Khaùi nieäm veà voâ tín vaø voâ thaàn
Khaùi nieäm veà voâ tín vaø voâ thaàn.
Paris [La Croix 25/3/2011] - Kính thöa quyù vò, caùc baïn thaân meán. Cuoäc gaëp gôõ ñöôïc meänh danh laø "Saân cuûa daân ngoaïi" giöõa caùc tín höõu Kitoâ vaø nhöõng ngöôøi khoâng tin, ñöôïc Hoäi ñoàng Toøa thaùnh veà vaên hoùa toå chöùc taïi Paris, ñaõ keát thuùc hoâm thöù Baûy 25 thaùng 3 naêm 2011. Saùng kieán ñaõ dieãn ra theo mong moõi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Benedicto XVI laø muoán thaáy môû ra nhöõng cuoäc ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi muoán tieáp caän vôùi Thieân Chuùa nhö moät Ñaáng Voâ Danh.
Ñeå hieåu ñöôïc cuoäc ñoái thoaïi naøy, thieát töôûng caàn tìm hieåu yù nghóa cuûa moät soá khaùi nieäm lieân heä.
Tröôùc heát laø khaùi nieäm voâ tín. Voâ tín laø ngöôøi khoâng ñaët vaán ñeà veà söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa. Moät caùch toång quaùt, coù theå noùi raèng döûng döng toân giaùo, voán laø moät thaùi ñoä ngaøy caøng gia taêng, laø tình traïng cuûa nhöõng ngöôøi khoâng ñaët vaán ñeà veà Thieân Chuùa vaø khoâng caûm thaáy coù nhu caàu phaûi ñaët vaán ñeà naøy. Ngöôøi döûng döng hay voâ tín laø ngöôøi khoâng tin, nhöng khoâng ñöông nhieân caûm thaáy coù nhu caàu phaûi xaùc ñònh taïi sao hay nhö theá naøo mình khoâng tin.
Kinh Thaùnh ñaõ töøng noùi ñeán thaùi ñoä naøy. Saùch tieân tri Gieremia ñoaïn 5 caâu 12 noùi ñeán nhöõng ngöôøi ñaõ choái boû Thieân Chuùa khi noùi: "Chaúng coù Chuùa ñaâu, chuùng toâi chaúng maéc tai hoïa naøo; ñoùi keùm, göôm ñao, chuùng toâi khoâng heà gaëp". Taùc giaû thaùnh vònh 14 keâu leân: "Keû ngu si töï nhuû: laøm gì coù Chuùa Trôøi. Chuùng ñaõ ra hö ñoán, laøm nhöõng ñieàu gheâ tôûm, chaúng coù moät ai laøm ñieàu thieän".
Keû ngu si ñöôïc thaùnh vònh 14 nhaéc ñeán choái boû Thieân Chuùa hay lôøi höùa vôùi Israel? Caùc nhaø chuù giaûi chöa giaûi thích ñöôïc ñieàu naøy.
Vaøo theá kyû thöù 5 tröôùc coâng nguyeân vaø nhöõng theá kyû keá tieáp, ngöôøi Hy laïp vaø ngöôøi Ai caäp khoâng quan nieäm raèng coù theå coù moät Thieân Chuùa maø con ngöôøi khoâng thaáy ñöôïc hay khoâng theå bieåu hieän ñöôïc. Nhöng ñaây chính laø Thieân Chuùa cuûa daân Do thaùi vaø cuûa Kitoâ giaùo. Chính vì khoâng chòu teá leã cho caùc thaàn minh cuûa ñeá quoác, maø ngöôøi Do thaùi cuõng nhö caùc tín höõu Kitoâ bò xem laø "nhöõng keû voâ thaàn" vaø bò baùch haïi. Phaûi ñôïi cho ñeán theá kyû 18 söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa môùi minh thò bò caùc tö töôûng gia cuûa thôøi ñaïi AÙnh Saùng ñaët nghi vaán vaø yù töôûng veà moät theá giôùi khoâng coù Thieân Chuùa môùi naåy sinh.
Song song vôùi voâ tín coøn phaûi keå ñeán thaùi ñoä baát khaû tri. Theo quan nieäm trieát hoïc naøy, taát caû nhöõng gì vöôït qua laõnh vöïc thöïc nghieäm ñeàu khoâng theå bieát ñöôïc. Do ñoù, con ngöôøi khoâng theå noùi gì veà söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa. Ñaây laø moät thaùi ñoä raát phoå bieán hieän nay, nhöùt laø trong boái caûnh cuûa chuû nghóa ña toân giaùo.
Khaùc vôùi voâ tín hay baát khaû tri, voâ thaàn laø ngöôøi minh thò choái boû chính söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa. Ngöôøi voâ thaàn döïa vaøo moät heä thoáng tö töôûng ñeå lyù giaûi veà theá giôùi vaø lòch söû theo ñoù söï khoâng hieän höõu cuûa Thieân Chuùa laø moät khaúng ñònh döïa treân thöïc nghieäm vaø lyù trí.
Trong taùc phaåm "thaûm kòch cuûa nhaân baûn chuû nghóa voâ thaàn", ñöùc coá Hoàng y Henri de Lubac ñaõ chöùng minh raèng ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa voâ thaàn phaùt sinh töø moät Taây phöông choái boû Kitoâ giaùo chính laø töï nhaän minh laø chuû nghóa nhaân baûn ñích thöïc.
Chuû nghóa voâ thaàn ñaõ ñöôïc heä thoáng hoùa vaøo theá kyû 19. Vôùi taùc phaåm "Yeáu tính cuûa Kitoâ giaùo", Trieát gia Ñöùc Ludwig Feuerbach ñaõ ñöôïc xem laø ngöôøi ñaàu tieân xaây döïng heä thoáng tö töôûng voâ thaàn moät caùch khuùc chieát. Theo trieát gia naøy, yù töôûng veà Thieân Chuùa chæ laø söï phoùng hoïa nhöõng giaù trò nhö loøng thieän haûo, chaân lyù vaø coâng bình maø con ngöôøi luoân tìm kieám. Trieát gia naøy cho raèng Thieân Chuùa chính laø nhöõng lyù töôûng maø con ngöôøi khoâng ñaït ñöôïc trong theá giôùi naøy.
Keá ñoù, Marx, Nietzsche vaø Freud, maø trieát gia Phaùp Paul Ricoeur qua ñôøi naêm 2005 goïi laø "nhöõng baäc thaày cuûa söï hoaøi nghi", ñaõ quaûng dieãn luaän ñeà cuûa Feurbach. Khôûi ñi töø nhöõng quan ñieåm khaùc nhau, ba nhaø tö töôûng naøy muoán giaûi phoùng con ngöôøi khoûi söï vong thaân cuûa noù. Theo hoï, ñeå trôû thaønh ngöôøi, con ngöôøi caàn phaûi töø boû moïi caàu cöùu vôùi thaàn linh aûo töôûng vaø ñöông ñaàu vôùi thöïc teá baèng caùch xaây döïng moät theá giôùi cho con ngöôøi vaø vì con ngöôøi. Chuû nghóa nhaân baûn voâ thaàn naøy gaén lieàn vôùi yù töôûng tieán boä cuûa nhaân loaïi. Nhöng vôùi voâ soá tai hoïa vaø chieán tranh, lòch söû cuûa theá kyû 20 ñaõ chöùng minh ngöôïc laïi. Chính vì theá maø chuû nghóa nhaân baûn voâ thaàn naøy ñaõ khoâng ñöùng vöõng.
Ngaøy nay, côn caùm doã cuûa chuû nghóa voâ thaàn vaãn coøn ñoù, nhöng khoâng gaén lieàn vôùi moät heä thoáng tö töôûng giaûi thích veà theá giôùi, maø laïi xoay quanh vaán ñeà söï Döõ. Nhieàu ngöôøi trôû thaønh voâ thaàn chæ vì vaáp phaûi vaán ñeà söï Döõ trong theá giôùi.
Trong theá kyû 20 vöøa qua, moät soá quoác gia ñaõ tuyeân xöng chuû nghóa voâ thaàn nhö quoác giaùo ñeå choáng laïi baát cöù toân giaùo naøo höùa heïn haïnh phuùc beân kia theá giôùi. Theo nhöõng quoác gia naøy, höùa heïn haïnh phuùc beân kia theá giôùi laø löøa gaït ñeå noâ leä hoùa con ngöôøi. Keå töø naêm 1923, Lieân xoâ coå suùy chuû nghóa voâ thaàn quoác gia. Keá ñoù laø Ñoâng AÂu. Naêm 1967, Enver Hodja ñaõ tuyeân boá Albani laø quoác gia voâ thaàn ñaàu tieân treân theá giôùi.
Chuû nghóa voâ thaàn ñöôïc tuyeân xöng nhö quoác giaùo ñaõ ñeå laïi nhöõng di haïi nhö theá naøo thì lòch söû ñaõ chöùng minh.
CV.