toân giaùo, keå caû Hoài giaùo, khoâng daäy kyø thò, nhöng taïi Pakistan nieàm tin hoài giaùo bò uoán naén theo caùc lôïi nhuaän vaø cung caùch baát coâng cuûa tín höõu.
Hoûi: Thöa cha, nhö vaäy thì laøm sao maø laïi gaén lieàn naïn noâ leä taïi Pakistan vôùi baûn chaát laø quoác gia hoài giaùo cuûa noù?
Ñaùp: Caùc tín höõu hoài haõnh dieän vì khoâng coù moät heä thoáng phaân chia giai caáp nhö caùc tín höõu aán giaùo. Nhöng trong thöïc teá thì cuõng coù söï kyø thò xaõ hoäi kinh teá döïa treân neàn taûng laø yù thöùc veà söï cao vöôït nguoàn goác, giai taàng cuûa nhöõng ngöôøi hoài giaàu coù. Trong tröôøng hôïp cuûa caùc tín höõu kitoâ, thöïc taïi laø hoï bò coi nhö laø caùc coâng daân haïng hai hay haïng ba. Coù caùc lyù do kinh teá, nhöng ngöôøi ta laïi cho tình traïng naøy moät yù nghóa toân giaùo: hoï thaáp keùm hôn vì hoï khoâng phaûi laø tín höõu hoài. Caùc ngöôøi aán giaùo thì seõ ñònh nghóa tình traïng gaït boû ngoaøi leà xaõ hoäi naøy trong quan nieäm töï toân giai taàng xaõ hoäi; trong khi caùc ngöôøi Hoài giaùo thì dieãn taû noù trong yù nieäm veà söï töï cao toân giaùo. Tuy nhieân trong nöôùc Pakistan coù 3 trieäu tín höõu kitoâ vaø gaàn 3 trieäu tín höõu aán phaûi gaùnh chòu tình traïng noâ leä naøy.
Hoûi: Cha ñaõ lieân luïy vôùi hieän töôïng noâ leä taïi Pakistan nhö theá naøo, vaø daán thaân toân giaùo vaø xaõ hoäi cuûa cha ñaõ ra sao?
Ñaùp: Toâi ñaõ chung soáng vôùi hieän töôïng naøy trong bang Sindh sau khi hoïc taïi ñaïi chuûng vieän; khi Giaùm Muïc Karachi laø Ñöùc Cha Franceso Benedetto Cialeo, ngöôøi YÙ thuoäc doøng Ña Minh, giao cho toâi ñaëc traùch coâng taùc muïc vuï cho vaøi laøng coù ña soá caùc noâng daân chuyeân soáng veà ngheà laøm thueâ laøm möôùn cho moät soá ñieàn chuû ñòa phöông. Toâi phaûi noùi raèng so saùnh vôùi thôøi coøn treû cuûa toâi vaø cuoäc soáng sinh vieân taïi Karachi, laø thaønh phoá xa laï, tuy cuoäc soáng cuûa toâi coù ngheøo naøn, nhöng ñöùng tröôùc caûnh baàn cuøng cuûa caùc anh chò em noâng daân laøm thueâ laøm möôùn naøy, noù vaãn coøn laø cuoäc soáng quùa xa hoa. Böõa aên cuûa caùc anh chò em noâng daân noâ leâ naøy laø baùnh khoâng men vaø loaïi rau bò caùc ñieàn chuû vöùt ñi. Gia ñình, maø toâi choïn chung soáng vôùi hoï, khoâng coù ñaát ñeå troàng caáy, vaø caên nhaø nhoû maø ñieàn chuû cho hoï soáng cuõng khoâng coù choã ñi veä sinh. Caû gia ñình goàm 5 ngöôøi ñeàu phaûi chaïy theo moãi meänh leänh cuûa ñieàn chuû. Nhöõng noâng daân noâ leä naøy phaûi chòu nhieàu kyø thò: laøm vieäc khoâng coù giôø giaác, tieàn coâng laø soá thöïc phaåm ngheøo naøn, maø hoï cuõng chæ nhaän ñöôïc noù sau khi muøa maøng ñaõ xong ñaâu vaøo ñaáy. Hoï khoâng coù chuùt töï do naøo, keå caû vieäc göûi con tôùi tröôøng hoïc ñeå chuùng coù theå coù moät töông lai töôi saùng hôn.
(Avvenire 1-7-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)