Hieän tình Irak 20 naêm
sau chieán tranh vuøng Vònh Ba Tö
laàn thöù nhaát
Hieän tình Irak 20 naêm sau chieán tranh vuøng Vònh Ba Tö laàn thöù nhaát.
Irak (Avvenire 1-8-2010) - Moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha Louis Sako, Toång Giaùm Muïc Kirkuk veà hieän tình Irak 20 naêm sau chieán tranh vôùi Kuweit
Trong caùc ngaøy qua, hôn moät tuaàn sau khi quaân ñoäi Myõ baét ñaàu ñöôïc leänh trieät thoaùi khoûi Irak, laøn soùng khuûng boá phaù hoaïi laïi gia taêng khieán cho hôn 90 ngöôøi cheát vaø hôn 300 ngöôøi bò thöông vì bom noå. Tröôùc vieäc quaân ñoäi Hoa Kyø ruùt lui khoûi Irak chæ ñeå laïi 50,000 quaân ñeå huaán luyeän cho quaân ñoäi Irak vaø trong thôøi gian chuyeån tieáp, tình hình Irak xem ra ngaøy caøng baát oån hôn.
Hai möôi naêm ñaõ troâi qua keå töø khi khi chieán tranh vuøng Vònh Ba Tö laàn thöù nhaát buøng noå ngaøy muøng 2 thaùng 8 naêm 1990 giöõa Irak vaø Kuweit. Nhieàu thaùng tröôùc ñoù chính quyeàn Baghdad ñaõ ñöa ra caùc lôøi toá caùo Kuweit vaø ñoøi laïi caùc phaàn ñaát maø Irak coi laø cuûa mình, nhöng ñaõ khoâng coù ai thaáy tröôùc raèng luùc 2 giôø saùng ngaøy muøng 2 thaùng 8 naêm 1990 toång thoáng Saddam Hussein ra leänh cho quaân ñoäi Irak tieán chieám Kuweit vaø luùc 7 giôø saùng xe taêng cuûa Irak ñaõ traøn vaøo thuû ñoâ Kuweit, khieán cho giôùi laõnh ñaïo Kuweit phaûi chaïy troán. Ai Caäp, Siria vaø A Raäp Sauñi ñaõ maïnh meõ leân aùn Irak vaø yeâu caàu Lieân Hieäp Quoác can thieäp.
Theo lôøi yeâu caàu cuûa vua Fahd cuûa A Raäp Saudi, ngaøy muøng 8 thaùng 8 naêm 1990 chính quyeàn Hoa Kyø göûi quaân ñoäi sang vuøng Vònh Ba Tö. Chæ trong voøng vaøi thaùng Hoa Kyø ñaõ thöïc hieän coâng cuoäc thieát laäp moät caên cöù quaân söï roäng lôùn vaø quy moâ nhaát keå töø sau Ñeä Nhò Theá Chieán. Thaät theá, chieán dòch "Thuaãn sa maïc" ñaõ ñieàu ñoäng 650,000 quaân thuoäc 34 nöôùc tham gia chieán tranh vuøng Vònh Ba Tö döôùi quyeàn ñieåu khieån cuûa moät boä chæ huy quaân söï hoãn hôïp.
Trong hai thaùng 8 vaø thaùng 9 naêm 1990 toång thoáng Saddam Hussein ra leänh baét giam taát caû caùc kieàu daân taây phöông soáng taïi Kuweit vaø Irak, vaø duøng hoï nhö laø thuaãn baûo veä caùc cöù ñieåm quaân söï quan troïng nhaát cuûa Irak. Sau ñoù Saddam Hussein cho pheùp moät soá nhaân vaät quan troïng nhö oâng Toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác Kurt Waldheim, Thuû töôùng Ñöùc Willy Brandt, chính trò gia Jesse Jackson vaø nhieàu nhaân vaät khaùc, ñöa moät vaøi ngöôøi ñoàng höông cuûa hoï veà nöôùc.
Ngaøy muøng 7 thaùng Gieâng naêm 1991 caùc löïc löôïng lieân minh baét ñaàu caùc cuoäc ñoäi bom, vaø chính quyeàn Italia göûi caùc maùy bay chieán ñaáu Tornado sang vuøng Vònh Ba Tö. Hoâm sau ñoù maùy bay cuûa ñaïi Taù Gianmarco Bellini vaø ñaïi uùy Maurizio Cocciolone bò suùng phoøng khoâng Irak baén haï. Hai ngöôøi bò baét laøm tuø binh vaø ñöôïc ñöa leân truyeàn hình Irak, nhöng ñöôïc traû töï do ngaøy muøng 3 thaùng 3. Lieân Hieäp Quoác ra toái haäu thö cho chính quyeàn Irak phaûi ruùt quaân khoûi Kuweit, neáu khoâng quaân ñoäi ñoàng minh seõ taán coâng, nhöng oâng Saddam Hussein ñaõ khoâng nhöôïng boä.
Ñeâm 16 thaùng gieâng naêm 1991 Hoa Kyø vaø quaân ñoäi ñoàng minh ra leänh taán coâng. Chieán dòch "Baõo trong sa maïc" khôûi ñaàu khieán cho 75,000 binh só Irak, 478 binh só Hoa Kyø vaø ñoàng minh töû traän. Cuõng ñaõ coù 4,000 thöôøng daân bò thieät maïng. Cuoäc taán coâng treân boä ñaõ chaám döùt ngaøy 28 thaùng hai naêm 1991 vaø Kuweit ñöôïc giaûi phoùng. Nhöng cuõng keå töø ñoù Irak trôû thaønh ñieåm noùng cuûa vuøng Trung Ñoâng.
Naêm 1992 chính quyeàn Baghdad khöôùc töø khoâng cho pheùp caùc uûy vieân thanh tra vuõ khí cuûa Lieân Hieäp Quoác vaøo Irak. Lieân Hieäp Quoác ra leänh caám vaän kinh teá Irak nghieâm ngaët khieán cho neàn kinh teá nöôùc naøy suy suïp vaø ngöôøi daân Irak gaëp caûnh ñoùi keùm khoù khaên. Tröôùc cuoäc khuûng hoaûng nhaân ñaïo ngaøy caøng gia taêng, naêm 1995 Lieân Hieäp Quoác ñaõ giaûm bôùt caùc bieän phaùp tröøng phaït Irak vaø ñöa ra quyeát nghò 986 vôùi chöông trình "Ñoåi daàu hoûa laáy thöïc phaåm", cho pheùp Irak xuaát caûng 2 tyû myõ kim daàu thoâ moãi 6 thaùng ñeå coù tieàn mua thöïc phaåm vaø thuoác men cho daân chuùng.
Töông quan giöõa Irak Hoa Kyø vaø caùc quoác gia ñoàng minh ngaøy caøng caêng thaúng. Ngaøy muøng 7 thaùng Gieâng naêm 2001 quaân ñoäi ñoàng minh tieán chieám Irak, vaø cuoäc chieám ñoùng chaám döùt ngaøy 28 thaùng hai cuøng naêm 2001. Ngaøy muøng 3 thaùng 4 naêm 2001 hai beân ngöøng chieán theo nghò quyeát soá 687 cuûa Hoäi Ñoàng Baûo An Lieân Hieäp Quoác. Sau ñoù Irak hoaøn toaøn bò coâ laäp khoûi coäng ñoàng quoác teá vaø chòu nhieàu haïn cheá cho tôùi naêm 2003. Sau vuï hai thaùp song sinh taïi New York bò quaân khuûng boá duøng maùy bay ñaâm vaøo, bò chaùy vaø saäp ngaøy 11 thaùng 9 naêm 2001, Hoa Kyø toá caùo Irak saûn xuaát caùc vuõ khí gieát ngöôøi haøng loaït vaø coäng taùc vôùi toå chöùc khuûng boá Al Qaeda, cuõng nhö vi phaïm nghò quyeát cuûa Lieân Hieäp Quoác. Ngaøy muøng 9 thaùng 3 naêm 2003 maëc duø Hoäi Ñoàng Baûo An Lieân Hieäp Quoác choáng ñoái, Hoa Kyø ra leänh taán coâng Irak. Tuy caùc chuyeân vieân thanh tra ñaõ cho bieát laø Irak khoâng coù caùc khí giôùi gieát ngöôøi haøng loaït ñoù, chính quyeàn Hoa Kyø vaãn nhaát quyeát taán coâng Irak. Tröôùc ñoù nhieàu laàn vaø ñaëc bieät trong buoåi ñoïc kinh Truyeàn Tin ngaøy 16 thaùng 3 naêm 2003, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ keâu goïi hoøa bình cho Irak. Nhöng lôøi keâu goïi cuûa ngöôøi ñaõ khoâng ñöôïc chính quyeàn Hoa Kyø laéng nghe.
Chieán dòch "Ñaùnh vaø gaây kinh hoaøng" ñaõ môû maøn vôùi caùc cuoäc doäi bom thuû ñoâ Baghdad. Moät thaùng sau, ngaøy muøng 9 thaùng 4 naêm 2003 binh só Myõ chieám ñoùng thuû ñoâ Baghdad, toång thoáng Saddam Hussein chaïy troán vaø chieán tranh keát thuùc ngaøy muøng 1 thaùng 5 naêm 2003 sau ñoù. Thaùng 3 naêm 2004 Hoäi ñoàng laõnh ñaïo laâm thôøi Irak ñaït söï ñoàng thuaän lieân quan tôùi "luaät chuyeån tieáp" nhaèm daãn ñöa Irak tôùi tình traïng oån ñònh vaø taùi thieát.
Nhöng xung khaéc buøng noå trong loøng löïc löôïng Shiit, coù caùnh taû muoán hieäp nhaát vôùi löïc löôïng Sunnít noåi loaïn taïi Falluja. Ngaøy muøng 8 thaùng 6 naêm 2004 vôùi nghò quyeát 1546, Lieân Hieäp Quoác baét ñaàu giai ñoaïn chuyeån tieáp ñeå thaønh laäp chính quyeàn môùi. OÂng Iyad Allawi ñöôïc chæ ñònh laõnh ñaïo chính quyeàn naøy. Töø ñoù ñeán nay, caùc vuï khuûng boá baèng xe bom lieân tuïc xaûy ra ngaøy caøng nhieàu khieán cho haøng ngaøn ngöôøi cheát vaø haèng traêm ngaøn ngöôøi phaûi boû Irak ra nöôùc ngoaøi laùnh naïn.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha Louis Sako, Toång Giaùm Muïc Kirkuk veà hieän tình ñaát nöôùc Irak 20 naêm sau chieán tranh vôùi Kuweit.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, 20 naêm ñaõ troâi qua vôùi bieát bao bieán coá: Irak xaâm laêng Kuweit, hai cuoäc chieán taïi vuøng Vònh, cheá ñoä Saddam Hussein suïp ñoå, Hoa Kyø xaâm laêng Irak vaø vieäc chuyeån tieáp chaäm chaïp khoù khaên haàu nhö khoâng döùt hieän nay. Ñöùc Cha coù caûm töôûng gì?
Ñaùp: 20 naêm ñaõ troâi qua nhöng vaãn chöa ñuû ñeå giuùp Taây Phöông hieåu bieát Irak laø moät nöôùc tuïc hoùa; vaø ñieàu ñaàu tieân maø ngöôøi daân Irak mong muoán: ñoù laø ñöôïc soáng nhö laø caùc coâng daân töï do. Hoï khoâng coù caùc maàm gioáng cuûa khuynh höôùng quùa khích vaø chia reõ giaùo phaùi trong yeáu toá di truyeàn. OÂng Saddam Hussein ñaõ tröïc giaùc ñöôïc ñieàu naøy vaø thaønh laäp moät chính quyeàn ñôøi, nhöng raát tieác laø chính quyeàn aáy ñaõ bò cuï theå hoùa thaønh moät cheá ñoä ñoäc taøi taøn baïo, maø chuùng toâi ñaõ phaûi gaùnh chòu.
Hoûi: Chính söï khoâng hieåu bieát naøy ñaõ laø nguyeân nhaân cuûa bieát bao nhieâu sai laàm trong noã löïc bình thöôøng hoùa Irak, coù phaûi theá khoâng thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá. Ñaõ hoaøn toaøn thieáu chieàu kích vaên hoùa toân troïng söï ña dieän vaø hieåu bieát ñaát nöôùc naøy laø ñaát nöôùc cuûa moät trong caùc daân toäc gioûi giang nhaát trong vuøng. Trong caùc naêm qua Irak ñaõ bò thöông tích bôûi moät cheá ñoä ñoäc taøi ñaõ cöôùp maát ñi cuûa nhaân daân moïi söï, keå caû khoâng khí ñeå thôû. Vaø Irak ñaõ bò ñoái xöû nhö laø moät loø saûn xuaát ra khuynh höôùng quùa kích, nhöng thöïc taïi cuûa chuùng toâi raát khaùc. Ñaõ xaûy ra moät tieán trình toài teä chaäm vaø laâu daøi daãn ñöa tôùi tình traïng ngaøy nay, trong ñoù vì lyù do maâu thuaãn Irak laïi ñaõ thöïc söï trôû thaønh moät vuøng ñaát xung ñoät giöõa caùc nhoùm quùa khích, thöôøng laø phaùt xuaát töø nöôùc ngoaøi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha. tieán trình toài teä naøy ñaõ baét ñaàu khi naøo?
Ñaùp: Hoài naêm 1990 toâi laø cha xöù taïi Mosul, khi xaûy ra caùc cuoäc ñoäi bom. Cuoäc doäi bom ñaõ keùo daøi moät thaùng trôøi. Sau ñoù, moïi söï ñaõ thay ñoåi. Chính quyeàn Irak trôû thaønh hung haõn hôn ñoái vôùi nhaân daân. Vaø cuoäc caám vaän cuõng baét ñaàu khieán cho ngöôøi daân phaûi soáng trong caûnh thieáu thoán trong suoát 13 naêm trôøi. Neàn kinh teá suy suïp: khoâng coù ñieän, khoâng coù nöôùc. Chuùng toâi coù thoùi quen aên baùnh traéng, nhöng trong suoát thôøi gian naøy phaûi aên baùnh ñen, maø khoâng bieát noù chöùa nhöõng gì trong aáy. Theá roài phong traøo di cö cuõng baét ñaàu. Tröôùc heát laø giôùi trí thöùc, tieáp ñeán laø thöôøng daân. Ai di cö ñöôïc laø ra ñi. Vaø theá laø taát caû ñeàu suïp ñoå. Irak ñaõ bieán thaønh moät nhaø tuø khoång loà.
Hoûi: Rieâng Ñöùc Cha, thì Ñöùc Cha ñaõ coù kinh nghieäm naøo trong hoaøn caûnh tang thöông naøy cuûa ñaát nöôùc Irak?
Ñaùp: Toâi ñaõ coù moät tröôøng hoïc taïi Mosul vaø suoát ngaøy chuùng toâi bò baét buoäc phaûi nghe caùc khaåu hieäu tuyeân truyeàn ca tuïng cheá ñoä vaø toång thoáng. Ñoái vôùi Kitoâ höõu chuùng toâi, ít nhaát ôû beân trong nhaø thôø, chuùng toâi coøn coù ñöôïc söï töï do, nhöng giai ñoaïn kinh hoaøng cuõng baét ñaàu.
Hoûi: Ñaâu ñaõ laø thôøi gian teä haïi nhaát ñoái vôùi coäng ñoaøn kitoâ cuûa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Toâi phaûi noùi raèng ñoù laø trong caùc naêm tröôùc ñoù nöõa, töùc trong thôøi Irak coù chieán tranh vôùi Iran, vì ñaõ coù raát nhieàu tín höõu kitoâ bò gieát cheát. Khoâng coù gia ñình naøo laø khoâng coù con trai phaûi chieán ñaáu ngoaøi chieán tröôøng. Vaø toâi coøn nhôù bieát bao nhieâu ñaùm taùng toâi ñaõ cöû haønh trong thôøi chieán tranh.
Hoûi: Theá coøn baây gìô thì sao thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Ngöôøi Myõ ñaõ giuùp ñôõ chuùng toâi raát nhieàu, baèng caùch khieán cho chuùng toâi coù ñöôïc trôû laïi söï töï do. Nhöng hoï coù thaùi ñoä thöïc tieãn: hoï thöû moät giaûi phaùp, roài khi thaáy noù khoâng ñöôïc, hoï laïi thöû moät giaûi phaùp khaùc. Söï kieän ñoù laø trong moät ñaát nöôùc nhö ñaát nöôùc Irak, trao ban cho noù caùc theá quaân bình quùa teá nhò coù theå trôû thaønh moät nguy cô taøn phaù. Hoa Kyø phaûi hieåu raèng con ñöôøng ñuùng ñaén ñoù laø con ñöôøng giaùo duïc. Caàn phaûi giaùo duïc daân chuû cho caùc theá heä treû, trong khuoân khoå cuûa moät chöông trình laâu daøi. Vaø cuõng caàn phaûi ñaøo taïo caùc ngöôøi laõnh ñaïo, vì hoï caàn coù moät ngöôøi laõnh ñaïo maïnh meõ.
Trong tình traïng troáng roãng quyeàn bính maø chuùng toâi ñang soáng, söï chia reõ beø phaùi ñöôïc cuûng coá maïnh. Vaø toâi xaùc tín raèng ñaát nöôùc Irak ñang tieán tôùi tình traïng chia reõ noäi boä traàm troïng.
Hoûi: Thôøi gian chuyeån tieáp seõ coøn keùo daøi cho tôùi bao giôø thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Noù seõ keøo daøi haøng theá heä. Caàn phaûi coù söï thay ñoåi naõo traïng bao goàm vieäc giaùo duïc caùc theá heä. Töø chieán tranh vôùi Iran trong caùc naêm 1980-1988, heä thoáng ñieän taïi Irak ñaõ khoâng bao giôø ñöôïc taùi thieát. Chuùng toâi ñaõ phaûi duøng caùc maùy phaùt ñieän rieâng vaø beân ngoaøi trôøi noùng tôùi 50 ñoä C. Chuùng toâi hy voïng tình traïng naøy khoâng xaûy ra ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân Irak trong töông lai.
(Avvenire 1-8-2010)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)