Giaùo Hoäi Coâte d'Ivoire
vaø tình hình noäi chieán taïi ñaây
Giaùo Hoäi Coâte d'Ivoire vaø tình hình noäi chieán taïi ñaây.
Coâte d'Ivoire (Vat. 4/04/2011) - Trong caùc thaùng qua cuoäc caùch maïng daân chuû taïi caùc quoác gia Baêc Phi vaø trong theá giôùi A raäp cuõng nhö naïn ñoäng ñaát soùng thaàn vaø oâ nhieãm phoùng xaõ nguyeân töû taïi Nhaät Baûn ñaõ khieán cho theá giôùi laõng queân tình hình noäi chieán taïi Coâte d'Ivoire. Keå töø sau cuoäc baàu cöû hoài thaùng 11 naêm ngoaùi Coâte d'Ivoire laâm caûnh noäi chieán vì toång thoáng maõn nhieäm Laurent Gbagbo vaãn cho raèng mình thaéng cöû, trong khi coäng ñoàng quoác teá thöøa nhaän oâng Alassane Ouattara laø toång thoáng taân cöû, vì ñöôïc nhieàu phieáu hôn. Caùc cuoäc giao tranh giöõa hai löïc löôïng ñoái nghòch ñaõ khieán cho hôn 500 ngöôøi cheát, vaø 400,000 ngöôøi phaûi di cö laùnh naïn chieán tranh, trong soá naøy coù hôn 110,000 ngöôøi chaïy sang nöôùc Liberia laùng gieàng.
Coäng hoøa Coâte d'Ivoire roäng hôn 322,000 caây soá vuoâng, coù 21.5 trieäu daân. Giöõa caùc naêm 1900-1911 ngöôøi daân nöôùc naøy ñaõ laø naïn nhaân cuûa moät cuoäc dieät chuûng do thöïc daân Phaùp chuû möu, baèng caùch aùp ñaët cheá ñoä noâ leä. Caùc ngöôïc ñaõi cuûa thöïc daân Phaùp ñaõ khieán cho töø 1.5 trieäu daân chæ coøn laïi coù 160,000 ngöôøi. Cuõng gioáng nhö nhieàu vuøng ñaát thuoäc ñòa khaùc cuûa Phaùp naêm 1960 Coâte d'Ivoire ñöôïc ñoäc laäp. Toång thoáng laäp quoác laø oâng Feùlix Houphpouet Boigny ñaõ caàm quyeàn cho tôùi naêm 1993. Caùc vò keá nhieäm laø Henri Konan Beùdeù, Robert Guei vaø Laurent Gbagbo. Giöõa caùc naêm 2002-2004 ñaõ xaûy ra noäi chieán sau cuoäc noåi loaïn taïi mieàn baéc do oâng Guillaume Soro laõnh ñaïo. OÂng Soro toá caùo toång thoáng Gabagbo laø ñoäc taøi. Ñeå giaûi quyeát caùc tranh chaáp, Lieân Hieäp Quoác ñaõ göûi 10,000 lính baûo hoøa tôùi Coâte d'Ivoire. Thoûa hieäp hoøa bìinh ñaõ ñöôïc hai beân kyù keát hoài thaùng 3 naêm 2007.
Coâte d'Ivoire coù tôùi 60 chuûng toäc khaùc nhau, trong ñoù 42.1% laø ngöôøi Akan, 17.6% laø ngöôøi Voltaici, 16.5% laø ngöôøi Mandeù mieàn baéc; 12.7% laø ngöôøi Kru, 10% laø ngöôøi Mandeù mieàn nam. Nguôøi goác ngoaïi quoác chieám 25% toång soá daân. Treân bình dieän toân giaùo 45.4% toång soá daân theo Kitoâ giaùo, ña soá laø coâng giaùo, 38.6%, theo Hoài giaùo vaø 11% theo ñaïo thôø vaät linh.
Trong buoåi tieáp kieán saùng thöù tö 30 thaùng 3 naêm 2011 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ tha thieát keâu goïi chaám döùt xung ñoät vaø ñoái thoaïi xaây döïng giöõa caùc phe laâm chieán taïi Coâte d'Ivoire ñeå taùi laäp hoøa bình taïi nöôùc naøy.
Ngoû lôøi baèng tieáng Phaùp trong buoåi tieáp kieán chung caùc tín höõu haønh höông taïi Quaûng tröôøng Thaùnh Pheâroâ, Ñöùc Thaùnh Cha noùi: "Töø laâu toâi thöôøng nghó ñeán nhaân daân nöôùc Coâte d'Ivoire, ñang bò chaán thöông vì cuoäc noäi chieán ñau thöông vaø vì nhöõng caêng thaúng traàm troïng veà xaõ hoäi vaø chính trò. Trong khi toâi baøy toû söï gaàn guõi vôùi taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ maát ngöôøi thaân yeâu vaø ñang ñau khoå vì baïo löïc, toâi khaån thieát gioùng leân lôøi keâu goïi haõy khôûi söï tieán trình ñoái thoaïi xaây döïng vì coâng ích caøng sôùm caøng toát. Söï ñoái nghòch bi thaûm caøng laøm cho vieäc taùi laäp söï toân troïng vaø soáng chung hoøa bình trôû neân caáp thieát hôn. Khoâng theå töø boû moät noã löïc naøo trong chieàu höôùng naøy.
"Vôùi nhöõng taâm tình aáy, toâi quyeát ñònh göûi Ñöùc Hoàng Y Peter Kodwo Turkson, Chuû tòch Hoäi ñoàng Toøa Thaùnh Coâng lyù vaø Hoøa bình, ñeán Coâte d'Ivoire, ñeå ngaøi bieåu loä tình lieân ñôùi cuûa toâi vaø cuûa Giaùo Hoäi hoaøn vuõ ñoái vôùi caùc naïn nhaân cuoäc xung ñoät vaø khích leä hoøa giaûi vaø hoøa bình".
Hoâm 29 thaùng 3 naêm 2011, khoaûng 30 ngaøn ngöôøi ñaõ chaïy vaøo khu vöïc nhaø thôø Coâng Giaùo ôû Duekoueù ôû mieàn taây Coâte d'Ivoire ñeå traùnh caùc cuoäc giao tranh giöõa quaân ñoäi hai phe. Coù nhieàu ngöôøi bò thöông trong soá nhöõng ngöôøi tò naïn. Cuøng ngaøy 29 thaùng 3 naêm 2011, Cao UÛy tò naïn Lieân Hieäp Quoác toá giaùc caùc cuoäc xung ñoät ñang gia taêng taïi mieàn taây, mieàn trung vaø ñoâng Coâte d'Ivoire, caøng gia taêng tình traïng ñau thöông cuûa daân chuùng.
Ngaøy muøng 5 thaùng 3 naêm 2011 giôùi laõnh ñaïo Kitoâ vaø hoài giaùo Coâte d'Ivoire ñaõ maïnh meõ leân aùn baïo löïc taøn phaù hai ñeàn thôø hoài giaùo vaø keâu goïi ñöøng bieán caùc xung khaéc chính trò thaønh moät cuoäc khuûng hoaûng toân giaùo. Caùc vò cuõng maïnh meõ keát aùn caùc vuï taán kích vaø xuùc phaïm tôùi caùc nôi thôø töï, vì chuùng ta laø caùc ñòa ñieåm thaùnh thieáng vaø laø nôi tieáp ñoùn caùc ngöôøi tò naïn chieán tranh.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ambrose Madtha, Söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Coâte d'Ivoire cho bieát caùc linh muïc ñang bò chieáu coá bôûi caùc nhoùm voõ trang vaø ngaøy 29 thaùng 3 naêm 2011 cha Richard Kissi, Giaùm ñoác Caritas Coâte d'Ivoire ñaõ bò moät nhoøm voõ trang baét coùc. Ñöùc Söù Thaàn cuõng cho bieát caùc chuûng sinh taïi ñaïi chuûng vieän Abidjan ñaõ phaûi di taûn, vì ñaïi chuûng vieän bò chieám ñoùng. Moät linh muïc bò baét coùc trong luùc giaùm saùt cuûa di taûn laø cha Kissi vaø moät vò khaùc bò ñaû thöông sau khi laøm vieäc ôûñaøi phaùt thanh trôû veà.
Daân chuùng caùc thuoäc caùc khu phoá Abobo vaø Adjameù taïi Abidajan cuõng ñaõ di taûn laùnh naïn vì caùc cuoäc giao tranh ñaõ lan tôùi ñaây. Khu phoá Abobo ñaõ trôû thaønh toång haønh dinh cuûa caùc löïc löôïng phoø toång thoáng taân cöû Ouattara. Ñöùc Cha Jean-Pierre Kutwa, Toång Giaùm Muïc Abidjan ñaõ keâu goïi Lieân Hieäp AÂu chaâu huûy boû leänh caám vaän thuoác men ñoái vôùi Coâte d'Ivoire, vì noù gaây thieät haïi cho daân chuùng. Ngaøy 28 thaùng 2 naêm 2011 Lieân Hieäp AÂu chaâu ñaõ ra leänh caám vaän thuoác men ñeå gaây aùp löïc baét buoäc toång thoáng Gbagbo phaûi töø chöùc. Ñöùc Cha Gaspard Bedy Gneba, Giaùm Muc giaùo phaän Man, caùch AbidJan 586 caây soá, cho bieát trong caùc ngaøy 3-8 thaùng gieâng naêm 2011 ñaõ xaûy ra caùc vuï xung ñoät giöõa caùc chuûng toäc taïi Dueùkueù, gaây ra laøn soùng di cö trong vaø ngoaøi nöôùc.
Caùc tin töùc môùi nhaát cho bieát caùc nhoùm voõ trang phoø toång thoáng taân cöû Ouattara ñaõ chieám thuû ñoâ Yamoussoukro. Hoï ñaõ vaøo Abidjan laø thuû ñoâ thöông maïi nöôùc Coâte d'Ivoire, chieám caùc cöù ñieåm troïng yeáu vaø ñang bao vaây dinh toång thoáng Laurent Gbagbo. Caùc löïc löôïng baûo hoøa tìm caùch giöõ khoaûng caùch giöõa hai phe ñeå traùnh caùc cuoäc taøn saùt ñaãm maùu coù theå xaûy ra.
Duø cuoäc khuûng hoaûng coù keát thuùc ra sao ñi nöõa, tình hình Coâte d'Ivoire vaãn coù nguy cô caêng thaúng vì lyù do chuûng toäc vaø toân giaùo, bôûi vì mieàn baéc coù ña soá daân theo Hoài giaùo, trong khi mieàn nam coù ña soá daân theo Kitoâ giaùo. Ngoaøi ra treân treân toång soá gaàn 22 trieäu daân chæ coù 5.5 coù quyeàn boû phieáu. Cho tôùi nay Coâte d'Ivoire ñaõ laø moät pheùp laï kinh teá cuûa Phi chaâu. Tuy khoâng coù nhieàu quaëng moû, nhöng Coâte d'Ivoire laø quoác gia saûn xuaát nhieàu caø pheâ vaø ca cao ñöùng haøng ñaàu treân theá giôùi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Hoàng Y Theùodore Adrien Sarr, Toång Giaùm Muïc Dakar, vaø laø ñeä nhaát Phoù chuû tòch cuûa toå chöùc SECAM, töùc Caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Phi chaâu vaø Madagascar. Trong caùc ngaøy töø 17 ñeán 19 thaùng 2 naêm 2011 Ñöùc Hoàng Y ñaõ höôùng daãn moät phaùi ñoaøn caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo vieáng thaêm Coâte d'Ivoire ñeå toû tình lieân ñôùi vôùi Giaùo Hoäi ñòa phöông ñang phaûi soáng trong tình traïng noäi chieán. Nhaân dòp naøy phaùi ñoaøn cuõng ñaõ gaëp toång thoáng maõn nhieäm Laurent Gbagbo cuõng nhö toång thoáng taân cöû Alessane Ouattara.
H: Thöa Ñöùc Hoàng Y, chuyeán vieáng thaêm Coâte d'Ivoire cuûa phaùi ñoaøn caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo do Ñöùc Hoàng Y höôùng daãn, ñaõ nhaém caùc muïc ñích naøo?
Ñ: Muïc ñích chuyeán vieáng thaêm laø ñeå toû tình lieân ñôùi cuûa chuùng toâi ñoái vôùi nhaân daân Coâte d'Ivoire cuõng nhö ñoái vôùi Giaùo Hoäi taïi ñaây. Vì theá chuùng toâi ñaõ muoán gaëp gôõ caùc Giaùm Muïc Coâte d'Ivoiore ñeå noùi vôùi caùc vò raèng trong cuoäc khuûng hoaûng chính trò xaõ hoäi naøy, chuùng toâi taát caû ñaõ phaùt ñoäng phong traøo lieân ñôùi vôùi daân nöôùc Coâte d'Ivoire trong caùc Giaùo Hoäi ñia phöông cuûa chuùng toâi, qua lôøi caàu nguyeän cuõng nhö vieäc theo doõi caùc bieán coá ñeå löôïng ñònh xem haøng laõnh ñaïo toân giaùo Phi chaâu chuùng toâi coù theå laøm gì ñeå giuùp ñôõ nhaân daân vaø Giaùo Hoäi Coâte d'Ivoire. Vì theá chuùng toâi ñaõ gaëp gôõ caùc phe khaùc nhau lieân luïy tôùi cuoäc khuûng hoaøng naøy, hai toång thoáng maõn nhieäm vaø taân cöû ñöôïc quoác teá thöøa nhaän.
H: Ñöùc Hoàng Y vaø phaùi ñoaøn caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo ñaõ chuyeån söù ñieäp naøo tôùi toång thoáng Laurent Gbagbo vaø toång thoáng Alassane Ouattara?
Ñ: Ñoù laø hai beân phaûi bieát chaáp nhaän caùc keát quûa cuûa caùc cuoäc boû phieáu, chaáp nhaän söï thaät cuûa cuoäc baàu cöû. Caùc cuoäc baàu cöû ñaõ xong roài, vaø tieán trình kieåm phieáu taïi caùc ñôn vò ñaàu phieáu ñaõ ñöôïc chaáp thuaän. Vì theá, toâi nghó raèng söï thaät cuûa caùc thuøng phieáu ñaõ coù, chæ caàn phaûi thöøa nhaän noù thoâi. Chuùng toâi ñaõ nhaán maïnh treân ñieåm naøy, vaø toâi nghó raèng hai beân ñeàu bieát söï thaät ôû ñaâu vaø chuùng toâi hy voïng söù meänh cuûa Lieân Hieäp Phi chaâu coù theå thay ñoåi ñöôïc ñieàu gì ñoù. Daàu sao ñi nöõa, neáu vaán ñeà coøn toàn taïi, thì chuùng toâi seõ xem xeùt vieäc göûi moät phaùi ñoaøn caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo khaùc ñeán Coâte d'Ivoire ñeå goùp phaàn giuùp vöôït thaéng cuoäc khuûng hoaûng hieän nay.
H: Thöa Ñöùc Hoàng Y, trong chuyeán vieáng thaêm Coâte d'Ivoire cuûa boán vò nguyeân thuû quoác gia thuoäc Lieân Hieäp Phi chaâu, ñaïi dieän cuûa Nam Phi ñaõ ñeà nghò vieäc chia seû quyeàn bính hay toå chöùc caùc cuoäc baàu cöû môùi. Ñaây coù phaûi laø giaûi phaùp giuùp giaûi quyeát cuoäc khuûng hoaûng chính trò hay khoâng?
Ñ: Toâi khoâng thaáy caàn phaûi toå chöùc caùc cuoäc baàu cöû môùi. Toâi khoâng chaéc laø chuùng ích lôïi. Toâi ñaõ noùi raèng söï thaät cuûa caùc laù phieáu laø ôû ñaâu ñoù, vaø caàn phaûi nhaän ra noù qua moät toå chöùc trung laäp giuùp kieåm keâ laïi soá phieáu cuûa caû hai beân, xem söï thaät cuûa caùc laù phieáu. Vì toâi tin chaéc laø coù söï thaät aáy.
H: Töø khi cuoäc khuûng hoaûng chính trò baét ñaàu taïi Coâte d'Ivoire cho tôùi nay, coù ngöôøi ñaõ noùi raèng cuõng xaûy ra chia reõ beân trong Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc nöôùc naøy. Ñöùc Hoàng Y coù nhaän thaáy ñieàu ñoù khoâng?
Ñ: Noùi laø coù caùc chia reõ coù leõ hôi maïnh quùa. Toâi tin laø coù caùc yù kieán khaùc nhau. vaø noù cuõng laø ñieàu töï nhieân thoâi. Toâi nghó raèng trong moät tình hình nhö theá, coù vaøi vò nghe beân naøy hay beân kia, vaø coù leõ caùc vò nghó raèng hoï coù lyù. Nghóa laø coù caùc yù kieán khaùc nhau, nhöng ñieàu naøy ñaõ khoâng ngaên caûn caùc Giaùm Muïc Coâte d'Ivoire gaëp nhau vaø coâng boá caùc taøi lieäu chung. Nhöng chuùng toâi cuõng khuyeân caùc vò ñöùng beân treân caùc phe phaùi, ñeå traùnh khoâng bò gaén cho nhaõn hieäu laø phoø beân naøy hay beân kia. Tuy nhieân, ñöùng beân ngoaøi maø noùi thì bao giôø cuõng deã. Nhöng toâi nghó vai troø cuûa nhöõng ngöôøi ôû beân trong cuõng nhö ôû beân ngoaøi cuoäc khuûng hoaûng laø phaûi duyeät xeùt tình hình moät caùch khaùch quan, hay ít nhaát laø giuùp moïi ngöôøi xem xeùt tình hình moät caùch khaùch quan.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)