Naïn haïn haùn
trong vuøng Söøng Phi Chaâu
Naïn haïn haùn trong vuøng Söøng Phi Chaâu.
Phoûng vaán oâng Davide Signa, chuyeân vieân cuûa chöông trình coäng taùc quoác teá veà naïn haïn haùn vaø ñoùi keùm keùo daøi trong vuøng Söøng Phi chaâu.
Phi chaâu (Avvenire 30-6-2011) - Trong caùc thaùng qua naïn haïn haùn maát muøa trong vuøng Söøng Phi chaâu ñaõ khieán cho haøng chuïc trieäu ngöôøi phaûi boàng beá nhau di cö chaïy troán caùi cheát. Hai muøa lieân tieáp quùa ít möa ñaõ gaây ra cuoäc khuûng hoaûng löông thöïc trong moät vuøng roäng lôùn bao goàm caùc nöôùc Kenya, Somalia, Etiopia vaø Eritrea. Vaên phoøng Cao UÛy tò naïn cuûa Lieân Hieäp Quoác taïi Geneøve ñaõ baùo ñoäng tình traïng nghieäm troïng cuûa haøng trieäu ngöôøi ñang caàn ñöôïc trôï giuùp nhaân ñaïo caáp thôøi ñeå coù theå soáng soùt. Trong cuoäc hoïp baùo taïi Geneøve, baø Elisabeth Byrs, phaùt ngoân vieân cuûa Vaên phoøng ñieàu haønh cöùu trôï nhaân ñaïo, cho bieát töø 60 naêm qua ñaõ chöa bao gìô coù naïn haïn haùn maát muøa traàm troïng trong vuøng Söøng Phi Chaâu nhö hieän nay. Trong thoâng caùo phoå bieán ngaøy 27 thaùng 6 naêm 2011 vaên phoøng ñieàu haønh cöùu trôï cuûa toå chöùc Lieân Hieäp Quoác cho bieát "töø naêm 1950-1951 tôùi nay ñaây laø naïn haïn haùn traàm troïng nhaát. Trong Vuøng Suøng Phi chaâu ñaõ xaûy ra moät cuoäc khuûng hoaûng thöïc phaåm vôùi möùc thieáu dinh döôõng raát cao vaø trong moät vaøi vuøng beân Kenya vaø Somalia ñaõ xaûy ra tình traïng "haàu nhö ñoùi keùm". Hôn 10 trieäu ngöôøi ñang rôi vaøo caûnh ñoùi khaùt, nhaát laø trong nhieàu vuøng thuoäc caùc nöôùc Gibuti, Etiopia, Kenya vaø Uganda. Hieän nay ngöôøi khoâng thaáy coù caùc daáu hieäu caûi tieán naøo, vaø tình traïng haïn haùn naøy coù theå keùo daøi cho tôùi naêm 2012.
Beân caïnh naïn haïn haùn laø naïn giaù caû thöïc phaåm leo thang choùng maët taïi caùc nöôùc trong vuøng Söøng Phi chaâu, vôùi caùc haäu quûa theâ thaûm cho daân ngheøo voán ñaõ phaûi soáng trong caûnh baàn cuøng. Beân Kenya trong moät vaøi quaän giaùp giôùi vôùi Somalia nhö Mandera, Ijara vaø Marsabit giaù xaêng daàu ñaõ taêng voït, khieán cho heä thoáng chuyeân chôû löông thöïc cuõng bò aûnh höôûng naëng neà, ñaëc bieät taïi caùc vuøng xa xoâi haûo laùnh. Nhö toå chöùc Löông Noâng Quoác Teá ñaõ döï kieán, caùc thay ñoåi khí haäu do hieän töôïng "La Ninha" gaây ra trong muøa vöøa qua khieán cho thaùng 4 naêm 2011 ít möa hôn. Taát caû moûi yeáu toá keå treân ñeàu khieán cho caùc nöôùc trong vuøng Söøng Phi chaâu trôû thaønh caùc vuøng deã bò thöông toån nhaát.
Baûn ñoà haïn haùn maát muøa, do Vaên phoøng ñieàu hôïp caùc trôï giuùp nhaân ñaïo cuûa Lieân Hieäp Quoác phoå bieán, cho thaáy moät soá vuøng taïi Kenya vaø Somalia bò coi laø "baùo ñoäng" vì saép tôùi möùc tai öông ñoùi keùm. 15% toång soá daân soáng trong tình traïng thieáu dinh döôõng. Baø Byrs cho bieát tuy chöa coù soá töû vong, nhöng tyû leä treû em bò cheát ñoùi raát cao. Taïi Somalia naïn haïn haùn vaø caùc baïo löïc cuûa chieán tranh baét buoäc daân chuùng troán chaïy veà vuøng bieân giôùi vôùi Kenya. Moät ñaøng laø luaät Sharia, do caùc löïc löôïng hoài cöïc ñoan choáng chính quyeàn chuyeån tieáp, aùp ñaët treân ngöôøi daân soáng trong caùc vuøng bò hoï kieåm soaùt; ñaøng khaùc laø caûnh muøa maøng ruoäng ñoàng bò naïn haïn haùn laøm khoâ heùo. OÂng Isaq Ahmed, giaùm ñoác toå chöùc phaùt trieån Mubarak, hoaït ñoäng trong vuøng Lower Chabelle beân Somalia, noùi: "Chuùng toâi ñang ôû trong thaûm caûnh tai öông. Trong ba quaän Qoryoley, Kurtunwarey vaø Sablale coù 5,000 gia ñình bao goàm 30,000 ngöôøi bò aûnh höôûng cuûa naïn haïn haùn. Moät soá ngöôøi tuyeät voïng ñaõ tìm veà truù aån trong thuû ñoâ Mogadiscio. Vaên phoøng cuûa toå chöùc Lieân Hieäp Quoác ñaõ yeâu caàu coäng ñoàng quoác teá boû ra ngaân khoaûn 525 trieäu myõ kim ñeå ñoái phoù vôùi caùc tình hình nghieâm troïng naøy taïi Kenya vaø Somalia. Nhöng cho tôùi nay môùi chæ ñöôïc phaân nöûa soá tieàn caàn thieát.
Haèng ngaøy coù tôùi 1,300 ngöôøi tò naïn tìm tôùi caùc traïi Dadaab ôû maïn baéc Kenya, moät soá lôùn laø treû em. Theo öôùc tính cuûa Cao UÛy Tò Naïn Lieân Hieäp Quoác trong caùc tuaàn qua ñaõ coù hôn 20,000 ngöôøi Somali chaïy troán sang Kenya, taêng voït so vôùi 8,000 ngöôøi chaïy troán chieán tranh vaø ñoùi khaùt moãi thaùng trong suoát naêm 2010. Toå chöùc Cöùu soáng treû em cho bieát moät soá gia ñình caùc ngöôøi tò naïn ñaõ phaûi ñi boä haøng thaùng trôøi ñeå tìm löông thöïc, nöôùc uoáng vaø moät choã nöông thaân. Traïi tò naïn Dadaab khoâng coøn söùc chöùa ngöôøi tò naïn nöõa. Tình hình naøy cuõng khieán cho chính quyeàn Kenya khoù chòu, vì hoï khoâng muoán troâng thaáy soá ngöôøi tò naïn ñoâng ñaûo nhö vaäy treân ñaát Kenya. Baø Catherine Fitzgibbon, giaùm ñoác toå chöùc Cöùu soáng treû em, cho bieát caùc treû em Somali tò naïn beân Etiopia bò thieáu dinh döôõng traàm troïng, trong khi caùc em tôùi ñöôïc Kenya thì ôû trong tình traïng khaù hôn. Ña soá caùc ngöôøi cheát laø treû em, ngöôøi giaø vaø caùc baø meï mang thai hay ñang cho con buù.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng Davide Signa, chuyeân vieân thuoäc chöông trình coäng taùc quoác teá, veà naïn haïn haùn vaø ñoùi keùm trong vuøng Söøng Phi chaâu. Theo oâng chæ coù moät ñöôøng loái chính trò chung giöõa caùc quoác gia toaøn vuøng môùi coù theå traùnh cho thaûm caûnh naøy khoûi taùi dieãn trong töông lai.
Hoûi: Thöa oâng, Lieân HIeäp Quoác ñeà caäp tôùi cuoäc khuûng hoaûng teä haïi nhaát töø 60 naêm qua trong vuøng Söøng Phi chaâu. Ñaâu ñaõ laø caùc nguyeân do gaây ra thaûm caûnh naøy?
Ñaùp: Coù nhieàu yeáu toá khaùc nhau. Tröôùc heát laø naïn haïn haùn haäu quûa cuûa "La Ninha" laø hieän töôïng theo ñoù cöù moãi 7-8 naêm nhieät ñoä treân maët ñaïi döông thay ñoåi, nhieàu khi gaây ra caùc haäu quûa taøn phaù treân ñaát lieàn. Theá roài coøn coù söï kieän giaù caû thöïc phaåm gia taêng, moät phaàn cuõng do caùc naêng ñoäng thò tröôøng beân Hoa Kyø. Ngoaøi ra chuùng ta cuõng phaûi keå ñeán cuoäc khuûng hoaûng ñang xaûy ra taïi Libia vaø caùc quoác gia A raäp khaùc ñaõ khieán cho giaù xaêng duøng cho caùc phöông tieän di chuyeån thöïc phaåm gia taêng. Taát caû caùc yeáu toá ñoù coäng laïi vôùi nhau cuøng vôùi soá daân gia taêng vaø caûnh ñaát ñai maát chaát maàu môõ trong nhieàu nôi cuûa vuøng Söøng Phi chaâu, ñaõ taïo ra caùc bieán coá ñoùi keùm keå treân.
Hoûi: Nhö theá, moät trong caùc lyù do khieán cho giaù caû thöïc phaåm gia taêng caàn phaûi tìm beân Taây AÂu, coù ñuùng vaäy khoâng, thöa oâng?
Ñaùp: Töø laâu caùc giôùi ñaàu tö chöùng khoaùn laø moät trong caùc lyù do chính cuûa cuoäc khuûng hoaûng thöïc phaåm treân theá giôùi. Keå töø naêm 2006 khi caùc ngaân khoaûn ñaàu tö ñöôïc ñöa vaøo thò tröôøng, thì giaù caû troài suït cuûa thöïc phaåm laïi caøng thaát thöôøng hôn nöõa. Nhö vaäy caàn phaûi tìm ra caùc duïng cuï giuùp traùnh caùc vuï ñaàu tö taïo ra caùc haäu quûa tai haïi cho nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát.
Hoûi: Nhö theá taïi sao caùc toå chöùc nhaân ñaïo laïi ñaõ chæ hoaït ñoäng trong nhöõng thôøi kyø caáp baùch vaø ñaõ khoâng tìm ra moät kieåu giuùp phoøng ngöøa caùc cuoäc khuûng hoaûng ñoù thöa oâng?
Ñaùp: Coù leõ caàn phaûi hoûi taïi sao caùc daân toäc ñòa phöông ñaõ khoâng tìm ra caùch thöùc phoøng ngöøa caùc tình traïng naøy. Coù caùc lyù do khaùc nhau: baét ñaàu töø caùc lyù do lòch söû nhö cheá ñoä thöïc daân, cho tôùi caùc lyù do chính trò hieän nay nhö söï kieän caùc chính quyeàn thöôøng coù khuynh höôùng cung caáp caùc phuïc vuï khoâng thích hôïp vaø khoâng ñaùp ñöùng ñöôïc caùc nhu caàu cuûa ngöôøi daân maø hoï coù traùch nhieäm saên soùc. Vieäc giaùo duïc vaø saên soùc söùc khoûe laø caùc yeáu toá khaùc nöõa ñaõ khoâng bao giôø ñöôïc ñoái dieän moät caùch nghieâm chænh trong caùc vuøng naøy. Ngoaøi ra, caàn phaùt huy caùc giaûi phaùp daøi haïn, baèng caùch taøi trôï cho caùc vieäc nghieân cöùu caùc loaïi baép, boät saén, bo bo vaø caùc loaïi rau khaùc nhau, coù khaû naêng choáng cöï vôùi naïn haïn haùn moät caùch höõu hieäu hôn. Caû vieäc töôùi boùn haïn cheá vaø vieäc thu thaäp nöôùc möa cuõng caàn thieát, vì giuùp traùnh caùc cuoäc khuûng hoaûng nhö hieän nay.
Hoûi: OÂng coù theå ñôn cöû moät thí duï trong caùc ñöôøng loái chính trò cuûa chính quyeàn khoâng giuùp giaûi quyeát tình traïng naøy hay khoâng?
Ñaùp: Caùc möùc ñoä cuûa naïn gian tham hoái loä taïi vaøi quoác gia Phi chaâu khoâng cho pheùp thaêng tieán caùc ñöôøng loái chính trò, maø caùc toå chöùc nhaân ñaïo quoác teá thöôøng ñeà ra. Moät thí duï cuï theå nhö chæ noäi vieäc khai thaùc caùc vuøng ñaát coù möùc saûn xuaát cao, maø khoâng baét ñaàu phaân tích xem laøm theá naøo ñeå coù theå khai thaùc caû caùc vuøng ñaát ít maàu môõ vaø xa xoâi hôn trong nöôùc. Ñaây laø moät sai laàm ñöôïc laäp ñi laäp laïi heát naêm naøy sang naêm khaùc taïi raát nhieàu nöôùc phi chaâu.
Beân AÁn Ñoä coù nhöõng tình traïng trong ñoù ngöôøi ta khoâng phung phí nöôùc cuûa caùc con soâng, nhöng khai môû caùc con kinh daãn nöôùc duøng cho vieäc töôùi boùn caùc caùnh ñoàng. Nhöng neáu chuùng ta sang nöôùc Kenya chaúng haïn, thì seõ thaáy nöôùc soâng Tana chaûy ra ñaïi döông vôùi löu löôïng raát lôùn moät caùch uoång phí, maø ñaõ khoâng ñöôïc khai thaùc cho vieäc töôùi boùn caùc caùnh ñoàng vaø caûi tieán canh noâng. Nhöng caùc vieäc caûi tieán chæ coù theå xaûy ra vôùi söï coá gaéng chung giöõa caùc chính quyeàn ñòa phöông, caùc aân nhaân, caùc toå chöùc phaùt trieån vaø caùc quoác gia thaønh vieân cuûa Lieân Hieäp Phi chaâu maø thoâi.
(Avvenire 30-6-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)