Vaøi neùt veà Ñöùc Hoàng Y

John Henry Newman

Vaøi neùt veà Ñöùc Hoàng Y John Henry Newman.

Anh quoác (Avvenire 28-7-2010) - Phoûng vaán oâng Sheridan Gilley veà göông maët cuûa Ñöùc Hoàng Y John Henry Newman.

Chuùa Nhaät 19 thaùng 9 naêm 2010 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI seõ chuû söï thaùnh leã phong Chaân Phöôùc cho Ñöùc Hoàng Y John Henry Newman taïi coâng vieân Cofton trong thaønh phoá Birmingham. Coâng vieân naøy naèm gaàn nghóa trang doøng Thaùnh Philippo Neri, nôi Ñöùc Hoàng Y John Henry Newman ñaõ ñöôïc an taùng. Sau khi theo Coâng Giaùo naêm 1845, Ñöùc Hoàng Y Newman ñaõ soáng taïi trung taâm naøy cho tôùi khi qua ñôøi ngaøy 11 thaùng 8 naêm 1890. Phoøng cuûa Ñöùc Hoàng Y hieän nay laø moät vieän baûo taøng, maø Ñöùc Thaùnh Cha cuõng seõ thaêm vieáng sau thaùnh leã phong Chaân Phöôùc cho ngöôøi.

Ñaáng Ñaùng Kính John Henry Newman sinh taïi Luaân Ñoân ngaøy 21 thaùng 2 naêm 1801, laø anh caû trong gia ñình coù 6 anh em. Thaân phuï ngöôøi laø chuû ngaân haøng, vaø thaân maãu thuoäc doøng doõi Huguenot di cö sang Anh quoác. Ñöôïc göûi hoïc trong moät tröôøng coù neàn giaùo duïc cao taïi Luaân ñoân, Newman chòu aûnh höôûng cuûa moät muïc sö tin laønh Calvin vaø naêm 1816 theo Tin Laønh. Naêm sau ñoù anh gia nhaäp ñaïi hoïc Oxford, vaø naêm 1824 trôû thaønh phoù teá Tin laønh. Naêm 1828 muïc sö Newman ñöôïc chæ ñònh troâng coi giaùo xöù ñaïi hoïc St. Mary, ñoàng thôøi theo hoïc trieát vaø thaàn hoïc taïi ñaïi hoïc Oxford. Chính trong thôøi gian naøy muïc sö thaønh laäp "Phong traøo Oxford" ñeå choáng laïi chuû thuyeát duy töï do toân giaùo ñang lan maïnh trong caùc moâi tröôøng ñaïi hoïc luùc baáy giôø.

Giöõa caùc naêm 1833-1841 Newman cuøng vôùi caùc baïn cuûa phong traøo cho phoå bieán 90 baøi khaûo luaän lieân quan tôùi tình hình cuûa Giaùo Hoäi anh giaùo cuõng nhö nhieàu vaán ñeà cuûa Kitoâ giaùo noùi chung. Trong baøi khaûo luaän cuoái cuøng muïc sö Newman ñeà nghò moät kieåu giaûi thích "30 khoaûn veà toân giaùo" phuø hôïp vôùi giaùo lyù coâng giaùo cuûa Coâng Ñoàng Chung Trento. Laäp töùc muïc sö bò ñaïi hoïc Oxford vaø 42 Giaùm Muïc Anh giaùo keát aùn.

Sau bieán coá ñoù, muïc sö Newman töø chöùc cha sôû ñaïi hoïc, vaø naêm 1842 ruùt lui veà Littlemore, vaø baét ñaàu vieát taùc phaåm "Söï phaùt trieån cuûa giaùo lyù Kitoâ", nghieân cöùu nguoàn goác Kitoâ giaùo. Taùc phaåm ñöôïc in naêm 1845, trong ñoù muïc sö Newman keát luaän raèng Giaùo Hoäi coâng giaùo ôû beân phía coù lyù. Mgaøy muøng 9 thaùng 10 cuøng naêm 1845, muïc sö ñöôïc Linh Muïc Domenico Barberi, doøng Khoå Naïn, tieáp nhaän vaøo Giaùo Hoäi coâng giaùo. Newman rôøi Oxford ñeå veà soáng taïi Birmingham. Sau moät thôøi gian suy tö, ngöôøi xin gia nhaäp doøng Thaùnh Philippo Neri, vaø naêm 1847 ñöôïc thuï phong Linh Muïc Coâng giaùo taïi Roma. Cha Newman thaønh laäp taïi Edgbaston gaàn Birmingham vaø taïi Luaân Ñoân hai coäng ñoaøn ñaàu tieân cuûa doøng thaùnh Philippo Neri beân Anh quoác.

Naêm 1851 caùc Giaùm Muïc Coâng giaùo Anh chæ ñònh cha Newman laøm vieän tröôûng ñaïi hoïc Coâng giaùo môùi thaønh laäp taïi Dublin, thuû ñoâ Ailen. Cha ñaõ thöïc söï giöõ chöùc vuï naøy giöõa caùc naêm 1854-1858. Sau ñoù cha trôû veà Anh quoác ñeå nghieân cöùu vaø laøm vieäc muïc vuï. Naêm 1879, luùc cha Newman ñöôïc 80 tuoåi, Ñöùc Giaùo Hoaøng Leo XIII vinh thaêng ngöôøi laøm Hoàng Y, nhöng khoâng taán phong Giaùm Muïc. Trong dieãn vaên nhaän töôùc Hoàng Y, Ñöùc Hoàng Y Newman maïnh meõ leân aùn chuû thuyeát duy töông ñoái vaø duy töï do trong laõnh vöïc toân giaùo, vaø ngöôøi ñònh nghóa ñoù laø "moät tai öông lôùn", "moät laàm laïc ñang lan traøn nhö moät baãy saäp cheát ngöôøi treân toaøn theá giôùi".

Ñöùc Hoàng Y John Henry Newman tieáp tuïc sinh hoaït vieát laùch cho tôùi naêm 1885. Giaùng Sinh naêm 1889 ngöôøi cöû haønh thaùnh leã cuoái cuøng, vaø qua ñôøi naêm 1890 taïi Edgbaston, Birmingham. Laø thaàn hoïc gia vaø trieát gia loãi laïc, Ñöùc Hoàng Y Newman ñöôïc coi laø moät trong caùc nhaø vaên vaø laø ngöôøi beânh vöïc ñöùc tin noåi tieáng nhaát trong lòch söû Anh quoác. Vì söï ñoäc ñaùo trong tö töôûng thaàn hoïc vaø trieát hoïc, ngöôøi ñöôïc coi laø moät trong caùc "ngöôøi cha khieám dieän" cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II.

Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán söû gia Sheridan Gilley, taùc giaû cuoán tieåu söû cuûa Ñöùc Hoàng Y Newman töïa ñeà "Newman vaø thôøi ñaïi cuûa ngöôøi". OÂng Gilley ñaõ laø giaùo sö ñaïi hoïc Durham trong caùc naêm 1978 tôùi 2002, vaø laø moät chuyeân vieân veà Kitoâ giaùo vaø caên tính Ailen trong thôøi ñaïi cuûa nöõ hoaøng Victoria. OÂng ñaõ vieát nhieàu baøi khaûo luaän vaø ñaõ dieãn thuyeát nhieàu veà Ñöùc Hoàng Y John Henry Newman.

Hoûi: Thöa giaùo sö Gilley, taïi sao Ñöùc Hoàng Y Newman laïi quan troïng ñoái vôùi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI nhö vaäy, ñeán noãi Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ quyeát ñònh ñích thaân chuû söï leã phong Chaân Phöôùc cho Ngöôøi trong chuyeán vieáng thaêm muïc vuï Anh quoác?

Ñaùp: Lyù do laø vì Ñöùc Hoàng Y Newman laø moät trong caùc nhaø thaàn hoïc lôùn nhaát cuûa theá kyû XIX. Vaø tö töôûng cuõng nhö haønh ñoäng cuûa Ñöùc Hoàng Y coù aâm höôûng raát lôùn ñoái vôùi daân chuùng. Coá gaéng cuûa Ñöùc Hoàng Y trong vieäc taùi coâng giaùo hoùa nöôùc Anh, khôûi söï töø ñaïi hoïc Oxford, nôi ngöôøi daäy hoïc, ñaõ khôi ñaäy phaûn öùng raát roäng raõi trong dö luaän coâng coäng.

Hoûi: Taïi sao Ñöùc Hoàng Y Newman laïi noåi tieáng tôùi ñoä caùc bieán coá trong ñôøi soáng thieâng lieâng caù nhaân cuûa ngöôøi, chaúng haïn nhö söï kieän ngöôøi töø Anh giaùo theo Coâng giaùo, laïi ñaõ trôû thaønh bieán coá coâng coäng, thöa giaùo sö?

Ñaùp: Toâi nghó raèng raát nhieàu ngöôøi, voâ thaàn cuõng nhö tín höõu Anh giaùo vaø Coâng giaùo coù theå tìm thaáy nôi Ñöùc Hoàng Y Newman hình aûnh cuûa chính mình: tröôùc heát ngöôøi ñaõ laø keû voâ thaàn, roài theo Anh giaùo, sau ñoù gia nhaäp Giaùo Hoäi coâng giaùo. Chính toâi cuõng ñaõ laø tín höõu Anh giaùo, naêm 1993 toâi gia nhaäp Giaùo Hoäi coâng giaùo, vaø toâi ñaõ tìm thaáy nôi Ñöùc Hoàng Y Newman raát nhieàu vaán ñeà cuûa mình. Ngoaøi ra, cuõng phaûi ghi nhaän söï kieän Ñöùc Hoàng Y laø ngöôøi coù taøi vieát tuyeät dieäu, vaø ñaõ laø ngöôøi phoå bieán tö töôûng lôùn, vaø haøng ngaøn ngöôøi ñaõ say meâ ñoïc cuoán tieåu söû cuoäc ñôøi thieâng lieâng do chính ngöôøi vieát töïa ñeà "Beânh vöïc cho cuoäc ñôøi ngöôøi".

Hoûi: Nhö laø thaàn hoïc gia Ñöùc Hoàng Y Newman ñaõ coù taàm quan troïng naøo, thöa giaùo sö?

Ñaùp: Söï cao caû cuûa thaàn hoïc gia Newman ñaõ laø vieäc nghieân cöùu caùc Giaùo Phuï ñaàu tieân cuûa Giaùo Hoäi, vaø ñaõ bieát giaûi thích cho ngöôøi ta hieåu töø nhaân toá trung taâm cuûa Phuùc AÂm vaø Kinh Thaùnh caùc giaùo lyù neàn taûng khaùc cuûa Kitoâ giaùo phaùt trieån nhö theá naøo. Trong baøi khaûo luaän veà söï phaùt trieån cuûa giaùo lyù kitoâ Ñöùc Hoàng Y Newman ñaõ ñeà ra moät phöông phaùp caùch maïng giuùp giaûi thích söï phaùt trieån cuûa caùc giaùo huaán kitoâ, vaø trao ban cho chuùng moät vieãn töôïng lòch söû. Ñoái vôùi ngöôøi, caùc giaùo huaán chöùa ñöïng trong Tin Möøng ñaõ phaûi caàn nhieàu theá kyû ñeå phaùt trieån, hieän thöïc vaø trôû thaønh giaùo lyù; vaø neàn tu ñöùc vaø phuïng vuï cuõng ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc phaùt trieån aáy.

Hoûi: Ñöùc Hoàng Y Newman ñaõ caûm thaáy theá naøo trong Giaùo Hoäi coâng giaùo thôøi ñoù?

Ñaùp: Ngöôøi caûm thaáy mình raát xa caùch vôùi nhoùm Montanismo cöïc ñoan, chuû tröông ñeà cao quyeàn bính cöïc maïnh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Vaøo naêm 1870 khi Toøa Thaùnh tuyeân boá tín ñieàu veà söï baát khaû ngoä cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, Ñöùc Hoàng Y Newman nghó raèng thôøi ñieåm khoâng thuaän tieän. Theá nhöng kieåu Ñöùc Hoàng Y giaûi thích giaùo lyù vaø caùc giôùi haïn maø söï khoâng theå laàm laãn cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng phaûi coù, ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi coâng giaùo chaáp nhaän.

Hoûi: Giaùo sö nghó Ñöùc Hoàng Y Newman seõ noùi gì ñoái vôùi ñieàu ñang xaûy ra trong loøng Giaùo Hoäi Anh giaùo: coù ngöôøi phoø ngöôøi choáng laïi vieäc truyeàn chöùc Giaùm Muïc cho phuï nöõ?

Ñaùp: Ñöùc Hoàng Y Newman choáng laïi moät quan nieäm tuøy thuoäc chuû thuyeát töï do cho raèng moïi toân giaùo ñeàu nhö nhau, vaø ngöôøi tin maïnh meõ vaøo quyeàn bính. Ngöôøi seõ noùi raèng ñieàu ñang xaûy ra tuøy thuoäc söï kieän Anh giaùo ñaõ khoâng coù moät quyeàn bính rieâng soáng ñoäng, moät trung taâm quyeàn bính sinh ñoäng nhö trong Giaùo hoäi coâng giaùo. Ñoái vôùi Ñöùc Hoàng Y Newman, Giaùo Hoäi quan troïng vì laø cuûa Chuùa Gieâsu, cuõng nhö Giaùo Hoäi laø thieát yeáu ñoái vôùi Kitoâ giaùo.

Hoûi: Ñöùc Hoàng Y Newman thöôøng ñöôïc giôùi thieäu nhö laø ngöôøi beânh vöïc löông taâm choáng laïi quyeàn bính. Rieâng giaùo sö thì giaùo sö nghó sao?

Ñaùp: Toâi nghó raèng ñoù laø moät giaûi thích sai laïc. Caâu noùi noåi tieáng cuûa Ñöùc Hoàng Y Newman ñoù laø "Toâi naâng ly chuùc möøng löông taâm tröôùc, roài môùi chuùc möøng Ñöùc Giaùo Hoaøng" ñaõ khoâng ñöôïc hieåu moät caùch ñuùng ñaén. Noù ñaõ thöôøng bò duøng ñeå noùi raèng Ñöùc Hoàng Y Newman thích quyeàn bính cuûa löông taâm hôn quyeàn bính cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Thaät ra, Ñöùc Hoàng Y Newman xaùc tín raèng löông taâm maø ngöôøi tin töôûng moät caùch saâu ñaäm, seõ luoân luoân daãn ñöa ngöôøi tôùi vôùi Giaùo Hoäi vaø chaáp nhaän ñieàu maø Giaùo Hoäi trình baày nhö laø söï thaät.

Hoûi: Theo giaùo sö, Ñöùc Hoàng Y Newman nghó gì veà töông quan giöõa ñöùc tin vaø vaên hoùa?

Ñaùp: Ngöôøi tin raèng ñoái vôùi Kitoâ giaùo khoù maø coù theå töï ñaët mình trong töông quan vôùi neàn vaên hoùa trong ñoù noù soáng. Moät ñaøng Kitoâ giaùo phaûi soáng trong theá giôùi vaø caûm thaáy thoaûi maùi trong ñoù, vì theá giôùi laø do Thieân Chuùa taïo döïng neân. Nhöng ñaøng khaùc Kitoâ giaùo cuõng phaûi ñoàng thôøi cöùu roãi theá giôùi. Ñöùc Hoàng Y Newman raát yù thöùc ñöôïc nguy cô tín höõu kitoâ trôû thaønh baïn quùa thaân thieát vôùi theá giôùi, nhöng ngöôøi cuõng raát yù thöùc ñöôïc nhieäm vuï phaûi kitoâ hoùa theá giôùi baèng moïi caùch.

Hoûi: Giaùo sö nhaän thaáy Ñöùc Hoàng Y Newman coù yù thöùc naøo ñoái vôùi ñaïi hoïc?

Ñaùp: Ñöùc Hoàng Y Newman ñaõ laø vieän tröôûng ñaïi hoïc Dublin töø naêm 1851 tôùi 1857. Ngöôøi nghó raèng muïc ñích chính cuûa moät ñaïi hoïc laø phoå bieán vaên hoùa hôn laø daäy doã toân giaùo. Ngöôøi cuõng coù moät tö töôûng veà vaên hoùa öu vieät, laø tö töôûng ñaëc bieät cuûa thôøi baáy giôø. Muïc ñích vieäc daäy doã trong ñaïi hoïc, theo ngöôøi, laø laøm cho moät phaàn ñaëc bieät cuûa daân chuùng coù theå ñaït tôùi truyeàn thoáng coå ñieån. Vaø theo Ñöùc Hoàng Y Newman, vaên hoùa treân heát laø vaên hoùa coå ñieån, trieát lyù, hy laïp vaø la tinh. Ñoù chính laø ñieàu taïo thaønh ngöôøi coù giaùo duïc, taïo ra ngöôøi thoâng thaùi.

Hoûi: Giaùo sö nghó gì veà giaû thuyeát leäch laïc, maø vaøi giôùi truyeàn thoâng ñöa ra, cho raèng Ñöùc Hoàng Y Newman laø ngöôøi ñoàng phaùi, ñeå bieän minh cho söï kieän ngöôøi muoán ñöôïc choân chung vôùi ngöôøi baïn thaân cuûa mình laø Ambrose St. John?

Ñaùp: Ñaây laø moät cuoäc tranh luaän khoâng hieän höõu. Thaät ra, vaøo thôøi ñoù söï kieän baïn beø thaân thieát vôùi nhau muoán ñöôïc choân chung vôùi nhau laø ñieàu bình thöôøng. Ñöùc Hoàng Y Newman cuõng coù raát nhieàu baïn phuï nöõ, nhöng vaøo thôøi aáy ña soá caùc giaùo sö taïi ñaïi hoïc Oxford ñeàu laø nam giôùi caû, vì theá neân tình baïn naåy nôû giöõa caùc baïn ñoàng nghieäp vôùi nhau. Vaø vì quyù meán nhau neân hoï muoán soáng cheát coù nhau vaø ñöôïc choân chung vôùi nhau. Ai nghieân cöùu cuoäc ñôøi thô aáu vaø thanh xuaân cuûa Ñöùc Hoàng Y ñeàu bieát raát roõ Ñöùc Hoàng Y John Henry Newman laø ngöôøi tuyeät ñoái bình thöôøng.

(Avvenire 28-7-2010)

Linh Tieán Khaûi

(Radio Vatican)

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page