Giaùo Hoäi Myanmar vaø coâng taùc
cöùu trôï ngöôøi tò naïn chieán tranh
Giaùo Hoäi Myanmar vaø coâng taùc cöùu trôï ngöôøi tò naïn chieán tranh.
Myanmar (Avvenire 24-6-2011; Fides 30-6-2011; 1-7-2011) - Trong caùc ngaøy qua tin töùc töø hai giaùo phaän Banmaw vaø Myitkyina beân Myanmar cho bieát ñaõ xaûy ra caùc vuï giao tranh döõ doäi giöõa quaân ñoäi chính phuû vaø caùc löïc löôïng du kích Kachin ñoøi ñoäc laäp.
Hieän nay toå chöùc Caritas Myanmar laø cô quan duy nhaát ñang noã löïc trôï giuùp 20,000 ngöôøi tò naïn troán chaïy caùc cuoäc giao tranh noùi treân. Caùc vuï ñuïng ñoä xaûy ra trong giaùo phaän Myitkyina, bao goàm haàu heát vuøng ñaát cuûa saéc toäc Kachin, vaø giaùo phaän Banmaw. Tröôùc thaûm caûnh cuûa ngöôøi tò naïn, caùc linh muïc, tu só nam nöõ vaø giôùi treû cuûa caû hai giaùo phaän ñaõ laäp töùc huy ñoäng vieäc muïc vuï vaø coâng taùc cöùu trôï cho hoï, maø khoâng quaûn ngaïi cho chính maïng soáng cuûa mình. Moät linh muïc cho bieát hieän Giaùo Hoäi ñang laøm taát caû nhöõng gì coù theå ñeå ñöa ngöôøi tò naïn tôùi caùc nôi an toaøn hôn vaø baûo ñaûm söï soáng coøn cho hoï. Cha caùm ôn tình lieân ñôùi vaø xin kitoâ höõu toaøn theá giôùi caàu nguyeän cho Giaùo Hoäi vaø nhaân daân Myanmar.
Tin töùc nhaän ñöôïc cuõng cho bieát quaân ñoäi seõ coù theå taán coâng caû caùc löïc löôïng thuoäc saéc toäc Karen nöõa. Söï oån ñònh vaø phaùt trieån, maø chính quyeàn cuûa töôùng Thien Sein höùa heïn trong dieãn vaên nhaän chöùc hoài thaùng 4 naêm 2011, vaãn chæ laø lyù thuyeát raát xa vôøi ñoái vôùi thöïc teá. Nhöng neáu chính quyeàn khoâng daøn xeáp vôùi caùc saéc toäc thieåu soá, thì Myanmar coù theå luùn saâu vaøo moät cuoäc noäi chieán coù caùc chieàu kích ngaøy caøng roäng lôùn hôn, vôùi taát caû caùc haäu quûa thaûm khoác cho ñaát nöôùc. Ngoaøi ra coøn coù moät yeáu toá khaùc gaây baát oån ñoù laø naïn buoân baùn ma tuùy. Myanmar naèm trong vuøng tam giaùc vaøng saûn xuaát ma tuùy, vaø caùc löïc löôïng du kích söû duïng noù ñeå coù tieàn mua khí giôùi ñaïn döôïc cho cuoäc chieán ñaáu ñoøi ñoäc laäp cuûa hoï.
Moät linh muïc giaùo phaän Myitkyina cho bieát quaân chính phuû ñang thöïc hieän moät cuoäc "thanh loïc chuûng toäc" nhaèm loaïi tröø thoå daân Kachin; vaø caùc vuï giao tranh vôùi Löïc löôïng Kachin ñoøi ñoäc laäp khieán cho daân chuùng phaûi troán chaïy baïo löïc. Soá ngöôøi tò naïn trong vuøng Myitkyina ñaõ leân tôùi hôn 20,000, trong ñoù coù 5,000 ngöôøi ôû tænh Laiza, giaùp giôùi vôùi Trung Quoác, 2,000 ngöôøi trong tænh Shwegu vaø hôn 10,000 ngöôøi khaùc trong caùc laøng Manwing vaø Prang Hku Dung, vaø haøng ngaøn ngöôøi khaùc taûn maùc troán trong röøng giaø.
Caùc cuoäc giao tranh ñaõ baét ñaàu sau khi nhaø nöôùc Myanmar kyù keát thoûa hieäp vôùi chính quyeàn Trung Quoác lieân quan tôùi vieäc xaây döïng moät trung taâm thuûy ñieän löïc treân ñaát cuûa ngöôøi Kachin. Döï aùn naøy seõ gaây ra luït loäi cho ngöôøi Kachin soáng trong caùc laøng maïc chung quanh, neân daân chuùng ñaõ noåi leân choáng laïi chöông trình thuûy ñieän löïc naøy, vaø hoï ñaõ bò quaân ñoäi ñuøng suùng ñaïn uy hieáp.
Caùc linh muïc tu só giaùo phaän Myitkyina ñang heát söùc trôï giuùp daân chuùng, ña soá laø phuï nöõ ngöôøi giaø vaø treû em, thoaùt ra khoûi caùc vuøng coù giao tranh. Vò Linh muïc aån danh noùi treân cuõng cho bieát moãi khi vaøo caùc laøng Kachin, binh só chính quyeàn traû thuø, gieát ngöôøi giaø vaø treû em, haõm hieáp phuï nöõ, ñoát nhaø cöôùp cuûa, vaø tòch thu taøi saûn cuûa daân chuùng. Hoï duøng moïi thöù baïo löïc cuûa chính saùch "thanh loïc chuûng toäc". Vì theá daân chuùng troán chaïy vaøo caùc vuøng an toaøn hôn, nhöng hoï gaëp raát nhieàu khoù khaên vì muøa möa ñaõ baét ñaàu. Caùc linh muïc tu só lieàu mình ñeå giuùp hoï vaø cuõng coù nguy cô bò quaân ñoäi baét giöõ baát cöù luùc naøo, vaø bò keát aùn laø trôï giuùp caùc löïc löôïng noåi loaïn. Tröôùc aùp löïc quoác teá, chính quyeàn quaân phieät Myanmar giaû boä hoøa hoaõn vaø muoán ngöng chieán, nhöng treân thöïc teá hoï göûi nhieàu binh só vaø quaân trang hôn leân mieàn baéc, ñeå môû cuoäc taán coâng cuoái cuøng nhaèm tieâu dieät löïc löôïng Kachin ñoøi ñoäc laäp. Trong caùc ngaøy qua taïi moïi nhaø thôø giaùo phaän Myitkyina ñaõ coù caùc buoåi caàu nguyeän cho hoøa bình.
Giaùo Hoäi coâng giaùo Myanmar hieän coù 680,000 tín höõu treân toång soá 50 trieäu daân, trong soá naøy coù 89.4% theo Phaät giaùo, 5.6% theo Kitoâ giaùo trong ñoù coù 1.5% coâng giaùo, vaø 3.8% theo Hoài giaùo. Nhaân löïc cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo goàm 857 linh muïc, 1,651 nöõ tu, 13 tu huynh, 278 chuûng sinh vaø 2,750 giaùo lyù vieân.
Ña soá caùc tín höõu kitoâ thuoäc caùc boä laïc nhö Kachin vaø Karen, trong khi boä laïc chính laø Bamar vaãn theo Phaät giaùo.
Giaùo Hoäi Myanmar coù moät lòch söû daøi khoå ñau vôùi nhieàu thöøa sai töû ñaïo thuoäc Hoäi truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi Milano goïi taét laø PIME. Vaøo theá kyû XVI coù vaøi thöøa sai ngöôøi Boà Ñaøo Nha tìm ñeán rao giaûng Tin Möøng taïi mieàn nam nöôùc Birmania. Naêm 1772 coäng cuoäc truyeàn giaùo taïi Birmania do caùc cha doøng Barnabiti ñaûm traùch. Naêm 1885 Giaùo Hoäi ñòa phöông ñöôïc chia thaønh 3 mieàn vaø do hai hieäp hoäi truyeàn giaùo troâng coi: Hoäi truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi Paris, goïi taét laø MEP, ñaëc traùch caùc vuøng mieàn baéc vaø mieàn nam; trong khi Hoäi truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi Milano troâng coi mieàn ñoâng, roäng baèng dieän tích nöôùc Vieät Nam, vaø coù caùc saéc toäc khaùc nhau sinh soáng, ña soá theo ñaïo thôø vaät linh.
Vaøo thaäp nieân 1920 Giaùo Hoäi môû caùc chuûng vieän cho caùc chuûng sinh vaø caùc taäp vieän ñaàu tieän cho caùc nöõ tu. Song song cuõng coù chöông trình ñaøo taïo caùc giaùo lyù vieân vaø dòch caùc vaên baûn kitoâ ra caùc thöù tieáng ñòa phöông. Ngoaøi ra phong traøo Coâng Giaùo Tieán Haønh cuõng ñaõ ñöôïc thaønh laäp trong thôøi gian naøy.
Vaøo thaäp nieâm 1950 chæ trong moät thôøi gian ngaén Hoäi truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi Milano ñaõ phaûi traû giaù maéc moû vì söï hieän dieän cuûa mình taïi Myanmar: ñaõ coù 5 linh muïc bò saùt haïi. Hai trong caùc vò ñang coù aùn ñieàu tra phong chaân phöôùc: ñoù laø linh muïc Mario Vergan vaø linh muïc Alfredo Cremonesi.
Giöõa caùc naêm 1954-1955 Toøa Thaùnh cho thaønh laäp haøng giaùo phaåm coâng giaùo Myanmar goàm 6 giaùo phaän vaø 2 toång giaùo phaän. Vò Giaùm Muïc baûn xöù ñaàu tieân laø Ñöùc Cha U Kyaw, Giaùm Muïc phuï taù giaùo phaän Mandalay. Vaøo naêm 1956 Ñaïi Hoäi Thaùnh Theå quoác gia laàn ñaàu tieân ñaõ ñöôïc toå chöùc trong thuû ñoâ Rangoon vôùi söï tham döï cuûa khoaûng 50,000 tín höõu vaø 27 Giaùm Muïc ñeán töø nhieàu nöôùc AÙ chaâu. Naêm 1960 coù leã truyeàn chöùc cho vò linh muïc ñaàu tieân ngöôøi Chin.
Ngaøy muøng 2 thaùng 3 naêm 1962 töôùng Ne Win ñaûo chaùnh vaø leân naém quyeàn. OÂng giaûi taùn caùc ñaûng phaùi chính trò, huûy boû quyeàn töï do baùo chí vaø heä thoáng daân chuû vaø khai maøo cheá ñoä ñoäc taøi quaân phieät. Ngaøy 1 thaùng 4 naêm 1965 chính quyeàn quaân ñoäi quoác höõu hoùa caùc tröôøng hoïc vaø nhaø thöông kitoâ. Ngaøy 1 thaùng 1 naêm 1966 nhaø nöôùc truïc xuaát moïi thöøa sai ngoaïi quoác ñaõ vaøo Birmania sau ngaøy muøng 4 thaùng gieâng naêm 1948: taát caû goàm 232 linh muïc, nam nöõ tu só coâng giaùo vaø 18 anh chò em tin laønh. Hoäi truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi Milano coù 60 thöøa sai YÙ, thì 18 vò bò truïc xuaát. Naêm 1983 cuõng coù 18 nöõ tu doøng Phaït Taï vaø 36 nöõ tu doøng Ñöùc Maria Beù Thô bò chính quyeàn Yangoon truïc xuaát. Trong cuøng naêm cha Clemente Vismara möøng 50 naêm linh muïc vaø ñöôïc goïi laø "toå phuï cuûa Giaùo Hoäi Birmania". Cha laø vò thöûa sai kyø cöïu soáng laâu naêm nhaát taïi Birmania taát caû 65 naêm vaø môùi ñöôïc phong Chaân Phöôùc taïi Milano Chuùa Nhaät 26 thaùng 6 naêm 2011.
Naêm 1985 chín Giaùm Muïc thuoäc haøng giaùo phaåm ñöôïc pheùp sang Roma vieáng moä hai thaùnh Pheâroâ Phaoloâ vaø thaêm Toøa Thaùnh. Ngaøy 25 thaùng 3 naêm 1989 Birmania ñöôïc ñoåi teân thaønh Myanmar vaø thuû ñoä Rangoon trôû thaønh Yangoon. Naêm 1991, sau 58 naêm truyeàn giaùo taïi Myanmar, tu huynh Felice Tantardini qua ñôøi vaø hieän ñang coù aùn phong chaân phöôùc cho tu huynh. Naêm 2002 hieäp hoäi Phuïc vuï xaõ hoäi töùc Caritas Myanmar ñöôïc thaønh laäp. Naêm 2005 hoäi nghò muïc vuï ñaàu tieân ñöôïc toå chöùc trong thuû ñoâ Yangoon. Naêm 2007 linh muïc Paolo Noeø, vò thöøa sai cuoái cuøng cuûa Myanmar qua ñôøi höôûng thoï 88 tuoåi.
Neáu xöa kia Myanmar laø ñaát truyeàn giaùo, thì ngaøy nay ngöôøi treû nöôùc naøy cuõng trôû thaønh caùc thöøa sai. Ñoù laø tröôøng hôïp 7 ngöôøi treû ñaõ gia nhaäp Hoäi truyeàn giaùo nöôùc ngoaøi Milano. Ñaây laø hoäi ñaõ ñaûm traùch caùc coâng taùc toâng ñoà muïc vuï trong 6 treân toång soá 16 giaùo phaän cuûa Giaùo Hoäi ñòa phöông. Trong 140 naêm lòch söû cuûa hoäi ñaõ coù 170 thöøa sai ñöôïc göûi tôùi Myanmar. Ñöùc Cha Charles Bo, Toång Giaùm Muïc Yangoon, cho bieát trong vaøi thaùng nöõa Hieäp hoäi truyeàn giaùo ñòa phöông coù teân goi laø "Con ñöôøng nhoû cuûa thaùnh nöõ Terexa Haøi Ñoàng Gieâsu" seõ göûi 2 thaønh vieân ñaàu tieân sang laøm vieäc taïi Campuchia.
Hieän coù ba doøng YÙ hoaït ñoäng maïnh meõ taïi Myanmar. Ñoù laø doøng Phaït Taï do linh muïc Carlo Salerio thaønh laäp naêm 1859. Cha laø moät trong caùc thöøa sai PIME ñaàu tieân hoaït ñoäng taïi Ñaïi döông chaâu cuøng vôùi Meï Maria Carolina Orsenigo. Saùu nöõ tu ñaàu tieân cuûa doøng ñeán Toungoo ngaøy 24 thaùng 10 naêm 1895 vaø hoaït ñoäng trong laõnh vöïc giaùo duïc vaø ñaøo taïo nöõ giôùi. Caùc chò môû 3 tröôøng nöõ: moät tröôøng tieáng Anh, moät tröôøng tieáng Birmano vaø moät tröôøng tieáng Cariano. Trong caùc naêm tieáp theo coù theâm nhieàu nöõ tu khaùc cuûa doøng sang Birmania vaø yeåm trôï coâng taùc muïc vuï cuûa caùc thöøa sai trong caùc giaùo xöù. Caùc chò soáng raát gaàn guõi vôùi daân chuùng vaø caû ngaøy nay nöõa cuõng raát ñöôïc hoï quùy meán.
Doøng nöõ YÙ thöù hai ñaõ ñeå laïi raát nhieàu daáu veát taïi Birmania laø doøng Ñöùc Maria Beù Thô. Caùc nöõ tu ñeán Kentung naêm 1916, töùc 4 naêm sau nhoùm 3 thöøa sai PIME ñaàu tieân. Maëc duø coù nhieàu khoù khaên 4 nöõ tu ñaàu tieân ñaõ ñöôïc Saboaø, laø oâng chuùa vuøng Kentung tieáp ñoùn vaø sau naøy giao cho caùc chò ñaûm traùch nhaø thöông ñia phöông, laø nhaø thöông duy nhaát trong vuøng. Caùc nöõ tu cuõng môû moät tröôøng hoïc vaø moät coâ nhi vieän vaø baét ñaàu saên soùc söùc khoûe cho daân chuùng caùc laøng chung quanh, chieám ñöôïc caûm tình cuûa ngöôøi daân.
Doøng tu YÙ thöù ba hoaït ñoäng taïi Birmania laø caùc nöõ tu Quan Phoøng, do thaùnh Luigi Scrosoppi thaønh laäp taïi Udine baéc Italia naêm 1837. Nöõ tu Sandra Del Bel Belluz, Beà treân giaùm tænh cho bieát doøng baét ñaàu hoaït ñoäng naêm 1912 trong vuøng Kengtung. Ban ñaàu linh muïc Bonetta xin caùc nöõ tu doøng Ñöùc Maria Beù thô Milano tôùi giuùp. Sau ñoù coù moät nhoùm caùc nöõ giaùo lyù vieân do caùc thöøa sai PIME ñaøo taïo trôï giuùp coâng taùc giaùo duïc. Ñeán moät luùc naøo ñoù caùc chò ñöôïc goïi laø "Nöõ töû Meï Maria", caû khi cho tôùi luùc ñoù caùc chò laø giaùo daân tuy coù kieåu soáng gioáng caùc nöõ tu. Theá chieán thöù II ñaõ taïo ra raát nhieàu khoù khaên cho Giaùo Hoäi Birmania. Vaøo thaäp nieân 1960 Ñöùc Giaùm Muïc Kengtung muoán thaønh laäp moät doøng nöõ. Ngaøi quy tuï taát caû caùc nöõ giaùo lyù vieän laïi, cho caùc chò maëc aùo doøng maàu xanh vaø goïi laø caùc nöõ tu Chuùa Quan Phoøng. Ñöùc Cha Than xin caùc doøng nöõ giuùp ñaøo taïo giôùi treû trnog ñoù coù doøng Chuùa Quan Phoøng Italia. Vì cuøng chí höôùng neân naêm 2002 hai doøng Chuùa Quan Phoøng nhaäp laøm moät. Hieän nay coäng ñoaøn doøng Chuùa Quan Phoøng Myanmar coù 70 nöõ tu hoaït ñoäng raát maïnh meõ.
(Avvenire 24-6-2011; Fides 30-6-2011; 1-7-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)