Ñöùc tin Kitoâ taùi sinh taïi Ñoâng AÂu
Ñöùc tin Kitoâ taùi sinh taïi Ñoâng AÂu.
Rimini, Italia (Avvenire 21-7-2010) - Moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Hoàng Y Peter Erdoe, Toång Giaùm Muïc Budapest, kieâm Chuû tòch Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÂu chaâu, veà söï kieän ñöùc tin taùi sinh sau khi böùc töôøng Berlin suïp ñoå.
Trong caùc ngaøy töø 22 tôùi 28 thaùng 8 naêm 2010, Ñaïi hoäi tình baïn caùc daân toäc laàn thöù 31 seõ tieán haønh taïi Rimini, Trung Italia, veà ñeà taøi "Baûn chaát thuùc ñaåy chuùng ta öôùc muoán nhöõng ñieàu cao caû laø con tim". Muïc ñích cuûa ñaïi hoäi laàn naøy laø baûo veä tính chaát nhaân baûn cuûa con ngöôøi vaø xaõ hoäi, choáng laïi neàn vaên hoùa coù khuynh höôùng xoùa boû nhaân baûn tính, vaø phoå bieán söï thieáu soùt vaø hö voâ trong cuoäc soáng xaõ hoäi ngaøy nay.
Thöïc ra, baûn chaát con ngöôøi laø khaùt khao nhöõng ñieàu cao caû. Ñoäng löïc moïi haønh ñoäng cuûa con ngöôøi laø öôùc mong ñieàu cao caû, ñoøi hoûi ñieàu voâ taän. Con ngöôøi coù töông quan vôùi söï voâ taän. Söï caêng thaúng ñoù laø neùt khoâng theå nhaàm laãn ñöôïc cuûa con ngöôøi, laø tia löûa cuûa moïi haønh ñoäng: töø vieäc laøm cho tôùi gia ñình, töø söï tìm kieám khoa hoïc cho tôùi hoaït ñoäng chính trò, töø ngheä thuaät cho tôùi vieäc ñöông ñaàu vôùi caùc nhu caàu thöôøng ngaøy.
Thaùnh leã khai maïc seõ ño Ñöùc cha Francesco Lambiasi, Giaùm Muïc Rimini, chuû söï luùc 11 giôø saùng Chuùa Nhaät 22 thaùng 8 naêm 2010. Trong soá haøng chuïc ngaøn ngöôøi tham döï seõ coù nhieàu vò laõnh ñaïo toân giaùo, caùc giôùi chöùc chính trò, kinh teá vaø xaõ hoäi Italia, AÂu chaâu vaø quoác teá. Trong soá caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo tham döï vaø thuyeát trình taïi ñaïi hoäi cuõng coù Ñöùc Toång Giaùm Muïc Filaret cuûa Chính Thoáng Nga vaø Ñöùc Hoàng Y Peter Erdoe, Toång Giaùm Muïc Budapest, kieâm Chuû tòch Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÂu chaâu. Trong caùc ngaøy ñaïi hoäi ngoaøi caùc buoåi cöû haønh phuïng vuï vaø chia seû kinh nghieäm ñöùc tin, coøn coù haøng chuïc buoåi dieãn thuyeát veà caùc ñeà taøi toân giaùo, chính trò, kinh teá, thöông maïi, xaõ hoäi vaø vaên hoùa.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Hoàng Y Peter Erdoe veà söï kieän ñöùc tin kitoâ taùi sinh taïi Ñoâng AÂu, sau khi böùc töôøng Berlin suïp ñoå hoài thaùng 12 naêm 1989.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y Erdoe, töø vaøi naêm nay Ñöùc Hoàng Y laø Chuû tòch Lieân Hieäp caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÂu chaâu, goïi taét laø CCEE. Khi noùi tôùi AÂu chaâu laø chuùng ta noùi tôùi ñieàu gì thöa Ñöùc Hoàng Y? Trong caùc naêm qua Ñöùc Hoàng Y ñaõ troâng thaáy gì vaø ñaõ coù caùc nhaän xeùt naøo?
Ñaùp: Vôùi töø "AÂu chaâu" ngöôøi ta hieåu nhieàu ñieàu laém. Ñoái vôùi moät soá ngöôøi thì ñoù laø "Taây Phöông Kitoâ", ñoái vôùi ngöôøi khaùc thì noù laø taát caû vuøng ñaát mang aûnh höôûng cuûa neàn vaên hoùa hy laïp roma, trong hình thaùi la tinh cuõng nhö trong hình thaùi bisantin, vaø nhö theá noù bao goàm caû chaâu Myõ, Australia hay caû Nga nöõa. Cuõng coù khoâng ít ngöôøi noùi tôùi AÂu chaâu chính trò, vaø trong tröôøng hôïp naøy thì ñoù laø Lieân Hieäp AÂu chaâu... Ñoái vôùi neàn thaàn hoïc coâng giaùo, taát caû caùc neàn vaên hoùa cuûa nhaân loaïi ñeàu ñaùng quùy troïng, bôûi vì chuùng naûy sinh töø yù muoán taïo döïng cuûa Thieân Chuùa, nhö laø söï phong phuù cuûa thieân nhieân, nhöng ñaëc bieät chuùng cuõng dieãn taû moät khía caïnh cuûa phaåm giaù con ngöôøi nöõa. Trong maáy ngaøn naêm qua Tin Möøng cuûa Chuùa Kitoâ ñaõ khoâng phaù huûy söï khaùc bieät vaø caên tính vaên hoùa cuûa caùc daân toäc aâu chaâu, nhöng ñaõ soi saùng cho gia taøi cuûa chuùng, vaø thaêng tieán söï phaùt trieån cuûa töøng daân toäc. Ñoâi khi toâi khaâm phuïc ngaém nhìn cuoäc soáng cuûa caùc coäng ñoaøn coâng giaùo taïi AÙ chaâu hay Phi chaâu. Vaø toâi xaùc tín raèng giöõa Tin Möøng vaø caùc neàn vaên hoùa naøy seõ naûy sinh ra caùc ñieàu kyø dieäu môùi cho thieän ích cuûa Giaùo Hoäi vaø toaøn nhaân loaïi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, böùc töôøng Berlin ñaõ suïp ñoå caùch ñaây hôn 20 naêm roài. Baây giôø coøn coù theå noùi veà moät Ñoâng aâu vaø moät Taây AÂu nöõa khoâng?
Ñaùp: Ñaõ, ñang vaø seõ coù theå noùi veà moät Ñoâng AÂu vaø moät Taây AÂu, tuy caû hai ñeàu laø moät AÂu chaâu. Moät ñaøng coù söï kieän hoaøng ñeá Diocleziano chia ñeá quoác Roma thaønh hai vuøng Ñoâng Taây, caû khi caùc chi tieát trong cô caáu haønh chaùnh khoâng phaùt xuaát töø cuoäc caûi caùch naøy cuûa hoaøng ñeá, thöïc taïi vaên hoùa ñoâng taây vaãn soáng ñoäng trong ñaïi luïc naøy. Phaàn latinh vaø phaàn bisantin cuûa AÂu chaâu cho tôùi nay vaãn cho thaáy caùc khaùc bieät. Hieåu bieát vaø ñaùnh giaù cao caùc khaùc bieät aáy vaãn laø moät nhieäm vuï hieän nay. Trong thôøi chieán tranh vuøng Balcan coù ngöôøi ñaõ neâu vaán naïn lieân quan tôùi caùc lôïi loäc trong caùc xung khaéc phöùc taïp naøy. Vaø moät ngöôøi Hungari bieát lòch söû moät chuùt ñaõ traû lôøi raèng: "Nhö ñaõ luoân luoân xaûy ra, ñaây laø vieäc xaùc ñònh ranh giôùi chính xaùc ñaõ do hoaøng ñeá Diocleziano xaùc ñònh".
Dó nhieân trong haäu baùn theá kyû XX, Ñoâng AÂu vaø Taây AÂu chaâu ñaõ coù moät yù nghóa khaùc: ñoù laø yù nghóa chính trò aùm chæ hai vuøng aûnh höôûng, aûnh höôûng cuûa Lieân xoâ beân Ñoâng AÂu vaø aûnh höôûng cuûa Hoa Kyø beân Taây AÂu. Taï ôn Thieân Chuùa, laèn ranh giôùi naøy, hay böùc maøn saét, naøy giôø ñaây khoâng hieän höõu nöõa. Nhöng vaãn coù caùc vuøng vaên hoùa vaø kinh teá chöùng minh cho thaáy caùc khaùc bieät tieâu bieåu: coù caùc quoác gia thaønh laäp Lieân Hieäp AÂu chaâu, coù chaân trong vieäc thieát ñònh caùc luaät chôi vaø caùc ñaëc thaùi cuûa Lieân Hieäp, cuõng nhö xaùc ñònh dieän maïo cuûa noù, caû khi moät caùch khoâng ñoàng ñeàu nhö nhau. Theá roài, coøn coù caùc thaønh vieân môùi, ñaëc bieät laø caùc nöôùc cöïu coäng saûn, phaûi tuøy thuoäc vaøo "moät caùi gì ñoù", vì söï caàn thieát lòch söû, kinh teá hay ñòa lyù chính trò, sau khi caùc ñoaøn quaân xoâ vieát ruùt lui khoûi laõnh thoå cuûa hoï. Trong caùc quoác gia naøy, vì dö luaän coâng coäng hay vì thöù töï thôøi gian, vieäc tuøy thuoäc khoái NATO hay Minh Öôùc Baéc Ñaïi Taây Döông, bieåu töôïng cho ñaëc tính taây aâu hay söï oån ñònh cuûa vieäc tuøy thuoäc cuûa vuøng naøy vaøo phaàn luïc ñòa, maø ngöôøi daân caùc nöôùc Ñoâng AÂu cho laø haïnh phuùc hôn, laø ñieàu quan troïng ñoái vôùi caùc daân toäc Ñoâng AÂu.
Ngoaïi tröø quùa khöù ra, giôø ñaây caùc nöôùc Ñoâng AÂu coù caùc töông quan môùi vôùi nöôùc Nga khoâng coøn laø xoâ vieát nöõa. Ñoù laø caùc töông quan kinh teá, thoâng caûm, vôùi caùc yeáu toá chung cuûa cung caùch soáng; moät vaøi töông ñoàng trong caùc vaán ñeà xaõ hoäi nhö tình traïng troáng roãng yù thöùc heä vaø luaân lyù, sau khi töø boû yù thöùc heä maùc xít; vieäc caàn thieát sô ñaúng cuûa söï thöùc tænh vaên hoùa coù theå heä taïi nôi vieäc ñaùnh giaù cao caùc ngoân ngöõ quoác gia; caùc truyeàn thoáng vaên chöông; caùc truyeàn thoáng gia chaùnh; caùc truyeàn thoáng ngheä thuaät; cuõng nhö heä taïi nôi vieäc thöùc tænh cuûa yù thöùc veà lòch söû rieâng. Noù cuõng heä taïi nhu caàu hieåu vaø tích cöïc xaây döïng quùa khöù gaàn vaø xa cuûa mình. Beân caïnh ñoù coøn coù nguy cô cuûa söï baát oån trong cuoäc soáng xaõ hoäi vaø kinh teá, vì naïn gian tham hoái loä vaø voâ chính phuû coù theå xaûy ra, neáu Nhaø Nöôùc tuaân giöõ moät caùch giaùo ñieàu caùc nguyeân taéc cuûa moät khuynh höôùng töï do cöïc ñoan, xa caùch vôùi thöïc taïi cuï theå cuûa caùc xaõ hoäi naøy.
Hoûi: Treân bình dieän töông quan giöõa Giaùo Hoäi coâng giaùo vaø Giaùo Hoäi chính thoáng, loä trình hieän nay ra sao thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Sau nhöõng gì trình baày treân ñaây, chuùng toâi caûm thaáy ñaëc bieät bò loâi cuoán böôùc vaøo trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi Giaùo Hoäi chính thoáng. Tuy nhieân, caû trong daán thaân naøy nöõa, cuõng khoâng ñöôïc ñeå cho vieäc ñoái thoaïi naûy sinh töø moät quan ñieåm thô moäng, thieáu thöïc teá. Treân thöïc teá, chuùng toâi phaûi vui möøng tröôùc söï kieän caùc Giaùo Hoäi chính thoáng khaùc nhau beân Ñoâng AÂu, ñaõ töøng bò ñaùnh phaù phaù moät caùch taøn baïo vaø bò baùch haïi trong bao nhieâu thaäp nieân, giôø ñaây ñang tìm laïi moät phaåm chaát cao veà vaên hoùa ngheä thuaät vaø thaàn hoïc kitoâ, cuõng nhö moät töông quan coù cô caáu vôùi cuoäc soáng cuûa daân toäc mình.
Caàn phaûi ñaùnh giaù cao hay töôûng töôïng xem noù quan troïng chöøng naøo ñoái vôùi caùc linh muïc hay caùc Giaùm Muïc chính thoáng vaø caû ñoái vôùi caùc tu só vaø giaùo daân nam nöõ nöõa, söï chính thoáng cuûa ñöùc tin, thöôøng khi ñaõ laø giaù trò duy nhaát maø hoï coøn duy trì ñöôïc trong caùc tình traïng nhieàu khi raát laø nhuïc nhaõ. Ñaây khoâng chæ laø ñieàu lieân quan tôùi caùc vò töû ñaïo vaø caùc tín höõu bò caàm tuø maø thoâi, maø noù lieân quan tôùi caû nhöõng ai coù theå thi haønh nhieäm vuï cuûa mình moät caùch coâng khai.
Trong nhaän thöùc cuûa nhieàu ngöôøi, giaù trò coù theå bieän minh cho nhieàu ñieàu, ñoù laø laøm sao duy trì ñöôïc ñöùc tin cuûa mình. Ñaây khoâng luoân luoân laø söï höõu hieäu muïc vuï, laø ñieàu veà laâu veà daøi ñaõ khoâng theå laøm ñöôïc, maø laø noäi dung cuûa ñöùc tin. Chính vì theá maø khi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñöôïc baàu laøm Ngöôøi Keá Vò Thaùnh Pheâroâ, nieàm vui ñaõ buøng noå trong theá giôùi chính thoáng. Nhö theá, coù moät möùc ñoä khaùc trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi Giaùo Hoäi chính thoáng: ñoù laø möùc ñoä cuûa chính ñöùc tin. Vaø trong laõnh vöïc naøy, söï töông ñoàng giöõa coâng giaùo vaø chính thoáng lôùn lao ñeán ñoä chuùng ta caûm thaáy ñau ñôùn vì söï thieáu hieäp nhaát giöõa hai beân. Ñaây laø ñieàu raát hieån nhieân taïi nhöõng nôi ñaâu caùc kitoâ höõu khoâng chia seû cuøng soá phaän trong boái caûnh vaên hoùa khoâng kitoâ. Tuy nhieân, cuõng coù moät möùc ñoä khieâm toán hôn cuûa cuoäc ñoái thoaïi, ñoù laø vieäc thaêng tieán caùc giaù trò luaân lyù kitoâ vaø giaùo huaán xaõ hoäi. Hieån nhieân laø caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÂu chaâu laø caùc cô caáu chuyeân moân vaø ñöôïc môøi goïi daán thaân trong cuoäc ñoái thoaïi vaø coäng taùc, nhaát laø trong vieäc coäng taùc vôùi Giaùo Hoäi chính thoáng. Caùc hieäu quûa cuï theå cuûa ñöùc tin chung thaät ra raát gioáng nhau, vaø thöôøng daãn ñöa caùc Giaùo Hoäi tôùi cuøng moät laäp tröôøng ñoái vôùi caùc vaán ñeà cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi ngaøy nay. Chính vì theá ñaõ naûy sinh ra Dieãn ñaøn coâng giaùo chính thoáng aâu chaâu, vaø noù baét ñaàu ñem laïi caùc hoa traùi ñaàu tieân, thí duï nhö trong laäp tröôøng roõ raøng lieân quan tôùi gia ñình.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, Ñöùc Hoàng Y coù nhaän xeùt gì veà ñaïi hoäi tình baïn caùc daân toäc dieãn ra taïi Rimini, maø Ñöùc Hoàng Y cuõng seõ tham döï cuøng vôùi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Filaret Giaùm Muïc giaùo phaän Minsk cuûa Giaùo Hoäi chính thoáng Nga? Moät ngöôøi daân aâu chaâu ngaøy nay coù theå tin nôi Chuùa Gieâsu hay khoâng?
Ñaùp: Toâi raát danh döï ñöôïc noùi chuyeän vôùi Ñöùc Toång Giaùm Muïc Filaret cuûa giaùo phaän Minsk, maø toâi raát quùy troïng. Töïa ñeà cuûa cuoäc ñoái thoaïi nhaéc cho toâi nhôù ñeán thôøi toâi coøn treû. Hoài ñoù ngöôøi ta daäy chuùng toâi raèng toân giaùo laø moät chaäm tieán, laø ngu daân. Cuõng theá, ngöôøi ta coù theå nghó raèng moät ngöôøi daân aâu chaâu coù hoïc ngaøy nay khoâng theå laø moät tín höõu kitoâ. Toâi thì toâi coù xaùc tín ngöôïc laïi. Chính tính caùch phöùc taïp cuûa caùc vaán ñeà thôøi ñaïi chuùng ta, söï hoaït ñoäng khoâng hieäu quûa cuûa guoàng maùy xaõ hoäi ñoøi buoäc phaûi coù moät maãu soá chung toái thieåu lieân quan tôùi vieäc ñaët ñeå loaøi ngöôøi trong vuõ truï naøy, lieân quan tôùi yù nghóa vaø giaù trò cuûa toaøn lòch söû nhaân loaïi vaø cuûa xaõ hoäi. Chính söï kieän naøy khieán cho moät suy tö veà caùc vaán ñeà neàn taûng cuûa quan nieäm veà cuoäc soáng trôû thaønh caàn thieát. Nhö vaäy, theo toâi, moät ngöôøi aâu chaâu taân tieán ngaøy nay khoâng theå khoâng ñöông ñaàu ít nhaát laø vôùi vaán ñeà veà Thieân Chuùa, veà Ñöùc Gieâsu Kitoâ vaø Tin Möøng cuûa Ngöôøi.
(Avvenire 21-7-2010)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)