Vai troø cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II
vaø söï suïp ñoå cuûa cheá ñoä coäng saûn ñoâng aâu
Vai troø cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II vaø söï suïp ñoå cuûa cheá ñoä coäng saûn ñoâng aâu.
Balan (Avvenire 24-4-2011) - Phoûng vaán oâng Tadeusz Mazowiecki, thuû töôùng ñaàu tieân cuûa cheá ñoä daân chuû Ba Lan, veà Ñöùc Gioan Phaoloâ II.
Ngaøy muøng 1 thaùng 5 naêm 2011 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI chuû söï thaùnh leã toân phong Chaân Phöôùc cho vò tieàn nhieäm laø Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II. Ñaây laø laàn ñaàu tieân trong lòch söû Giaùo Hoäi moät vò Giaùo Hoaøng chuû söï thaùnh leã phong Chaân Phöôùc cho vò tieàn nhieäm cuûa mình.
Laø "vò Giaùo Hoang ñeán töø xa", nhö ngöôøi töï ñònh nghóa, Ñöùc Gioan Phaoloâ II duy trì nguoàn goác naøy cuûa mình, vaø ñoùng aán noù treân moïi haønh ñoäng trong trieàu ñaïi cuûa ngöôøi, nhöng cuõng ñoàng thôøi roäng môû cho theá giôùi: trong söï can ñaûm choáng laïi caùc chính quyeàn ñoäc taøi, trong vieäc baûo veä phaåm giaù vaø caùc quyeàn con ngöôøi, beânh vöïc coâng vieäc laøm cuûa con ngöôøi, toân suøng Ñöùc Maria Meï Thieân Chuùa.
Khi theá chieán thöù II buøng noå, Ñöùc Wojtila 20 tuoãi vaø ñaõ soáng kinh nghieäm cheá ñoä ñoäc taøi cuûa Hitler, roài cheá ñoä ñoäc taøi cuûa ñeá quoác Lieân Xoâ cho tôùi khi böùc töôøng Berlin suïp ñoå naêm 1989, keùo theo söï suïp ñoå cuûa Lieân xoâ vaø caùc nöôùc coäng saûn Ñoâng AÂu. Nhöng ngay sau ñoù, tinh thaàn thöïc tieãn ngoân söù cuûa ngöôøi ñaõ thuùc ñaåy Ñöùc Gioan Phaoloâ II böôùc vaøo cuoäc chieán ñaáu môùi choáng laïi chuû nghóa tö baûn. Döôùi trieàu ñaïi cuûa ngöôøi Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ coù bieát bao nhieâu saùng kieán trong ñoù coù vieäc ñaïi dieän Giaùo Hoäi Coâng Giaùo xin loãi caùc anh chò em Do thaùi, vieáng thaêm hoäi ñöôøng do thaùi taïi Roma, trieäu taäp Ngaøy lieân toân caàu nguyeän cho hoøa bình theá giôùi taïi Assisi, thaønh laäp ngaøy Quoác teá giôùi treû vv... Ñöùc Gioan Phaoloâ II cuõng laø vò Giaùo Hoaøng thöïc hieän nhieàu chuyeán toâng du nhaát. Ngöôøi ñaõ thöïc hieän 104 chuyeán coâng du ngoaøi Italia, trong ñoù Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ vieáng thaêm 127 quoác gia. Trong 27 naêm laøm Giaùo Hoaøng Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ vieáng thaêm Ba Lan 9 laàn, Phaùp 8 laàn, Hoa Kyø 7 laàn, Mehicoâ vaø Taây Ban Nha moãi nöôùc 5 laàn; Brasil, Boà Ñaøo Nha vaø Thuïy Só moãi nöôùc 4 laàn. Ngoaøi ra ngöôøi ñaõ thöïc hieän 140 chuyeán vieáng thaêm trong nöôùc Italia, vaø ñaõ thaêm hôn 300 treân toång soá 344 giaùo xöù cuûa giaùo phaän Roma.
Ñöùc Gioan Phaoloâ II laø vò Giaùo Hoaøng ñaõ coù aûnh höôûng raát lôùn treân cuoäc soáng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø treân caû tình hình theá giôùi. Döôùi trieàu ñaïi 27 naêm cuûa ngöôøi Toøa Thaùnh Vaticaêng ñaõ nôùi roäng caùc lieân laïc ngoaïi giao vôùi 90 quoác gia naêm chaâu, naâng con soá 84 nöôùc khi Ñöùc Gioan Phaoloâ II leân ngoâi hoài naêm 1978 leân 174 nöôùc, khi ngöôøi qua ñôøi caùch ñaây 6 naêm. Moät caùch ñaëc bieät Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ coù coâng lôùn ñoái vôùi söï suïp ñoå cuûa cheá ñoä coäng saûn Lieân Xoâ vaø Ñoâng AÂu, trong ñoù coù Ba Lan laø queâ höông cuûa ngöôøi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán oâng Tadeusz Mazowiecki, thuû töôùng ñaàu tieân cuûa cheá ñoä daân chuû Ba Lan hoài naêm 1987, veà Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Teân tuoåi cuûa oâng cuøng teân tuoåi cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ ñi vaøo lòch söû Ba Lan vaø lòch söû theá giôùi.
OÂng Tadeusz Mazowiecki sinh naêm 1927 ñaõ laø moät nhaø baùo, moät ngöôøi hoaït ñoäng xaõ hoäi vaø nhaø chính trò Ba Lan. OÂng cuõng laø thaønh vieân cuûa nhoùm thaønh laäp Coâng Ñoaøn Lieân Ñôùi Solidanosc saùt caùnh vôùi oâng Lech Walesa. OÂng ñaõ bò nhaø nöôùc coäng saûn Ba Lan leân aùn vì toäi choáng ñoái cheá ñoä coäng saûn. Laø tín höõu coâng giaùo daán thaân ngay töø thaäp nieân 1950 oâng Mazowiecki ñaõ laø coá vaán cuûa oâng Lech Walesa, laõnh tuï coâng ñoaøn ñoäc laäp Lieân Ñôùi Solidanosc, laø löïc löôïng tieân phong ñaõ khieán cho cheá ñoä coäng saûn Ba Lan suïp ñoå. OÂng Mazowiecki ñaõ laø Thuû töôùng Coäng Hoøa Ba Lan töø ngaøy 24 thaùng 8 naêm 1989 tôùi ngaøy 31 thaùng 12 naêm 1989. Sau khi cheá ñoä coäng saûn caùo chung, oâng ñaõ tieáp tuïc chöùc vuï Thuû töôùng cho tôùi ngaøy 12 thaùng gieâng naêm 1991. OÂng cuõng ñaõ laø ñaëc söù cuûa Lieân HIeäp Quoác taïi cöïu Yugoslavia. Nguyeân thuû töôùng raát kín ñaùo khi ñeà caäp tôùi töông quan ñaëc bieät cuûa oâng vôùi Ñöùc Gioan Phaolo II, nhöng oâng luoân luoân khaúng ñònh xaùc tín sau ñaây cuûa mình: "Chính Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ taùi trao ban cho tín höõu Ba Lan loøng can ñam leân tieáng trong cuoäc soáng coâng coäng, baèng caùch laøm chöùng cho thieân taøi cuûa Kitoâ giaùo".
Hoûi: Thöa oâng Mazowiecki, khi naøo oâng ñaõ yù thöùc ñöôïc söï sang trang lòch söû naøy taïi Ba Lan?
Ñaùp: Hoài naêm 1977 trong tö caùch laø chuû tòch cuûa hieäp hoäi trí thöùc coâng giaùo thuû ñoâ Varsava, toâi ñaõ toå chöùc moät ñaïi hoäi veà ñeà taøi "Kitoâ höõu tröôùc caùc quyeàn con ngöôøi". Nhöng ñaõ khoâng theå aán haønh caùc dieãn vaên cuûa ñaïi hoäi, vì nhaø nöôùc coäng saûn kieåm duyeät chuùng. Tuy nhieân, toâi ñaõ thaønh coâng trong vieäc göûi caùc dieãn vaên cuûa ñaïi hoäi cho moät vaøi Giaùm Muïc cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc. Ñöùc Hoàng Y Karol Wojtila ñaõ vieát cho toâi moät thö traû lôøi raát yù nghóa, trong ñoù ngöôøi khaúng ñònh raèng: taïi Ba Lan "caùc quyeàn con ngöôøi gaëp gôõ moät caùch haàu nhö coù cô caáu vôùi caùc quyeàn cuûa quoác gia vaø caùc quyeàn cuûa Giaùo Hoäi". Vaø ngöôøi keát luaän:"Chuùng ta laø caùc chöùng nhaân cuûa moät lieân minh ngaøy caøng lôùn giöõa Giaùo Hoäi, Quoác gia vaø baûn vò con ngöôøi". Ñoù ñaõ laø moät yù nieäm môùi, moät yù nieäm caùch maïng: Giaùo Hoäi khoâng haïn cheá trong vieäc beânh vöïc caùc quyeàn cuûa rieâng mình, maø bieán söï töï do toân giaùo trôû thaønh ñaù taûng cho caùc quyeàn töï do xaõ hoäi vaø daân söï cuûa toaøn Quoác gia.
Hoûi: OÂng coù ñeà caäp veàn ñeà naøy vôùi Ñöùc Gioan Phaoloâ II sau khi ngöôøi ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng khoâng?
Ñaùp: Vaøo thaùng 6 naêm 1979 Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ vieáng thaêm queâ höông Ba Lan laàn ñaàu tieân. Ñoù ñaõ laø moät chuyeán coâng du chieán thaéng vôùi haøng trieäu ngöôøi quaây quaàn chung quanh Ñöùc Thaùnh Cha ñeán ñeå loan baùo söï thaät cuûa Chuùa Kitoâ veà con ngöôøi. Toâi cuõng ñaõ coù maët taïi quaûng tröôøng Chieán Thaéng trong thuû ñoâ Varsava ngaøy leã Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng, khi Ñöùc Gioan Phaoloâ II lôùn tieáng khaån naøi Chuùa Thaùnh Thaàn bieán ñoåi traùi ñaát, vaø ngöôøi noùi theâm bieán ñoåi "vuøng ñaát naøy" khieán cho tín höõu ñaõ noàng nhieät voã tay hoan hoâ ngöôøi raát laâu. Tröôùc khi ngöôøi trôû veà Roma, toâi ñaõ coù dòp noùi chuyeän vôùi ngöôøi. Ñöùc Gioan Phaoloâ II noùi: "Toâi töï hoûi caùi gì seõ xaûy ra sau chuyeán vieáng thaêm naøy cuûa toäi taïi Ba Lan". Toâi nghó tôùi caùc lôøi naøy sau ñoù, khi caùc coâng nhaân xöôûng ñoùng taàu Gdanz bieåu tình ñình coâng, vaø ñieàu ñaàu tieân caùc coâng nhaân bieåu tình laøm ñoù laø treo hình Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II treân coång vaøo xöôûng ñoùng taàu.
Hoûi: Coâng ñoaøn Lieân Ñôùi Solidanosc ñaõ naûy sinh vaø baét ñaàu cuoäc chieán ñaáu choáng laïi cheá ñoä coäng saûn. Giôø ñaây ngöôøi ta nghó raèng noù ñaõ ñi töø chieán thaéng naøy qua chieán thaéng khaùc, coù ñuùng theá khoâng thöa oâng?
Ñ: Khoâng ñuùng. Traùi laïi, ñoù ñaõ laø moät cuoäc ñaáu tranh cam go vaø khoù khaên. Theo caùc nhaø quan saùt luùc baày giôø thì noù khoâng coù khaû theå thaønh coâng naøo. Nhöng Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ laø moät trong soá ít ngöôøi xaùc tín raèng cheá ñoä coäng saûn seõ bò ñaùnh baïi. Toâi cuõng nghó nhö theá, nhöng khoâng ai trong chuùng toâi daùm döï kieán cheá ñoä coäng saûn seõ bò thua traän khi naøo vaø ra sao. Caùi khoân kheùo lôùn cuûa Ñöùc Karol Wojtyla laø ñaõ duy trì ñöôøng loái chính trò côûi môû ñoái vôùi caùc nöôùc coäng saûn Ñoâng AÂu, nhöng ñaët ñeå noù vaøo trong moät chieàu kích roäng lôùn hôn, vaø caùc taùc nhaân ñoái thoaïi khoâng coøn phaûi chæ laø caùc chính quyeàn nöõa, maø laø caùc daân toäc.
Hoûi: Coù theå noùi raèng Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ laø moät ngoân söù leû loi khoâng thöa oâng?
Ñaùp: Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ trao tieáng noùi cho caùc khaùt voïng cuûa haøng trieäu ngöôøi. Nhöng caû beân trong Giaùo Hoäi Ba Lan cuõng coù ngöôøi nghó raèng sau khi töôùng Jaruzelski tuyeân boá tình traïng chieán tranh, vaø loaïi tröø Coâng ñoaøn Lieân Ñôùi Solidanosc ra ngoaøi voøng phaùp luaät, caàn phaûi tìm ra moät vaøi thoûa hieäp vôùi chính quyeàn coäng saûn. Traùi laïi, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ khoâng ngöøng uûng hoä lyù leõ cuûa coâng ñoaøn töï do cuûa chuùng toâi. Chính Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ minh xaùc vôùi toâi ñieàu ñoù hoài naêm 1987, khi toâi coù theå ñeán Roma vieáng thaêm ngöôøi vaø Toøa Thaùnh Vaticaêng. Toâi ñaõ ra khoûi cuoäc gaëp gôõ vôùi taâm hoàn nheï nhoõm. Vaø toâi caùm ôn Thieân Chuùa vì moùn quøa quùy baùu laø vò Giaùo Hoaøng cao caû naøy.
Hoûi: OÂng ñaõ gaëp gôõ Ñöùc Gioan Phaoloâ II nhieàu laàn. Cuoäc gaëp gôõ naøo ñaõ quan troïng nhaát?
Ñaùp: Ñoù laø khi toâi chính thöùc ñöôïc tieáp kieán taïi Vaticaêng hoài thaùng 10 naêm 1989. Toâi ñeán Vaêticaêng nhö Thuû töôûng cuûa chính quyeàn daân chuû Ba Lan, vaø ñöôïc moät vò Giaùo Hoaøng ngöôøi Ba Lan tieáp ñoùn. Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ giô tay ra baét tay toâi vaø sieát chaët raát laâu, caû hai chuùng toâi ñeàu yeân laëng. Chuùng toâi ñaõ bieát mình soáng moät pheùp laï khoâng caàn phaûi dieãn taû baèng nhieàu lôøi nôùi. Toâi caûm thaáy ñöôïc traøn ngaäp bôûi söï dòu hieàn cuûa moät ngöôøi cha yeâu meán vaø haõnh ñieän veà nöôùc Ba Lan. Ñöùc Gioan Phaoloâ II seõ luoân maõi laø ñieåm tham chieáu cho moïi ngöôøi daân Ba Lan, tin hay khoâng tin. Ngöôøi ñaõ cho chuùng toâi trôû laïi nieàm hy voïng, söï töï do vaø phaåm giaù con ngöôøi. Chuùng toâi seõ khoâng theå naøo queân ñöôïc ñieàu ñoù.
Hoûi: Thöa oâng Mazowiecki, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ khoâng chæ ñoùng laïi moät giai ñoaïn, maø coøn môû ra moät giai ñoaïn môùi nöõa, baèng caùch daãn ñöa Giaùo Hoäi böôùc vaøo Ngaøn naêm môùi. Ñaâu laø söù ñieäp maïnh meõ nhaát ñaõ ñònh tính cho giai ñoaïn thöù hai naøy trong trieàu ñaïi giaùo hoaøng cuûa ngöôøi?
Ñaùp: Coù nhieàu yeáu toá laém, nhöng toâi chæ xin döøng laïi ôû moät trong caùc ñieåm môùi meû nhaát naøy: ñoù laø giaùo lyù veà söï can thieäp nhaân ñaïo. Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ thuùc ñaåy coäng ñoàng quoác teá can thieäp ñeå chaën ñöùng caùc tai öông vaø caùc kinh hoaøng. Ngöôøi ñaõ chæ cho thaáy moät con ñöôøng maø caùc neàn daân chuû coøn phaûi vaát vaû ñeå böôùc ñi. Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ nhaéc tôùi tính caùch caáp thieát cuûa noù. Chuùng ta coù boån phaän tìm ra caùc phöông theá vaø caùc duïng cuï thích hôïp ñeå khieán cho noù ñöôïc höõu hieäu.
(Avvenire 24-4-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)