Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI
beânh vöïc töï do toân giaùo
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI beânh vöïc töï do toân giaùo.
Roma (Avvenire 11-1-2011) - Moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Jeff King, Chuû tòch Hieäp Hoäi "Quan taâm quoác teá kitoâ", vaø cuûa oâng Marcello Pera, nguyeân Chuû tòch Thöôïng Vieän Italia, veà laäp tröôøng beânh vöïc töï do toân giaùo cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI
Saùng ngaøy 10 thaùng 1 naêm 2011 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ tieáp kieán ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh ñeán chuùc möøng ñaàu naêm môùi. Ngoû lôøi vôùi caùc vò ñaïi dieän 178 quoác gia coù quan heä caáp ñaïi söù vôùi Toøa Thaùnh vaø ñaïi dieän chính quyeàn Palestine, Ngaøi ñaõ maïnh meõ beânh vöïc töï do toân giaùo döôùi moïi khía caïnh cuûa noù, vaø toá giaùc naïn baùch haïi, kyø thò caùc tín höõu kitoâ. Ngaøi taùi khaúng ñònh chieàu kích toân giaùo nhö laø moät ñaëc tính khoâng theå phuû nhaän vaø khoâng theå cöôõng baùch cuûa söï hieän höõu vaø haønh ñoäng cuûa con ngöôøi, vaø laø möùc ñoä thöïc hieän vaän maïng cuûa hoï cuõng nhö vieäc xaây döïng coäng ñoaøn cuûa hoï. Vì theá khi chính caù nhaân hay nhöõng ngöôøi soáng chung quanh hoï thôø ô hay phuû nhaän khía caïnh neàn taûng aáy, thì seõ taïo ra caùc tình traïng maát quaân bình vaø caùc xung ñoät ôû moïi caáp ñoä treân bình dieän baûn thaân cuõng nhö treân bình dieän lieân baûn vò. Noùi caùch khaùc, töï do toân giaùo laø quyeàn caên baûn ñaàu tieân cuûa con ngöôøi. Neáu quyeàn töï do toân giaùo khoâng ñöôïc baûo ñaûm vaø toân troïng, thì taát caû caùc quyeàn töï do caên baûn khaùc seõ bò vi phaïm traàm troïng döôùi hình thöùc naøy hay hình thöùc khaùc, vaø neàn hoøa bình cuûa theá giôùi bò ñe doïa.
Ñöùc Thaùnh Cha cuõng than phieàn veà caùc vuï khuûng boá saùt haïi caùc tín höõu kitoâ taïi vuøng Trung Ñoâng nhö beân Irak vaø Ai Caäp, cuõng nhö tình traïng thieáu caùc cô caáu muïc vuï thích hôïp cho caùc kitoâ höõu trong Baùn ñaûo A Raäp. Ngaøi cuõng yeâu caàu huûy boû luaät choáng phaïm thöôïng taïi Pakistan, thöôøng bò laïm duïng ñeå ñaøn aùp caùc nhoùm toân giaùo thieåu soá. Ngoaøi ra, cuõng coù caùc haønh vi baïo löïc choáng laïi caùc kitoâ höõu taïi mieàn Nam vaø Ñoâng Nam AÙ chaâu cuõng nhö taïi Phi chaâu. Taïi moät soá nöôùc Hieán phaùp nhìn nhaän töï do toân giaùo, nhöng treân thöïc teá, ñôøi soáng cuûa caùc coäng ñoaøn toân giaùo gaëp nhieàu khoù khaên, haïn cheá vaø baáp beânh, vì cô caáu phaùp lyù hoaëc xaõ hoäi chieáu theo caùc heä thoáng trieát lyù, chính trò yeâu saùch kieåm soaùt chaët cheõ, neáu khoâng noùi laø noù cho pheùp Nhaø Nöôùc ñoäc quyeàn treân toaøn xaõ hoäi. Caàn phaûi chaám döùt tình traïng haøm hoà naøy, vaø phaûi baûo ñaûm cho caùc coäng ñoaøn coâng giaùo khaép nôi ñöôïc hoaøn toaøn töï quyeát trong vieäc toå chöùc vaø töï do chu toaøn söù maïng cuûa mình, phuø hôïp vôùi caùc quy luaät vaø tieâu chuaån quoác teá. Ñaây laø tình traïng taïi caùc nöôùc coù cheá ñoä coäng saûn, ñaëc bieät laø Trung Quoác.
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI cuõng duyeät xeùt tình hình töï do toân giaùo trong theá giôùi taây phöông, nôi söï ña nguyeân vaø bao dung ñöôïc ñeà cao, nhöng toân giaùo caøng ngaøy caøng bò gaït ra ngoaøi leà xaõ hoäi, vaø bò coi nhö nhaân toá khoâng quan troïng, xa laï vôùi xaõ hoäi taân tieán. Thaäm chí toân giaùo coøn bò coi nhö laø yeáu toá gaây ra söï baát oån xaõ hoäi, vaø ngöôøi ta duøng moïi phöông theá khaùc nhau ñeå ngaên caûn moïi aûnh höôûng cuûa toân giaùo trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Ñaây laø ñieàu ñang xaûy ra taïi caùc nöôùc taây aâu coù truyeàn thoáng vaø neàn vaên hoùa kitoâ laâu ñôøi. Khuynh höôùng tuïc hoùa vaø duy ñôøi cöïc ñoan khieán cho ngöôøi ta ñoøi hoûi caùc kitoâ höõu khi thi haønh ngheà ngheäp khoâng ñöôïc tham chieáu caùc xaùc tín toân giaùo vaø luaân lyù cuûa hoï, nhö quyeàn phaûn khaùng löông taâm cuûa nhöõng baùc só y taù vaø nhaân vieân y teá cuõng nhö moät soá luaät sö.
Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn caám nhöõng ngaøy leã vaø caùc bieåu töôïng toân giaùo trong ñôøi soáng coâng coäng, nhaân danh söï toân troïng ñoái vôùi tín höõu caùc toân giaùo khaùc, hay nhöõng ngöôøi khoâng tín ngöôõng. Cuõng caàn phaûi baûo ñaûm cho caùc coäng ñoaøn toân giaùo quyeàn phuïc vuï coâng ích, töï do hoaït ñoäng xaõ hoäi, vôùi caùc saùng kieán trong laõnh vöïc xaõ hoäi, töø thieän vaø giaùo duïc.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Jeff King, Chuû tòch Hieäp Hoäi "Quan Taâm Quoác Teá Kitoâ", veà noã löïc beânh vöïc töï do toân giaùo cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI. Hieäp Hoäi "Quan Taâm Quoác Teá Kitoâ" coù truï sôû taïi Washington beân Hoa Kyø vaø oâng King laø Chuû tòch cuûa hoäi töø naêm 1995.
Hoûi: Thöa oâng King, oâng nghó gì veà baøi dieãn vaên Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñoïc tröôùc ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh ngaøy muøng 10-1 vöøa qua, khi ngöôøi nhaán maïnh ñeà taøi quyeàn hoaøn toaøn töï do toân giaùo ?
Ñaùp: Ñöùc Thaùnh Cha coù lyù, khi noùi raèng töï do toân giaùo laøm cho hoøa bình tieán boä. Nôi ñaâu quyeàn tin ñöôïc baûo ñaûm, nôi ñoù caùc quyeàn khaùc cuûa con ngöôøi cuõng ñöôïc khaû quan hôn moät caùch cuï theå. Thaät laø ñieàu tuyeät dieäu söï kieän Ñöùc Thaùnh Cha tieáp tuïc neâu baät taàm quan troïng cuûa töï do toân giaùo. Trong caùc naêm qua ngöôøi ñaõ tuyeân boá nhieàu laàn veà caùc cuoäc baùch haïi caùc tín höõu kitoâ vaø veà moät loaïi hoài giaùo naøo ñoù nhö laø nguoàn goác cuûa tình traïng naøy. Tieáng noùi vaø phaùn ñoaùn cuûa Ñöùc Thaùnh Cha coù taàm quan troïng khoâng theå so saùnh ñöôïc treân bình dieän quoác teá ñeå neâu ra vaán ñeà.
Hoûi: Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ toá caùo caùc kyø thò choáng laïi caùc kitoâ höõu taïi nhieàu nôi khaùc nhau treâm theá giôùi. Chuùng thöôøng qua ñi trong thinh laëng hay ñöôïc coi nhö ít traàm troïng hôn caùc kyø thò khaùc. OÂng coù ñoàng yù vôùi khaúng ñònh naøy khoâng?
Ñaùp: Tuyeät ñoái laø coù roài. Caùc phöông tieän truyeàn thoâng taây phöông, vì baát cöù lyù do gì, thöôøng coù khuynh höôùng laøm ngô tröôùc caû caùc vuï baùch haïi traàm troïng nhaát. Vaø neáu coù xaûy ra laø hoï keå laïi caùc söï kieän naøy ñi nöõa, thì laïi duøng moâ thöùc giaûi thích chuùng nhö laø caùc vuï "baïo löïc giöõa caùc nhoùm toân giaùo" vôùi nhau, chöù khoâng phaûi laø caùc vuï baùch haïi caùc kitoâ höõu. Toâi xin ñôn cöû hai thí duï cuï theå nhaát nhö caùc vuï taán coâng caùc kitoâ höõu trong bang Orissa beân AÁn Ñoä, hay caùc vuï taán coâng caùc kitoâ höõu taïi Indonesia giöõa caùc naêm 1998-2003.
Hoûi: Trong dieãn vaên tröôùc ngoaïi giao ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ghi nhaän vaøi tình hình ñaëc bieät taïi nhöõng nôi trong naêm vöøa qua ñaõ coù caùc caûi tieán lieân quan tôùi töï do toân giaùo, nhö Vieät Nam vaø Cuba. Trong baûn töôøng trình cuûa oâng veà caùc vuï baùch haïi caùc kitoâ höõu naêm 2010 coù caùc nöôùc hoài giaùo ñaùng gaây lo aâu, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Neáu chuùng ta nhìn caùc quoác gia coù haøng laõnh ñaïo chính trò coäng saûn, ngoaïi tröø Baéc Haøn ra, thì caùc nöôùc nhö Cuba, Vieât Nam vaø Trung quoác coù moät ít caûi tieán, hieåu trong nghóa roäng. Maët khaùc, raát tieác chuùng ta phaûi ghi nhaän caùc vuï baùch haïi kitoâ höõu ngaøy caøng toài teä taïi caùc nöôùc coù ña soá daân theo Hoài giaùo nhö Pakistan, Irak vaø Ai Caäp. Toå chöùc Al Qaeda ra leänh cho caùc löïc löôïng hoài cuoàng tín taán coâng caùc tín höõu kitoâ trong toaøn vuøng Trung Ñoâng.
Hoûi: Thöa oâng King, trong dieãn vaên Ñöùc Thaùnh Cha cuõng coøn khaúng ñònh raèng toân giaùo laø lyù do söï thaêng tieán cuûa moät daân toäc, chöù khoâng phaûi laø söï thuït luøi. Vaäy taïi sao töï do toân giaùo laïi khoâng ñöôïc thaêng tieán vaø giaûi thích nhö laø moät quyeàn con ngöôøi?
Ñaùp: Töï do toân giaùo laø moät quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi. Noù laø neàn taûng cuûa taát caû moïi quyeàn khaùc vaø bao goàm caùc quyeàn töï do löông taâm, töï do tín ngöôõng vaø töï do ngoân luaän vv... Khi goùp phaàn vaøo vieäc baûo veä töï do toân giaùo laø ngöôøi ta laøm cho caùc quyeàn khaùc tieán leân treân moät bình dieän toång quaùt hôn. Con ngöôøi thöôøng coù thaùi ñoä sôï haõi ngöôøi nöôùc ngoaøi, khoâng tin töôûng vaø saün saøng keát aùn baát cöù ai khaùc vôùi noù. Vì theá phaûi laõnh traùch nhieäm uûng hoä vaø baûo veä caùc nhoùm toân giaùo thieåu soá soáng trong vuøng ñaát cuûa mình vaø baûo ñaûm söï töï do tín ngöôõng ñích thaät cuûa hoï. Neáu quyeàn naøy ñöôïc baûo ñaûm, thì khi ñoù caùc quyeàn khaùc cuõng seõ ñöôïc khaû quan hôn trong caùc quoác gia naøy.
*** Tieáp theo ñaây laø moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Marcello Pera, trieát gia, nguyeân Chuû tòch Thöôïng Vieän Italia, veà noã löïc beânh vöïc töï do toân giaùo cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI.
Hoûi: Thöa oâng Pera, oâng nghó gì veà laäp tröôøng baûo veä töï do toân giaùo cuûa Ñöùc Thaùnh cha?
Ñaùp: Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ raát roõ raøng khoâng chaáp nhaän söï maäp môø haøm hoà. Hoaëc laø theá giôùi taây aâu yù thöùc raèng coù hai cuoäc chieán toân giaùo choáng laïi Kitoâ giaùo vaø phaûi lo ñoái phoù, hay theá giôùi taây phöông bò hö maát.
Hoûi: Moät cuoäc chieán ñoå maùu taïi caùc nöôùc ôû xa, vaø moät cuoäc chieán luoàn laùch ngay trong nhaø chuùng ta, töùc caùc nöôùc taây aâu coù neàn vaên hoùa kitoâ, coù ñuùng theá khoâng thöa oâng?
Ñaùp: Ñuùng theá. Noù luoàn laùch, nhöng khoâng keùm phaàn theâ thaûm. Hai theá kyû sau, Taây AÂu laïi quay trôû laïi toân thôø nöõ thaàn lyù trí vaø caûi caùch lòch nhö thôøi Caùch Maïng Phaùp. Vôùi aûo aûnh cuûa cuøng söï "töï do" thôøi ñoù, vôùi cuøng muïc ñích laø thay theá Kitoâ giaùo, vaø raát tieác cuõng vôùi cuøng caùc phöông tieän nhö thôøi ñoù. Cuoäc chieán beân trong nguy hieåm hôn, vì noù döôõng nuoâi cuoäc chieán beân ngoaøi.
Hoûi: Thaät ra, Ñöùc Thaùnh Cha toá caùo söï kieän caùc chính quyeàn coi caùc haønh ñoäng kyø thò choáng laïi caùc tín höõu kitoâ naøy ít traàm troïng hôn, thöa oâng.
Ñaùp: Chaâu AÂu laøm suy yeáu chính mình vaø vì theá ñeå cho caùc keû thuø laáy laïi söùc. Khi ñoù nguy cô khoâng phaûi chæ laø ñaùnh maát caùc goác reã cuûa mình - ñaây laø ñieàu ñang ñaûy ra - nhöng coøn ñaùnh maát caû caên tính vaø lyù leõ hieän höõu cuûa mình nöõa: khi chính AÂu chaâu ñaùnh traän chieán choáng laïi Kitoâ giaùo, noù khoâng nhaän ra nguy hieåm ñeán töø beân ngoaøi nöõa.
Hoûi: Trong moät AÂu chaâu töï cho mình laø ña nguyeân, coù nhieàu luaät leä möu aùp ñaët caùc quyeàn môùi yeâu saùch duy ñôøi, baèng caùch phaûn ñoái khaû theå cuûa caùc kitoâ höõu khoâng thích öùng vôùi caùc quyeàn ñoù.
Ñaùp: Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ghi nhaän moät söï maâu thuaãn kinh khuûng: ñoù laø AÂu chaâu coâng boá tính caùch ñaïi ñoàng cuûa caùc quyeàn con ngöôøi vaø beânh vöïc caùc quyeàn ñoù baèng lôøi noùi, nhöng laïi vi phaïm quyeàn ñaàu tieân cuûa caùc quyeàn baát khaû nhöôïng laø quyeàn töï do löông taâm vaø töï do toân giaùo.
Hoûi: Khoâng phaûi chæ coù AÂu chaâu, maø caû Myõ chaâu nöõa chöù, thöa oâng?
Ñaùp: Chaéc chaén roài. Coøn hôn theá nöõa, Myõ chaâu ñang trôû thaønh moät AÂu chaâu lôùn vaø AÂu chaâu ñang trôû thaønh moät nöôùc Bæ lôùn, hay moät Canada lôùn, nghóa laø moät vuøng ñaát hoang taøn treân bình dieän tinh thaàn. Hoa Kyø ngaøy nay ñang gaëp cuøng nguy hieåm nhö chuùng ta, caû khi xaõ hoäi daân söï khaùng cöï toát hôn, vaø caûm thaáy tieáng goïi cuûa nguoàn goác cuûa mình. Nhöng söï aâu chaâu hoùa mau leï gaây lo aâu, vaø toaøn Taây Phöông khoâng chæ ñang ñöùng tröôùc moät cuoäc khuûng hoaûng, cuoäc khuûng hoaûng kinh teá maø chuùng ta taát caû ñeàu troâng thaáy, maø ñang ñöùng tröôùc moät söï suy ñoài.
Hoûi: Nhaân danh söï khoan nhöôïng, nhieàu nöôùc taây aâu ñaõ loaïi boû caùc ngaøy leã vaø caùc bieåu hieäu kitoâ, töø Thaùnh Giaù cho tôùi leã Giaùng Sinh. Ñeå toân troïng caùc toân giaùo khaùc, chuùng ta xoùa boû toân giaùo cuûa chuùng ta... Chính caùc ñaøi truyeàn hình hoài leã Phuïc Sinh naêm vöøa qua ñaõ noùi "Hoâm nay laø leã Phuïc sinh cho nhöõng ai tin", trong khi laïi cho tin töùc raát ñaøi vaø ñaày ñuû veà thaùng chay tònh Ramadan cuûa Hoài giaùo. Taïi sao vaäy?
Ñaùp: Quùy vò thaáy chöa? Haäu quûa cuûa söï taùi xuaát hieän cuûa Nöõ thaàn lyù trí vaø vieäc caûi caùch lòch ñaáy. Nhöng nhaéc tôùi caùc ngöôøi khaùc maø laïi xoùa boû chính mình laø kieåu töï saùt nhaát ñeå toû ra mình khoan nhöôïng. Ngöôøi ta khoâng yù thöùc raèng ñeå coù theå khoan nhöôïng, thì caàn phaûi coù ít nhaát hai ngöôøi noùi chuyeän vôùi nhau, moät "chuùng ta" vaø moät "hoï". Neáu quùy vò xoùa boû chuùng ta, thì chæ coøn coù hoï thoâi. Naêm ngoaùi khi vieáng thaêm Ai Caäp, toång thoáng Obama ñaõ ñeà caäp tôùi "söï ñoùng goùp cuûa Hoài giaùo cho vieäc naûy sinh ra Hoa Kyø": ñaây laø moät "thuù tính lòch söû" hoaøn toaøn voâ caên cöù.
Hoûi: Vieäc taán coâng caùc giaù trò neàn taûng vaø nguoàn goác kitoâ xem ra ñeán töø nhieàu phía khaùc nhau, coù ñuùng theá khoâng thöa oâng? Vaø taïi taây aâu ngöôøi ta baát khoan nhöôïng tôùi ñoä khöôùc töø caû quyeàn phaûn khaùng cuûa löông taâm kitoâ höõu vaø quyeàn töï do giaùo duïc nöõa.
Ñaùp: Neáu khuynh höôùng duy ñôøi ñöôïc soáng nhö moät toân giaùo thaät, neáu lyù trí cuûa con ngöôøi laø moät nöõ thaàn ñieàu khieån moïi söï, thì moät baùc só hay giaùo sö bò tieâu dieät vì daùm choáng cöï laïi, ñi ngöôïc laïi moät tín ñieàu. Ñöùc Thaùnh Cha ñang muoán cho caùc nhoùm thieåu soá coù tieáng noùi vaø trao ban can ñaûm cho chuùng ta taát caû. Ngaøi noùi vôùi chuùng ta raèng coù theå thaéng traän chieán naøy, mieãn laø chuùng ta nhaän bieát roõ raøng ñieàu gì ñang xaûy ra. Nhöng toâi raát buoàn loøng, vì toâi tìm thaáy söï roõ raøng ñoù nôi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI vaø nôi moät ít nhaân vaät cuûa theá giôùi vaên hoùa, nhöng raát ít nôi caùc taàng lôùp chính trò vaø giôùi truyeàn thoâng.
(Avvenire 11-1-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)