Naïn phung phí thöïc phaåm taïi Italia
Naïn phung phí thöïc phaåm taïi Italia.
Italia (Avvenire 20-10-2010) - Ngaøy 30 thaùng 10 naêm 2010 phaân khoa noâng nghieäp Ñaïi hoïc tænh Bologna, trung baéc Italia, ñaõ coâng boá thoáng keâ baùo ñoäng teä naïn phung phí thöïc phaåm taïi Italia, theo ñoù haøng naêm coù gaàn 20 trieäu 300 ngaøn taán thöïc phaåm bò vöùt boû, trò giaù 37 tyû Euros. Vôùi soá thöïc phaåm vöùt ñi naøy coù theå nuoâi soáng gaàn 45 trieäu ngöôøi trong voøng 1 naêm, töùc hôn 1 phaàn 3 toång soá daân Italia. 37 trieäu Euros thöïc phaåm phí phaïm noùi treân töông ñöông vôùi 3% toång saûn löôïng quoác gia.
Taøi lieäu noùi treân laø "Cuoán saùch ñen" cuûa naïn phung phí thöïc phaåm taïi Italia. Gaàn 20 trieäu 300 ngaøn taán thöïc bò vöùt ñi noùi treân khoâng phaûi laø thöùc aên hö thoái caàn loaïi boû vì nguy haïi cho söùc khoûe. Traùi laïi, chuùng laø haäu quûa cuûa neàn kinh teá tieâu thuï ngaøy nay, laø neàn kinh teá daønh öu tieân cho caùc saûn phaåm töôi ñeïp hoaøn haûo, saün saøng ñeå ñöôïc tieâu thuï taát caû vaø ngay laäp töùc. Neàn kinh teá aáy coù caùc luaät leä baét buoäc phaûi sa thaûi hay phaù huûy thöïc phaåm, tröôùc heát ñeå giöõ giaù thöïc phaåm khi soá löôïng saûn xuaát thaëng dö, tieáp ñeán laø baûo veä chaát löôïng theo caùc luaät leä veä sinh baûo ñaûm söùc khoûe cho ngöôøi tieâu thuï.
Moät trong caùc lyù ño gaây ra naïn phí phaïm thöïc phaåm laø nhaõn hieäu heát haïn daùn treân saûn phaåm, khieán cho ngöôøi ta nghó raèng khi heát haïn phaûi loaïi boû caùc thöïc phaåm ñoù ñi. Ñieån hình nhö tröôøng hôïp söõa chua "yogurt". Taát caû caùc hoäp söõa chua tôùi ngaøy heát haïn ñeàu ñöôïc vöùt boû vaøo thuøng raùc. Ñaây vöøa laø moät sai laàm vöøa laø vieäc phung phí thöïc phaåm. Luaät baûo veä thöïc phaåm cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu coù hai heä thoáng heát haïn: moät loaïi ñeà "caàn tieâu thuï trong khoaûng thôøi gian", daønh cho caùc loaïi thöïc phaåm töôi, vaø loaïi khaùc ñeà "toát hôn neân tieâu thuï trong khoaûng thôøi gian". Loaïi thöù hai naøy chæ ñöa ra ñeà nghò, vaø coù nghóa laø loaïi thöïc phaåm naøy, ngay caû sau khi ñaõ heát haïn nhö ñaõ ghi, chuùng chæ maát ñi moät vaøi ñaëc tính, chöù khoâng phaûi tôùi ngaøy ñoù laø ñaõ bò hö thoái. Noùi caùch khaùc, ñoù chæ laø moät chæ daãn lieân quan tôùi phaåm chaát, chöù khoâng lieân quan tôùi söï an toaøn. Rieâng ñoái vôùi söõa chua, khi ñöôïc ñoùng kín vaø giöõ gìn trong caùc ñieàu kieän an toaøn, coù theå duøng maáy ngaøy hay caû 10 ngaøy sau khi ñaõ heát haïn. Daàu baøn ñeå aên cuõng theá, töø 6 tôùi 8 thaùng sau khi heát haïn daàu vaãn toát cuõng gioáng nhö boät vaø caø chua loät voû ñoùng chai hay ñoùng hoäp. Trong khi tröùng thì toát hôn neân tieâu thuï khoâng quùa moät tuaàn sau khi heát haïn.
Töø naêm 1974 tôùi nay naïn phung phí thöïc phaåm taïi AÂu chaâu cuõng nhö treân theá giôùi ñaõ gia taêng 50%. Döïa treân thoáng keâ naøy töø thaùng 2 naêm 2010 toå chöùc "Chôï vaøo phuùt cuoái" ñaõ cuøng vôùi caùc phaân khoa noâng nghieäp Italia vaø UÛy ban noâng nghieäp Quoác hoäi aâu chaâu phaùt ñoäng chieán dòch gaây yù thöùc cho daân chuùng veà caùc ñeà taøi lieân quan tôùi naïn phung phí thöïc phaåm vaø caùc phöông theá giuùp giaûm söï phí phaïm naøy. Chieán dòch ñaït toät ñænh ngaøy 28 thaùng 10 naêm 2010 taïi Bruxelles, vôùi vieäc thaønh laäp "Ngaøy aâu chaâu choáng phung phí thöïc phaåm". Muïc ñích ngaøy naøy nhaèm huy ñoäng theá giôùi daân söï, töø caùc nhaân vieân cho tôùi caùc nhaø nghieân cöùu, cuõng nhö daân chuùng tìm moïi caùch aûnh höôûng treân caùc giôùi chöùc laõnh ñaïo chính trò, kinh teá, xaõ hoäi laøm sao ñeå hoï ñöa ra caùc ñöôøng loái chính trò giuùp tieát kieäm thöïc phaåm. Ñaëc bieät trong "Ngaøy AÂu choáng phung phí thöïc phaåm" taïi truï sôû Quoác hoäi aâu chaâu, caùc daân bieåu, giôùi ñaïi hoïc vaø ñaïi dieän nhieàu toå chöùc khaùc nhau ñaõ kyù "Tuyeân ngoân chung veà vieäc phung phí thöïc phaåm", nhaèm giaûm ít nhaát 50% soá löôïng thöïc phaåm phung phí töø nay cho tôùi naêm 2025.
Ngaøy 30 thaùng 10 naêm 2010 taïi Bologna coù buoåi leã giôùi thieäu "Cuoán saùch ñen" cuûa naïn phí phaïm thöïc phaåm. Cuoán saùch laø baûn töôøng trình ñaàu tieân lieân quan tôùi caùc phung phí thöïc phaåm doïc loä trình töø caùc caùnh ñoàng saûn xuaát cho tôùi baøn aên cuûa ngöôøi daân, ñoàng thôøi cuõng coù leã trao "Giaûi thöôûng khoâng phung phí thöïc phaåm" cho caùc saùng kieán choáng phung phí thöïc phaåm ñoäc ñaùo nhaát.
Teä naïn phung phì thöïc phaåm taïi Italia baét ñaàu ngay taïi caùc caùnh ñoàng troàng tæa. Chæ noäi trong naêm 2009, ñaõ coù tôùi 18 trieäu taán traùi caây, rau coû vaø nguõ coác bò vöùt boû, töùc chieám 3% saûn phaåm noâng nghieäp toaøn quoác. Cuõng trong naêm ngoaùi coù 7.5 trieäu taán traùi caây vaø caùc loaïi rau bò ñeå thoái taïi caùc caùnh ñoàng, so vôùi 8.4 taán rau traùi tieâu thuï treân toaøn nöôùc. Nghóa laø soá rau traùi vöùt ñi coù theå duøng cho daân soá cuûa moät nöôùc Italia thöù hai. Coù nhieàu lyù do giaûi thích hieän töôïng naøy: töø lyù do thaåm myõ nhö rau traùi bò möa ñaù, tuy vaãn toát nhöng hình daïng khoâng ñöôïc ñeïp maét, cho tôùi lyù do thöông maïi, chaúng haïn rau traùi coù caùc chaám khoù baùn, cho tôùi caùc lyù do thò tröôøng nhö giaù traû cho thôï haùi rau traùi cao hôn giaù baùn ñöôïc, khieán cho giôùi noâng nghieäp boû, khoâng thu hoaïch rau traùi nöõa, ñeå khoûi loã voán.
Chaëng thöù hai cuûa vieäc phung phí thöïc phaåm laø trong caùc hôïp taùc xaõ noâng nghieäp hay caùc toå chöùc cuûa giôùi saûn xuaát. Ñeå coù theå giöõ giaù caû khoûi suït, caùc toå chöùc hôïp taùc xaõ naøy bò baét buoäc phaûi thu hoài moät phaàn soá löôïng rau traùi saûn xuaát. Moät phaàn saûn phaåm ñöôïc daønh ñeå trôï giuùp caùc taàng lôùp yeáu ñuoái trong xaõ hoäi nhö hoïc sinh caùc tröôøng hoïc, caùc nhaø tuø; phaàn khaùc ñeå cho suùc vaät, phaàn lôùn coøn laïi ñöôïc duøng ñeå cheá taïo coàn ethylique, phaân boùn vv... Ñaây cuõng laø vieäc phung phí vì thöïc phaåm khoâng ñöôïc duøng cho muïc ñích cung caáp thöùc aên cho con ngöôøi. Trong toaøn AÂu chaâu chæ coù Italia laø nhö theá. Chæ coù 4.4% treân toång soá 73 trieäu taán rau traùi bò thu hoài naêm 2009 laø ñöôïc duøng ñeå nuoâi soáng nhöõng ngöôøi caàn thöïc phaåm. Vôùi soá coøn laïi, maëc duø ñöôïc duøng cho caùc muïc ñích khaùc, ngöôøi ta coù theå ñaùp öùng caùc nhu caàu rau traùi cuûa daân chuùng hai tænh lôùn nhö Bologna vaø Firenze trong voøng suoát moät naêm.
Chaëng thöù ba cuûa teä naïn phung phí thöïc phaåm laø kyõ ngheä. Cuøng vôùi rau traùi laø thòt, caùc loaïi nöôùc uoáng vaø caùc saûn phaåm khaùc. Chuùng bò vöùt ñi vì caùc lyù do thò tröôøng, hay vì gaàn heát haïn, hoaëc vì khoâng coù nhu caàu: toång coäng hôn 2 trieäu 161 ngaøn taán. Nghóa laø ñuû ñeå nuoâi daân chuùng toaøn thaønh phoá Venezia, baéc Italia trong voøng moät naêm. Raát may laø töø caùc toå chöùc doanh thöông cuõng coù caùc saùng kieán duøng soá thöïc phaåm naøy ñeå trôï giuùp daân ngheøo. Soá thöïc phaåm coøn raát toát bò thu hoài ñoù ñöôïc giao cho caùc toå chöùc baùc aùi töø thieän, cho caùc nhaø thöông, caùc choã cung caáp böõa aên noùng cho ngöôøi voâ gia cö hay cho ngöôøi ngheøo.
Chaëng thöù tö cuûa teä naïn phung phí thöïc phaåm xaûy ra trong caùc sieâu thò, hay ñaïi sieäu thò, hoaëc caùc haøng quaùn baùn rau traùi leû. Chuùng chieám 11.2% toång löôïng thöïc phaåm bò vöùt ñi. Thoáng keâ cho bieát trong naêm 2009 ñaõ coù 109,617 taán thöïc phaåm bò vöùt ñi treân toång soá 9,134,747 taán thöïc phaåm ñöôïc chôû tôùi caùc chôï trung öông. ÔÛ ñaây cuõng theá, caùc lyù do gaây ra teä naøn phung phí thöc phaåm laø thò tröôøng, vì caùc saûn phaåm naøy khoâng ghi ngaøy heát haïn. Traùi laïi, xaûy ra ñieàu khaùc trong heä thoáng phaân phoái, ñaëc bieät laø heä thoáng phaân phoái lôùn. Trong ña soá caùc tröôøng hôïp rau traùi bò loaïi boû chæ vì söï ñoøi hoûi vaø sôû thích quùa ñaùng cuûa khaùch haøng tieâu thuï xaùc ñònh tieâu chuaån töôi ñeïp vaø haáp daãn cuûa rau traùi maø hoï muoán mua.
Chaëng cuoái cuøng cuûa teä naïn phung phí thöïc phaåm laø trong gia ñình. Thöïc phaåm mua veà naèm trong tuû laïnh cho tôùi khi bò vöût vaøo thuøng raùc. Thoáng keâ do phaân khoa noâng nghieäp cuûa ñaïi hoïc Bologna ñöa ra cho bieát moãi gia ñình taïi Italia haøng thaùng vöùt ñi 480 Euros tieàn thöïc phaåm ñaõ mua veà vaø trong dòp leà Giaùng Sinh hay ñaàu naêm môùi soá tieán leân tôùi 515 Euros. 39% thöïc phaåm bò vöùt boû vaøo thuøng raùc trong soá caùc loaïi thöïc phaåm töôi ñöôïc mua veà nhö söõa töôi, tröùng vaø thòt, töông ñöông vôùi 9% tieàn mua thöïc phaåm trong voøng 12 thaùng. Theâm vaøo ñoù phaûi theâm 19% baùnh, 4% boät vaø 17% rau traùi bò vaát ñi nöõa. Caùc lyù do chính cuûa vieäc phung phí thöïc phaåm trong gia ñình coù 36% laø ñaõ mua quùa möùc caàn thieát cho cuoäc soáng; 25% laø vì caùc saûn phaåm ñaõ heát haïn hay bò cho laø heát haïn caàn phaûi vöùt ñi; 24% laø vì mua nhieàu thöïc phaåm quùa trong caùc dòp ñaëc bieät haï giaù; 8% vì caùc saûn phaåm môùi khoâng ñöôïc öa thích; vaø 7% vì caùc saûn phaåm ñaõ mua, nhöng sau ñoù toû ra ra laø voâ ích.
Tuy nhieân, cuõng coù moät soá toå chöùc ñöa ra caùc chöông trình thu hoài thöïc phaåm phí phaïm. Trong naêm 2009 vöøa qua toå chöùc "Ngaân haøng thöïc phaåm" haøng naêm thu hoài gaàn 80,000 taán thöïc phaåm vaø phaân phaùt mieãm phí cho caùc hieäp hoäi vaø toå chöùc baùc aùi, ñeå nuoâi soáng 400,000 ngöôøi. Toå chöùc Ngaân haøng thöïc phaåm coù 21 trung taâm phaân phaùt trong 21 vuøng toaøn nöôùc Italia giuùp taùi söû duïng soá löôïng thöïc phaåm coøn toát noùi treân. Treân toång soá gaàn 80,000 taán thöïc phaåm noùi treân coù hôn 9 taán thu ñöôïc trong "Ngaøy quyeân thöïc phaåm" phaùt ñoäng treân toaøn nöôùc haèng naêm, ñeå trôï giuùp caùc gia ñình ngheøo. Trong ngaøy naøy taïi moïi sieâu thò toaøn nöôùc Italia ñeàu coù caùc nhaân vieân nhaän thöïc phaåm daân chuùng mua taëng caùc gia ñình ngheøo. Töø naêm 2004 toå chöùc "Ngaân haøng thöïc phaåm" cuõng phaùt ñoäng chöông trình "Ñòa chæ thöïc phaåm" goïi laø "Siticibo", thu goùp thöïc phaåm ñaõ naáu saün. Naêm ngoaùi chieán dòch Siticibo ñaõ thu goùp ñöïôc 82,000 taán thöïc phaåm ñaõ naáu saün, 83,000 taán traùi caây vaø 242,000 ñóa thöïc phaåm ñaõ naáu saün.
Töø saùng kieán cuûa "Ngaân Haøng Thöïc Phaåm" cuõng naûy sinh chieán dòch goïi laø "Chôï phuùt uoái cuøng" do oâng Andrea Segreù, phaân khoa tröôûng phaân khoa Canh Noâng ñaïi hoïc Bologna phaùt ñoäng. Töø naêm 2003 chieán dòch "Chôï phuùt cuoái cuøng" ñaõ thu thaäp caùc saûn phaåm khoâng baùn ñöôïc hay khoâng theå kinh doanh nhö thuoác men vaø saùch vôû taøi lieäu, cho caùc toå chöùc baùc aùi quoác gia vaø quoác teá. Trong naêm 2009 vôùi hôn 40 chöông trình taïi caùc thò xaõ, tænh lî vaø vuøng mieàn toaøn nöôùc Italia, chieán dòch "Chôï phuùt cuoái cuøng" ñaõ thu ñöôïc 890,000 taán thöïc phaåm vaø töø naêm 2004 hôn 80,000 taán thuoác vaø saùch ñöôïc göûi tôùi cho caùc hieäp hoäi baùc aùi quoác gia vaø quoác teá.
(Avvenire 20-10-2010)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)