Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù"
moät naêm sau ngaøy coâng boá
Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù", moät naêm sau ngaøy coâng boá.
Vatican (Avvenire 7-7-2010) - Moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Ettore Gotti Tedeschi, chuyeân vieân kinh teá, Giaùm ñoác nhaø baêng Vaticaêng, veà Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" (Caritas in Veritate) moät naêm sau ngaøy coâng boá.
Caùch ñaây moät naêm ngaøy muøng 7 thaùng 7 naêm 2009, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ coâng boá Thoâng ñieäp thöù III cuûa ngaøi töïa ñeà "Baùc aùi trong chaân lyù" (Caritas in Veritate). Thoâng ñieäp chöùng minh cho thaáy giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Hoäi Thaùnh coù theå laø chìa khoùa giuùp ñoïc hieåu moät caùch voâ cuøng saùng suoát caùc thôøi gian khuûng hoaûng cuûa theá giôùi chuùng ta ñang soáng ngaøy nay nhö theá naøo.
Thaät ra, Thoâng ñieäp ñaõ ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI kyù ngaøy 29 thaùng 6 naêm 2009. Vaø vaãn thöôøng xaûy ra laø ngaøy kyù vaø ngaøy coâng boá haàu nhö khoâng bao giôø truøng nhau. Moïi ngöôøi ñaõ chôø ñôïi Ñöùc Thaùnh Cha coâng boá Thoâng ñieäp dòp kyû nieäm 40 naêm coâng boá Thoâng ñieäp "Tieán boä caùc daân toäc" cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI (1967), nhöng cuoäc khuûng hoaøng kinh teá taøi chaùnh buøng noå ñaõ khieán cho Ñöùc Thaùnh Cha duyeät xeùt laïi vaên baûn Thoâng ñieäp döôùi aùnh saùng nhöõng gì ñang xaûy ra treân theá giôùi. Vaø keát quûa moïi ngöôøi ñeàu troâng thaáy laø 142 trang cuûa Thoâng ñieäp laø moät phaân tích raát saùng suoát caùc lyù do saâu xa cuûa cuoäc khuûng hoaûng hieän nay, vaø coáng hieán cho ngöôøi ñoïc nhieàu ñieåm suy tö giuùp tìm ra caùc giaûi phaùp thích hôïp. Trong naêm ñaàu tieân naøy Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" ñaõ chöùng minh cho thaáy taát caû caùc tieàm löïc cuûa noù, baèng caùch khôi daäy caùc cuoäc thaûo luaän vaø ñoái chieáu trong laõnh vöïc kinh teá chính trò, xaõ hoäi vaø veùn môû cho thaáy noù laø moät trong caùc taøi lieäu saéc beùn nhaát cuûa Huaán Quyeàn trong maáy thaäp nieân qua, naèm treân cuøng moät chieàu höôùng vôùi Thoâng ñieäp "Naêm thöù moät traêm" maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ coâng boá caùch ñaây 18 naêm. Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" môû roäng vieãn töôïng cuûa Thoâng ñieäp "Tieán boä caùc daân toäc", xuyeân qua yù nieäm "tieán boä caùc daân toäc" vaø "tieán boä nhaân baûn toaøn veïn". Nhöng nhaát laø qua ñeà töïa cuûa noù Thoâng ñieäp trình baày hai ñeà taøi neàn taûng trong giaùo huaán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI laø Baùc AÙi vaø Chaân Lyù.
Tröôùc heát Thoâng ñieäp ñöông ñaàu vôùi caùc lyù do cuûa cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh treân theá giôùi. Con ngöôøi laø tö baûn ñaàu tieân caàn phaûi cöùu vaõn vaø ñaùnh gía cao. Xaùc tín kinh teá coù theå ñoäc laäp vôùi caùc aûnh höôûng luaân lyù ñaõ thuùc ñaåy con ngöôøi laïm duïng kinh teá ñeán ñoä khieán cho noù trôû thaønh moät duïng cuï taøn phaù. Söï phaùt trieån, neáu muoán nhaân baûn ñích thöïc, phaûi nhöôøng choã cho nguyeân taéc cuûa söï nhöng khoâng. Ñieàu naøy ñaëc bieät coù giaù trò ñoái vôùi thò tröôøng. Khoâng coù caùc hình thöùc noäi taïi cuûa tình lieân ñôùi vaø söï tin töôûng laãn nhau, thò tröôøng khoâng theå chu toaøn nhieäm vuï kinh teá cuûa noù.
Thò tröôøng khoâng theå chæ döïa treân chính noù, maø phaûi kín muùc caùc naêng löïc luaân lyù töø caùc chuû theå khaùc, vaø khoâng ñöôïc coi ngöôøi ngheøo laø moät gaùnh naëng, nhöng laø moät taøi nguyeân, chöù khoâng phaûi laø nôi ñeå cho keû maïnh hôn öùc hieáp ngöôøi yeáu ñuoái. Ngoaøi ra, Thoâng ñieäp cuõng nhaéc cho bieát raèng caùi luaän lyù thöông maïi phaûi nhaém muïc ñích phuïc vuï coâng ích, maø coäng ñoàng chính trò coù nhieäm vuï theo ñuoåi.
Ñieåm thöù hai laø vaán ñeà sinh hoïc. Laàn ñaàu tieân hai quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi laø quyeàn soáng vaø quyeàn töï do toân giaùo ñöôïc ñaët song song trong moät thoâng ñieäp xaõ hoäi. Trong Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" vaán ñeà nhaân chuûng trôû thaønh vaán ñeà xaõ hoäi. Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI nhaán maïnh raèng khoâng theå naøo taùch rôøi vieäc toân troïng söï soáng con ngöôøi khoûi söï phaùt trieån cuûa caùc daân toäc. Trong caùc nöôùc kyõ ngheä phaùt trieån ngöôøi ta phoå bieán taâm thöùc baøi sinh saûn, vaø thöôøng tìm caùch phoå bieán taâm thöùc aáy trong caùc nöôùc khaùc, laøm nhö theå noù laø moät söï tieán boä vaên hoùa. Ngoaøi ra chính caùc trôï giuùp phaùt trieån cuõng ñöôïc gaén lieàn vôùi caùc ñöôøng loái chính trò y teá aùp ñaët chính saùch kieåm soaùt sinh saûn. Beân caïnh ñoù coøn coù caùc luaät leä laøm cho cheát eâm dòu hay trôï töû. Khi moät xaõ hoäi tieán tôùi choã khöôùc töø vaø huûy boû söï soáng, thì seõ khoâng coøn tìm ra caùc lyù do vaø naêng löïc ñeå phuïc vuï thieän ích thöïc söï cuûa con ngöôøi nöõa. Quyeàn töï do toân giaùo cuõng quan troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa moät xaõ hoäi vaø moät quoác gia nhö vaäy. Lyù do ñôn sô laø vì caùc tín höõu cuõng laø caùc coâng daân vaø phaàn ñoùng goùp cuûa hoï cho thieän ích cuûa ñaát nöôùc luoân luoân raát lôùn vaø tích cöïc. Khi caùc Giaùo Hoäi khoâng ñöôïc töï do soáng ñaïo vaø coù caùc cô caáu giaùo duïc, baùc aùi töø thieän vaø an sinh phaùt trieån, ñaát nöôùc vaø ñaëc bieät daân ngheøo bò thieät thoøi raát nhieàu.
Thöù ba laø laõnh vöïc phuï ñôùi. Söï phaùt trieån ñuùng ñaén cuõng caàn aùp duïng nguyeân taéc phuï ñôùi, laø phöông caùch höõu hieäu nhaát choáng laïi moïi hình thöùc duy trôï giuùp kieåu boá thí vaø bao caáp. Noù cuõng laø hình thöùc thích hôïp giuùp nhaân baûn hoùa hieän töôïng toaøn caàu. Caùc trôï giuùp quoác teá nhieàu khi coù theå giam caàm moät daân toäc trong voøng leä thuoäc, vì theá caàn phaûi laøm sao ñeå loâi cuoán xaõ hoäi daân söï vaø caùc chính quyeàn ñòa phöông vaøo trong tieán trình trôï giuùp. Raát thöôøng khi caùc trôï giuùp chæ taïo ra caùc thò tröôøng beân leà ñoái vôùi saûn phaåm cuûa caùc quoác gia ñang treân ñöôøng phaùt trieån. Thoâng ñieäp khích leä caùc quoác gia giaàu daønh nhieàu ngaân khoaûn hôn cho vieäc trôï giuùp phaùt trieån, laøm sao ñeå cho ngöôøi daân caùc nöôùc ngheøo coù ñöôïc neàn giaùo duïc toaøn veïn hôn, maø khoâng nhöôïng boä thuyeát töông ñoái khieán cho daân chuùng caøng ngheøo hôn. Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI cuõng ñeà caäp tôùi hieän töôïng du lòch tình duïc, ñöôïc caùc chính quyeàn ñòa phöông dung thöù, vôùi söï thinh laëng cuûa chính quyeàn caùc nöôùc giaàu vaø söï ñoàng loõa cuûa bieát bao nhieâu nhaân vieân laøm vieäc trong laõnh vöïc du lòch.
Thöù boán laø vaán ñeà moâi sinh. Ñoái vôùi tín höõu thieân nhieân laø moät moùn quøa Thieân Chuùa ban, caàn ñöôïc söû duïng vôùi tinh thaàn traùch nhieäm. Söï kieän caùc quoác gia giaàu vaø caùc coâng ty sieâu quoác vô veùt taøi nguyeân laø moät caûn ngaên nghieâm troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc ngheøo. Vì theá coäng ñoàng quoác teá phaûi tìm ra caùc cô caáu höõu hieäu giuùp ñieàu hoøa vieäc khai thaùc caùc taøi nguyeân thieân nhieân khoâng theå canh taân ñöôïc. Caùc xaõ hoäi kyõ ngheä taân tieán phaûi giaûm bôùt nhu caàu naêng löôïng cuûa mình vaø kieám tìm caùc nguoàn naêng löôïng khaùc. Ñaëc bieät caàn phaûi thay ñoåi taâm thöùc vaø kieåu soáng duy tieâu thuï vaø höôûng laïc. Vaán ñeà noøng coát lieân quan tôùi neàn luaân lyù xaõ hoäi. Neáu con ngöôøi khoâng toân troïng quyeàn soáng vaø caùi cheát töï nhieân, thì löông taâm con ngöôøi seõ ñaùnh maát ñi yù nieäm veà moâi sinh nhaân baûn vaø yù nieäm veà sinh thaùi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Ettore Gotti Tedeschi, chuyeân vieân kinh teá, Giaùm ñoác nhaø baêng Vaticaêng, veà Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" moät naêm sau ngaøy coâng boá. Giaùo sö Tedeschi ñaõ dieãn thuyeát nhieàu veà ñeà taøi kinh teá cuûa Thoâng ñieäp.
Hoûi: Thöa giaùo sö Tedeschi, Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ ñaùnh ñuùng troïng taâm cuûa cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh hieän nay. Theá giaùo sö coù nghó raèng caùc vò laõnh ñaïo theá giôùi ñaõ ñoïc Thoâng ñieäp naøy cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng hay khoâng?
Ñaùp: Haõy chaáp nhaän laø hoï coù ñoïc ñi, thì chaéc chaén caùc ngöôøi coù quyeàn bính treân theá giôùi naøy phaûi hieåu ba ñieàu ñöôïc trình baày trong Thoâng ñieäp: thöù nhaát, khoâng theå coù phaùt trieån kinh teá nôi ñaâu ngöôøi ta khoâng sinh con; thöù hai, khoâng theå xaây döïng neàn kinh teá treân vieäc tieâu thuï; vaø thöù ba, haõy traùnh caùc caùc boït xaø phoøng nguy hieåm môùi, nhaát laø trong caùc laõnh vöïc kyõ thuaät sinh hoïc. Ñaây laø caùc taøi nguyeân quan troïng nhöng raát nguy hieåm, neáu duøng chuùng moät caùch sai laàm. Treân bình dieän kyõ thuaät con ngöôøi ñaõ tieán boä raát nhieàu, nhöng noù vaãn chöa tröôûng thaønh treân bình dieän taâm linh: noù chöa baûo ñaûm cho thaáy noù bieát söû duïng caùc duïng cuï coù theå vöôït thoaùt khoûi taàm tay cuûa noù, nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ vieát trong Thoâng ñieäp "Lo laéng cho caùc vaán ñeà xaõ hoäi". Vaø nhö theá seõ laø moät ñaïi hoïa!
Hoûi: Nhö theá coù nghóa laø Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI coù chöùa ñöïng caû moät chöông trình trong ñoù?
Ñaùp: Vaâng, nhö chính Ñöùc Hoàng Y Bertone Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh ñaõ noùi: Thoâng ñieäp vöôït thôøi gian vaø chöùa ñöïng caùc lôøi yeâu caàu "ngaøn ñôøi"; noù keâu goïi moïi ngöôøi thieän chí chuù yù tôùi caùc giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Hoäi Thaùnh. Tuy nhieân, Thoâng ñieäp cuõng "ôû trong thôøi gian", vaø ñaây laø chieàu kích môùi meû cuûa noù, trong nghóa noù laø Thoâng ñieäp ñaàu tieân ñeà caäp tôùi vaán ñeà toaøn caàu hoùa. Nhö taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñaõ coù theå nhaän ra, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ coâng boá Thoâng ñieäp treã 2 naêm so vôùi döï ñònh ban ñaàu. Lyù do laø vì Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ nhaän ra cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ñang thay ñoåi cuïc dieän theá giôùi. Vaø ñaây cuõng laø ñieàu Ñöùc Hoàng Y Bertone, laø ngöôøi raát gaàn guõi vôùi Ñöùc Thaùnh Cha trong vieäc soaïn thaûo Thoâng ñieäp, nhaän thaáy.
Hoûi: Nhö vaäy, coù theå noùi raèng chính cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chaùnh treân theá giôùi ñaõ khieán cho Ñöùc Thaùnh Cha "vieát laïi" Thoâng ñieäp, coù ñuùng theá khoâng thöa giaùo sö?
Ñaùp: Coù theå noùi raèng trong hai naêm, vaøi noäi dung ñaõ ñöôïc boå tuùc: chaúng haïn nhö trong chöông thöù nhaát, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ nhaán maïnh giaùo huaán cuûa Thoâng ñieäp "Humanae Vitae" cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI, ñeå minh giaûi lyù do cuûa cuoäc khuûng hoaûng laø söï kieän soá sinh giaûm suùt traàm troïng. Vieäc khöôùc töø söï soáng do caùc phong traøo taân Malthus ñöa vaøo trong theá giôùi taây aâu giöõa caùc naêm 1975-1985, ñaõ laø nguyeân do cuûa cuoäc suy thoaùi kinh teá vaø caùc söûa chöõa buø tröø trong 20, 30 naêm qua.
Hoûi: Moïi ngöôøi ñeàu bình luaän veà Thoâng ñieäp naøy: theo giaùo sö ñaâu ñaõ laø caùc sai laàm thöôøng xaûy ra nhaát?
Ñaùp: Sai laàm thöù nhaát ñoù laø nhieàu ngöôøi ñoïc ngay chöông 5 noùi veà vieäc taùi phaân chia taøi nguyeân, maø khoâng ñoïc 4 chöông ñaàu vaø phaàn daãn nhaäp. Noù cuõng gioáng nhö ñoïc caùc ñieàu raên, maø khoâng ñoïc ñieàu raên thöù nhaát. Nhieàu nhaø bình luaän khaùc nöõa thì cho raèng Ñöùc Thaùnh Cha muoán ñöa ra moät ñöôøng höôùng môùi cho chuû thuyeát tö baûn. Nhöng maø Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaâu coù ñöa ra caùc baøi hoïc kinh teá ñaâu, söï nhaéc nhôû vaø lôøi keâu môøi cuûa ngöôøi khoâng lieân quan tôùi caùc duïng cuï, maø lieân quan tôùi caùc muïc ñích. Thò tröôøng vaø chuû thuyeát tö baûn laø caùc duïng cuï, vaø Ñöùc Thaùnh Cha bieát raèng duïng cuï töï noù khoâng toát maø cuõng khoâng xaáu.
Hoûi: Moät naêm sau khi Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI coâng boá Thoâng ñieäp, giaùo sö nghó gì?
Ñaùp: Toâi xaùc tín raèng khoâng coù gì coù lyù hôn laø luaân lyù coâng giaùo vaø Thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" laø moät trong caùc Thoâng ñieäp coù lyù nhaát. Hôn caû Thoâng ñieäp "Taân söï - Rerum novarum" nöõa. Toaøn Thoâng ñieäp "Baùi aùi trong chaân lyù" thaám nhuaàn moät chæ daãn roõ raøng: ñoù laø caùc duïng cuï khoâng theå coù söï ñoäc laäp luaân lyù; chuùng phaûi coù moät muïc ñích vaø muïc ñích naøy ñöôïc giaûi thích bôûi Chaân Lyù, maø con ngöôøi phaûi laáy ñoù nhö ñieåm tham chieáu. Trong nghóa aáy, phaàn daãn nhaäp Thoâng ñieäp gioáng nhö moät Thoâng ñieäp nhoû choáng laïi thuyeát hö voâ ñang thoáng trò theá giôùi ngaøy nay.
Hoûi: Nhöng maø thöa giaùo sö, caùc ngöôøi laõnh ñaïo chính trò vaø nhaø baêng coù hieåu ñieàu naøy hay khoâng?
Ñaùp: Toâi hy voïng laø caùc nhaø laõnh ñaïo chính trò vaø taøi chaùnh ñaõ ñoïc troïn veïn Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI nhö Boä tröôûng Kinh Teá Tremonti. OÂng Tremonti ñaõ ñoïc töø ñaàu tôùi cuoái Thoâng ñieäp vaø ñaõ coâng khai thaûo luaän vôùi toâi. Neáu giôùi laõnh ñaïo chính trò vaø taøi chaùnh ñaõ ñoïc Thoâng ñieäp, thì hoï phaûi hieåu raèng neáu theá giôùi taây aâu chuùng ta tieáp tuïc chuû tröông khoâng sinh con, thì chuùng ta phaûi thaét löng buoäc buïng, vaø khoâng coøn coù theå cheá ra caùc giaûi phaùp buø tröø ñöôïc nöõa, ñaëc bieät lieân quan tôùi tình traïng nôï naàn cuûa caùc chính quyeàn.
Giaùo huaán thöù hai cuûa Thoâng ñieäp ñoù laø söï phaùt trieån kinh teá khoâng theå chæ laø phaùt trieån duy vaät maø thoâi. Trong khaûo luaän "Sôï haõi vaø hy voïng" boä tröôûng Tremonti ñaõ laõnh hoäi ñöôïc ñieàu naøy vaø khaúng ñònh raèng cai quaûn con ngöôøi baèng caùch chæ cung caáp cho noù cuûa caûi vaät chaát thoâi laø khoâng ñuû vaø khoâng thoûa maõn ñöôïc caùc nhu caàu cuûa con ngöôøi. Sau cuøng chính trò cuõng nhö kinh teá chæ laø moät duïng cuï, vaø neáu caùc duïng cuï chieám höõu ñöôïc söï ñoäc laäp luaân lyù, thì chuùng trôû thaønh muïc ñích vaø khi ñoù con ngöôøi trôû thaønh moät phöông tieän: saûn xuaát, tieâu thuï, taïo ra söï tieát kieäm, thöû nghieäm kyõ thuaät vv...
(Avvenire 7-7-2010)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)