Söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc 16
nhaân ngaøy hoaø bình theá giôùi 1-1-2011
Söù ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc 16 nhaân ngaøy hoaø bình theá giôùi 1-1-2011.
Töï do toân giaùo, con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình
1. Vaøo ñaàu Naêm Môùi, toâi muoán göûi lôøi chuùc möøng ñeán taát caû vaø töøng ngöôøi; nhöõng lôøi caàu chuùc khang an vaø thònh vöôïng, nhöng nhaát laø lôøi caàu chuùc an bình. Ñaùng tieác laø trong naêm saép chaám döùt cuõng ñaõ coù nhöõng cuoäc baùch haïi, kyø thò vaø nhöõng haønh vi kinh khuûng baïo löïc vaø baát bao dung veà toân giaùo.
Toâi ñaëc bieät nghó ñeán ñaát nöôùc Irak yeâu quí, treân con ñöôøng tieán tôùi söï oån ñònh vaø hoøa giaûi vaãn haèng mong öôùc, quoác gia naøy tieáp tuïc laø nôi xaûy ra baïo löïc vaø khuûng boá. Toâi nghó ñeán nhöõng ñau khoå môùi ñaây cuûa coäng ñoàng Kitoâ, caùch rieâng laø vuï khuûng boá heøn nhaùt choáng laïi Nhaø thôø chính toøa "Ñöùc Meï Haèng Cöùu Giuùp" cuûa Giaùo hoäi Coâng Giaùo Siri ôû Baghdad: taïi ñaây ngaøy 31-10 vöøa qua hai linh muïc vaø hôn 50 tín höõu ñaõ bò gieát, trong luùc hoïp nhau ñeå cöû haønh Thaùnh Leã. Vaøi ngaøy sau ñoù coù theâm nhöõng cuoäc taán khoâng khaùc, keå caû taïi caùc tö gia, taïo neân sôï haõi trong coäng ñoaøn Kitoâ vaø laøm cho nhieàu ngöôøi muoán xuaát cö ñeå tìm kieám nhöõng ñieàu kieän soáng toát ñeïp hôn. Toâi baûo ñaûm vôùi hoï söï gaàn guõi cuûa toâi vaø cuûa toaøn theå Giaùo Hoäi. Taâm tình naøy ñaõ ñöôïc bieåu loä moät caùch cuï theå trong Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ñaëc bieät gaàn ñaây veà Trung Ñoâng. Coâng nghò Giam Muïc aáy ñaõ göûi ñeán caùc coäng ñoaøn Coâng Giaùo taïi Irak vaø toaøn vuøng Trung Ñoâng, lôøi khích leä soáng tình hieäp thoâng vaø tieáp tuïc laøm chöùng taù can ñaûm veà ñöùc tin taïi caùc vuøng aáy.
Toâi nhieät lieät caùm ôn caùc chính phuû ñaõ noã löïc thoa dòu ñau khoå cuûa nhöõng anh chò em aáy vaø môøi goïi taát caû caùc tín höõu Coâng Giaùo haõy caàu nguyeän cho anh chò em ñoàng ñaïo cuûa mình ñang chòu ñau khoå vì baïo löïc vaø baát bao dung, vaø haõy lieân ñôùi vôùi hoï. Trong boái caûnh aáy, toâi noàng nhieät caûm thaáy cô hoäi raát thuaän tieän ñeå chia seû vôùi taát caû anh chò em moät soá suy tö veà töï do toân giaùo, con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình. Thöïc vaäy, thaät laø ñau loøng khi nhaän thaáy taïi moät soá mieàn treân theá giôùi ngöôøi ta khoâng theå tuyeân xöng vaø töï do bieåu loä toân giaùo cuûa mình, vì coù nguy cô bò maát maïng vaø maát töï do baûn thaân. Taïi caùc mieàn khaùc, coù nhöõng hình thöùc aâm thaàm vaø tinh vi hôn qua nhöõng thaønh kieán vaø choáng ñoái caùc tín höõu vaø caùc bieåu töôïng toân giaùo. Hieän nay caùc tín höõu Kitoâ laø nhoùm toân giaùo ñang phaûi chòu nhieàu cuoäc baùch haïi nhaát vì ñöùc tin. Bao nhieâu ngöôøi haèng ngaøy phaûi chòu nhöõng xuùc phaïm vaø thöôøng soáng trong sôï haõi vì söï tìm kieám cuûa hoï ñoái vôùi chaân lyù, vì nieàm tin cuûa hoï nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø lôøi keâu goïi chaân thaønh cuûa hoï yeâu caàu nhìn nhaän töï do toân giaùo. Taát caû nhöõng ñieàu aáy khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc, vì ñoù laø moät söï xuùc phaïm ñeán Thieân Chuùa vaø phaåm giaù con ngöôøi; hôn nöõa, ñoù laø moät ñe doïa an ninh vaø hoøa bình, vaø noù ngaên caûn vieäc thöïc thi söï phaùt trieån toaøn dieän ñích thöïc cho con ngöôøi (1).
Thöïc vaäy, chính trong töï do toân giaùo coù bieåu loä ñaëc tính cuûa con ngöôøi, nhôø töï do aáy con ngöôøi coù theå xeáp ñaët ñôøi soáng baûn thaân vaø xaõ hoäi cuûa mình theo Thieân Chuùa: döôùi aùnh saùng cuûa Chuùa, con ngöôøi hieåu ñöôïc troïn veïn caên tính, yù nghóa vaø cuøng ñích cuûa mình. Phuû nhaän hoaëc giôùi haïn töï do toân giaùo moät caùch ñoäc ñoaùn coù nghóa laø nuoâi döôõng moät quan nieäm heïp hoøi veà con ngöôøi, laøm lu môø vai troø coâng coäng cuûa toân giaùo coù nghóa laø taïo neân moät xaõ hoäi baát coâng, vì khoâng hôïp vôùi baûn chaát ñích thöïc cuûa con ngöôøi; ñieàu naøy coù nghóa laø laøm cho söï khaúng ñònh moät neàn hoøa bình chaân chính vaø laâu beàn cuûa toaøn theå nhaân loaïi trôû thaønh ñieàu khoâng theå thöïc hieän ñöôïc.
Vì vaäy, toâi nhaén nhuû nhöõng ngöôøi nam nöõ thieän chí haõy canh taân quyeát taâm xaây döïng moät theá giôùi trong ñoù taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc töï do tuyeân öng toân giaùo hoaëc tín ngöôõng cuûa mình vaø soáng tình yeâu cuûa mình ñoái vôùi Thieân Chuùa moät caùch heát loøng, heát linh hoàn vaø taâm trí (Xc Mt 22,37). Ñoù chính laø taâm tình gôïi höùng vaø höôùng daãn Söù ñieäp nhaân ngaøy Hoøa Bình theá giôùi laàn thöù 45 vôùi chuû ñeà "Töï do toân giaùo, con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình".
Quyeàn thaùnh thieâng ñöôïc soáng vaø coù ñôøi soáng tinh thaàn
2. Quyeàn töï do toân giaùo coù caên coäi trong chính phaåm giaù con ngöôøi (2), vaø khoâng theå laøm ngô khoâng bieát tôùi hoaëc lô laø baûn tính sieâu vieät cuûa con ngöôøi. Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi nam nöõ theo hình aûnh gioáng Ngaøi (Xc St 1,27). Vì theá, moãi ngöôøi ñeàu coù quyeàn thaùnh thieâng laø coù moät cuoäc soáng toaøn veïn veà phöông dieän tinh thaàn. Neáu khoâng nhìn nhaän baûn chaát tinh thaàn cuûa mình, khoâng côûi môû ñoái vôùi sieâu vieät, thì con ngöôøi seõ co cuïm vaøo mình, khoâng tìm ñöôïc nhöõng caâu traû lôøi cho nhöõng vaán naïn cuûa taâm hoàn mình veà yù nghóa cuoäc soáng vaø khoâng thuû ñaéc ñöôïc nhöõng giaù trò vaø nguyeân taéc luaân lyù laâu beàn. Hoï cuõng khoâng caûm nghieäm ñöôïc töï do chaân thöïc cuõng nhö khoâng phaùt trieån moät xaõ hoäi coâng chính (3).
Kinh Thaùnh, cuøng vôùi chính kinh nghieäm cuûa chuùng ta, cho thaáy giaù trò saâu xa cuûa phaåm giaù con ngöôøi: "Khi con nhìn trôøi cao, coâng trình do tay Chuùa döïng neân, maët traêng vaø caùc vì sao Chuùa maø ñaõ taïo döïng, thì con ngöôøi coù laø chi maø Chuùa nhôù ñeán, phaøm nhaân laø gì maø Chuùa phaûi baän taâm? Quaû thöïc, Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi chæ keùm thaàn linh, ban vinh quang vaø danh döï cho hoï. Chuùa cho con ngöôøi quyeàn laøm chuû treân caùc coâng trình tay Chuùa döïng neân, Chuùa ñaët moïi söï döôùi chaân con ngöôøi" (Tv 8,4-7).
Ñöùng tröôùc thöïc taïi cao caû cuûa baûn tính con ngöôøi, chuùng ta coù theå caûm nghieäm cuøng thaùi ñoä ngöôõng moä nhö taùc giaû thaùnh vònh. Thöïc taïi aáy ñöôïc bieåu moä nhö moät söï côûi môû ñoái vôùi Maàu Nheäm, nhö khaû naêng töï hoûi saâu thaúm veà chính mình vaø veà nguoàn goác cuûa vuõ truï, nhö moät aâm vang saâu xa veà Tình Yeâu toät ñænh cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng laø nguyeân thuûy vaø laø cuøng ñích cuûa vaïn vaät, cuûa moïi ngöôøi vaø moïi daân toäc (4). Phaåm giaù sieâu vieät cuûa con ngöôøi laø moät giaù trò thieát yeáu cuûa söï khoân ngoan Do thaùi Kitoâ, nhöng nhôø lyù trí, moïi ngöôøi cuõng coù theå nhaän bieát ñöôïc. Phaåm giaù naøy, ñöôïc hieåu nhö khaû naêng vöôït leân treân chaát theå cuûa mình vaø tìm kieám chaân lyù, caàn ñöôïc nhìn nhaän nhö moät thieän ích phoå quaùt, toái caàn thieát cho vieäc xaây döïng moät xaõ hoäi höôùng veà söï thöïc hieän vaø söï vieân maõn cuûa con ngöôøi. Söï toân troïng caùc yeáu toá thieát yeáu cuûa phaåm giaù con ngöôøi, nhö quyeàn soáng vaø quyeàn töï do toân giaùo, chính laø moät ñieàu kieän ñeå moïi qui luaät xaõ hoäi vaø phaùp lyù ñöôïc hôïp phaùp veà luaân lyù.
Töï do toân giaùo vaø söï toân troïng nhau
3. Töï do toân giaùo ôû caên coäi töï do luaân lyù. Thöïc vaäy, söï côûi môû ñoái vôùi chaân lyù vaø söï thieän, côûi môû ñoái vôùi Thieân Chuùa, coù nguoàn coäi nôi baûn tính con ngöôøi, mang laïi phaåm giaù troïn veïn cho moãi ngöôøi vaø laø baûo ñaûm söï toân troïng giöõa con ngöôøi vôùi nhau moät caùch troïn veïn. Vì theá, töï do toân giaùo phaûi ñöôïc hieåu khoâng phaûi chæ laø khoâng bò cöôõng baùch, nhöng tröôùc tieân nhö moät khaû naêng xeáp ñaët caùc choïn löïa cuûa mình theo chaân lyù.
Coù moät moái lieân heä khoâng theå taùch rôøi giöõa töï do vaø toân troïng; lyù do vì, "luaät luaân lyù boù buoäc moïi ngöôøi vaø moïi nhoùm xaõ hoäi, khi thi haønh caùc quyeàn cuûa mình, phaûi ñeå yù tôùi caùc quyeàn cuûa ngöôøi khaùc, cuõng nhö tôùi nhöõng nghóa vuï cuûa mình ñoái vôùi ngöôøi khaùc vaø coâng ích cuûa moïi ngöôøi" (5).
Moät töï do thuø nghòch vaø döûng döng ñoái vôùi Thieân Chuùa roát cuïc seõ choái boû chính töï do vaø khoâng baûo ñaûm söï toân troïng hoaøn toaøn ñoái vôùi tha nhaân. Moät yù chí tin raèng mình hoaøn toaøn khoâng coù khaû naêng tìm söï thaät vaø söï thieän thì khoâng coù nhöõng lyù do khaùch quan vaø nhöõng ñoäng löïc ñeå haønh ñoäng, ngoaøi nhöõng ñoäng löïc do lôïi loäc nhaát thôøi vaø phuï thuoäc cuûa mình, yù chí aáy khoâng coù "moät caên tính" phaûi baûo toàn vaø xaây döïng khi thöïc hieän nhöõng choïn löïa thöïc söï töï do vaø coù yù thöùc. Vì theá, khoâng theå ñoøi söï toân troïng töø phía nhöõng "yù chí" khaùc, vaø nhöõng yù chí naøy cuõng bò taùch rôøi khoûi baûn chaát saâu xa nhaát cuûa hoï, vaø do ñoù khoâng theå naïi tôùi nhöõng "lyù do" khaùc, hoaëc thaäm chí khoâng coù lyù do naøo. AÛo töôûng theo ñoù ngöôøi ta coù theå tìm thaáy trong söï duy töông ñoái veà luaân lyù moät chìa khoùa ñeå soáng chung hoøa bình, trong thöïc teá noù laø nguoàn goác gaây ra chia reõ vaø phuû nhaän phaåm giaù cuûa con ngöôøi. Vì theá, ta hieåu taïi sao caàn phaûi nhìn nhaän caû hai chieàu kích trong con ngöôøi: chieàu kích toân giaùo vaø chieàu kích xaõ hoäi. Veà vaán ñeà naøy, khoâng theå chuû tröông caùc tín höõu "phaûi loaïi boû moät phaàn cuûa mình, töùc laø ñöùc tin cuûa hoï, ñeå trôû thaønh nhöõng coâng daân tích cöïc; khoâng bao giôø caàn phaûi phuû nhaän Thieân Chuùa ñeå coù theå höôûng caùc quyeàn cuûa mình" (6)
Gia ñình, tröôøng daïy töï do vaø hoøa bình
4. Neáu töï do toân giaùo laø con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình, thì giaùo duïc toân giaùo laø con ñöôøng öu tieân ñeå giuùp giôùi treû coù khaû naêng nhìn nhaän tha nhaân laø anh em, chò em cuûa mình, cuøng tieán böôùc vaø coäng taùc ñeå taát caû moïi ngöôøi caûm thaáy mình laø nhöõng phaàn töû sinh ñoäng cuûa cuøng moät gia ñình nhaân loaïi, vaø khoâng ai bò loaïi khoûi gia ñình naøy.
Gia ñình döïa treân hoân nhaân, bieåu loä söï keát hieäp thaân maät vaø boå tuùc giöõa ngöôøi moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ, ñöôïc thaùp nhaäp vaøo boái caûnh chung nhö tröôøng hoïc ñaàu tieân ñeå huaán luyeän vaø laøm taêng tröôûng con caùi veà maët xaõ hoäi, vaên hoùa, luaân lyù vaø tinh thaàn, chuùng phaûi luoân luoân coù theå tìm ñöôïc nôi cha meï nhöõng chöùng nhaân ñaàu tieân veà moät cuoäc soáng höôùng veà söï tìm kieám chaân lyù vaø tình thöông cuûa Thieân Chuùa. Chính caùc cha meï phaûi luoân ñöôïc töï do vaø vôùi tinh thaàn traùch nhieäm thoâng truyeàn gia saûn ñöùc tin, caùc giaù trò vaø vaên hoùa cuûa mình cho con caùi maø khoâng bò cöôõng baùch. Gia ñình, teá baøo ñaàu tieân cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, vaãn laø moâi tröôøng ñaàu tieân ñeå huaán luyeän veà nhöõng quan heä hoøa hôïp ôû moïi caáp ñoä cuûa söï soáng chung giöõa con ngöôøi, quoác gia vaø quoác teá. Ñaây laø con ñöôøng phaûi theo moät caùch khoân ngoan ñeå xaây döïng moät xaõ hoäi vöõng chaéc vaø lieân ñôùi, ñeå chuaån bò ngöôøi treû ñaûm nhaän traùch nhieäm cuûa hoï trong cuoäc soáng, giöõa moät xaõ hoäi töï do, trong moät tinh thaàn caûm thoâng vaø an bình.
Moät gia saûn chung
5. Ta coù theå noùi raèng, trong soá caùc quyeàn vaø töï do cô baûn coù caên coäi trong phaåm giaù con ngöôøi, töï do toân giaùo coù moät qui cheá ñaëc bieät. Khi töï do toân giaùo ñöôïc nhìn nhaän, thì phaåm giaù con ngöôøi ñöôïc toân troïng trong caên coäi cuûa noù vaø luaân lyù cuõng nhö caùc ñònh cheá cuûa caùc daân toäc ñöôïc cuûng coá. Traùi laïi, khi töï do toân giaùo bò choái boû, khi toan tính ngaên caûn vieäc tuyeân xöng toân giaùo hoaëc tín ngöôõng vaø cuoäc soáng phuø hôïp vôùi toân giaùo, thì ngöôøi ta xuùc phaïm ñeán phaåm giaù con ngöôøi, vaø ñoàng thôøi ñe doïa coâng lyù vaø hoøa bình, laø nhöõng ñieàu döïa treân traät töï ngay thaúng cuûa xaõ hoäi ñöôïc xaây döïng döôùi aùnh saùng cuûa Söï Thaät vaø Söï Thieän Toái Cao.
Töï do toân giaùo theo nghóa naøy cuõng laø söï thuû ñaéc neàn vaên minh chính trò vaø phaùp lyù. Noù laø moät thieän ích thieát yeáu: moãi ngöôøi phaûi coù theå töï do thi haønh quyeàn tuyeân xöng vaø baøy toû toân giaùo hoaëc tín ngöôõng cuûa mình, moät caùch caù nhaân hoaëc coäng ñoàng, coâng khai hoaëc rieâng tö, trong vieäc giaûng daïy, trong vieäc thöïc haønh, qua vieäc aán loaùt, trong vieäc phuïng töï vaø tuaân giöõ caùc leã nghi. Hoï khoâng phaûi gaëp chöôùng ngaïi neáu hoï muoán ñi theo moät toân giaùo hoaëc hoaëc khoâng tuyeân xöng toân giaùo naøo. Trong laõnh vöïc naøy, caùc qui ñònh quoác teá laø ñieàu tieâu bieåu vaø laø ví duï quan troïng cho caùc quoác gia, chuùng khoâng chaáp nhaän vi phaïm naøo ñoái vôùi töï do toân giaùo, ngoaïi tröø nhöõng ñoøi khoûi chính ñaùng cuûa traät töï coâng coäng ñöôïc thi haønh theo coâng lyù (7). Qui ñònh quoác teá nhìn nhaän raèng caùc quyeàn veà toân giaùo coù cuøng qui cheá nhö quyeàn soáng vaø töï do caù nhaân, vì chuùng thuoäc veà noøng coát caùc quyeàn con ngöôøi, thuoäc veà caùc quyeàn phoå quaùt vaø töï nhieân maø nhaân luaät khoâng bao giôø coù theå choái boû.
Töï do toân giaùo khoâng phaûi laø moät gia saûn ñoäc quyeàn cuûa caùc tín höõu, nhöng cuûa toaøn theå gia ñình caùc daân toäc treân traùi ñaát. Ñoù laø moät yeáu toá khoâng theå thieáu trong moät Nhaø nöôùc phaùp quyeàn; ngöôøi ta khoâng theå phuû nhaän quyeàn töï do naøy maø khoâng ñoàng thôøi laøm thöông toån taát caû caùc quyeàn vaø töï do cô baûn, bôûi vì noù laø toång hôïp vaø laø toät ñænh cuûa taát caû caùc quyeàn ñoù. Töï do toân giaùo laø phöông theá ñeå kieåm chöùng xem taát caû caùc nhaân quyeàn khaùc coù ñöôïc toân troïng hay khoâng" (8). Töï do toân giaùo taïo ñieàu kieän deã daøng cho vieäc thöïc thi caùc khaû naêng tieâu bieåu nhaát cuûa con ngöôøi, ñoàng thôøi taïo neân tieàn ñeà caàn thieát ñeå thöïc hieän söï phaùt trieån toaøn dieän, moät söï phaùt trieån toaøn con ngöôøi trong moïi chieàu kích (9).
Chieàu kích coâng coäng cuûa toân giaùo
6. Töï do toân giaùo, cuõng nhö moïi quyeàn töï do khaùc, tuy ôû trong laõnh vöïc baûn thaân, nhöng cuõng ñöôïc thöïc hieän trong töông quan vôùi tha nhaân. Moät töï do khoâng coù töông quan thì khoâng phaûi laø töï do ñaày ñuû. Caû töï do toân giaùo cuõng khoâng ñoùng khung trong chieàu kích caù nhaân maø thoâi, nhöng ñöôïc theå hieän trong coäng ñoaøn vaø xaõ hoäi cuûa mình, phuø hôïp vôùi ñaëc tính cuûa con ngöôøi laø moät höõu theå coù töông quan vaø vôùi baûn chaát coâng khai cuûa toân giaùo.
Ñaëc tính coù quan heä laø moät yeáu toá quyeát ñònh cuûa töï do toân giaùo, thuùc ñaåy coäng ñoaøn caùc tín höõu thöïc thi tình lieân ñôùi ñeå möu coâng ích. Trong chieàu kích coäng ñoaøn naøy, moãi ngöôøi vaãn giöõ nguyeân ñaëc tính coù moät khoâng hai vaø khoâng theå sao laïi, vaø ñoàng thôøi ñöôïc boå tuùc vaø theå hieän troïn veïn.
Moät ñieàu khoâng theå phuû nhaän laø söï ñoùng goùp maø coäng ñoaøn toân giaùo mang laïi cho xaõ hoäi. Coù nhieàu toå chöùc töø thieän vaø vaên hoùa chöùng toû vai troø xaây döïng cuûa caùc tín höõu cho ñôøi soáng xaõ hoäi. Ñieàu quan troïng hôn nöõa chính laø söï ñoùng goùp cuûa toân giaùo veà luaân lyù ñaïo ñöùc trong laõnh vöïc chính trò. Khoâng ñöôïc gaït boû hoaëc caám ñoaùn söï ñoùng goùp naøy, nhöng phaûi hieåu ñaây laø moät ñoùng goùp giaù trò cho söï thaêng tieán coâng ích. Trong vieãn töôïng naøy caàn noùi ñeán chieàu kích toân giaùo cuûa vaên hoùa, ñöôïc hình thaønh qua bao theá kyû nhôø nhöõng ñoùng goùp cuûa toân giaùo veà maët xaõ hoäi vaø nhaát laø veà luaân lyù ñaïo ñöùc. Chieàu kích naøy khoâng heà taïo neân moät söï kyø thò nhöõng ngöôøi khoâng chia seû cuøng moät tín ngöôõng, traùi laïi noù cuûng coá söï ñoaøn keát xaõ hoäi, söï hoäi nhaäp vaø lieân ñôùi.
Töï do toân giaùo, söùc maïnh cuûa töï do vaø vaên minh: nhöõng nguy cô bò lôïi duïng.
7. Söï lôïi duïng töï do toân giaùo ñeå che ñaäy nhöõng lôïi loäc thaàm kín, ví duï ñeå laät ñoå traät töï ñaõ ñöôïc thieát ñònh, chieám höõu taøi nguyeân hoaëc duy trì quyeàn bính töø phía moät phe nhoùm, coù theå taïo neân nhöõng tai haïi raát lôùn cho xaõ hoäi. Thaùi ñoä cuoàng tín, cöïc ñoan, nhöõng haønh ñoäng traùi vôùi phaåm giaù con ngöôøi, khoâng bao giôø coù theå bieän minh ñöôïc vaø caøng khoâng theå thöïc haønh nhöõng ñieàu ñoù nhaân danh toân giaùo. Khoâng theå lôïi duïng söï tuyeân xöng moät toân giaùo vaø cuõng khoâng theå aùp ñaët söï tuyeân xöng aáy baèng voõ löïc. Vì theá, caùc quoác gia vaø caùc coäng ñoàng con ngöôøi khoâng bao giôø ñöôïc queân raèng töï do toân giaùo laø ñieàu kieän ñeå tìm kieám söï thaät vaø khoâng theå bò aùp ñaët söï thaät baèng baïo löïc nhöng baèng "söùc maïnh cuûa chính söï thaät" (10). Theo yù nghóa ñoù, toân giaùo laø söùc maïnh tích cöïc vaø laø ñoäng löïc thuùc ñaåy xaây döïng xaõ hoäi daân söï vaø chính trò.
Laøm sao coù theå phuû nhaän ñoùng goùp cuûa caùc toân giaùo lôùn treân theá giôùi cho söï phaùt huy vaên minh? Söï chaân thaønh tìm kieám Thieân Chuùa ñaõ ñöa tôùi söï toân troïng nhieàu hôn ñoái vôùi phaåm giaù con ngöôøi. Caùc coäng ñoàng Kitoâ, vôùi gia saûn caùc giaù trò vaø nguyeân taéc cuûa mình, ñaõ ñoùng goùp nhieàu cho söï yù thöùc veà con ngöôøi vaø caùc daân toäc veà caên tính vaø phaåm giaù cuûa mình, vaø cho söï chinh phuïc cuûa caùc ñònh cheá daân chuû, cuõng nhö cho söï cuûng coá caùc quyeàn con ngöôøi vaø nhöõng nghóa vuï töông öùng.
Ngaøy nay, trong moät xaõ hoäi ngaøy caøng hoaøn caàu hoùa, caùc tín höõu Kitoâ cuõng ñöôïc môøi goïi, khoâng nhöõng qua söï daán thaân traùch nhieäm veà maët daân söï, kinh teá vaø chính trò, nhöng coøn qua chöùng taù tin yeâu cuûa mình, goùp phaàn quí giaù vaøo coâng trình, tuy cam go nhöng raát phaán khôûi, cho coâng lyù, cho söï phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi vaø cho traät töï ñuùng ñaén cuûa caùc thöïc taïi con ngöôøi. Söï loaïi tröø toân giaùo ra khoûi laõnh vöïc coâng coäng töôùc boû moâi tröôøng sinh töû ñoù cuûa xaõ hoäi, moät moâi tröôøng côûi môû höôùng veà sieâu vieät. Neáu khoâng coù kinh nghieäm öu tieân aáy thì seõ raát khoù höôùng xaõ hoäi veà nhöõng nguyeân taéc luaân lyù ñaïo ñöùc phoå quaùt vaø khoù thieát laäp caùc traät töï quoác gia vaø quoác teá trong ñoù caùc quyeàn vaø töï do cô baûn coù theå ñöôïc hoaøn toaøn nhìn nhaän vaø thöïc thi, nhö caùc muïc tieâu cuûa tuyeân ngoân quoác teá nhaân quyeàn naêm 1948. Vaø raát tieác laø caùc muïc tieâu aáy vaãn khoâng ñöôïc ñeå yù hoaëc bò noùi ngöôïc laïi.
Moät vaán ñeà coâng lyù vaø vaên minh: traøo löu cöïc ñoan vaø söï thuø nghòch ñoái vôùi caùc tín höõu laøm thieät haïi cho ñaëc tính ñôøi tích cöïc cuûa Nhaø Nöôùc
8. Söï quyeát lieät leân aùn moïi hình thöùc cuoàng tín vaø toân giaùo cöïc ñoan cuõng phaûi thuùc ñaåy choáng laïi taát caû moïi hình thöùc thuø nghòch choáng laïi toân giaùo, chuùng giôùi haïn vai troø coâng coäng cuûa caùc tín höõu trong ñôøi soáng daân söï vaø chính trò.
Ta khoâng theå queân raèng traøo löu toân giaùo cöïc ñoan (duy caên) vaø duy ñôøi laø nhöõng hình thöùc töông öùng vaø cöïc ñoan cuûa söï phuû nhaän ña nguyeân hôïp phaùp vaø nguyeân taéc ñôøi. Thöïc vaäy caû hai thaùi ñoä ñoù ñeàu tuyeät ñoái hoùa nhaân sinh quan heïp hoøi vaø phieám dieän, trong tröôøng hôïp thöù nhaát, noù taïo ñieàu kieän deã daøng cho nhöõng hình thöùc toân giaùo thuû cöïu vaø trong tröôøng hôïp thöù hai noù coå voõ chuû thuyeát duy lyù. Xaõ hoäi naøo muoán duøng baïo löïc ñeå aùp ñaët, hoaëc ngöôïc laïi, phuû nhaän toân giaùo, laø moät xaõ hoäi baát coâng ñoái vôùi con ngöôøi vaø Thieân Chuùa, vaø ñoái vôùi caû chính mình nöõa. Thieân Chuùa keâu goïi nhaân loaïi ñeán vôùi Ngaøi trong yù ñònh yeâu thöông, yù ñònh naøy lieân heä tôùi toaøn theå con ngöôøi trong chieàu kích töï nhieân vaø tinh thaàn, vaø ñoøi con ngöôøi phaûi ñaùp laïi trong töï do vaø traùch nhieäm, vôùi troïn taâm hoàn vaø troïn höõu theå cuûa mình, theo chieàu kích caù nhaân vaø coäng ñoaøn. Vì theá, caû xaõ hoäi, trong tö caùch laø moät söï bieåu hieän con ngöôøi vaø toaøn theå caùc chieàu kích caáu thaønh cuûa con ngöôøi, cuõng phaûi soáng vaø ñöôïc toå chöùc laøm sao ñeå giuùp con ngöôøi côûi môû ñoái vôùi sieâu vieät. Chính vì theá, khoâng theå thieát laäp caùc luaät leä vaø ñònh cheá cuûa xaõ hoäi maø khoâng ñeå yù tôùi chieàu kích toân giaùo cuûa caùc coâng daân hoaëc hoaøn toaøn loaïi boû chieàu kích aáy. Nhôø söï tham gia trong tinh thaàn daân chuû cuûa moïi coâng daân yù thöùc veà ôn goïi cao caû cuûa mình, caùc luaät leä vaø ñònh cheá phaûi töông xöùng vôùi con ngöôøi ñeå coù theå giuùp con ngöôøi trong chieàu kích toân giaùo cuûa hoï. Vì khoâng phaûi laø ñieàu do Nhaø Nöôùc taïo neân, neân chieàu kích toân giaùo khoâng theå bò Nhaø Nöôùc leøo laùi; ñuùng hôn, Nhaø Nöôùc phaûi nhìn nhaän vaø toân troïng chieàu kích aáy.
Heä thoáng luaät phaùp ôû moïi caáp ñoä, quoác gia vaø quoác teá, khi cho pheùp hoaëc toû ra dung döôõng traøo löu cuoàng tín veà toân giaùo hoaëc choáng toân giaùo thì heä thoáng aáy loãi söù maïng cuûa mình laø baûo veä vaø thaêng tieán coâng lyù cuõng nhö quyeàn cuûa moïi ngöôøi. Nhöõng thöïc taïi naøy khoâng theå bò tuøy thuoäc yù rieâng cuûa nhaø laäp phaùp hoaëc ña soá, vì nhö Cicero ñaõ töøng daïy, coâng lyù khoâng phaûi chæ laø laøm luaät vaø aùp duïng luaät, noù coøn laø moät caùi gì hôn nöõa. Coâng lyù bao haøm söï nhìn nhaän phaåm giaù cuûa moãi ngöôøi (11), maø neáu khoâng coù töï do toân giaùo ñöôïc baûo ñaûm vaø ñöôïc soáng theo yeáu tính cuûa noù, thì phaåm giaù aáy seõ bò queø quaët vaø thöông toån, coù nguy cô phaûi chòu söï thoáng trò cuûa caùc thaàn töôïng, cuûa nhöõng thieän ích töông ñoái ñöôïc tuyeät ñoái hoùa. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù coù nguy cô ñöa xaõ hoäi ñeán cheá ñoä ñoäc taøi veà chính trò vaø yù thöùc heä voán ñeà cao coâng quyeàn moät caùch thaùi quaù, ñoàng thôøi boùp ngheït hoaëc cöôõng baùch töï do löông taâm, töï do tö töôûng vaø töï do toân giaùo nhö theå nhöõng quyeàn töï do naøy caïnh tranh vôùi coâng quyeàn.
Ñoái thoaïi giöõa caùc toå chöùc daân söï vaø toân giaùo
9. Gia saûn caùc nguyeân taéc vaø caùc giaù trò ñöôïc bieåu loä qua cuoäc soáng toân giaùo chaân chính laø moät ñieàu phong phuù cho caùc daân toäc vaø phong hoùa cuûa hoï. Gia saûn aáy tröïc tieáp noùi vôùi löông taâm vaø lyù trí con ngöôøi nam nöõ, nhaéc nhôû cho hoï giôùi luaät hoaùn caûi luaân lyù, thuùc ñaåy hoï vun troàng vieäc thöïc haønh caùc nhaân ñöùc, vaø laøm cho hoï xích laïi gaàn nhau trong tình yeâu thöông, trong tinh thaàn huynh ñeä, nhö nhöõng phaàn töû cuûa ñaïi gia ñình nhaân loaïi (12).
Phaûi luoân luoân toân troïng chieàu kích coâng coäng cuûa toân giaùo, trong nieàm toân troïng ñaëc tính ñôøi tích cöïc cuûa caùc toå chöùc quoác gia. Vôùi muïc ñích ñoù, moät ñieàu cô baûn laø phaûi thieát laäp söï ñoái thoaïi laønh maïnh giöõa caùc toå chöùc daân söï vaø toân giaùo ñeå phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi vaø söï hoøa hôïp xaõ hoäi.
Soáng trong tình thöông vaø söï thaät
10. Trong theá giôùi hoaøn caàu hoùa, laøm cho xaõ hoäi ngaøy caøng ña chuûng toäc vaø ña toân giaùo, caùc toân giaùo lôùn coù theå laø moät yeáu toá quan troïng giuùp ñoaøn keát vaø mang laïi hoøa bình cho gia ñình nhaân loaïi. Töø nhöõng xaùc tín toân giaùo cuûa mình vaø tìm kieám coâng ích hôïp lyù, caùc tín ñoà toân giaùo ñöôïc môøi goïi soáng söï daán thaân cuûa mình vôùi tinh thaàn traùch nhieäm trong moät boái caûnh töï do toân giaùo. Giöõa nhöõng neàn vaên hoùa toân giaùo khaùc nhau, phaûi loaïi boû taát caû nhöõng gì traùi ngöôïc phaåm giaù ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ, vaø ñoái laïi, caàn phaûi ñoùn nhaän taát caû nhöõng gì laø tích cöïc cho söï soáng chung daân söï nhö moät kho taøng quí giaù.
Moâi tröôøng coâng coäng maø coäng ñoaøn quoác teá daønh cho caùc toân giaùo vaø cho ñeà nghò cuûa toân giaùo veà moät "cuoäc soáng toát ñeïp", giuùp laøm noåi leân moät maãu möïc chung veà söï thaät vaø söï thieän, cuõng nhö moät söï ñoàng thuaän luaân lyù, laø nhöõng ñieàu thieáu yeáu ñoái vôùi moät cuoäc soáng chung ñuùng ñaén vaø an bình. Do vai troø cuõng nhö aûnh höôûng vaø uy tín trong caùc coäng ñoaøn cuûa mình, caùc vò laõnh ñaïo caùc toân giaùo lôùn laø nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc môøi goïi toân troïng vaø ñoái thoaïi vôùi nhau.
Veà phaàn caùc tín höõu Kitoâ, hoï ñöôïc nieàm tin nôi Thieân Chuùa laø Cha Ñöùc Gieâsu Kitoâ keâu goïi haõy soáng nhö anh em, gaëp gôõ nhau trong Giaùo Hoäi vaø coäng taùc vaøo vieäc xaây döïng moät theá giôùi trong ñoù caù nhaân vaø caùc daân toäc, seõ "khoâng coøn laøm ñieàu aùc vaø baïo haønh (..) vì söï nhaän bieát Thieân Chuùa seõ ñaày traøn traùi ñaát nhö nöôùc phuû loøng bieån caû" (Is 11,9).
Ñoái thoaïi nhö moät söï cuøng nhau tìm kieám
11. Ñoái vôùi Giaùo Hoäi, vieäc ñoái thoaïi giöõa caùc tín ñoà toân giaùo khaùc nhau laø moät phöông theá quan troïng ñeå coäng taùc vôùi taát caû caùc coäng ñoaøn toân giaùo haàu möu coâng ích. Giaùo Hoäi cuõng khoâng loaïi boû nhöõng gì laø chaân thaät vaø thaùnh thieâng trong caùc toân giaùo khaùc. "Giaùo Hoäi chaân thaønh toân troïng nhöõng loái soáng vaø haønh ñoäng, caùc giôùi luaät vaø ñaïo lyù aáy, duø chuùng khaùc bieät trong nhieàu ñieåm vôùi nhöõng gì Giaùo Hoäi tuyeân xöng vaø ñeà nghò, nhöng nhieàu khi chuùng cuõng phaûn aûnh moät tia saùng chaân lyù soi chieáu cho taát caû moïi ngöôøi" (13).
Con ñöôøng nhö theá khoâng phaûi laø con ñöôøng duy töông ñoái hoaëc toång hôïp toân giaùo. Thöïc vaäy, Giaùo Hoäi "loan baùo vaø boù buoäc phaûi loan baùo, Ñöùc Kitoâ laø "ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng" (Ga 14,6), nôi Ngöôøi con ngöôøi phaûi tìm ñöôïc söï vieân maõn cuûa ñôøi soáng toân giaùo vaø trong Ngöôøi Thieân Chuùa ñaõ hoøa giaûi vôùi mính taát caû moïi söï" (14). Ñieàu naøy khoâng loaïi boû ñoái thoaïi vaø söï cuøng nhau tìm kieám söï thaät trong caùc laõnh vöïc sinh töû, nhö moät caâu noùi thöôøng ñöôïc thaùnh Toâmasoâ Aquinoâ söû duïng, "Moïi chaân lyù, baát kyø do ai noùi leân, ñeàu ñeán töø Thaùnh Linh" (15).
Naêm 2011 laø naêm kyû nieäm 25 naêm Ngaøy Theá giôùi caàu nguyeän cho hoøa bình, ñaõ ñöôïc Ñaáng Ñaùng Kính Gioan Phaoloâ 2 trieäu taäp taïi Assisi naêm 1986. Trong dòp ñoù caùc vò laõnh ñaïo caùc toân giaùo lôùn treân theá giôùi ñaõ chöùng toû raèng toân giaùo laø moät yeáu toá ñoaøn keát vaø hoøa bình, chöù khoâng phaûi laø yeáu toá chia reõ vaø xung ñoät. Kyû nieäm kinh nghieäm aáy laø moät ñoäng löïc thuùc ñaåy hy voïng moät töông lai trong ñoù taát caû caùc tín höõu ñeàu caûm thaáy vaø thöïc söï trôû thaønh nhöõng ngöôøi kieán taïo coâng lyù vaø hoøa bình.
Söï thaät luaân lyù trong chính trò vaø ngoaïi giao
12. Chính trò vaø ngoaïi giao phaûi nhìn gia saûn luaân lyù vaø tinh thaàn do caùc toân giaùo lôùn treân theá giôùi mang laïi ñeå coâng nhaän vaø khaúng ñònh chaân lyù, caùc nguyeân taéc vaø caùc giaù trò phoå quaùt maø neáu phuû nhaän chuùng, thì ñoàng thôøi ngöôøi ta cuõng choái boû chính phaåm giaù con ngöôøi. Nhöng trong thöïc haønh, thaêng tieán söï thaät luaân lyù trong giôùi chính trò vaø ngoaïi giao coù nghóa laø gì? Coù nghóa laø haønh ñoäng theo tinh thaàn traùch nhieäm ñi töø nhaän thöùc khaùch quan vaø ñaày ñuû veà caùc söï kieän; coù nghóa laø giaûi toûa caùc yù thöùc heä chính trò ñaûo loän chaân lyù vaø phaåm giaù con ngöôøi, vaø muoán coå voõ caùc giaù trò giaû taïo döôùi chieâu baøi hoøa bình, phaùt trieån vaø baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi; coù nghóa laø taïo ñieàu kieän thuaän tieän cho söï daán thaân lieân lyû ñeå thieát laäp caùc luaät leä tích cöïc döïa treân caùc nguyeân taéc cuûa luaät töï nhieân (16). Taát caû nhöõng ñieàu aáy laø caàn thieát vaø phuø hôïp vôùi söï toân troïng phaåm giaù vaø giaù trò nhaân vò, ñöôïc caùc daân toäc treân traùi ñaát pheâ chuaån trong Hieán chöông cuûa LHQ hoài naêm 1945, Hieán chöông naøy trình baøy caùc giaù trò vaø caùc nguyeân taéc luaân lyù phoå quaùt maø caùc qui luaät, caùc ñònh cheá vaø caùc cheá ñoä soáng chung treân bình dieän quoác gia vaø quoác teá caàn phaûi tham chieáu.
Khaéc phuïc oaùn gheùt vaø thaønh kieán
13. Maëc duø coù nhöõng baøi hoïc lòch söû vaø söï daán thaân cuûa caùc quoác gia, caùc Toå chöùc Quoác teá treân bình dieän hoaøn caàu vaø ñòa phöông, cuõng nhö cuûa caùc Toå chöùc phi chính phuû vaø cuûa moïi ngöôøi nam nöõ thieän chí haèng ngaøy xaû thaân baûo veä caùc quyeàn vaø töï do caên baûn, treân theá giôùi ngaøy nay ngöôøi ta ghi nhaän vaãn coøn nhöõng cuoäc baùch haïi, kyø thò, nhöõng haønh vi baïo löïc vaø baát bao dung döïa treân toân giaùo. Ñaëc bieät taïi AÙ, Phi, caùc naïn nhaân chính vaãn laø nhöõng phaàn töû cuûa caùc nhoùm toân giaùo thieåu soá, ngöôøi ta caám hoï khoâng ñöôïc töï do tuyeân xöng toân giaùo cuûa mình hoaëc thay ñoåi toân giaùo, qua nhöõng haønh vi doïa naït hoaëc vi phaïm caùc quyeàn, caùc töï do cô baûn vaø nhöõng taøi saûn thieát yeáu, ñeán ñoä töôùc ñoaït töï do baûn thaân vaø caû sinh maïng cuûa hoï nöõa.
Roài nhö toâi ñaõ noùi, coù nhöõng hình thöùc tinh vi hôn thuø nghòch choáng laïi toân giaùo, taïi caùc nöôùc Taây Phöông, nhöõng hình thöùc naøy ñoâi khi ñöôïc bieåu loä qua söï choái boû lòch söû vaø caùc bieåu töôïng toân giaùo trong ñoù coù phaûn aùnh caên tính vaø vaên hoùa cuûa ñaïi ña soá coâng daân. Nhöõng hình thöùc ñoù thöôøng nuoâi döôõng oaùn gheùt vaø thaønh kieán, vaø khoâng phuø hôïp vôùi quan nieäm trong saùng vaø quaân bình veà söï ña nguyeân vaø ñaëc tính ñôøi cuûa caùc toå chöùc chính quyeàn, khoâng keå söï kieän caùc theá heä treû coù nguy cô khoâng ñöôïc tieáp xuùc vôùi gia saûn tinh thaàn quí giaù cuûa queâ höông hoï.
Vieäc baûo veä toân giaùo ñöôïc theå hieän qua söï baûo veä caùc quyeàn vaø töï do cuûa caùc coäng ñoaøn toân giaùo. Caùc vò laõnh ñaïo caùc toân giaùo lôùn treân theá giôùi vaø caùc vò laõnh ñaïo quoác gia caàn taùi quyeát taâm daán thaân thaêng tieán vaø baûo veä töï do toân giaùo, ñaëc bieät laø baûo veä caùc nhoùm toân giaùo thieåu soá, caùc nhoùm naøy khoâng phaûi laø moät ñe doïa choáng laïi caên tính cuûa nhoùm ña soá, nhöng traùi laïi hoï laø cô hoäi ñeå ñoái thoaïi vaø laøm cho nhau ñöôïc theâm phong phuù veà vaên hoùa. Vieäc baûo veä hoï chính laø caùch thöùc lyù töôûng ñeå cuûng coá tinh thaàn töø nhaân, côûi môû, vaø hoã töông nhôø ñoù baûo veä caùc quyeàn vaø töï do cô baûn trong moïi laõnh vöïc vaø moïi mieàn treân theá giôùi.
Töï do toân giaùo treân theá giôùi
14. Sau cuøng, toâi ngoû lôøi vôùi caùc coäng ñoàng Kitoâ ñang bò baùch haïi, kyø thò, phaûi chòu nhöõng haønh vi baïo löïc vaø baát bao dung, ñaëc bieät taïi AÙ, Phi, Trung Ñoâng, vaø nhaát laø taïi Thaùnh Ñòa, nôi ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa öu tuyeån vaø chuùc laønh. Trong khi toâi taùi baøy toû vôùi hoï loøng quyù meán hieàn phuï vaø ñoan höùa caàu nguyeän cho hoï, toâi xin taát caû caùc vò höõu traùch haõy mau leï haønh ñoäng ñeå chaám döùt moïi baïo haønh choáng caùc Kitoâ höõu cö nguï taïi caùc mieàn aáy. Öôùc gì caùc moân ñeä Chuùa Kitoâ, ñöùng tröôùc nhöõng nghòch caûnh hieän taïi, vaãn khoâng naûn chí, vì vieäc laøm chöùng cho Tin Möøng ñang vaø seõ luoân luoân laø daáu chæ choáng ñoái!
Chuùng ta haõy suy nieäm trong loøng nhöõng lôøi cuûa Chuùa Gieâsu: "Phuùc cho nhöõng ngöôøi khoùc loùc, vì hoï seõ ñöôïc an uûi [..]. Phuùc cho nhöõng ngöôøi ñoùi khaùt söï coâng chính, vì hoï seõ ñöôïc no ñaày [..] Phuùc cho caùc con khi ngöôøi ta laêng maï, baùch haïi caùc con, vaø noùi xaáu ñuû ñieàu choáng laïi caùc con vì Thaày. Caùc con haõy vui möøng haân hoan, vì phaàn thöôûng caùc con thaät lôùn lao ôû treân trôøi" (Mt 5,4-12). Vaäy chuùng ta taùi "quyeát taâm thöïc thi bao dung vaø tha thöù, maø chuùng ta caàu xin trong kinh Laïy Cha, coi ñoù nhö ñieàu kieän vaø maãu möïc ñeå ñöôïc loøng töø bi mong öôùc. Thöïc vaäy, chuùng ta caàu nguyeän theá naøy "Xin tha nôï chuùng con nhö chuùng con cuõng tha keû coù nôï chuùng con" (Mt 6,12) (17). Khoâng theå thaéng baïo löïc baèng baïo löïc. Caàn phaûi luoân laøm cho tieáng keâu ñau thöông cuûa chuùng ta ñöôïc ñöùc tin, caäy vaø chöùng taù veà tình thöông cuûa Thieân Chuùa ñi keøm. Toâi cuõng mong öôùc raèng taïi Taây Phöông, ñaëc bieät taïi AÂu Chaâu, seõ chaám döùt nhöõng thaùi ñoä thuø nghòch vaø nhöõng thaønh kieán choáng caùc tín höõu Kitoâ chæ vì hoï muoán laøm cho cuoäc soáng cuûa hoï phuø hôïp vôùi caùc giaù trò vaø nguyeân taéc ñaõ ñöôïc dieãn taû trong Tin Möøng. Ñuùng hôn, AÂu Chaâu caàn bieát hoøa giaûi vôùi caùc caên coäi Kitoâ cuûa mình, laø nhöõng ñieàu raát quan troïng ñeå hieåu vai troø maø AÂu Chaâu ñaõ, ñang vaø muoán naém giöõ trong lòch söû; nhö theá AÂu Chaâu seõ caûm nghieäm ñöôïc coâng lyù, hoøa hôïp vaø hoøa bình, trong khi vun troàng moät cuoäc ñoái thoaïi chaân thaønh vôùi taát caû caùc daân toäc.
Töï do toân giaùo, con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình
15. Theá giôùi caàn ñeán Thieân Chuùa. Caàn nhöõng giaù trò luaân lyù ñaïo ñöùc vaø tinh thaàn, phoå quaùt vaø chung, vaø toân giaùo coù theå coáng hieán moät söï ñoùng goùp quí giaù trong vieäc tìm kieám caùc giaù trò aáy ñeå xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng chính vaø hoøa bình, treân bình dieän quoác gia vaø quoác teá.
Hoøa bình laø moät hoàng aân cuûa Thieân Chuùa vaø ñoàng thôøi laø moät döï phoùng caàn phaûi thöïc hieän, nhöng khoâng bao giôø hoaøn taát troïn veïn. Moät xaõ hoäi ñöôïc hoøa giaûi vôùi Thieân Chuùa thì gaàn guõi vôùi hoøa bình hôn, vaø hoøa bình khoâng phaûi chæ laø vaéng boùng chieán tranh, khoâng phaûi chæ laø thaønh quaû cuûa söï thoáng trò kinh teá hoaëc chính trò vaø caøng khoâng phaûi laø keát quaû cuûa nhöõng gian xaûo löøa ñaûo hoaëc nhöõng leøo laùi kheùo leùo. Traùi laïi, hoøa bình laø keát quaû cuûa moät tieán trình thanh taåy vaø naâng cao vaên hoùa, luaân lyù vaø tinh thaàn cuûa moãi ngöôøi vaø moãi daân toäc, trong ñoù phaåm giaù con ngöôøi ñöôïc hoaøn toaøn toân troïng. Toâi môøi goïi taát caû nhöõng ai muoán trôû thaønh ngöôøi xaây döïng hoøa bình, nhaát laø ngöôøi treû, haõy laéng nghe tieáng noùi trong noäi taâm mình, ñeå tìm thaáy nôi Thieân Chuùa ñieåm tham chieáu vöõng beàn haàu ñaït tôùi töï do chaân chính, söùc maïnh voâ taän ñeå ñònh höôùng theá giôùi vôùi moät tinh thaàn môùi meû, coù khaû naêng khoâng taùi phaïm nhöõng loãi laàm quaù khöù. Nhö lôøi daïy cuûa Vò Toâi Tôù Chuùa Phaoloâ 6, Ngöôøi ñaõ khoân ngoan nhìn xa troâng roäng khi laäp ra Ngaøy Hoøa bình theá giôùi, "Tröôùc tieân caàn mang laïi cho hoøa bình nhöõng vuõ khí khaùc, khoâng phaûi nhöõng vuõ khí nhaém gieát haïi vaø taøn saùt nhaân loaïi. Nhaát laø caàn nhöõng voõ khí tinh thaàn, mang laïi söùc maïnh vaø uy tín cho coâng phaùp quoác teá; tröôùc tieân laø tuaân giöõ caùc hieäp öôùc" (18). Töï do toân giaùo laø voõ khí ñích thöïc cuûa hoøa bình, vôùi söù maïng lòch söï vaø ngoân söù. Thöïc vaäy töï do toân giaùo ñeà cao giaù trò vaø laøm cho nhöõng phaåm tính vaø tieàm naêng saâu xa nhaát cuûa con ngöôøi ñöôïc keát quaû, coù khaû naêng thay ñoåi vaø caûi tieán theá giôùi. Töï do toân giaùo giuùp nuoâi döôõng hy voïng moät töông lai coâng lyù vaø hoøa bình, caû khi ñöùng tröôùc nhöõng baát coâng traàm troïng vaø nhöõng laàm than veà vaät chaát vaø tinh thaàn. Öôùc gì taát caû moïi ngöôøi vaø moïi xaõ hoäi ôû moïi caáp ñoä vaø ôû moïi nôi treân traùi ñaát sôùm ñöôïc caûm nghieäm töï do toân giaùo, con ñöôøng daãn ñeán hoøa bình!
Vatican ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2010
Bieån Ñöùc 16, Giaùo Hoaøng
G. Traàn Ñöùc Anh, OP (chuyeån yù töø baûn tieáng YÙ vaø Phaùp)
-----------
Chuù thích:
1. Xc. Bieån Ñöùc 16, Thoâng ñieäp Caritas in veritate, 29.55-57
2. Xc. Coâng ñoàng Vatican 2, Dignitatis humanae, 2.
3. Xc. Bieån Ñöùc 16, Thoâng ñieäp Caritas in veritate, 78
4. Xc. Coâng ñoàng Vatican2, Nostra aetate, 1.
5. Id,. Dignitatis humanae, 7
6. Bieån Ñöùc 16, Dieãn vaên taïi LHQ ngaøy 18-4-2008: AAS 100 (2008), 337
7. Xc. Dignitatis humanae, 2.
8. Gioan Phaoloâ 2, Dieãn vaên taïi Nghò vieän cuûa toå chöùc OSCE, 10-10-2003, 1: AAS 96 (2004), 111.
9. Xc Bieån Ñöùc 16, Caritas in veritate, 11.
10. Xc. Id., Dignitatis humanae, 1.
11. Xc. Cicerone, De inventione, II, 160.
12. Xc Bieån Ñöùc 16, Dieãn vaên vôùi caùc Ñaïi dieän toân giaùo khaùc ôû Anh quoác (17-9-2010): L'Osservatore Romano, 18-9-2010, p.12.
13. Nostra aetate, 2.
14. ibidem.
15. Super evangelium Joannis, I,3.
16. Xc. Bieån Ñöùc 16, Dieãn vaên tröôùc chính quyeàn vaø ngoaïi giao ñoaøn taïi Cipro (5-6-2010): L'Osservatore Romano (6-6-2010), p.8; UÛy ban Thaàn Hoïc Quoác Teá, tìm kieám moät neàn luaân lyù ñaïo ñöùc phoå quaùt: moät caùi nhìn veà luaät töï nhieân, Cittaø del Vaticano 2009.
17. Phaoloâ 6, Söù ñieäp nhaân Ngaøy Hoøa bình theá giôùi 1976: AAS 67 (1975), 671.
18. Ibid., p.668