Nhaän ñònh veà vuï saùt haïi
caùc tín höõu Kitoâ Chính thoáng Copte
taïi Ai Caäp
Nhaän ñònh veà vuï saùt haïi caùc tín höõu Kitoâ Chính thoáng Copte taïi Ai Caäp.
Ai caäp (Avvenire 5-1-2011) - Moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Boutros Boutros Ghali, nguyeân Toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác vaø cuûa oâng Asghar Ali Engineer, Giaùm ñoác Trung taâm nghieân cöùu xaõ hoäi vaø Chuû thuyeát duy ñôøi.
Ngaøy muøng 1 thaùng 1 naêm 2011, moät xe bom ñaõ noå tröôùc nhaø thôø Caùc Thaùnh Al Kidissine cuûa Giaùo hoäi Chính thoáng Copte trong thaønh phoá Alessandria beân Ai Caäp, khieán cho 22 tín höõu cheát vaø 80 ngöôøi khaùc bò thöông. Trong soá caùc ngöôøi bò thöông cuõng coù 8 ngöôøi hoài. Vuï saùt haïi caùc tín höõu Chính thoáng Copte Ai Caäp trong thaùnh leã taï hôn ñaàu naêm môùi döông lòch ñaõ gaây xuùc ñoäng treân theá giôùi. Toång thoáng Mubarack cho raèng coù baøn tay toå chöùc Al Qaeda trong vuï saùt haïi naøy.
Hoâm muøng 2 thaùng 1 naêm 2011 trong buoåi ñoïc kinh Truyeàn Tin tröa Chuùa Nhaät Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ maïnh meõ leân aùn haønh ñoäng khuûng boá naøy. Ngaøi baày toû söï ñau buoàn saâu xa vaø noùi: "Haønh ñoäng saùt nhaân heøn nhaùt, cuõng nhö vuï ñaët bom gaàn nhaø caùc tín höõu Kitoâ ôû Irak ñeå buoäc hoï ra ñi, laø ñieàu xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa vaø toaøn theå nhaân loaïi, chính trong ngaøy hoâm qua muøng 1 thaùng gieâng, nhaân loaïi ñaõ caàu nguyeän cho hoøa bình vaø baét ñaàu moät naêm môùi trong hy voïng. Ñöùng tröôùc chieán löôïc baïo löïc nhaém vaøo caùc tín höõu kitoâ vaø coù nhöõng haäu quûa treân toaøn daân, toâi caàu nguyeän cho caùc naïn nhaân vaø thaân quyeán cuûa hoï, ñoàng thôøi khuyeán khích caùc coäng ñoaøn Giaùo Hoäi kieân trì trong ñöùc tin vaø vieäc laøm chöùng cho söï baát baïo ñoäng nhö Tin Möøng ñaõ daäy... ".
Ñöùc Hoàng Y Peter Kodwo Appiah Turkson, Chuû tòch Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh Coâng Lyù vaø Hoøa Bình, ñaõ baày toû lo aâu tröôùc tình traïng baïo löïc naøy. Trong baøi phoûng vaán daønh cho nhaät baùo Quan saùt vieân Roma, cô quan ngoân luaän baùn chính thöùc cuûa Toøa Thaùnh, Ñöùc Hoàng Y noùi: "Moät quoác gia phaûi beânh vöïc caùc coâng daân cuûa mình, khoâng ñöôïc ñeå cho hoï phaûi soáng trong kinh hoaøng, khoâng ñöôïc che chôû. Ñoái vôùi caùc tín höõu kitoâ ñieàu naøy ñaõ xaûy ra quùa thöôøng xuyeân, laøm nhö theå hoï laø caùc coâng daân khoâng coù quyeàn coâng daân... Nguy hieåm ñoù laø ngöôøi ta coi tai öông xaûy ra taïi Alessandria nhö laø moät haønh ñoäng khuûng boá khoâng theå thaáy tröôùc ñöôïc. Nhöng khoâng phaûi nhö vaäy. Ñaây laø moät vuï baát khoan nhöôïng toân giaùo traàm troïng, tröôùc heát choáng laïi caùc kitoâ höõu, nhöng cuõng choáng laïi taát caû moïi ngöôøi Ai caäp nöõa. Ñieàu ñaùng lo sôï ñoù laø ngöôøi ta gaùn traùch nhieäm cho caùc nhoùm khuûng boá. Cuõng coù theå laø nhö vaäy, nhöng khoâng ñöôïc queân raèng ñaõ coù caùc ngöôøi Ai caäp bò gieát vaø ñieàu naøy xaûy ra ngay treân queâ höông cuûa hoï".
Toå chöùc "Hoäi nghò Hoài giaùo", quy tuï 56 quoác gia thaønh vieân ñaõ quyeát ñònh ñöa tình hình cuûa caùc Kitoâ höõu vaøo trong chöông trình nghò söï trong phieân hoïp trieäu taäp ngaøy 19 thaùng 1 naêm 2011 taïi Abu Dhabi. OÂng Nabih Berri thuoäc vaên phoøng toång thoáng Libaêng ñaõ cho bieát nhö treân. Vaán ñeà ñöôïc chính oâng ñöa ra tröôùc hoäi nghò lieân quan tôùi vai troø cuûa caùc nöôùc thaønh vieân trong vieäc duy trì caùc Kitoâ höõu trong vuøng Trung Ñoâng vaø laøm cho caùc quyeàn cuûa hoï ñöôïc toân troïng.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi ñeán quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Boutros Boutros Ghali, nguyeân Toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác, vaø cuûa oâng Asghar Ali Engineer, Giaùm ñoác Trung taâm nghieân cöùu xaõ hoäi vaø Chuû thuyeát duy ñôøi, veà vuï saùt haïi naøy.
OÂng Boutros Botros Ghali, tín höõu Chính thoáng copte, ñaõ töøng laø Toång thöù kyù Lieân Hieäp Quoác trong caùc naêm 1992-1996 vaø hieän laø Chuû tòch UÛy Ban quoác gia baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi taïi Ai Caäp. Trong caùc thaùng qua oâng Boutros Ghali ñaõ nhieàu laàn leân tieáng baùo ñoäng chính quyeàn Cairo veà nguy cô naøy. Trong moät taøi lieäu daøi 133 trang oâng ñaõ veùn môû cho thaáy caùc thieáu soùt cuûa chính quyeàn Ai Caäp trong vieäc phoøng ngöøa caùc cuoäc taán coâng caùc tín höõu Kitoâ.
Hoûi: Thöa oâng Boutros Ghali, oâng nghó gì veà vuï saùt haïi caùc kitoâ höõu chính thoáng Ai Caäp taïi Alessandria trong ngaøy ñaàu naêm vöøa qua? Coù theå coi noù laø moät haønh ñoäng khuûng boá quoác teá nhö vuï ñaùnh bom taïi Sharm-El-Sheikh hoài naêm 2005 hay khoâng?
Ñaùp: Caû khi vuï khuûng boá ñaõ khoâng do tay cuûa moät ngöôøi hoài ai caäp, nhö chính quyeàn ñaõ nhaán maïnh, taát caû moïi ngöôøi ñeàu bieát raèng vuï taán coâng khuûng boá naøy laø haäu quûa cuûa moät ñöôøng loái chính trò cuûa chính quyeàn Ai Caäp, vaãn giaû ñieác laøm ngô tröôùc caùc thænh caàu cuûa caùc kitoâ höõu. Tình hình naøy ñaõ xaûy ra, bôûi vì ngöôøi ta ñeå cho caùc löïc löôïng an ninh vaø caùc vieân chöùc baøn giaáy röôøm raø ñaëc traùch caùc töông quan giöõa caùc toân giaùo vôùi nhau, thay vì hoã trôï moät söï ñoái thoaïi ñích thaät trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy.
Hoûi: Nhö theá nguoàn goác cuûa cuoäc khuûng hoaûng coù tính caùch chính trò?
Ñaùp: Vaâng. Chính quyeàn coù caùc traùch nhieäm ñaàu tieân. Mieâu taû quoác gia nhö laø moät loø caêng thaúng toân giaùo thuoäc caùc kieåu dieãn taû coá ñònh cuûa ngöôøi aâu chaâu mhìn chuùng toâi, chöù khoâng ñuùng vôùi thöïc taïi. Ñoù laø thöïc taïi cuûa moät ñaát nöôùc töø bao naêm nay ngaên caûn caùc tín höõu hoài vaø tín höõu kitoâ coù caùc ñaïi dieän cuûa hoï trong caùc cô caáu chính quyeàn, trong söï thinh laëng hoaøn toaøn cuûa theá giôùi.
Hoûi: Caùc tín höõu Chính thoáng Copte ñaõ bieåu tình sau vuï saùt haïi noùi treân vaø chöùng toû cho thaáy söï giaän döõ gia taêng maïnh meõ, coù ñuùng theá khoâng, thöa oâng?
Ñaùp: Trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy caùc ñaùm ñoâng Hoài giaùo vaø Kitoâ giaùo khoâng thuø gheùt nhau. Nghó raèng hoï thuø gheùt nhau laø ñieàu quùa ñôn sô vaø chæ döôõng nuoâi söï caêng thaúng qua caùc keânh truyeàn thoâng qua ngaõ veä tinh, laø dieãn ñaøn cuûa caùc nhoùm quùa khích cuûa caû hai beân. Caùc tín höõu Kitoâ Chính thoáng cheát vì ñaïo taïi Alessandria ñaõ khoâng bò saùt haïi bôûi keû ñaùnh bom töï vaãn, nhöng bôûi chuùng ta taát caû, bôûi nhöõng ngöôøi quùa khích vaø bôûi caû nhöõng ngöôøi oân hoøa, Hoài giaùo cuõng nhö Kitoâ, ñaõ thinh laëng khoâng leân tieáng. Neáu chuùng ta khoâng ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà cuûa khuynh höôùng quùa khích taïi tröôøng hoïc, trong caùc ñaïi hoïc, trong caùc ñeàn thôø Hoài giaùo vaø trong caùc nhaø thôø Kitoâ, vaø nhaát laø trong caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi, thì caùc vuï saùt haïi naøy seõ taùi dieãn. Chuùng toâi bieát hoï töøng ngöôøi moät, neáu hoï phaûi ñöa ra aùnh saùng caùc traùch nhieäm cuûa caùc nhaø vaên nhaø baùo vaø caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo khích ñoäng caùc taâm hoàn.
Hoûi: OÂng coù nghó raèng Ai Caäp cuõng coù nguy cô bieán thaønh moät Libaêng thöù hai, nhö caùc baùo vieát, hay khoâng?
Ñaùp: Ai Caäp seõ khoâng laø Libaêng cuõng khoâng laø Irak. Söï hieän dieän cuûa caùc ngöôøi oân hoøa trong caùc ñaùm ñoâng daân ai caäp raát laø ñoâng ñaûo. Chuùng toâi cuøng nhau tham döï vaøo caùc cuoäc bieåu tình, vaø coù söï ñoái thoaïi treân bình dieän vaên hoùa nhö ñaõ thaáy trong cuoäc bieåu tình. Giöõa caùc ngöôøi trí thöùc coù tình baïn saâu ñaäm. Khoâng ñöôïc theâ thaûm hoùa phaûn öùng cuûa vò Ñaïi Imam cuûa ñaïi hoïc Al Azhar. Ñoù ñaõ laø moät hieåu laàm.
Hoûi: Cuoäc ñoái thoaïi coù theå taùi baét ñaàu töø ñaâu thöa oâng?
Ñaùp: Tröôùc heát, chuùng ta phaûi yù thöùc raèng bieát bao nhieâu dieãn vaên lieân quan tôùi söï khoan nhöôïng vôùi caùc Kitoâ höõu laø moät vaán ñeà: caùc Kitoâ höõu khoâng caàn söï thöông haïi hay söï khoan nhöôïng, nhöng hoï caàn ñöôïc höôûng caùc quyeàn coâng daân cuûa hoï, vaø hoï muoán laø phaàn cuûa giaûi phaùp chöù khoâng phaûi cuûa vaán ñeà. Chính quyeàn phaûi haønh ñoäng moät caùch cuï theå nhö laø moät Nhaø Nöôùc phaùp quyeàn, baûo ñaûm cho moïi ngöôøi daân Ai Caäp. Veà phía mình, AÂu chaâu phaûi uûng hoä xaõ hoäi daân söï vaø caùc ngöôøi coù laäp tröôøng hoøa hoaõn ñích thöïc cuûa caû hai phía Hoài giaùo cuõng nhö Kitoâ giaùo, ngaøy nay coøn laø naïn nhaân cuûa moät aûo töôûng khieán cho hoï tin töôûng nôi caùc ngöôøi ñoái taùc cuõ.
*** Sau ñaây laø moät soá nhaän xeùt cuûa oâng Asghar Ali Engineer, Giaùm ñoác Trung taâm nghieân cöùu xaõ hoäi vaø Chuû thuyeát duy ñôøi taïi New Delhi, veà vuï saùt haïi caùc tín höõu Chính thoáng Copte Ai Caäp.
Ong Engineer laø moät tö töôûng gia hoài vaø laø ngöôøi hoaït ñoäng xaõ hoäi vaø ñoái thoaïi lieân toân raát tích cöïc, ñoàng thôøi laø nhaân vaät quan troïng nhaát cuûa Hoài giaùo taân tieán taïi AÁn Ñoä. Trong quùa khöù oâng ñaõ nghieân cöùu veà caùc chieán thuaät khuûng boá, ñaëc bieät laø cuûa löïc löôïng Al Qaeda.
Hoûi: Thöa oâng, oâng coù phaûn öùng naøo tröôùc caùc vuï saùt haïi tín höõu kitoâ nhö môùi xaûy ra cho caùc tín höõu chính thoáng Copte trong ngaøy ñaàu naêm 2011 taïi Alessandria beân Ai Caäp?
Ñaùp: Toâi laø moät ngöôøi hoaït ñoäng cho hoøa bình vaø toâi tin vaøo chuû tröông khoâng baïo löïc. Toâi kinh hoaøng tröôùc moïi caùi cheát vaø söï phaù huûy, vaø toâi tin raèng caùc baïo löïc naøy coù caùc muïc ñích chính trò hôn laø toân giaùo. Toâi raát xuùc ñoäng tröôùc caùc vuï saùt haïi Kitoâ höõu taïi Irak cuõng nhö taïi Ai Caäp. Ñoù laø caùc söï kieän khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Khoâng coù moät toân giaùo naøo, laïi caøng khoâng phaûi laø Hoài giaùo, coù theå cho pheùp caùc ñieàu ñoù. Toâi laø moät tín höõu hoài vaø ñoái vôùi toâi chính töø Islam aùm chæ khaû theå ñaït tôùi hoøa bình. Nhöõng keû thöïc thi baïo löïc vaø gieát caùc ngöôøi voâ toäi khoâng theå ñöôïc coi laø tín höõu hoài, moät caùch ñoäc laäp vôùi caùc yeâu saùch hay caùc lyù do chính trò maø hoï ñöa ra.
Hoûi: Trong moät tình traïng nhö tình traïng chuùng ta ñang chöùng kieán, daán thaân cho söï ñoái thoaïi vaø chung soáng coù coøn coù yù nghóa naøo khoâng ñoái vôùi tín höõu kitoâ cuõng nhö tín höõu hoài thöa oâng?
Ñaùp: Chính trong loaïi tình hình nhö hieän nay vieäc ñoái thoaïi laïi caøng quan troïng hôn nöõa. Trong khi baïo löïc taïo ra haøng loaït caùc hieåu laàm, thì ñoái thoaïi ñaùnh tan caùc hieåu laàm aáy. Ñoái thoaïi khoâng coù nghóa laø trích daãn caùc vaên baûn göông maãu cuûa caùc saùch thaùnh hay cuûa caùc truyeàn thoáng toân giaùo khaùc, hay ñöa ra caùc caâu hoûi khoù traû lôøi vaø minh giaûi caùc nghi ngôø. Caàn phaûi chaân thaønh trong cuoäc ñoái thoaïi ñeå khoâng laøm cho noù troáng roãng yù nghóa ñi. Ñoái thoaïi khoâng chæ lieân quan tôùi toân giaùo maø thoâi, nhöng phaûi lieân quan tôùi caû vieäc chính trò hoùa toân giaùo nöõa.
Hoûi: Thöa oâng Engineer, caùc aùp löïc ngaøy caøng gia taêng ñoái vôùi caùc nhoùm thieåu soá kitoâ taïi caùc nöôùc coù ña soá daân theo Hoài giaùo, laø moät chieán thuaät nhaèm khuynh ñaûo tình hình "toaøn caàu" hay noù chæ tuøy thuoäc caùc tình hình ñòa phöông thoâi?
Ñaùp: Toâi khoâng tin nôi moät chieán thuaät toaøn caàu, nhöng tin vaøo caùc saùng kieán khaùc nhau cuûa ñòa phöông. Trong tröôøng hôïp theâ thaûm vöøa qua, bom ñaõ noå taïi Alessandria beân Ai Caäp, laø thaønh phoá, nôi ñaõ töøng xaûy ra caùc vuï ñuïng ñoä giöõa caùc tín höõu kitoâ vaø hoài giaùo. Xaùc tín naøy ñeán töø söï kieän trong 40 naêm qua toâi ñaõ nghieân cöùu söï tieán trieån cuûa caùc baïo löïc lieân coäng ñoaøn AÁn giaùo vaø Hoài giaùo taïi aán Ñoä. Trong nhieàu vuøng taïi AÁn Ñoä, caùc tín höõu hoài soáng trong caùc ñieàu kieän an ninh, nhöng taïi nhieàu vuøng khaùc hoï laïi bò taøn saùt khoâng thöông tieác. Hoài naêm 2001 trong khi haøng traêm tín höõu hoài trong bang Gujarat bò saùt haïi, thì trong caùc bang khaùc tín höõu hoài soáng trong an ninh.
Cuõng gioáng nhö tröôøng hôïp cuûa caùc tín höõu hoài chuùng toâi, ngaøy nay ñoái vôùi caùc vuï ñaët bom saùt haïi caùc Kitoâ höõu, moät soá lôùn caùc tín höõu AÁn giaùo ñaõ leân aùn caùc vuï saùt haïi naøy. Söï kieän naøy cho thaáy khoâng theå ñoå toäi cho toaøn coäng ñoaøn toân giaùo vì caùc haønh ñoäng toäi phaïm vôùi caùc lyù do chính trò, lôïi loäc quyeàn bính hay lôïi loäc kinh teá.
Hoûi: Thöa oâng, caùc haønh ñoäng baïo löïc xaûy ra trong caùc thôøi gian qua taïi vaøi nöôùc ñöùng ñaàu laø Irak, xem ra cho thaáy moät chieán thuaät môùi cuûa löïc löôïng khuûng boá Al Qaeda, tìm caùch taán coâng caùc nhoùm toân giaùo thieåu soá ñeå ñaït caùc muïc tieâu cuûa hoï. Rieâng oâng, thì oâng nghó sao?
Ñaùp: Coù theå ñoù laø chuû yù cuûa toå chöùc Al Qaeda, nhöng noù khoâng phaûi laø söï thaät ñaày ñuû, vaø chaéc chaén noù khoâng phaûi laø chieán thuaät giuùp chieán thaéng. Toå chöùc Al Qaeda coù caùc muïc tieâu chính trò trong neàn taûng cuûa noù. Coù theå coù moät nhoùm thieåu soá uûng hoä ñieàu naøy, nhöng chaéc chaén khoâng phaûi laø taát caû moïi tín höõu hoài ñeàu uûng hoä hoï. Theo keát quûa moät cuoäc thaêm doø yù kieán do Trung Taâm nghieân cöùu PEW, coù truï sôû beân Hoa Kyø thöïc hieän, ña soá caùc tín höõu hoài trong taát caû caùc quoác gia hoài giaùo ñeàu leân aùn naïn khuûng boá phaù hoaïi.
Hoûi: Nhö theá, theo oâng, chieán thuaät taán coâng caùc tín höõu kitoâ ít coù hy voïng thaønh coâng?
Ñaùp: Noù khoâng coù hy voïng thaønh coâng naøo, nhöng trong thôøi gian ngaén ñieàu naøy laïi khieán cho noù caøng trôû thaønh nguy hieåm hôn. Caàn phaûi coù noã löïc cuï theå vaø trung thöïc cuûa taát caû moïi ngöôøi, keå caû caùc nhoùm thieåu soá kitoâ, ñeå cho caùc thôøi gian khoù khaên naøy khoâng trôû thaønh moät ñieåm thuït luøi trong caùc töông quan vôùi caùc tín höõu hoài.
(Avvenire 5-1-2011)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)