Söï chung soáng giöõa caùc Kitoâ höõu
vaø tín höõu Hoài taïi Algeria
Söï chung soáng giöõa caùc Kitoâ höõu vaø tín höõu Hoài taïi Algeria.
Algeria - (RG 28-2-2011) - Phoûng vaán Ñöùc Cha Ghabel Moussa Abdalla Bader, Toång Giaùm Muïc Algeri, veà vieäc chung soáng vôùi tín höõu Hoài taïi Algeria
Ngaøy 28 thaùng 2 naêm 2011 laø ngaøy ñaàu tieân daân chuùng xuoáng ñöôøng bieåu tình phaûn ñoái chính quyeàn, sau khi leänh giôùi nghieâm ñöôïc thu hoài hoâm 24 thaùng 2 naêm 2011.
Trong thuû ñoâ Algeùri ñaõ xaûy ra caùc vuï ñuïng ñoä giöõa phe ñoái laäp vôùi caùc löïc löôïng uûng hoä chính quyeàn. Ngaøy muøng 1 thaùng 3 naêm 2011 caùc sinh vieân baét ñaàu bieåu tình ñoøi caûi toå heä thoáng giaùo duïc, neáu chính quyeàn khoâng ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa hoï, giôùi sinh vieân seõ cuøng nhau tuyeät thöïc cho tôùi khi caùc ñoøi hoûi cuûa hoï ñöôïc thoûa maõn.
Coäng hoøa daân chuû nhaân daân Algeria laø quoác gia coù dieän tích ñöùng haøng thöù 11 treân theá giôùi, vôùi hôn 2 trieäu 381 ngaøn caây soá vuoâng, nhöng chæ coù khoaûng 38 trieäu daân, 99% theo Hoài giaùo Sunnít laø quoác giaùo. Ña soá theo leã nghi Malekít, nhöng cuõng coù caùc coäng ñoaøn Ibadit, vaø nhieàu huynh ñoaøn Soufít vaø Zarouít. Coù khoaûng 50,000 tín höõu Tin laønh vaø 11,000 tín höõu Coâng giaùo.
Algeria laø quoác gia coù lòch söû laâu ñôøi. Vaøo thôøi Taân Thaïch, töùc 6,000 naêm tröôùc coâng nguyeân, Algeria laø vuøng coù caùc nhoùm daân soáng veà haùi traùi vaø saên baén. Sau ñoù coù caùc saéc daân Numidi, Mauri vaø Getuli, laø toå tieân cuûa ngöôøi Berberi hieän nay, tìm tôùi ñònh cö, vaø hoï toå chöùc cuoäc soáng theo caùc boä laïc coù cheá ñoä phuï heä. Vaøo theá kyû thöù VI tröôùc coâng nguyeân caùc chuûng toäc soáng taïi ñaây giao tieáp vôùi vöông quoác Cartagine, laø vuøng thuoäc ñòa cuõ cuûa ngöôi Pheânixi, nhöng hoài ñoù ñang baønh tröôùng aûnh höôûng doïc bôø bieån Ñòa Trung Haûi. Khi xaûy ra chieán tranh giöõa vöông quoác Cartagine vaø ñeá quoác Roma, ngöôøi Mauritani vaø Numidi cuõng bò lieân luïy.
Töø theá kyû thöù II sau coâng nguyeân vuøng naøy ñöôïc nghe rao giaûng Tin Möøng, vaø ñaõ trôû thaønh vuøng ñaát cuûa caùc vò töû ñaïo cuõng nhö vuøng ñaát cuûa caùc thaùnh trong ñoù coù thaùnh Agostino Giaùm Muïc Ippona vaø thaùnh nöõ Monica meï ngöôøi.
Vaøo ñaàu theá kyû thöù IV ngöôøi Berberi theo beø roái Donatismo. Trong caùc naêm 428-430 quaân rôï Vandali ñeán töø Taây Ban Nha ñaùnh chieám Algeria, nhöng hoï theo beø phaùi Nestorio. Naêm 534 hoaøng ñeá Bisantin taùi chieám thuoäc ñòa cuõ.
Vaøo haäu baùn theá kyû thöù VII ngöôøi A raäp ñaùnh chieám Algeria vaø thaønh laäp caùc vuøng ñònh cö oån ñònh cho tôùi theá kyû thöù VIII.
AÛnh höôûng cuûa ngöôøi A raäp ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn neàn vaên hoùa trong vuøng. Sau trieàu ñaïi Ziridi cuõng goác Berberi, Algeria bò thoáng trò bôûi caùc trieàu ñaïi Aghlabidi Sunnít hoài theá kyû thöù IX, vaø trieàu ñaïi Fatimidi sciít töø theá kyû thöù X ngöôøi ñeán theá kyû XII. Sau ñoù laø caùc trieàu ñaïi goác Berberi thuoäc caùc nhoùm Ziridi, Zenata vaø Sanhaja. Vaøo theá kyû XVI Algeria chaáp nhaän trôû thaønh quoác gia Berberi thaàn phuïc ñeá quoác hoài Ottoman.
Vaøo ñaàu theá kyû XIX Algeria bò caùc quoác gia taây aâu nhö Hoa Kyø, Anh, Hoøa Lan vaø nhaát laø Phaùp aûnh höôûng. Cheá ñoä thöïc daân Phaùp ñaõ ñeå laïi aûnh höôûng saâu roäng treân cuoäc soáng chính trò, vaên hoùa vaø daân soá taïi Algeria nhö chöa töøng thaáy trong lòch söï thöïc daân Phi chaâu.
Sau ñeä nhaát theá chieán, caùc phong traøo quoác gia ñaõ naåy nôû taïi Algeria. Vaøo thaäp nieän 1930-1940 ñaûng "Nhaân daân Algeria" vaø "Phong traøo chieán thaéng töï do daân chuû" ñöôïc thaønh laäp. Trong thaäp nieân 1950 coù theâm caùc ñaûng nhö: "Lieân hieäp daân chuû bieåu döông Algeria", "Phong traøo quoác gia Algeria", "UÛy ban caùch maïng hieäp nhaát vaø haønh ñoäng", vaø "Maët traän giaûi phoùng quoác gia".
Noäi chieán buøng noå vaøo thaùng 11 naêm 1954 vaø keùo daøi nhieàu naêm. Thaùng 7 naêm 1962 sau cuoäc tröng caàu daân yù ngaøy muøng 1 thaùng 7 naêm 1962, Algeria tuyeân boá ñoäc laäp. Caùc thaäp nieân sau ñoù laø caùc tranh chaáp noäi boä giöõa caùc ñaûng phaùi chính trò khaùc nhau. Naêm 1990 xaûy ra noäi chieán, vaø naêm 1992 quaân ñoäi leân naém quyeàn. Naêm 1994 tieán trình hoøa giaûi ñaát nöôùc ñaõ thaønh coâng nhôø trung gian cuûa coäng ñoaøn thaùnh Egidio. Toång thoáng ñöông nhieäm laø oâng Abdelaziz Bouteflika.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Ñöùc Cha Ghabel Moussa Abdalla Bader, Toång Giaùm Muïc Algeri, veà söï chung soáng giöõa caùc Kitoâ höõu vaø tín höõu Hoài taïi Algeria.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha Bader, trong moät quoác gia coù ñaïi ña soá tín höõu theo Hoài giaùo vaø Hoài giaùo laø quoác giaùo nhö Algeria, cuoäc ñoái thoaïi lieân toân nhö theá naøo?
Ñaùp: Söï chung soáng giöõa caùc neàn vaên hoùa vaø cuoäc ñoái thoaïi lieân toân khoâng coøn laø moät löïa choïn nöõa, nhöng laø moät söï kieän ñaõ roài ñöôïc aùp ñaët trong caùc xaõ hoäi trung ñoâng, cuõng nhö trong caùc xaõ hoäi taây aâu. Kitoâ giaùo môøi goïi chuùng ta laøm chöùng raèng con ngöôøi, cho duø coù khaùc bieät nhau theá naøo ñi nöõa, cuõng ñeàu laø con caùi cuûa Thieân Chuùa duy nhaát, vaø vì theá coù theå chung soáng vôùi nhau trong hoøa bình. Chuùng ta ñöôïc môøi goïi soáng chung vôùi nhau. Khoâng coù söï löïa choïn naøo khaùc: hoaëc xung khaéc hoaëc phaûi taäp chaáp nhaän nhau, toân troïng nhau vaø trôï giuùp nhau. Ñaây khoâng chæ laø söï kieän lieân quan tôùi caùc quoác gia coù thieåu soá kitoâ nhö trong vuøng Trung Ñoâng hay Baéc Phi, nhöng ngaøy nay noù laø moät söï kieän ñaïi ñoàng lieân luïy tôùi caû AÂu chaâu vaø Myõ chaâu. Chuùng ta ñöôïc môøi goïi soáng chung vôùi nhau, taäp soámg chung vôùi nhau.
Hoûi: Ñoâi khi söï soáng chung ñöa ra aùnh saùng caùc khaùc bieät khieán cho ngöôøi ta sôï haõi. Laøm theá naøo ñeå traùnh caùc sôï haõi naøy thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Soáng chung vôùi nhau khoâng coù nghóa laø muoán xoùa boû nhöõng gì khieán cho chuùng ta khaùc bieät nhau. Caùc khaùc bieät seõ vaãn laø caùc khaùc bieät: ai laø tín höõu hoài thì vaãn laø tín höõu hoài, ai laø phaät töû vaãn laø phaät töû, toâi laø tín höõu kitoâ toâi seõ tieáp tuïc laø tín höõu kitoâ. Seõ luoân luoân coù caùc khaùc bieät. Ñieàu quan troïng ñoù laø taäp chaáp nhaän raèng ngöôøi khaùc coù theå nghó moät caùch khaùc vôùi chuùng ta, ngöôøi khaùc thuoäc moät toân giaùo khaùc, ngöôøi khaùc coù theå coù moät kieåu nhìn khaùc veà söï vaät.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, tieàn ñeà cho cuoäc ñoái thoaïi lieân toân laø vieäc chuù yù tôùi giaù trò con ngöôøi, laø con cuûa Thieân Chuùa vaø nhö theá keát quûa laø taát caû moïi ngöôøi ñeàu laø anh em vôùi nhau, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng ñuùng theá. Cho tôùi khi naøo chuùng ta khoâng xaùc tín raèng chuùng ta taát caû ñeàu laø ngöôøi, taát caû ñeàu laø caùc thuï taïo cuûa Thieân Chuùa, ñeàu laø con caùi Thieân Chuùa, thì khoù maø ñoái thoaïi. Toâi phaûi xaùc tín raèng tha nhaân laø moät ngöôøi nhö toâi, vaø vì theá coù cuøng caùc quyeàn lôïi vaø nghóa vuï nhö toâi.
Neáu chuùng ta khoâng ñi ñeán ñöôïc ñieåm naøy, thì khi ñoù seõ voâ ích: chuùng ta khoâng theå baét buoäc moät ngöôøi yeâu thöông. Nhö laø kitoâ höõu toâi coù boån phaän ñoù, bôûi vì chính toân giaùo cuûa toâi daäy cho toâi bieát ñieàu naøy, daäy toâi noùi vôùi toaøn theá giôùi raèng con ngöôøi laø thuï taïo cuûa Thieân Chuùa: kitoâ höõu, tín höõu hoài, phaät töû, vaø caû ngöôøi khoâng coù tín ngöôõng cuõng laø con caùi cuûa Thieân chuùa, ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa cöùu chuoäc, vaø Chuùa Kitoâ cuõng ñaõ cheát cho ngöôøi aáy nöõa.
Hoûi: Trong moät vaøi quoác gia vuøng Trung Ñoâng, coù caùc yeáu toá chính xaùc ngaên caûn cuoäc ñoái thoaïi: moät trong caùc yeáu toá ñoù laø vieäc phoå bieán moät soá vaên baûn trong caùc saùch giaùo khoa, maø theo yù Ñöùc Cha, caàn phaûi ñöôïc duyeät xeùt vaø söûa ñoåi, coù ñuùng vaäy khoâng thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Toâi tin raèng caàn phaûi söûa ñoåi kieåu trình baày lòch söû vaø giaûi thích caùc bieán coá lòch söû trong caùc saùch giaùo khoa hieän nay. Toâi coá yù ñeà caäp tôùi Kitoâ giaùo taïi vuøng Trung Ñoâng, nôi moïi saùch vôû taøi lieäu veà ngoân ngöõ, lòch söû vaø caû vaên chöông ñeàu laø caùc vaên baûn hoài giaùo. Toâi khoâng muoán raèng caùc vaên baûn giaùo khoa trôû thaønh caùc saùch giaùo lyù hoài. Coù moät choã khaùc ñeå daäy ñaïo. Ñieàu naøy cuõng coù gía trò ñoái vôùi töø vöïng, bôûi vì vieäc goïi tín höõu caùc toân giaùo khaùc laø "caùc keû baát trung" laø ñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöïôc. Keå caû ñoái vôùi vaøi ngöôøi hoài hoï khoâng chaáp nhaän goïi caùc kitoâ höõu vaø caùc tín höõu khaùc laø "kuffar", caùc ngöôøi baát trung. Ngaøy nay khoâng coù ai chaáp nhaän ñöôïc ñieàu naøy.
Hoûi: Ñöùc Cha coù tin raèng ñieàu ñang xaûy ra taïi Algeria vaø caùc cuoäc noåi loaïn trong theá giôùi A raäp hieân nay, coù theå goùp phaàn vaøo vieäc laøm naûy sinh ra moät xaõ hoäi môùi saün saøng hôn vôùi cuoäc gaëp gôõ hay khoâng?
Ñaùp: Ñaây laø thaùch ñoá vaø cuõng laø lôøi caàu chuùc: chæ khi coù moät theá heä coù khaû naêng naém giöõ tình hình trong tay, sau caùc bieán coá naøy, ñeå taïo döïng moät xaõ hoäi môùi, thì khi ñoù seõ coù söï côûi môû ñoái thoaïi vaø gaëp gôõ. Ñoù laø thaùch ñoá vaø cuõng laø ñieàu toâi caàu chuùc cho Algeria vaø caùc quoác gia khaùc.
(RG 28-2-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)