Vai troø cuûa nöõ giôùi trong noã löïc
choáng cheá ñoä hoài giaùo ñoäc taøi
Vai troø cuûa nöõ giôùi trong noã löïc choáng cheá ñoä hoài giaùo ñoäc taøi.
Iran (Avvenire 16-12-2010) - Phoûng vaán baø Marina Nemat, nöõ vaên só Coâng giaùo ngöôøi Iran, veà vai troø cuûa nöõ giôùi trong noã löïc choáng cheá ñoä hoài giaùo ñoäc taøi.
Ngaøy 16 thaùng 12 naêm 2010 baø Marina Nemat, nöõ vaên só Coâng giaùo goác Iran ñaõ chuû toïa cuoäc hoïp baùo taïi trung taâm vaên hoùa Milano baéc Italia, ñeå giôùi thieäu cuoán saùch töïa ñeà "Sau Teheran". Ngaøy hoâm sau 17 thaùng 12 naêm 2010, baø ñaõ chuû toïa cuoäc hoïp baùo giôùi thieäu cuoán saùch taïi Trung taâm phuï nöõ quoác teá ôû Roma.
Nöõ vaên só Marina Nemat ñaõ noåi tieáng vôùi cuoán saùch ñaàu tieân töïa ñeà "Nöõ tuø nhaân cuûa Teheran", keå laïi kinh nghieäm hai naêm kinh hoaøng soáng trong nhaø tuø Evin beân Iran. Baø Nemat sinh naêm 1965 taïi Teheran, nhöng ñaõ ñöôïc giaùo duïc trong ñöùc tin kitoâ. Thaân phuï laø ngöôøi daäy vuõ vaø thaân maãu laøm ngheà uoán toùc.
Marina Nemat theo hoïc trung hoïc khi cheá ñoä quaân chuû cuûa vua Mohammad Reza Pahlavi bò löïc löôïng caùch maïng hoài giaùo cuûa Ayatollah Khomeini laät ñoå. Laø hoïc sinh hoài ñoù Marina Nemat phaûn ñoái giaùo sö daäy toaùn hoïc, lyù do vì oâng daäy Hoài giaùo thay vì moân toaùn hoïc. Giaùo sö traû lôøi raèng neáu coâ khoâng thích ñieàu oâng ñang daäy, thì coù theå ñi veà. Marina vaø nhieàu baïn hoïc ñaõ rôøi boû lôùp hoïc. Sau ñoù coâ tham döï caùc buoåi bieåu tình phaûn ñoái chính quyeàn vaø vieát caùc baøi baùo choáng laïi ñöôøng loái cai trò ñoäc taøi ñaøn aùp cuûa chính quyeàn hoài treân tôø baùo sinh vieân.
Ngaøy 15 thaùng 1 naêm 1982 Marina Nemat bò baét vaø bò nhoát trong nhaø tuø Evin, laø nhaø tuø bieät giam caùc tuø nhaân chính trò noåi tieáng laø raát khaéc nghieät. Naêm ñoù Marina leân 16 tuoåi. Coâ ñaõ bò hai lính cai nguïc hoûi cung, bò tra taán daõ man vaø bò keát aùn töû hình. Nhöng Marina soáng soùt vì ñöôïc moät lính cai tuø teân laø Ali Moosavi cöùu thoaùt. Ali Moosavi yeâu coâ vaø duøng caùc quen bieát aûnh höôûng cuûa mình ñeå caûi aùn töû thaønh aùn tuø chung thaân vaø hoaïch ñònh chöông trình cöùu thoaùt coâ. Naêm thaùng sau ñoù Ali Moosavi coù yù ñònh baét buoäc Marina phaûi laáy anh ta vaø phaûi theo Hoài giaùo. Bò haõm hieáp vaø bò aùp löïc, Marina muoán cöùu gia ñình khoûi bò baùch haïi vaø baûo ñaûm cho söï soáng coøn cuûa mình neân ñoàng yù theo Hoài giaùo vaø laáy Moosavi. Sau 2 naêm 2 thaùng vaø 12 ngaøy bò tuø, Marina Namat ñöôïc töï do vaø coù theå soáng nhö laø vôï cuûa Ali Moosavi. Sau naøy Ali Moosavi bò caùc cai tuø tranh giaønh aûnh höôûng gieát cheát. Sau ñoù Marina thaønh hoân vôùi Andreù Nemat, kyõ sö ñieän, töøng laø baïn trai vaø laø ngöôøi tình cuûa mình thôøi coøn ñi hoïc. Naêm 1991 hai vôï choàng troán sang Canada tò naïn.
Marina Nemat ñaõ bò chính quyeàn cuûa caùc Ayatollah boû tuø töø naêm 1982 tôùi naêm 1984. Nhöng maõi cho ñeán naêm 2008 baø môùi cho xuaát baûn cuoán saùch keå laïi chöùng töø cuûa baø lieân quan tôùi hai naêm kinh hoaøng naøy. Cuoán saùch ñaõ laäp töùc trôû thaønh cuoán saùch baùn chaïy nhaát theá giôùi. Tuy nhieân, ñoäc giaû coù theå thaéc maéc khoâng hieåu taïi sao chaán thöông tinh thaàn ñoù ñaõ caàn phaûi ñôïi 20 naêm sau môùi ñöôïc bieän soaïn thaønh lôøi. Cuoán saùch thöù hai "Sau Teheran" keå laïi cuoäc soáng cuûa Marina vaø gia ñình baø sau khi ñöôïc giaûi thoaùt vaø di cö sang Canada hoài naêm 1991, nôi baø hieän soáng vôùi choàng vaø hai ngöôøi con.
Marina Nemat ñaõ leân tieáng thay cho haøng ngaøn tuø nhaân chính trò ñaõ bò cheá ñoä hoài giaùo ñoäc taøi saùt haïi vaø vaïch traàn caùch ñoái xöû taøn baïo cuûa chính quyeàn Iran ñoái vôùi caùc tuø nhaân chính trò. Cuoán saùch cuûa baø ñaõ ñöôïc dòch ra 13 thöù tieáng khaùc nhau vaø baø cuõng ñaõ baùn baûn quyeàn cho ñaøi tryeàn hình Canada ñeå bieán cuoán saùch trôû thaønh chuyeän phim. Töø khi cho xuaát baûn cuoán saùch ñeán nay baø Marina Nemat ñaõ dieãn thuyeát taïi nhieàu tröôøng cao hoïc vaø ñaïi hoïc treân toaøn nöôùc Canada. Baø cho bieát Iran ñaõ thay ñoåi nhieàu, nhöng khoâng trôû thaønh khaù hôn. Caùc vò toång thoáng nhö oâng Khatami vaø Ahmadinejad cuõng khoâng theå laøm gì hôn, vì quyeàn bính thöïc söï naèm trong tay Ayatollah Khamenei, ngöôøi keá vò Ayatollah Khomeini, vaø caùc veä binh caùch maïng hoài. Hieän nay nhaø tuø Evin coù ít tuø nhaân hôn, nhöng hoï vaãn bò ñoái xöû taøn teä nhö hoài thaäp nieân 1980 vaäy.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán nöõ vaên só Marina Nemat veà caùc taùc phaåm cuûa baø vaø vai troø maø nöõ giôùi Iran coù theå coù trong cuoäc vuøng daäy choáng cheá ñoä hoài ñoäc taøi.
Hoûi: Thöa baø Nemat, cuoán "Sau Teheran" laø taùc phaåm thöù hai keå laïi cuoäc soáng cuûa baø vaø gia ñình beân Canada cho tôùi ngaøy nay. Nhöng so vôùi cuoán saùch ñaàu tieân, caùc lyù do laøm naûy sinh ra cuoán saùch naøy raát khaùc, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng vaäy. Lyù do laø vì khi toâi vieát cuoán "Nöõ tuø nhaân cuûa Teheran" chính laø ñeå töï chöõa trò cho chính toâi, chöõa trò cho chaán thöông taâm sinh vaät theå lyù maø cheá ñoä ñaõ gaây ra cho toâi, khi toâi chæ laø moät nöõ sinh: toâi bò tuø khi môùi 16 tuoåi, roài bò tra taán vaø bò baét buoäc laáy ngöôøi canh tuø, laø ngöôøi ñaõ haõm hieáp toâi vaø cöôõng baùch toâi boû ñaïo Coâng Giaùo ñeå theo Hoài giaùo. Khi toâi ñöôïc traû töï do, cha meï toâi ñaõ khoâng hoûi toâi ñieàu gì caû. Theo caùc ngaøi, toâi phaûi xoùa boû kinh nghieäm ñaõ coù: ñaây laø thaùi ñoä ñaõ khieán cho toâi caûm thaáy mình coù loãi trong moät caùch thöùc naøo ñoù. Vì ngöôøi thanh nieân Coâng giaùo maø toâi ñaõ yeâu tröôùc khi bò tuø vaãn chôø ñôïi toâi, neân toâi ñaõ muoán laáy anh ta theo leã nghi Coâng giaùo, maëc duø toâi goùa choàng ngöôøi hoài, vaø vì theá coù theå bò aùn töû vì boû Hoài giaùo. Do ñoù, tình traïng cuûa chuùng toâi raát laø nguy hieåm. Ñoù laø lyù do caàn phaûi di cö khoûi Iran. Chuùng toâi ñaõ phaûi chaét boùp vaø vay nôï ñeå coù theå chaïy caùc giaáy tôø caàn thieát cho vieäc di cö. Sau cuøng chuùng toâi ñaõ tôùi ñöôïc Canada, nôi coù ngöôøi anh ruoät cuûa toâi sinh soáng, vaø caû cha meï chuùng toâi cuõng ñaõ coù theå sang Canada ñoaøn tuï vôùi chuùng toâi. Nhöng vieäc di cö ñoù vaãn chöa phaûi laø moät keát thuùc haïnh phuùc. Coá gaéng böùng nhoå quaù khöù ñaõ khieán cho toâi phaûi soáng caùc côn aùc moäng, caùc aùm aûnh, caùc caûnh cuõ quay laïi, caùc ñaûo loän taâm theå lyù vaø tinh thaàn.
Hoûi: Thöa baø, vaäy ñaâu laø luùc ñaõ giaûi phoùng baø khoûi gaùnh naëng quùa khöù thöông ñau ñoù vaø khieán cho baø bieân soaïn ra cuoán saùch keå laïi kinh nghieäm bò chaán thöông naøy?
Ñaùp: Bieán coá khieán cho noãi ñôùn ñau traøo ra laø caùi cheát cuûa meï toâi hoài naêm 2000. Trong ñaùm taùng cuûa baø söï giaän döõ maø toâi tích tuï ñaõ traøo daâng, vì meï toâi ñaõ luoân luoân khöôùc töø khoâng ñeå cho toâi thoå loä gì vôùi baø caû. Töø töø toâi ñaõ töï cho pheùp mình gôïi laïi taát caû nhöõng gì ñaõ xaûy ra cho toâi, vaø toâi caûm thaáy caàn phaûi ghi laïi caùc kyû nieäm aáy. Toâi ghi danh theo hoïc moät khoùa saùng taùc vaên chöông, vaø toâi vieát laïi nhöõng gì toâi ñaõ soáng vaø chia seû vôùi giaùo sö vaø caùc baïn hoïc cuøng lôùp. Theá roài vieäc ñoïc caùc kyù öùc cuûa moät vaøi ngöôøi tuø Iran cuõng ñaõ giuùp toâi hieåu raèng coù bieát bao nhieâu ngöôøi khaùc ñaõ soáng caùc kinh nghieäm töông tö nhö caùc kinh nghieäm cuûa toâi. Ñoù ñaõ laø moät loä trình daøi vaø ñau ñôùn, nhöng cuoái cuøng toâi ñaõ vieát xong cuoán saùch maø toâi muoán vaø vieäc xuaát baûn noù ñaõ laø moät phaàn thöôûng cho toâi. Noù ñaõ trao ban cho toâi moät cuoäc soáng môùi, tröôøng thaønh hôn vaø yù thöùc hôn. Hieän nay toâi trôï giuùp caùc cöïu tuø nhaân khaùc, baèng caùch coáng hieán cho hoï nhöõng gì toâi ñaõ bò khöôùc töø vaø khoâng ñöôc höôûng. Nghóa laø vôùi caâu noùi ñôn sô naøy: "Khi naøo baïn saün saøng muoán thoå loä, thì haõy ñeán vôùi toâi".
Hoûi: Thöa baø Nemat, baø ñaõ laø moät göông maët bieåu töôïng cuûa caùc naïn nhaân cuûa cheá ñoä hoài giaùo ñoäc taøi Iran cuøng vôùi caùc phuï nöõ khaùc nhö nöõ sinh Neda bò saùt haïi, nöõ nhaø baùo Roxana Saberi, baø Sakineh ñang bò tuø. Taïi sao nhöõng ngöôøi baát ñoàng yù kieán vôùi cheá ñoä ñoäc taøi Iran laïi laø phaùi nöõ?
Ñaùp: Cuoäc caùch maïng hoài giaùo chaéc chaén ñaõ ñaûo loän cuoäc soáng cuûa toaøn daân Iran, nhöng phuï nöõ ñaõ laø nhöõng ngöôøi bò tröøng phaït nhaát: vaøo thôøi cuûa vua Iran nöõ giôùi chuùng toâi ñaõ maëc vaùy ngaén, toâ son ñaùnh phaán vaø chuùng toâi ñaõ coù theå coù cung caùch haønh xöû nhö caùc chò em phuï nöõ taây aâu, theá roài kieåu aên maëc cuûa chuùng toâi ñaõ bò coi laø baát hôïp phaùp. Theo toâi, chính caùc phuï nöõ khi chuùng toâi nhaát loaït cuøng nhau quyeát ñònh aên maëc moät caùch töï do hôn, chuùng toâi coù theå thöïc thi moät söï baát ñoàng yù kieán coù yù nghóa. Hoï seõ khoâng theá baét boû tuø taát caû moïi phuï nöõ khoâng mang aùo burqa che kín maët muõi, neáu chuùng toâi xuoáng ñöôøng traøn ñaày khaép nôi.
Hoûi: Thöa baø, baø laø tín höõu coâng giaùo, baø coù nghó raèng taïi Iran cuõng coù vieäc baùch haïi caùc Kitoâ höõu nhö ñang xaûy ra taïi Irak vaø taïi Pakistan hay khoâng?
Ñaùp: Truyeàn thoáng cuûa chuùng toâi laø moät truyeàn thoáng khoan nhöôïng toân giaùo. Ñaõ khoâng bao giôø coù caùc cuoäc baùch haïi choáng laïi caùc kitoâ höõu taïi Iran vaø toâi khoâng nghó raèng seõ xaûy ra caùc cuoäc baùch haïi tín höõu kitoâ taïi Iran. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng ñoù laø theá giôùi taây aâu phaûi göûi caùc söù ñieäp ñeå laøm cho coù söï kính troïng lôùn hôn ñoái vôùi caùc quyeàn con ngöôøi taïi Iran. Caû taïi Italia naøy toâi cuõng seõ noùi chuyeän trong caùc tröôøng hoïc vaø toâi seõ xin caùc ñoäc giaû vaø sinh vieân göûi caùc söù ñieäp cho toâi ñeå beânh vöïc baø Sakineh, vaø toâi seõ phoá bieán caùc söù ñieäp baûo veä ñoù treân heä thoáng Internet. Ñaây laø cuoäc chieán ñaáu maø moïi ngöôøi ñeàu phaûi daán thaân: daán thaân beânh vöïc caùc quyeàn con ngöôøi, daán thaân cho caùc quyeàn töï do vaø nhaân phaåm.
(Avvenire 16-12-2010)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)