Bom daân chuû noå
trong vuøng Magreb
Bom daân chuû noå trong vuøng Magreb.
Ai caäp (Vat. 4/02/2011) - Töø gaàn hai thaùng qua toaøn theá giôùi ñaõ chöùng kieán ngoïn löûa daân chuû böøng chaùy vaø lan nhanh trong vuøng Magreb, töùc caùc quoác gia A raäp Baéc Phi, vaø ñoù ñaây trong vuøng Trung Ñoâng. Töø Tunisia tôùi Libaêng, töø Ai Caäp tôùi Giodania, töø Algeria tôùi Yemen daân chuùng ñaõ oà aït xuoáng ñöôøng bieåu tình phaûn ñoái caûnh vaät giaù leo thang, naïn thaát nghieäp, gian tham hoái loä vaø chính saùch cai trò ñoäc taøi cuûa caùc chính quyeàn A raäp. Hoï ñoøi hoøi töï do daân chuû, canh taân ñaát nöôùc vaø caûi tieán an sinh xaõ hoäi. Ngaøy muøng 2 thaùng Gieâng naêm 2011 ñaõ coù 2 trieäu ngöôøi daân Ai Caäp tuï taäp nhau taïi quaûng tröôøng Tahrir cuûa thuû ñoâ Cairo ñeå yeâu caàu toång thoáng Hosni Mubarack töø chöùc.
Töø khi xaûy ra cuoäc noåi daäy, caùc vuï ñuïng ñoä giöõa caùc ñoaøn bieåu tình vaø caûnh saùt, cuõng nhö giöõa caùc ñoaøn bieåu tình vaø caùc nhoùm phoø toång thoáng Mubarack hoâm muøng 3 thaùng 2 naêm 2011, ñaõ khieán cho nhieàu ngöôøi cheát, vaø haøng traêm ngöôøi bò thöông. Nhieàu nhaø baùo quoác teá cuõng bò thöông vì truùng ñaù gaïch cuûa caû hai beân cuõng nhö bò baét vaø bò haønh hung. Chính quyeàn Hoa Kyø vaø Lieân Hieäp AÂu chaâu keâu goïi toång thoáng Mubarack toân troïng caùc khaùt voïng chính ñaùng cuûa nhaân daân Ai Caäp vaø mau choùng ñaùp öùng caùc ñoøi hoûi daân chuû cuûa hoï. Chính quyeàn Hoa Kyø vaø nhieàu nöôùc khaùc cuõng baét ñaàu hoài höông caùc kieàu daân cuûa mình. Thöù Saùu 4 thaùng 2 naêm 2011 laø ngaøy caùc ñoaøn bieåu tình laïi tuï taäp nhau taïi quaûng tröôøng Tahrir nhaát quyeát ñoûi hoûi oâng Mubarack phaûi ra ñi.
Quûa bom daân chuû ñaõ noå trong vuøng Magreb, töùc caùc nöôùc A raäp vuøng Baéc Phi, ngaøy 17 thaùng 12 naêm 2011 vôùi caùi cheát töï thieâu cuûa oâng Mohammed Bouazzi, moät ngöôøi daân soáng taïi thaønh phoá Sidi Bouzid, coù baèng tieán só, nhöng phaûi baùn haøng rong baát hôïp phaùp vì khoâng tìm ra vieäc laøm. OÂng ñaõ töï thieâu ñeå phaûn ñoái chính quyeàn cuûa toång thoáng Zine el Abidine Ben Ali vaø cuoäc soáng maéc moû khoâng chòu noåi nöõa. Caùi cheát theâ thaûm cuûa oâng Bouazzi ñaõ laø moài löûa chaâm ngoøi cho cuoäc vuøng daäy cuûa nhaân daân Tunisia, baét ñaàu töø thaønh phoá Sidi Bouzid. Trong moät thaùng lieân tieáp daân chuùng toaøn nöôùc ñaõ xuoáng ñöôøng bieåu tình choáng laïi naïn vaät giaù leo thang, ngheøo ñoùi thaát nghieäp, gian tham hoái loä, vaø chính saùch cai trò ñoäc taøi cuûa nhaø nöôùc Tunisia. Ngöôøi daân ñaõ duøng heä thoáng lieân maïng Internet, Facebook vaø Twitter ñeå huy ñoäng nhau xuoáng ñöôøng bieåu tình ñoøi hoûi töï do daân chuû. Tröôùc aùp löïc maïnh meõ cuûa toaøn daân, ngaøy 14 thaùng Gieâng naêm 2011 toång thoáng Ben Ali ñaõ phaûi troán sang A Raäp Sau ñi tò naïn. Daân chuùng Tunisia tieáp tuïc ñoøi hoûi loaïi boû taát caû moïi thaønh phaàn cuûa chính quyeàn cuõ vaø toå chöùc caùc cuoäc baàu cöû ña ñaûng.
Ngoïn löûa daân chuû Tunisia laäp töùc lan sang Algeria vaø caùc nöôùc khaùc trong vuøng, cuøng vôùi haøng chuïc vuï töï thieâu khaùc ñeå phaûn ñoái caùc chính quyeàn A raäp ñoäc taøi, ñoøi hoûi thay ñoåi, daân chuû vaø töï do. Algeria coù 35.4 trieäu daân vôùi 10.2% thaát nghieäp. Töø ngaøy 12 thaùng Gieâng naêm 2011 ñaõ coù 8 vuï töï thieâu. Caùc ñoaøn bieåu tình ñaõ bò löïc löôïng an ninh ñaøn aùp khoâng cho tieán veà truï sôû Quoác hoäi vaø ñaõ coù raát nhieàu ngöôøi bò thöông trong. Ñeå giaûm bôùt laøn soùng phaûn ñoái chính quyeàn ñaõ ra leänh haï giaù thöïc phaåm, luùa, söõa vaø ñieän.
Löûa daân chuû cuõng lan sang Libia, nôi ñaïi taù Muammar Gheddafi ñaõ caàm quyeàn töø 41 naêm nay, vaø laø ngöôøi raát uûng hoâ nguyeân toång thoáng Ben Ali. Libia coù 6.5 trieäu daân vôùi 13% thaát nghieäp. Tuy caùc cuoäc bieåu tình bò caám, nhöng cuõng coù vaøi vuï phaûn ñoái chính quyeàn dieãn ra taïi Al Bayda. Cho tôùi naøy Maroác laø quoác gia duy nhaát trong vuøng Magreb chöa rôi vaøo tình traïng caêng thaúng vaø hoãn loaïn nhö Tunisia vaø Ai Caäp, nhôø uy tín cuûa vua Mohammed VI, ñöôïc ña soá nhaân daân uûng hoä. Maroác coù 32.3 trieäu daân vôùi 10% thaát nghieäp. Nhöng cuõng ñaõ coù caùc vuï bieåu tình oân hoøa phaûn ñoái söï gian tham cuûa caùc giôùi chöùc laõnh ñaïo vaây quanh nhaø vua.
Laøn soùng phaûn ñoái cuoäc soáng ñaét ñoû vaø naïn thaát nghieäp cuõng lan sang Giordania, vôùi caùc vuï bieåu tình trong thuû ñoâ Amman. Giordania laø moät trong caùc quoác gia töông ñoái oån ñònh nhaát vuøng Trung Ñoâng, coù 6.5 trieäu daân nhöng coù tôùi 14% khoâng coù coâng aên vieäc laøm. Tuy nhieân theo caùc nguoàn tin khoâng chính thöùc thì coù tôùi 30% thaát nghieäp. Daân chuùng yeâu caàu chính quyeàn ñöa ra caùc bieän phaùp höõu hieäu ñeå giaûm naïn thaát nghieäp vaø giöõ giaù thò tröôøng. Hoï yeâu caàu thuû töôùng Samir Rifai töø chöùc vì toû ra baát löïc. Ngaøy 1 thaùng 2 naêm 2011 vua Abdullah ñaõ chæ ñònh oâng Marouf Bakhit laøm taân thuû töôùng, vôùi nhieäm vuï khaán caáp "caûi toå chính trò, gia taêng daân chuû vaø baûo ñaûm moät cuoäc soáng an ninh vaø xöùng ñaùng hôn cho ngöôøi daân Giordania".
Löûa daân chuû cuõng lan sang Yemen vôùi caùc vuï xuoáng ñöôøng bieåu tình phaûn ñoái cuûa daân chuùng taïi Aden, vaø caùc vuï bieåu tình do sinh vieân hoïc sinh toå chöùc trong thuû ñoâ Sana'a. Töø naêm 1978 tôùi 1990 mieàn baéc Yemen naèm döôùi quyeàn cai trò cuûa toång thoáng Abdullah Saleh, sau ñoù oâng tieáp tuïc cai trò toaøn Yemen thoáng nhaát. Löûa daân chuû cuõng lan sang Libaêng vaø Siria vôùi nhieàu vuï bieåu tình ñoøi töï do daân chuû vaø caûi caùch.
Trong thoâng caùo coâng boá ngaøy muøng 3 thaùng 2 naêm 2011, sau khi keát thuùc ñaïi hoäi thöôøng nieân taïi Algeri, Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc caùc nöôùc Tunisia, Algeria Maroác, Libia vaø vuøng Taây sa maïc Sahara khaúng ñònh raèng caùc bieán coá ñang lay ñoäng Tunisia vaø Ai Caäp "laø caùc ñoøi hoûi chính ñaùng töï do vaø phaåm giaù cho ngöôøi daân". Caùc vò ñaëc bieät ñaùnh giaù cao caùc vuï bieåu tình do caùc theá heä treû toå chöùc vôùi muïc ñích keâu goïi baøi tröø naïn vaät giaù leo thang, thaát nghieäp, tham oâ hoái loä, caûi tieán an sinh vaø töï do daân chuû cho caùc daân toäc toaøn vuøng.
Theo thoáng keâ cuûa vieän Gallup lieân quan tôùi 22 quoác gia A raäp, ngöôøi treû töø 15 tôùi 29 tuoåi raát mong muoán di cö ra nöôùc ngoaøi ñeå coù moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn. Taïi Yemen, Maroác vaø Tunisia giôùi treû chieám 40-45% toång soá daân. Trong khi taïi caùc nöôùc vuøng Vònh chæ coù 6%.
Theá laø qua giôùi treû Tunisia, bom daân chuû ñaõ noå trong caùc nöôùc Baéc Phi vaø vuøng Trung Ñoâng. Caàu mong ngoïn löûa daân chuû do noù thaép leân cuõng böøng chaùy vaø lan nhanh sang nhieàu quoác gia khaùc taïi Phi chaâu, AÙ chaâu vaø chaâu Myõ Latinh ñeå cho ngöôøi daân cuûa caùc ñaïi luïc naøy coù ñöôïc cuoäc soáng töï do thònh vöôïng, xöùng ñaùng hôn vôùi phaåm giaù con ngöôøi.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)