Tình hình chính trò xaõ hoäi
vaø toân giaùo Libia
Tình hình chính trò xaõ hoäi vaø toân giaùo Libia.
Libia (Avvenire 23-2-2011) - Moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha Giovanni Innocenzo Martinelli, doøng Phanxicoâ, Giaùm Quaûn Toâng Toøa Tripoli, veà tình hình chính trò, xaõ hoäi vaø toân giaùo taïi Libia.
Ngaøy 15 thaùng 2 naêm 2011, noi göông Tunisia vaø Ai Caäp, ngöôøi daân Libi cuõng ñaõ maïnh meõ vuøng leân ñoøi töï do daân chuû vaø caùc ñieàu kieän soáng xöùng ñaùng hôn vôùi phaåm giaù con ngöôøi. Caùc cuoäc xuoáng ñöôøng bieåu tình ñaõ baét ñaàu taïi Benghazi vaø lan nhanh trong nhieàu thaønh phoá toaøn nöôùc daãn ñöa Libia tôùi tình traïng hoaøn toaøn hoãn loaïn. Tính ñeán ngaøy 24 thaùng 2 naêm 2011 toaøn maïn ñoâng baéc Libia, töùc vuøng Cirenaica goàm caùc thaønh phoá lôùn nhö Bengazi, Tobruk, Ajdabiya ñeàu naèm trong tay caùc löïc löôïng ñoái laäp.
Quaân ñoäi vaø caûnh saùt trong vuøng ñaõ bieán maát. Hoï vöùt boû quaân phuïc, chaïy troán. Caùc thöôøng daân vuõ trang, ña soá laø ngöôøi treû, chia nhau nhieäm vuï höôùng daãn löu thoâng vaø baûo ñaûm an ninh cho thaønh phoá. Cuõng coù tin cuoäc noåi loaïn ñaõ lan sang caùc thaønh phoá phía taây nhö Misurata, Sabratha vaø Zawiya. Taïi Al Baida nhieàu binh só trung thaønh vôùi ñaïi taù Gheddafi ñaõ bò xöû baén.
Xem ra hieän nay ñaïi taù Muammar Gheddafi chæ coøn kieåm soaùt ñöôïc thuû ñoâ Tripoli, nhôø caùc löïc löôïng ñaùnh thueâ goàm ngöôøi Nigeria, Sudan vaø moät soá saéc daân khaùc. Caùc toaùn lính ñaùnh thueâ naøy tìm caùch nôùi roäng voøng ñai an ninh, ñeå ngaên chaën caùc ñoaøn bieåu tình töø caùc thaønh phoá khaùc keùo veà thuû ñoâ. Tuy nhieân, hoãn loaïn cuõng xaûy ra taïi Tripoli, ñaëc bieät laø taïi quaûng tröôøng Xanh vaø moät vaøi khu phoá nôi ngöôøi daân uûng hoä cuoäc caùch maïng daân chuû. Caùc ñoaøn bieåu tình ñaõ taán coâng vaø ñoát truï sôû quoác hoäi, dinh cuûa chính quyeàn vaø nhieàu cô sôû khaùc nhö Ñaøi phaùt thanh truyeàn hình quoác gia cuõng nhö nhieàu haøng quaùn. Nhieàu binh só cuõng nhaäp ñoaøn vôùi ngöôøi bieåu tình.
Ñaïi taù Muammar Gheddafi ñaõ ra leänh cho quaân ñoäi vaø caùc löïc löôïng an ninh baén vaøo caùc ñoaøn bieåu tình khieán cho raát nhieàu thöôøng daân thieät maïng.
Tuy khoâng ai bieát möùc ñoä chính xaùc, nhöng caùc tin töø thuû ñoâ Tripoli cho bieát soá ngöôøi cheát treân toaøn nöôùc vaøo khoaûng 10,000 vaø coù 50,000 ngöôøi bò thöông. Baõi bieån thuû ñoâ Tripoli ñaõ trôû thaønh nghóa trang khoång loà choân caát caùc ngöôøi cheát.
Ngaøy 22 thaùng 2 naêm 2011 OÂng Saif Al Islam, con cuûa ñaïi taù Gheddafi ñaõ tìm caùch ngaên chaën laøn soùng noåi loaïn, baèng caùch xuaát hieän treân ñaøi truyeàn hình quoác gia vaø tuyeân boá raèng oâng hieåu bieát caùc lyù do cuûa nhöõng ngöôøi bieåu tình. OÂng höùa heïn caùc cuoäc caûi toå, soaïn thaûo moät baûn Hieán Phaùp môùi, ñoàng thôøi cuõng maïnh meõ toá caùo aâm möu cuûa caùc löïc löôïng nöôùc ngoaøi muoán laät ñoå chính quyeàn. Neáu khoâng chaám döùt bieåu tình, thì seõ coù nguy cô noäi chieán. Nhöng chính quyeàn seõ chieán ñaáu cho tôùi vieân ñaïn cuoái cuøng.
Ngaøy hoâm sau 23 thaùng 2 naêm 2011 ñaïi taù Gheddafi ñaõ xuaát hieän treân ñaøi truyeàn hình keâu goïi quaân ñoäi vaø caûnh saùt nghieàn naùt caùc ñoaøn ngöôøi noåi loaïn vaø laáy laïi quyeàn kieåm soaùt trong nöôùc. OÂng noùi cho ñeán nay chính quyeàn chöa duøng voõ löïc, nhöng vieäc traû ñuõa seõ gioáng nhö taïi Thieân An Moân. OÂng môøi goïi daân chuùng bieåu tình uûng hoä oâng, vaø tuyeân boá thaønh laäp caùc uûy ban baûo veä giaù trò xaõ hoäi, goàm 1 trieäu ngöôøi treû Libi thaám nhuaàn Kinh Coran.
Ñaïi taù Gheddafi cuõng toá caùo caùc phöông tieân truyeân thoâng A raäp muoán huûy hoaïi hình aûnh cuûa Libia tröôùc coäng ñoaøn theá giôùi. OÂng cho raèng caùc ngöôøi treû bieåu tình laø nhöõng ngöôøi nghieän ngaäp ma tuùy, bò caùc keû beänh hoaïn vaø caùc toå chöùc maät vuï nöôùc ngoaøi leøo laùi vaø traû tieàn ñeå gaây roái loaïn. OÂng cuõng toá caùo Hoa Kyø vaø Italia cung caáp khí giôùi cho caùc löïc löôïng ñoái laäp. Ngaøy 25 thaùng 2 naêm 2011 oâng taùi xuaát hieän taïi quaûng tröôøng Xanh vaø keâu goïi moïi ngöôøi hieän dieän uûng hoä oâng vaø cuøng chieán ñaáu ñeå ñeø beïp caùc löïc löôïng noåi loaïn. OÂng tuyeân boá seõ kieân trì cho tôùi cheát. Trong khi ñoù coù tin caùc tænh mieàn taây Libia ñaõ loït vaøo tay löïc löôïng ñoái laäp. Caùc boä laïc A raäp Libia ñaõ hoaøn toaøn boû rôi oâng vaø thaønh laäp vuøng töï trò taùch rôøi khoûi Libia. Tröôùc tình hình roái loaïn khoâng coøn kieåm soaùt ñöôïc nöõa, 14 vò ñaïi söù Libia ôû caùc nöôùc ngoaøi, keå caû ñaïi söù caïnh Lieân Hieäp Quoác, ñaõ töø nhieäm.
Tình hình hoãn loaïn ñaõ khieán cho laøn soùng di cö gia taêng: haøng chuïc ngaøn ngöôøi tìm caùch vöôït qua bieân giôùi Tunisia vaø Ai Caäp, cuõng nhö tìm caùch troán sang AÂu chaâu, qua ngaõ ñaûo Lampedusa cuûa Italia. Chæ trong voøng 5 ngaøy ñaõ coù hôn 5,000 ngöôøi ñeán Lampedusa. Haõng ENIL cuûa Italia cuõng ñaõ ñoùng cöûa, vì khoâng theå tieáp tuïc hoaït ñoäng, maëc duø Italia nhaäp caûng tôùi 20% daàu thoâ vaø 18% hôi ñoát cuûa Libia. Italia ñaõ mau maén hoài höông caùc kieàu daân cuûa mình.
Trong khi caùc toøa ñaïi söù nöôùc ngoaøi lo cho kieàu daân cuûa mình hoài höông baèng ñuû moïi phöông tieän, keå caû caàu khoâng vaän quaân söï. Phi tröôøng quoác teá Tripoli ñaày ñaëc ngöôøi tìm caùch rôøi Libia. Chính quyeàn Trung Quoác cuõng tìm caùch di chuyeån 15 treân 33 ngaøn coâng nhaân laøm vieäc taïi ñaây. Trong soá caùc coâng nhaân AÙ chaâu cuõng coù 22,000 ngöôøi Philippines vaø haøng ngaøn ngöôøi Vieät Nam.
Cuoäc khuûng hoaûng taïi Libia khieán cho giaù daàu thoâ taêng voït vaø thò tröôøng chöùng khoaùn quoác teá cuõng bò aûnh höôûng. Caùc nöôùc Taây AÂu buoân baùn laøm aên vôùi Libia nhö Italia, Phaùp vaø Ñöùc lo sôï caùc haäu quûa tieâu cöïc vì theá ñaõ raát chaäm chaïp vaø löøng khöøng khoâng mau leï phaûn öùng nhö Hoa Kyø. Toång thoáng Barack Obama ñaõ kyù saèc leänh "ñoâng laïnh" moïi taøi saûn vaø tieàn baïc cuûa ñaïi taù Gheddafi beân Hoa Kyø.
Linh Muc Nandino Capovilla, phoái hôïp vieân toaøn quoác toå chöùc Hoøa Bình Chuùa Kitoâ Italia, ñaõ maïnh meõ toá caùo ba nöôùc Italia, Phaùp vaø Ñöùc baùn khí giôùi cho chính quyeàn Libia, vaø giôø ñaây caùc khí giôùi ñoù ñöôïc ñaïi taù Gheddafi duøng ñeå taøn saùt daân chuùng.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha Giovanni Innocenzo Martinelli, doøng Phanxicoâ, Giaùm Quaûn Toâng Toøa Tripoli, veà tình hình chính trò, xaõ hoäi vaø toân giaùo taïi Libia.
Ñöùc Cha Martinelli chaøo ñôøi taïi Libia caùch ñaây 69 naêm, vaø töø naêm 1985 ñeán nay laø Giaùm Quaûn Toâng Toøa Tripoli, thuû ñoâ Libia. Ngaøy 22 thaùng 2 naêm 2011 Ñöùc Cha ñaõ traû lôøi cuoäc phoûng vaán cuûa phong vieân nhaät baùo Töông Lai cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Italia vaø cuûa phoùng vieân Amadeo cuûa chöông trình YÙ ngöõ ñaøi Vaticaêng, maø chuùng toâi xin toång hôïp sau ñaây.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha Martinelli, keå töø khi ngöôøi daân Libia vuøng leân ñôøi hoûi daân chuû cho tôùi nay ñaõ coù haøng ngaøn ngöôøi bò quaân ñoäi vaø caùc toaùn lính ñaùnh thueâ baén cheát. Ñaõ coù ít nhaát 2 thaønh phoá naèm trong tay cuûa caùc löïc löôïng bieåu tình, trong ñoù coù thaønh phoá Bengasi laø nôi daân chuùng ñaõ baét ñaàu noåi daäy ñoøi hoûi daân chuû vaø caùc ñieàu kieän soáng xöùng ñaùng hôn vôùi phaåm gía con ngöôøi. Tình hình Libia hieän nay ra sao?
Ñaùp: Libia khoâng phaûi laø moät quoác gia ngheøo nhö Ai Caäp hay Tunisia. Nhöng ngöôøi daân coù caùc ñoøi hoûi chính ñaùng cuûa hoï. Chuùng laø caùc ñoøi hoûi neàn taûng cuûa giôùi treû laø coù nhaø ôû, coù coâng aên vieäc laøm, ñoàng löông xöùng ñaùng hôn vv... Taát caû ñeàu laø nhöõng ñoøi hoûi raát chính ñaùng. Khaùc vôùi caùc quoác gia khaùc, Libia laø moät nöôùc khaù giaû neân coù khaû naêng ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu caên baûn naøy cuûa daân chuùng. Vaø ñaây coù leõ laø lyù do khieán cho ngöôøi treû Libia phaãn uaát noåi daäy, bôûi vì hoï thaáy ñaát nöôùc coù khaû naêng maø laïi khoâng trôï giuùp hoï. Tuy nhieân, söï kieän giôùi treû ñoái dieän vôùi caùc vaán ñeà naøy baèng baïo löïc vaø ñoát phaù, khoâng phaûi laø con ñöôøng ñuùng ñaén!
Hoûi: Giaùo Hoäi ñaõ soáng tình hình caêng thaúng naøy ra sao thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Lieân quan tôùi Giaùo Hoäi, noùi chung khoâng coù caùc vaán ñeà ñaëc bieät. Caùc nôi thôø phöôïng vaø coäng ñoaøn tu só taïi Bengasi, tình hình yeân oån. Chuùng toâi ñöôïc caùc baïn beø Libi trôï giuùp. Chuùng toâi ñaõ lieân laïc ñöôïc vôùi hai coäng ñoaøn nöõ tu laøm vieäc trong caùc nhaø thöông ôû Beida. Caùc nöõ tu ñaõ phaûi laøm vieäc raát nhieàu vì ñaõ coù raát nhieàu ngöôøi bò cheát vaø bò thöông. Caùc chò laøm vieäc raát taän tuïy trong nhöõng hoaøn caûnh raát khoù khaên. Giôùi chöùc y teá vaø daân chuùng raát gaàn guõi caùc chò vì tinh thaàn hy sinh ñoù.
Beân caïnh caùc linh muïc tu só cuõng coù nhieàu giaùo daân nöõa. Chaúng haïn coù raát nhieàu phuï nöõ Philippines laøm vieäc trong caùc nhaø thöông vaø nhieàu vuøng khaùc, keå caû nhöõng vuøng heûo laùnh nhaát trong sa maïc. Nhöng hoï laøm vieäc vôùi loøng haêng say nhaân danh ñöùc tin vaø tình huynh ñeä.
Caùc linh muïc tu só chuùng toâi ñeàu muoán tieáp tuïc ôû laïi ñaây ñeå phuïc vuï nhaân daân Libia cho tôùi khi naøo coøn coù theå. Chuùng toâi caàu mong coù söï hoøa giaûi ñeå nhaân daân Libi ñaït ñöôïc caùc ñieàu kieän an sinh chính ñaùng nhö hoï ñoøi hoûi.
Hoûi: Theá coøn tình hình chung trong vuøng Cirenaica, töùc vuøng ñoâng baéc Libia, thì ra sao thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: OÂng Seif Al Islam, con cuûa oâng Gheddafi ñaõ toû ra uûng hoä moät hình thöùc ñoäc laäp cho vuøng naøy, nhöng ngöôøi ta khoâng roõ oâng muoán noùi gì. Söï kieän laø chuùng toâi ñaõ xin chính quyeàn trôï giuùp Giaùo Hoäi vaø caùc coäng ñoaøn tu só, nhöng ñöôïc traû lôøi laø caûnh saùt khoâng theå can thieäp. Khi ñoù chuùng toâi quay sang caùc ngöôøi baïn cuûa Hieäp Hoäi Tieáng Goäi Hoài Giaùo vaø toå chöùc Nöûa Vaønh Traêng Ñoû, vaø hoï ñaõ baûo ñaûm trôï giuùp chuùng toâi trong chieàu höôùng naøy.
Hoûi: Coù tín höõu Coâng giaùo trong vuøng naøy khoâng thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Coù nhieàu tín höõu Coâng giaùo, goác Philippines, vaø caùc nöôùc Phi chaâu khaùc. Caùc anh chò em Philippines laøm vieäc vôùi caùc haõng xöôûng ngoaïi quoác, nhöng baây giôø caùc haõng xöôûng naøy ñaõ ñoùng cöûa vaø xin hoï rôøi Libia.
Hoûi: Theá coøn Ñöùc Cha Sylvester Carmel Magro, Giaùm Muïc Bengasi thì ra sao thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Ban ngaøy thì ngaøi ôû trong nhaø thôø, trong khi ban ñeâm thì ngaøi vaøo nguû trong moät khu vöïc cuûa nhaø thöông, vì lyù do an ninh.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, laøn soùng bieåu tình phaûn ñoái chính quyeàn Libia, ñoøi hoûi daân chuû vaø thay ñoåi cuõng ñaõ lan tôùi thuû ñoâ Tripoli. Tình hình thuû ñoâ hieän nay ra sao?
Ñaùp: Hieän nay tình hình xem ra khaù yeân tónh. Ngaøy 22 thaùng 2 (naêm 2011) vöøa qua ñaõ coù caùc vuï bieåu tình vaø ñoát phaù. Saùng 23 thaùng 2 (naêm 2011) toâi ñaõ ra ngoaøi vaø ñi daâng thaùnh leã cho hai coäng ñoaøn nöõ tu caùch ñaây ít caây soá. Chuùng toâi ñaõ ñi qua vaøi traïm kieåm soaùt, nôi binh só sau khi hoûi giaáy tôø ñaõ ñeå chuùng toâi ñi qua.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha baùo chí cho bieát ñaõ coù haøng chuïc ngaøn ngöôøi bò cheát, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Caàn ñeå yù tôùi nhöõng gì caùc haõng thoâng taán vieát. Chaúng haïn nhö toâi ñaõ nghe noùi beân Tunisia hoï ñaõ nghe tin laø nhaø thôø chính toøa nôi chuùng toâi ñang soáng ñaõ bò boû hom vaø phi tröôøng thuû ñoâ Tripoli ñaõ bò ñoát chaùy. Nhöng khoâng ñuùng nhö theá. Caùm ôn Chuùa nhaø thôø cuõng nhö caùc linh muïc tu só nam nöõ cho tôùi nay ñaõ khoâng gaëp phaûi vaán ñeà gì caû.
Hoûi: Ñöùc Cha nghó gì veà taát caû nhöõng ñieàu ñang xaûy ra taïi Libia cuõng nhö trong caùc quoác gia Baéc Phi vaø Baûn Ñaûo A raäp hieän nay?
Ñaùp: Toâi tin raèng ñaây laø moät cuoäc khuûng hoaûng toaøn dieän. Coù caùc ngöôøi treû khoâng theå xaây döïng töông lai vì khoâng kieám ra coâng aên vieäc laøm, vì theá hoï böïc boäi vaø trôû thaønh hieáu chieán. Toâi cuõng nghó raèng ñieàu quan troïng laø phaûi laéng nghe hoï vaø tìm caùch thoûa maõn caùc ñoøi hoûi vaø nhu caàu neàn taûng cuûa hoï, muoán coù cuoäc soáng oån ñònh.
Hoûi: Ñöùc Cha coù nhaän thaáy nguy cô cuûa khuynh höôùng hoài cuoàng tín trong caùc bieåu tình phaûn ñoái naøy khoâng?
Ñaùp: Nguy cô naøy hieän dieän thöïc söï. Toâi tin raèng noãi sôï haõi lôùn nhaát hieän nay coù theå laø ñieàu ñoù. Neáu caùc ñoøi hoûi naøy cuûa ngöôøi daân bò leøo laùi bôûi caùc khuynh höôùng cuoàng tín thì khi ñoù moïi söï seõ trôû thaønh khoù khaên hôn.
(Avvenire 23-2-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)